Ifyo Twingalanga Ukuti Twalitemwa Abanensu

“Uletemwo munobe nga we mwine.”—MATEO 22:39.

1. Tulanga shani ukuti twalitemwa Lesa?

BUSHE Yehova enekela abamupepa ukuba shani? Yesu ayaswike ico cipusho mu mashiwi yanono aya kusupula, lelo ayacindama nga nshi. Atile ifunde likalamba pali yonse lya kutemwa Yehova no mutima wesu onse, umweo wesu onse, amano yesu yonse, na maka yesu yonse. (Mateo 22:37; Marko 12:30) Nge fyo twasambilile mu cipande cafumako, nga twalitemwa Lesa tufwile ukulamumfwila no kulabaka amafunde yakwe pantu wena e wabalilepo ukututemwa. Abatemwa Lesa tabatila calyafya sana ukucita ifyo afwaya; balomfwa bwino ukukonka amafunde yakwe.—Amalumbo 40:8; 1 Yohane 5:2, 3.

2, 3. Mulandu nshi cingawamina ukusambilila ifya kutemwa abanensu, kabili fipusho nshi twingepusha?

² Yesu atile ifunde likalamba ilya cibili lyalipalana ne lya kubalilapo, kabili litila: “Uletemwo munobe nga we mwine.” (Mateo 22:39) Nomba twalalanda pali ili line funde pantu na lyo lyalicindama nga nshi. Abengi muno nshiku baba abaitemwa kabili balanga fye ukutemwa kwa cimbepa. Ilyo umutumwa Paulo apuutilwemo umupashi ukulondolola ifikalacitika mu “nshiku sha kulekelesha,” atile abantu tabakatemwane, lelo bakaba fye abaitemwa, bakatemwe ndalama kabili bakatemwa no kwangala. Atile abengi tabakabe na “citemwishi,” nelyo nge fyo Baibolo imo yalanda, “tabakatemwe balupwa lwabo.” (2 Timote 3:1-4) Yesu Kristu asobele ukuti: “Abengi . . . bakafutukana no kupatana. . . . no kutemwa kwa bengi kukafubaalila.”—Mateo 24:10, 12.

³ Lelo moneni ukuti Yesu tatile ukutemwa kwa bantu bonse kukafubaalila. Ukufuma na kale, kwali abatemenwe Yehova ukulingana ne fyo enekela ukumutemwa pa fisuma fyonse ifyo abacitila, kabili ukushinta na leelo abantu ba ifyo e ko bacili. Abatemwa Yehova no mutima onse balesha na maka yonse ukulamona bambi nge fyo Yehova abamona. Na lyo line, bushe abanensu abo tufwile ukutemwa ni bani? Kuti twalanga shani ukuti twalitemwa abanensu? Amalembo yalatwafwa ukwasuka ifi fipusho fyacindama.

 Umunandi Nani?

4. Ukulingana na Ubwina Lebi icipandwa 19, ni bani abaYuda balingile ukulatemwa?

⁴ Yesu aebele umuFarise ukuti ifunde lya cibili ilikalamba lya kutemwa abanensu nge fyo twaitemwa. Ilyo alandile ifi, ayambwile ifunde ilyo Lesa apeele abena Israele ilyaba pa Ubwina Lebi 19:18. Mu Ubwina Lebi icipandwa 19, Lesa aebele abaYuda ukuti bafwile ukulamona abashali bena Israele ukuti banabo. Icikomo 34 citila: “Umulebeshi uulelebela kuli imwe aleba kuli imwe ngo mwana calo uwa muli imwe, kabili ulemutemwa nga we mwine; pantu mwali abalebeshi mu calo ca Egupti.” Kanshi nangu fye bantu bashali baYuda, maka maka abalepepa na baYuda, na bo bene balefwaikwa ukubatemwa ku bena Israele.

5. Bushe abaYuda bena baleti ifunde lya kutemwa umunobe ni mwi lyalolele?

⁵ Nomba bashimapepo abaYuda aba mu nshita ya kwa Yesu bena tabasumine ukuti ifi e fyo cifwile ukuba. Bamo balefunda abantu ukuti kano fye umuYuda munabo e o bengeta ukuti “umunandi” nelyo “umwina mupalamano.” Abashili baYuda bena kubapata. Balefunda abantu ukuti abapepa Lesa bafwile ukusuula abashipepa. Icitabo cimo citila, “ukufunda abantu ifya musango yo kwalengele ulupato ukufula sana. Calengele abantu ukulapata sana abanabo.”

6. Fishinka nshi fibili ifyo Yesu afundile ilyo alandile pa kutemwa abanensu?

⁶ Mu Lyashi lyakwe ilya pa Lupili, Yesu alilandile pali uyu mulandu, kabili alilandile na pa bo abaYuda bafwile ukutemwa. Atile: “Mwalyumfwa ukuti casoselwe aciti, ‘Uletemwa umunobe no kupata umulwani obe.’ Lelo, ndemweba nati: Muletemwa abalwani benu no kupepela abamupakasa; pa kuti muishininkishe ukuti muli bana ba kwa Shinwe uwaba mu muulu, pantu alenga akasuba ukubalikila ababifi na basuma kabili alenga imfula ukuloka pa balungama na bashalungama.” (Mateo 5:43-45) Muli aya mashiwi Yesu alandile ifishinka fibili. Ica kubalilapo ca kuti Yehova ni kapekape kabili wa cikuuku ku basuma na ku babifi. Ne ca bubili ca kuti tufwile ukumupashanya.

7. Cinshi tusambilila ku lyashi lya mwina Samaria musuma?

⁷ Inshita imbi, umuYuda uwaishibe sana Amafunde aipwishe Yesu ukuti: “Nga kanshi umunandi nani?” Pa kumwasuka, Yesu ashimike ilyashi lya mwina Samaria uwasangile umuYuda uo ifipondo fyapumine no kumupoka fyonse ifyo akwete. Nangu ca kuti abaYuda abengi balisuulile abena Samaria, umwina Samaria akakiile ifilonda fya muYuda no kumutwala ku ng’anda ya beni ukwali aba kumutensha kabili uko engapolela. Cinshi tusambilila kuli ili lyashi? Tufwile ukutemwa na bantu abashili ba mutundu wesu, aba ku fyalo fimbi, e lyo na bapepa kumbi.—Luka 10:25, 29, 30, 33-37.

Ifyo Twingalanga Ukuti Twalitemwa Abanensu

8. Bushe mu Ubwina Lebi icipandwa 19, Lesa atile abaYuda bali no kulanga shani ukuti balitemenwe abanabo?

⁸ Nga filya fine ukutemwa Lesa kwaba, ukutemwa abanensu na ko takupelela fye pa fyo tuleumfwa; kufwile ukumonekela ku micitile. Kuti  twasambilila ifingi nga twamona na fimbi ifyalandwa mu Ubwina Lebi icipandwa 19 umo Lesa akonkomeshe abantu bakwe ukutemwa abanabo nge fyo baitemwa. Mwaba ne funde lya kuti abena Israele bali no kusuminisha abalanda na bafumine ku fyalo fimbi ukusota ifya kulya mu mabala pa nshita ya kulobolola. Amafunde yalibindile ukwiba, ukufutika no kubepa. Abena Israele balibakeenye ukuba na kapaatulula pa kupingula imilandu. Nangu ca kuti abapingushi bali no kukalipila abantu bamo nga balufyanya, Lesa alibebele ukwabula ukupita mu mbali ukuti: “Wilapata munonko mu mutima obe.” Aya mafunde pamo na mafunde yambi ayashala, yonse yasupwilwe mu mashiwi ya kuti: “Uletemwo mubiyo nga we mwine.”—Ubwina Lebi 19:9-11, 15, 17, 18.

9. Mulandu nshi Yehova aebeele abena Israele ukutaluka ku bena fyalo?

⁹ Nangu ca kuti abena Israele bali no kutemwa abantu banabo, balingile no kutaluka ku balepepa ifilubi. Yehova alibasokele ku bubi na ku fyali no kufuma mu kwampana na bantu babipa. Ica kumwenako fye, ilyo alelanda pa bantu abo abena Israele bali no kufumya mu calo umo bali no kuyaikala, Yehova atile: “Abana benu abanakashi mwikabapeela ku bana bakwe abaume, kabili abana bakwe abanakashi mwikababuulila abana benu abaume. Pantu bakapaatula abana benu abaume mu kunkonka, ukuti babombele imilungu imbi: no bukali bwa kwa Yehova bukamwimina.”—Amalango 7:3, 4.

10. Bwafya nshi tufwile ukucenjelako?

¹⁰ Na muno nshiku mwine, Abena Kristu tabampana na bantu abengonaula icitetekelo cabo. (1 Abena Korinti 15:33) Baibolo yatukonkomesha ukuti: “Mwiba kwi koli limo line na bashasumina,” e kutila abashaba mu cilonganino ca Bwina Kristu. (2 Abena Korinti 6:14) Na kabili, Abena Kristu bafundwa ukuupa no kuupilwa “muli Shikulu epela.” (1 Abena Korinti 7:39) Lelo kwena, tatufwile ukusuula abashasumina muli Yehova nge fyo ifwe twasumina. Kristu afwilile ababembu, kabili abengi abalecita ifyabipa kale balipilibwike no kwisaba ifibusa fya kwa Lesa.—Abena Roma 5:8; 1 Abena Korinti 6:9-11.

11. Cinshi icacindamisha ico twingacitila abashibombela Yehova pa kulanga ukuti twalibatemwa, kabili mulandu nshi ukucite fyo kwacindamina sana?

¹¹ Pa kuti tulelanga bwino ukuti twalitemwa na bashibombela Lesa, tufwile ukupashanya ifyo Yehova umwine aaba. Nangu ca kuti alipata ububifi, alikwata icikuuku kuli bonse kabili alabapeela inshita ya kuleka imisango yabipa pa kuti bakakwate umweo wa muyayaya. (Esekiele 18:23) Yehova ‘afwaya bonse ukufika ku kulapila.’ (2 Petro 3:9) Afwaya “abantu ba misango yonse bakapusuke no kufika ku kwishiba bwino bwino icine.” (1 Timote 2:4) E mulandu Yesu atumiine abasambi bakwe ukuya mu kushimikila abantu imbila nsuma no kubasambilisha, e lyo no kulenga “aba nko shonse ukuba abasambi.” (Mateo 28:19, 20) Nga tulebombako uyu mulimo, tulanga ukuti twalitemwa Lesa kabili twalitemwa na bantu banensu. Kanshi ilyo tuleshimikila, tulanga ukuti twalitemwa na balwani besu bene!

Ukutemwa Bamunyinefwe Abena Kristu

12. Mashiwi nshi umutumwa Yohane alembele pa kutemwa bamunyinefwe?

¹² Umutumwa Paulo alembele ukuti: “Tubombe icisuma kuli bonse, lelo maka maka ku ba bwananyina mu citetekelo.” (Abena Galatia 6:10) Fwe Bena Kristu mulimo wesu ukutemwa aba bwananyina mu citetekelo, bamunyinefwe na bankashi mu cilonganino. Bushe ukucite fyo kwacindama shani? Pa kulanda pa fyo ukutemwa aba bwananyina kwacindama, umutumwa Yohane alembele ukuti: “Onse uwapata munyina ni kepaya, . . . Ngo muntu asosa ati: ‘Nalitemwa Lesa,’ lelo alipata munyina, ninshi wa bufi. Pantu uushatemwa munyina, uo amona, te kuti atemwe Lesa, uo ashamona.” (1 Yohane 3:15; 4:20) Aya mashiwi yantu yaluma. Yesu Kristu atile kepaya nelyo “inkomi ya bantu” ni Satana Kaseebanya kabili e “wa bufi.” (Yohane 8:44) Kuti cabipa sana nga twaba bakepaya nelyo aba bufi!

13. Kuti twalanga shani ukuti twalitemwa abasumina banensu?

¹³ Abena Kristu ba cine ‘basambilishiwa kuli Lesa ukutemwana.’ (1 Abena Tesalonika 4:9) Batweba ukuba no kutemwa ukushili kwa “mu  cebo nangu ku lulimi, lelo mu milimo na mu cine.” (1 Yohane 3:18) Ukutemwa kwesu kufwile ukuba ukushili “kwa bumbimunda.” (Abena Roma 12:9) Ukutemwa abanensu kulatulenga ukuba ne cikuuku, ukuba aba mutembo, ababelela uluse, abashipikisha kabili abashaba na kalumwa, abashili ba cilumba na matutumuko kabili tatuba abaitemwa. (1 Abena Korinti 13:4, 5; Abena Efese 4:32) Icitemwiko cilatulenga ‘ukubelana abasha.’ (Abena Galatia 5:13) Yesu aebele abasambi bakwe ukutemwana nge fyo ena abatemenwe. (Yohane 13:34) Kanshi Umwina Kristu alingile ukuipeelesha ukufwila fye na basumina banankwe nga kwaba fimo ifyalenga ica musango yo ukucitika.

14. Kuti twalanga shani icitemwiko mu lupwa?

¹⁴ Mu lupwa lwa Bena Kristu e mo icitemwiko cifwile ukumoneka sana, maka maka pa balume na bakashi. Abaupana balipalamana sana ica kuti umutumwa Paulo alandile pa cupo ukuti: “Abalume bafwile ukulatemwa abakashi babo nge mibili yabo iine.” Na kabili atile: “Uwatemwa umukashi wakwe ali-itemwa umwine.” (Abena Efese 5:28) Papitile fye ifikomo fisano ukufuma apa, Paulo na kabili abwekeshepo ukulanda amashiwi yamo yene aya kufunda abaupana. Umulume uwatemwa umukashi wakwe takacite nge fyalecita abaume ba mu nshita ya kwa Malaki abalefutika abena myabo. (Malaki 2:14) Alatentemba umukashi wakwe. Alamutemwa nge fyo na Kristu atemenwe icilonganino. Icitemwiko cikalenga umukashi na o ukulacindika umulume wakwe.—Abena Efese 5:25, 29-33.

15. Bushe ukuimwena ifyo aba bwananyina batemwana kwalengele bamo ukulanda shani e lyo no kucita cinshi?

¹⁵ Kanshi icitemwiko ca uyu musango e cishibilo ca Bena Kristu ba cine. Yesu atile: “Muli ici e mo bonse bakeshibilo kuti muli basambi bandi, nga mwaba no kutemwana.” (Yohane 13:35) Ukutemwana kwesu kulalenga abantu ukufwaya ukwisa mu kupepa Lesa uo twatemwa kabili uo twimininako ku bantu pano calo. Ica kumwenako fye, ku Mozambique kwafumine ilyashi limo ilyacitikile ulupwa lwa baNte. Bashimike ukuti: “Tatwatalile atumona ica musango nge fyo. Mu nshita ya kasuba, kwaishile icimwela icikalamba e lyo pakonkele ne mfula iikulu kabili iya mabwe. Icimwela caonawile ing’anda yesu iya matete no kufimbula amalata pa mutenge. Ilyo bamunyinefwe ba mu filonganino fya mupepi baishile mu kutwafwa ukuwamya ing’anda yesu iyaonaike, abena mupalamano besu balipapile sana no kulanda ukuti: ‘Ala mwe banensu uko mupepa kusuma. Ifwe uko tupepa tabatala abatwafwapo nge fi.’ Twabulile Baibolo no kubalanga Yohane 13:34, 35. Ino nshita abena mupalamano besu abengi balesambilila Baibolo.”

Ukutemwa Umuntu Umo Umo

16. Bushe ukutemwa abantu banensu no kutemwa umuntu umo umo fyapusanina pi?

¹⁶ Tacayafya ukulanda fye ukuti twalitemwa abantu banensu. Nomba ukutemwa umuntu umo umo kwena limo kuti kwayafyako. Ica kumwenako fye, bamo abatila balitemwa abantu banabo bapelela fye mu kupeela ulupiya lwabo ku tubungwe twafwilisha abalanda. Ukulanda fye icishinka, calyanguka ukulanda ukuti twalitemwa abantu banensu, lelo calyafya ukutemwa uo tubomba nankwe uumoneka ukuti kwena alitusuula, nangu ukutemwa umwina mupalamano uwayafya, e lyo no kutemwana na cibusa wesu nga atucita fimo ifyo tushaenekele.

17, 18. Bushe Yesu alangile shani ukuti alitemenwe umuntu umo umo, kabili mulandu nshi atemenwe abantu?

¹⁷ Pali uyu mulandu wa kutemwa umuntu umo umo, tusambilila kuli Yesu uwapashenye bwino bwino imibele ya kwa Lesa. Nangu ca kuti aishile pano calo ku kulubula abantu ku lubembu, alitemenwe umuntu umo umo, aposeshe  umwanakashi uwalwele, aposeshe uwa fibashi, e lyo no mwana uwakwete icibanda. (Mateo 9:20-22; Marko 1:40-42; 7:26, 29, 30; Yohane 1:29) Na ifwe bene, tulanga ukuti twalitemwa abanensu mu fyo tucita ne fyo tusosa ku muntu umo umo mu mikalile yesu iya cila bushiku.

¹⁸ Na lyo line, tatufwile ukulaba ukuti icilenga twatemwa abantu banensu ni co twalitemwa Lesa. Nangu ca kuti Yesu aleafwa abapiina, ukuposha abalwele no kuliisha abaali ne nsala, ico alecitila fyonse ifyo e lyo no kusambilisha abantu Icebo ca kwa Lesa, ni co alefwaya bena ukutampa ukupepa Yehova. (2 Abena Korinti 5:19) Fyonse ifyo Yesu aalecita fyalecindika Lesa, talabile ukuti aali mwiminishi wa kwa Lesa uo aatemwa kabili fyonse ifyo alecita fyalelanga imibele ya kwa Wishi. (1 Abena Korinti 10:31) Nga tulepashanya Yesu, na ifwe kuti tulelanga ukutemwa kwa cine ku bantu banensu, lelo ukwabula ukuitumpa mu fyabipa ificita aba pano calo abashipepa.

Kuti Twatemwa Shani Abanensu Nge fyo Twaitemwa?

19, 20. Bushe calola mwi ukutemwa abanensu nge fyo twaitemwa?

¹⁹ Yesu atile: “Uletemwo munobe nga we mwine.” Tacabipa ukuisakamana no kuimona ukuti na ifwe tuli bantu. Acikanabe fyo, ne funde lya kutemwa abanensu nge fyo twaitemwa, nga talyaishibikwa no mo lyalola. Ukuimona ukuti twalicindama uko tulelandapo kwalipusana no kuitemwa ne cilumba ifyo umutumwa Paulo alandile pali 2 Timote 3:2. Ukuisakamana tulelandapo, kwishiba ukuti na ifwe bene tuli bantu, tatuli ba cabecabe iyo. Uwasambilila ifya mu Baibolo umo atile ukuitemwa uko Yesu alandilepo “kwishiba bwino apo umuntu afwile ukuibika, te kuibililika ukuti twalicila abanensu, e lyo kabili te kuisuula ica kuti twalaimona fye aba cabecabe.”

²⁰ Ukutemwa abanensu nge fyo twaitemwa kumona abanensu ifyo twingatemwa ukuti baletumona no kucitila abanensu ifyo twingatemwa ukuti baletucitila. Yesu atile: “Fyonse ifyo mufwaya abantu bacite kuli imwe, e fyo na imwe mucite kuli bene.” (Mateo 7:12) Moneni ukuti Yesu tatile tufwile ukulaibukisha ifilubo fya kale ifyo abanensu batucitile no kufwaya ukulandula. Mu nshita ya kucite fyo, tufwile ukutontonkanya pa fyo twingatemwa bambi ukutucitila no kucita ifyo fine kuli bena. Moneni no kuti Yesu tatile ifibusa fyesu fye na bamunyinefwe e bo tufwile ukucitila ifisuma. Na kabili, ifi abomfeshe ishiwi lya kuti “abantu,” afwile aloseshe mu kuti tulingile ukucita ifisuma ku bantu bonse, kuli bonse fye pano calo.

21. Nga twatemwa abanensu ninshi tulelanga cinshi?

²¹ Ukutemwa abanensu kukatulenga ukukanacita ifyabipa kuli bena. Umutumwa Paulo alembele ukuti: “Amafunde ayatila, ‘Wilacita bucende, Wilaipaya, Wilaiba, Wilakumbwa fya bene,’ na mafunde fye yambi ayabako, yasupwilwa mu cebo ici, ica kuti, ‘Uletemwa umunobe nga we mwine.’ Ukutemwa takucita icabipa ku munensu.” (Abena Roma 13:9, 10) Ukutemwa kukatulenga ukulacitapo fimo pa kuti tucitile abanensu ifisuma. Nga twatemwa abanensu, ninshi tulelanga ukuti twalitemwa Yehova Lesa uwabumbile abantu mu cipasho cakwe.—Ukutendeka 1:26.

Kuti Mwatilapo Shani?

• Ni bani tufwile ukutemwa kabili mulandu nshi?

• Kuti twalanga shani ukuti twalitemwa abashibombela Yehova?

• Bushe Baibolo itila tufwile ukutemwa aba bwananyina mu musango nshi?

• Bushe calola mwi ukutemwa abanensu nge fyo twaitemwa?

[Amepusho]

[Icikope pe bula 26]

“Nga kanshi umunandi nani?”

[Icikope pe bula 29]

Yesu alitemwa abantu bonse no muntu umo umo