Ifyo Twingafwaisha Ukwishiba mwi Buuku lya Ulwimbo lwa Nyimbo
Icebo ca kwa Yehova ca Mweo
Ifyo Twingafwaisha Ukwishiba mwi Buuku lya Ulwimbo lwa Nyimbo
“NGA cananika mu kati ka ficilasa, e fyabo munandi uwatemwikwa mu bana banakashi.” “Ngo muapele mu miti ya mu mutengo, e fyabo watemwikwa wandi mu bana baume.” “Nani uyu alelengela nga bacaca, uwayemba ngo mweshi, uwalengama nga kasuba?” (Ulwimbo lwa Nyimbo 2:2, 3; 6:10) Amashiwi yaba mwi buuku lya Ulwimbo lwa Nyimbo yasuma nga nshi! Fyonse ifyalembwamo mushikakulo fyalicindama kabili fisuma nga nshi. E mulandu wine bawitila ukuti “ulwimbo ulusuma nga nshi.”—Ulwimbo lwa Nyimbo 1:1.
Imfumu Solomone iya ku kale e yaimbile ulu lwimbo. Afwile alulembele mu 1020 B.C.E., ku kutendeka fye ukwa kuteka kwakwe ukwa myaka 40. Ulu lwimbo lulanda pa lyashi lya cintemwa pali kacema no mukashana umwina Shulamu. Bambi abalumbulwa muli uyu mushikakulo ni banyina ba mukashana, indume shakwe, “abana banakashi ba ku Yerusalemu [abanakashi ba kwi sano],” na “bana banakashi ba ku Sione [abanakashi ba mu Yerusalemu].” (Ulwimbo lwa Nyimbo 1:5; 3:11) Ababelenga Baibolo cilabafya ukwishiba bonse abalandile amashiwi yaba mwi buuku lya Ulwimbo lwa Nyimbo, lelo kuti twabeshiba nga twamona ifyo balandapo nelyo ukumone fyo bambi balandile kuli bena.
Apo ubukombe bwa mu Ulwimbo lwa Nyimbo bwaba mu Cebo ca kwa Lesa, bwalicindama nga nshi mu nshila shibili. (AbaHebere 4:12) Mu kubalilapo fye, butusambilisha ifyo ukutemwa kwa cine pa mwaume no mwanakashi kwaba. Ica bubili, ulwimbo lulondolola umusango wa kutemwa ukwaba pali Yesu Kristu ne cilonganino ca Bena Kristu basubwa.—2 Abena Korinti 11:2; Abena Efese 5:25-31.
MWIBUUSHA “NANGU KUSHIBUSHA UKUTEMWA”
“Iye, umfyompe imifyompele ya kanwa kobe! pantu kwawamo kutemwa kobe ukucilo mwangashi.” (Ulwimbo lwa Nyimbo 1:2) Ulwimbo lwa Nyimbo lutendeka naya mashiwi ya mukashana umupiina uwaleikala ku mushi uo batwele kwi sano lya mfumu Solomone. Nomba bushe bamutweleko shani?
Umukashana umwina Shulamu atila, ‘abana baume ba kwa mayo [bamfulilwa, NW ], bancita kalinda wa filime fya myangashi.’ Bandume yakwe bamufulilwa pantu umutemwikwa wakwe kacema namwita ukuya baletandala pa bushiku bumo ubusuma nga nshi muli shinde. Pa kumulesha ukuti eya, bamupeela imilimo ya kulinda amabala pa kuti “bamumbwe banono, abone myangashi” tabengilemo. Uko alebombela ni mupepi ne sano lya kwa Solomone. Abantu balemona ifyo ayemba ilyo alepita ukuya “ku cilime ca nkusu,” kabili bamutwala mwi sano.—Ulwimbo lwa Nyimbo 1:6; 2:10-15; 6:11.
Ilyo umukashana alelanda pa fyo alefuluka umutemwikwa wakwe kacema, abanakashi ba kwi sano bamweba ‘ukukonka mu makasa ya mukuni’ no kumufwaya, lelo Solomone amulesha ukuya. Ilyo alemweba ifyo ayemba, amulaya ‘utumipeto twa golde apali amatoni ya silfere,’ lelo umukashana tatemenwe. Kacema aingila mwi sano lya kwa Solomone, asanga umukashana lyena atila: “Mona, waliyemba, we munandi watemwikwa; waliyemba.” Umukashana akonkomesha abanakashi ba kwi sano ukuti: ‘Mwibuusha nangu kushibusha ukutemwa, kukasuke akuitemenwa.’—Ulwimbo lwa Nyimbo 1:8-11, 15; 2:7; 3:5.
Amasuko ku Mepusho ya mu Baibolo:
1:2, 3—Mulandu nshi ukwibukisha amashiwi ya cintemwa ayo umucemi alandile ku mukashana umwina Shulamu kwali kwati mwangashi, ne shina lyakwe kwati mafuta? Nga filya fine umwangashi ulenga umutima wa muntu ukusekelela, kabili nge fyo amafuta yapongololwa pa mutwe wa muntu yanashanasha inkanda, e fyo no kwibukisha ifyo kacema amutemenwe e lyo no kwibukisha ishina lyakwe fyamukoseshe no kumusansamusha. (Amalumbo 23:5; 104:15) Ilyo Abena Kristu ba cine, sana sana abasubwa baletontonkanya pa kutemwa uko Yesu Kristu alanga kuli bena, na bo bene balakoshiwa no kusansamushiwa.
1:5—Mulandu nshi umukashana umwina Shulamu apashanishisha ukumoneka kwakwe ukwa bufiishi ku “mahema ya ku Kedari”? Insalu shalepangwa ku masako ya mbushi balepangamo ifintu fingi. (Impendwa 31:20) Ku ca kumwenako, “ifipembe fya masako ya mbushi” balepangamo ‘ihema lya kwikalamo.’ (Ukufuma 26:7) E fyo na matenti yapanga abaArabu bayabomfya na lelo, nalimo na matenti ya ku Kedari nayo yapangilwe na masako yafiita aya mbushi.
1:15—Bushe umucemi aloseshe mwi pa kulanda ukutila: “Amenso yobe ya nkunda”? Umucemi alepilibula ukutila amenso ya mukashana wakwe yalinakilila kabili yasuma mu kumoneka kwati filya aya nkunda yamoneka.
2:7; 3:5—Mulandu nshi umukashana umwina Shulamu akonkomeseshe abanakashi ba kwi sano ukulapa pali “bakakonge ne nsebula nkota sha mu mpanga”? Bakakonge ne nsebula nkota filamoneka bwino sana. Pa kulesha abanakashi ba kwi sano ukubuusha ukutemwa muli wena, umukashana umwina Shulamu abakonkomesha ukulapa pa fintu fyonse ifisuma.
Ifyo Twingasambililako:
1:2; 2:6. Ukulanga icintemwa mu nshila iisuma kuti nalimo kwaba fye bwino ilyo abantu baleishishanya. Nangu cibe fyo, bafwile ukucenjela sana, icintemwa balelanga tacilingile ukubalenga ukuponena mu imibele yalubana. Lelo bafwile ukulanga icintemwa icisuma ica mucinshi.—Abena Galatia 5:19.
1:6; 2:10-15. Indume sha umwina Shulamu tashalefwaya inkashi yabo ukuya no mutemwikwa wakwe ku mpili ukushali abantu, te pa mulandu wa kuti tali na mibele iisuma nelyo alefwaya ukuyacita ifintu fyabipa. Lelo, balefwaya ukumucingilila ukukanacita ifintu ifingamulenga ukutunkwa ku kucita ifyabipa. Kanshi abaleishishanya bafwile basambililapo ukuti balingile ukusengauka ukuya babili fye ku ncende ukushili abantu.
2:1-3, 8, 9, NW. Nangu cingatila umukashana umwina Shulamu ali uwayemba, aleimona nge “luba lya ntongola [iluba ilyaseeka sana] mu lulamba lwa Sharone.” Umucemi alemona umukashana nge “luba lya mu mpanga mu kati ka ficilasa” pa mulandu wa kuti ali uwayemba kabili uwa cishinka kuli Yehova. Nomba finshi twingalandapo pa mucemi? Apo ali umusuma nga nshi, ku mukashana umwina Shulamu ali kwati ni “kakonge.” Uyu kacema afwile aletiina Yehova kabili aliipeeleshe ukumubombela. Umukashana umwina Shulamu alanda ukuti “ngo muapele [uupeela icintelelwe ne fisabo] mu miti ya mu mutengo e fyabo watemwikwa wandi mu bana baume.” Icitetekelo e lyo no kuipeelesha kuli Lesa e mibele ifwaikwa sana mu muntu uukaba umulume nelyo umukashi.
2:7; 3:5. Umukashana umwina Shulamu tatemenwe Solomone. Akonkomeshe na banakashi ba kwi sano ukulapa pa kuti tabamulengele ukutemwa umuntu umbi kano fye kacema. Kanshi umuntu tafwile, nelyo talingile ukuba ne cintemwa ku muntu uli onse fye. Umwina Kristu umushimbe uulefwaya ukuupa nelyo ukuupwa afwile ukuupa nelyo ukuupwa fye ku mubomfi wa kwa Yehova uwa cishinka.—1 Abena Korinti 7:39.
‘CINSHI ICO MWAMONA MU MWINA SHULAMU?’
Kuli “icilefuma mu matololo nge ntumba sha cushi.” (Ulwimbo lwa Nyimbo 3:6) Ilyo abana banakashi ba ku Yerusalemu bafuma cinshi bamona? Bamona Solomone na babomfi bakwe baleisa mu musumba. Kabili imfumu yaisa no mukashana umwina Shulamu.
Kacema akonkela umukashana kabili mu kwangufyanya asuka aingila no kumusanga. Ilyo alemweba ukuti alimutemwa sana, umukashana na o alanda ukuti alefwaya ukufuma mu musumba, kabili atila: ‘Yasuke amacaca yalete umwela watalala, fisuke ne finshingwa fifulumuke, ndeya ku lupili lwa muri, na ku kapili ka libani.’ Umukashana aita kacema ‘ukwingila mwi bala lyakwe, alye ne fisabo fyakwe ifikankaala.’ Kacema ayasuka ati: “Ninjisa mu cilime candi, we nkashi yandi, we nabwinga.” Abana banakashi ba mu Yerusalemu balanda kuli kacema no mukashana ati: ‘Lyeni mwe banensu; nweni no kunwesha mwe [bakolwa icitemwiko, NW ].’—Ulwimbo lwa Nyimbo 4:6, 16; 5:1.
Pa numa umwina Shulamu ashimika iciloto ku banakashi ba kwi sano, atila: “Nindwalo kutemwa.” Bamwipusha abati: ‘Bushe umutemwikwa obe awama shani ukucila umwaume umbi?” Ayasuka ati: ‘Uwatemwikwa wandi alipeshima alikashikila, untu atambwa mu ba myanda mishila.’ (Ulwimbo lwa Nyimbo 5:2-10) Umukashana mu kuicefya aipusha abantu pa fyo Solomone alemulumbanya, atila: ‘Cinshi ico mwamona mu mwina Shulamu?’ (Ulwimbo lwa Nyimbo 6:4-13) Nomba imfumu pa kumona ukuti iyi e nshita isuma iya kukolopeka umukashana, yamutatakula na malumbo ayengi, lelo umukashana atwalilila fye ukutemwa kacema. Mu kupelako Solomone aleka umukashana ukuya ku mwabo.
Amasuko ku Mepusho ya mu Baibolo:
4:1; 6:5—Mulandu nshi umushishi wa mukashana umwina Shulamu baupashanishisha “ku mukuni wa mbushi?” Ici nalimo cilepilibula ukuti umushishi wakwe wali uwabeeka bwino kabili uwafunda ukupala umushishi wafita uwa mbushi.
4:11, NW—Bushe ni mwi mwalola amashiwi yatila ‘imilomo itonyo luto’, e lyo na mashiwi yatila ‘ubuci ne shiba ukuba mwi samba lya lulimi lwakwe?’ Uluto lwa buci lusuma nga nshi kabili lwalilowa sana ukucila ubuci apapitile umwela. Amashiwi yatila imilomo itonyo luto, e lyo ya kuti ubuci ne shiba fyali pe samba lya lulimi lwa mukashana umwina Shulamu, yalelanga fye ukuti amashiwi umwina Shulamu alandile yali ayasuma nga nshi.
5:12—Bushe ni mwi mwalola amashiwi yatila “amenso yakwe yali nge nkunda mu mpito sha menshi, ayasambwa mwi shiba?” Umukashana alelanda pa menso aya mutemwikwa wakwe ayasuma. Nalimo alepalanya imboni ya linso lyakwe iyashingulukwa ne ca buuta, ku nkunda ishafitulukila ishilesamba mwishiba.
5:14, 15, NW—Mulandu nshi balondolwela iminwe na molu ya kwa kacema muli iyi nshila? Nalimo umukashana alelondolola ukuti iminwe ya kwa kacema yaba nge mibungi ya golde kabili amaala yakwe nga krusoliti. Apo amolu ya kwa kacema yasuma nga nshi kabili yalikosa, ayapalanya ku “nceshi sha marbele.”
6:4—“Mulandu nshi umukashana umwina Shulamu bamupashanishisha ku musumba wa Tirsa?” Yoshua alipokele uyu musumba uwa bena Kanaani, kabili pa numa ya kuteka kwa kwa Solomone uyu musumba wabele umusumba ukalamba uwa kubalilapo mu bufumu bwa mikowa 10 ubwa ku kapinda ka ku kuso aka Israele. (Yoshua 12:7, 24; 1 Ishamfumu 16:5, 6, 8, 15) Icitabo cimo citila “cimoneka kwati uyu musumba wali uusuma nga nshi, e mulandu wine baulumbwila.”
6:13, NW—Bushe “mpuka sha mabumba yabili aya balecinda” e cinshi? Aya amashiwi kuti na kabili yapilibula “ukucinda kwa Mahanaimu.” Umusumba uwakwete ilyo shina wabelele ku kabanga ka mumana wa Yordani mupepi no mukonko wa Yaboke. (Ukutendeka 32:2, 22; 2 Samwele 2:29) Amashiwi ya kuti “Impuka sha mabumba yabili aya balecinda” kuti nalimo yalosha ku musango umo uwa kucinda uwaleba mu musumba pa nshita ya mutebeto.
7:4—Mulandu nshi Solomone apashanishisha umukoshi wa mukashana umwina Shulamu ku “lupungu lwa lino lya nsofu”? Pa kubala umukashana bamwebele aya mashiwi yatila: “Umukoshi obe uli ngo lupungu lwa kwa Dabidi.” (Ulwimbo lwa Nyimbo 4:4) Ulupungu lutali kabili lwalyololoka bwino, kabili ilino lya nsofu lyalitelela. Solomone natemwa sana ifyo umukoshi wa mukashana umwina Shulamu waololoka bwino, ne fyo watelela ubusaka.
Ifyo Twingasambililako:
4:1-7. Nangu ca kutila umukashana umwina Shulamu ali uushapwililika, ukukanabelelekwa na Solomone kwalangile fye ukuti alikwete imibele isuma. Kanshi ukushipa kwakwe ukwa kukanafwaya ukucita icabipa kwalenge ayembe ukucilanapo. Ifi e fyo na banakashi Abena Kristu bafwile ukuba.
4:12. Ukupala ibala ilisuma nga nshi ilyacingililwa no lupango nelyo icibumba ica kuti umuntu pa kwingila kano fye aingilila ku mpongolo iyakomwa, e fyo umukashana umwina Shulamu atemenwe fye umulumendo umo uwali no kuba umulume wakwe. Mukwai ici ca kumwenako icisuma nga nshi ku Bena Kristu abashimbe!
“ULUBINGU LWA KWA JAH”
Ilyo indume sha mukashana umwina Shulamu shamona uko alebwela ku ng’anda baipusha abati: “Nani uyu alefuma mu matololo, nashintilila pa watemwikwa wakwe?” Ndume yakwe umo alilandile kale ukuti: “Wene nga abe cibumba, tukakuulapo icamba ca silfere; lelo wene nga abo mwinshi, tukesalilako ku fipampa fya mukedari.” Apo nomba umwina Shulamu nalanga apabuuta ukuti alitemwa nga nshi kacema, atila: ‘Ine ndi cibumba, na mabele yandi yali nge mpungu; e lyo mu menso yakwe naba ngo wasango mutende.’—Ulwimbo lwa Nyimbo 8:5, 9, 10.
Ukutemwa kwa cine “lubingu lwa kwa Jah.” Mulandu nshi? Ni co Yehova e wakwata ukutemwa kwa musango yo. Wena e wabika ukutemwa muli ifwe. Imingu sha kuko shapala imingu sha mulilo uushishima. Ulwimbo lwa Nyimbo lulalondolola bwino sana ukutila ukutemwa pa mwaume no mwanakashi kwaliba ‘ukwakosa [takupwa] nge mfwa.’—Ulwimbo lwa Nyimbo 8:6, NW.
Ulwimbo ulwa kwa Solomone lusuma nga nshi, kabili lulatweba na pa kutemwa ukwaba pali Yesu Kristu na baba mwi bumba lya ku muulu ilya kwa “nabwinga.” (Ukusokolola 21:2, 9) Yesu alitemwa sana Abena Kristu basubwa ukucila ne fyo umwaume no mwanakashi batemwana. Ababa mwi bumba lya kwa nabwinga balikosa nga nshi mu kubombela Lesa. Yesu aliitemenwe ukufwila ne “mpaanga shimbi.” (Yohane 10:16) Kanshi Abena Kristu bonse aba cine bafwile ukupashanya umukashana umwina Shulamu uwakwete ukutemwa kwa cine cine kabili uwaipeeleshe mu kubombela Lesa.
[Icikope pe bula 18, 19]
Mibele nshi umuntu afwile ukumona mu muntu alefwaya ukuupa nelyo ukuupwako nge fyo twasambilila mu Ulwimbo lwa Nyimbo?