Tinikeni pa kuti muye ku filimo

Tinikeni pa kuti mumone imitwe iilimo

Bushe Ulubatisho Lwafuma ku Lutambi AbaYuda Balekonka pa Kusamba?

Bushe Ulubatisho Lwafuma ku Lutambi AbaYuda Balekonka pa Kusamba?

Bushe Ulubatisho Lwafuma ku Lutambi AbaYuda Balekonka pa Kusamba?

YOHANE KABATISHA alebila pa “lubatisho lwa kulanga ukulapila ku kulekelelwa imembu.” Yesu na o aebele abakonshi bakwe ukupanga abasambi no kubabatisha.—Marko 1:4; Mateo 28:19.

Baibolo isambilisha ukuti Umwina Kristu nga balemubatisha balingile ukwibisha umubili wakwe onse mu menshi. Icitabo ca Jesus and His World citila “ulutambi lumo lwine lwalesangwa na mu macalici ayengi aya kale kabili na pali lelo lulasangwa mu macalici ayengi aya mu fyalo ne ncende ishalekanalekana.” Ici citabo calanda ukuti “ulubatisho lwa Bena Kristu lwatendekele ku baYuda.” Bushe ifyo ici citabo calanda fya cine?

Ifishiba Umwalesamba AbaYuda

Ilyo abashula ifya kushulashula baleimba mupepi ne Tempele lya mu Yerusalemu basangile ifishiba mupepi na 100 umo abaYuda balesambila ukulingana no lutambi, nelyo ifishiba fya kusambilamo fye ifyo bapangile mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo B.C.E. no mwanda wa myaka uwa kubalilapo C.E. Ifilembo fyali pe sunagoge mu mwanda wa myaka uwalenga bubili na butatu C.E. filanda ukuti ifishiba fya musango yo eko fyali, kabili balesuminisha “abeni abalefwaya ukufibomfya.” Balisanga ifishiba fimbi mu Yerusalemu ku ncende ukwaleikala abakaankala na bashimapepo. Mupepi ne ng’anda iili yonse yalekwata icishiba umo balesamba ukulingana no lutambi lwabo.

Ifishiba balepanga fyalelola mu butali. Pa kupanga ifishiba balefonkola amabwe nelyo ukwimba pa nshi, balekuulililamo ne njelwa nangu amabwe kabili baleshingulamo pa kuti amenshi tayaleingila pa nshi. Ifishiba ifingi fyalelepa mupepi na mamita yabili mu bufumo, e lyo na mamita mupepi na yatatu mu butali. Bapangile ne mifolo umwalekonkolokela amenshi ya mfula ayaleya ku fishiba. Amenshi ayaleba mu fishiba yalecila mita umo pa kuti umuntu nga afukama e lyo akontama aleibila fye onse. Limo limo balekuula icibumba icipi pa kati ka matabo aya kwingililapo mu cishiba. Cimoneka kwati ku lubali lumo ulwa matabo e kwali ukwa kwingilila pa kuya mu cishiba ca kuisangulwilamo nga ca kuti umuntu ali uwakowela, kabili ulubali lumbi ulwa matabo eko balefumina pa kuti umuntu taikoweseshe na kabili pa kupita mu menshi ayakowela.

AbaYuda balebomfya ifi ifishiba nga balefwaya ukuisangulula ukulingana no lutambi lwabo. Bushe finshi balekabila ukucita pa kuti basanguluke?

Amafunde ya kwa Mose no Lutambi Balekonka pa Kusamba

Amafunde ya kwa Mose yalekomaila pa fyo abantu ba kwa Lesa balekabila ukuba aba busaka ku mupashi na ku mubili. Abena Israele balecita ifintu ifingi ifyalebalenga ukukowela ica kuti balekabila ukulaisangulula ukupitila mu kusamba no kucapa ifya kufwala.—Ubwina Lebi 11:28; 14:1-9; 15:1-31; Amalango 23:10, 11.

Yehova Lesa alisanguluka kabili wa mushilo. Bashimapepo na bena Lebi nabo e fyo balekabila ukuba. Balekabila ukulasamba amaboko na makasa pa kuyapalama ku ciipailo.—Ukufuma 30:17-21.

Abasoma batontonkanya ukuti ilyo umwanda wa myaka uwa kubalilapo C.E. waletendeka, imipepele ya baYuda kale kale yalyebele na bashali bena Lebi ukulakonka ifunde ilyo bashimapepo balekonka pa kuisangulula. Ilingi line abena Essene na baFarise balekonka ulutambi pa kusamba. Lipoti imo yalanda pa fyalecitika mu nshita ya kwa Yesu ukuti: “UmuYuda alekabila ukuisangulula ukulingana no lutambi lwabo ilyo ashilaingila mwi Tempele, lintu ashilatuula ilambo, ilyo ashilamwenamo mwi lambo bashimapepo balepeela, na lintu fye balecita imilimo imbi iya mwi tempele.” Icalembwa ca Talmud citila pa kusamba baleibisha umubili wabo onse mu menshi.

Yesu ashimawile abaFarise pa kukosela pa lutambi lwa kuisangulula. Bafwile bakwete “imbatisho ishingi,” ukusanshako ne sho balebomfyamo “inkombo ne mitondo ne fipe fya mukuba.” Yesu atile abaFarise balisuulile amafunde ya kwa Lesa pantu balepatikisha abantu ukulakonka ifishilano fyabo. (AbaHebere 9:10; Marko 7:1-9; Ubwina Lebi 11:32, 33; Luka 11:38-42) Amafunde ya kwa Mose tayalandile ukuti bafwile ukwibisha umubili onse mu menshi.

Bushe ulubatisho lwa Bena Kristu lwafumine ku lutambi abaYuda balekonka pa kusamba? Icasuko ni iyo!

Ulutambi Balekonka pa Kusamba no Lubatisho lwa Bena Kristu

AbaYuda balikwete ulutambi balekonka pa kuisangulula. Nangu cali fyo, ulubatisho lwa kwa Yohane talwapalene nelyo panono ku kusamba kwa kuisangulula uko abaYuda balecita. E mulandu wine Yohane bamwitile ukuti Kabatisha pantu ulubatisho lwakwe lwalipuseneko. Ici calengele ne ntungulushi sha baYuda ukutuma aba kuyaipusha Yohane ukuti: “Nga . . . cinshi ico ulebatishisha?”—Yohane 1:25.

Ukulingana ne Funde lya kwa Mose, lyonse ilyo kapepa wa kwa Lesa akowela alekabila ukuisangulula. Ifi te fyo cali ku lubatisho lwa kwa Yohane nelyo ulwa Bena Kristu. Ulubatisho lwa kwa Yohane lwalelanga ukuti umuntu nalapila kabili napata ifyabipa ifyo alecita akale. Ulubatisho lwa Umwina Kristu lwalelanga ukuti naipeela ukubombela Lesa. Umuntu alebatishiwa fye umuku umo, takwaleba ukubwekeshapo.

Ulutambi ulo bashimapepo abaYuda balekonka pa kusamba mu mayanda yabo na pa fishiba fya cintubwingi ifyali mupepi ne Tempele lwapalileko fye panono ku lubatisho lwa Bena Kristu. Lelo ifyo uku kubatishiwa konse kwalepilibula fyalipusana icine cine. Icitabo ca The Anchor Bible Dictionary catila: “Abasoma basumina ukuti Yohane [Kabatisha] tapyene nelyo ukutendeka ukukonka umusango ya kubatisha uuli onse uo abantu bamushingulwike balecita,” e kutila abaYuda. Cimo cine no lubatisho bacita mu cilonganino ca Bena Kristu.

Ulubatisho lwa Bena Kristu lupilibula “ukulomba kampingu musuma kuli Lesa.” (1 Petro 3:21) Umuntu nga abatishiwa cipilibula ukuti naipeela umwine kuli Yehova pa kuti alemubombela ngo musambi wa Mwana Wakwe. Kanshi ukwibila onse mu menshi cishibilo calinga ica kuipeela kwa musango yo. Ukwibila onse mu menshi cimininako ukufwa ku mibele iyo umuntu akwete kale. Ukutumpulwa mu menshi cimininako ukuba umumi pa kuti muntu alecita ukufwaya kwa kwa Lesa.

Yehova Lesa alasangulula kampingu wa bantu abaipeela kuli ena no kubatishiwa. E mulandu wine umutumwa Petro ilyo apuutilwemo no mupashi alembele abasumina banankwe ukuti: ‘[Ulubatisho] e lulemupususha nomba.’ Ulutambi lwa kuisangulula ulo abaYuda balekonka talwakwete amaka ya kubapususha.