Ifyo Twingafwaisha Ukwishiba mwi Buuku lya kwa Esaya—II
Icebo ca kwa Yehova ca Mweo
Ifyo Twingafwaisha Ukwishiba mwi Buuku lya kwa Esaya—II
ESAYA alebomba umulimo wakwe uwa kusesema muli bucishinka. Ifyebo alandile pa bufumu bwa mikowa 10 ubwa Israele naficitika kale. Nomba nakwata ifyebo na fimbi pa fyo Yerusalemu akaba ku ntanshi.
Umusumba wa Yerusalemu ukonaulwa, na bekashi ba uko bakasendwa muli bunkole. Nomba, tawakonaulwe ku ciyayaya. Nga papita inshita, ukupepa kwa cine kukatendeka cipya cipya. Ubu e bukombe bwacindama ubwaba pali Esaya 36:1–66:24. * Kuti twanonkelamo mu kubebeta ifyalembwa muli ifi fipandwa pantu ukusesema ukwingi ukwabamo kulefikilishiwa apakalamba ino nshita nelyo kukafikilishiwa ku ntanshi. Ulu lubali lwe buuku lya kwa Esaya lwalikwata no kusesema ukutusansamusha ukulanda pali Mesia.
“MONA, INSHIKU SHILEISA”
Mu mwaka walenga 14 uwa kuteka kwa Mfumu Hisekia (732 B.C.E.), abena Ashuri basansa Yuda. Yehova alaya ukucingilila Yerusalemu. Icintiinya ca bena Ashuri capwa ilyo malaika wa kwa Yehova umo fye aipaya abashilika abena Ashuri 185,000.
Hisekia alwala. Yehova ayasuka ipepo lyakwe kabili amuposha, amulundilako imyaka 15 ku bumi bwakwe. Ilyo imfumu ya ku Babiloni yatuma aba kuyamweba ukuti cawama apo naupola, Hisekia alufyanya ilyo abalanga icuma conse ico akwata. Esaya aeba Hisekia ubukombe bwa kwa Yehova, ukutila: “Mona, inshiku shileisa ilyo cikasendwa conse icili mu ng’anda yobe, na conse ico bawiso balongelemo ukufika kuli lelo, cikatwalwa ku Babele.” (Esaya 39:5, 6) Ilyo papita imyaka ukucilako fye panono pali 100, ukusesema kwafikilishiwa.
Amasuko ku Mepusho ya mu Baibolo:
38:8—Bushe “amatabo” apo icinshingwa calepita yali e cinshi? Apo mu Egupti na mu Babiloni balebomfya ifya kupiminako inshita mu mwanda wa myaka uwalenga 8 B.C.E., aya matabo yafwile yalelosha ku ca kupiminako inshita ico Ahasi, wishi wa kwa Hisekia akwete. Nalimo mwali amatabo mwi sano. Uluceshi ulwali pa mbali ya matabo limbi lwalepanga icinshingwa pa matabo, ico baleloleshapo pa kwishiba inshita.
Ifyo Twingasambililako:
36:2, 3, 22. Nangu Shebna bamufumishe pali bukangalila, balimusuminishe ukutwalilila ukulabomba kwi sano nga kalemba ku waishileba kangalila. (Esaya 22:15, 19) Kanshi nga balitupokele imilimo twalebomba mu kuteyanya kwa kwa Yehova pa milandu imo, tulingile ukutwalilila ukubombela Lesa mu milimo iili yonse iyo engatupeela.
37:1, 14, 15; 38:1, 2. Ilyo tulecula, kuti cawamisha ukupepa kuli Yehova no kucetekela muli wena umupwilapo.
37:15-20; 38:2, 3. Ilyo abena Ashuri balefwaya ukusansa Yerusalemu, icasakamike sana Hisekia ca kutila nga baonaula umusumba kuti ishina lya kwa Yehova lyaseebana. Na lintu aishibe ukuti ubulwele bwakwe bwali no kumufisha ku mfwa, Hisekia asakamene imilandu imbi iyacindeme nga nshi. Cimo icamusakamike sana cakumine ifyali no kucitikila ishamfumu sha mu lupwa lwa kwa Davidi nga ca kuti afwile ukwabula umwana uwa kumupyana. Na kabili aletontonkanya pa wali no kuba pa ntanshi mu kulwisha abena Ashuri. Ukupala Hisekia, tulatontonkanya sana pa kucindikwa kwe shina lya kwa Yehova na pa kufikilishiwa kwa bufwayo bwakwe ukucila pa kulubulwa fye kwesu.
38:9-20. Ulwimbo lwa kwa Hisekia lutusambilisha ukuti takwaba icacindamisha mu bumi ukucila ukulumbanya Yehova.
“UKAKUULWA”
Ilyo fye asobela pa konaulwa kwa Yerusalemu no kusendwa kwa bantu mu busha mu Babiloni, Esaya asesema na pa kukuulwa cipya cipya. (Esaya 40:1, 2) Esaya 44:28 itila: “Ukakuulwa [umusumba wa Yerusalemu].” Ifilubi fya balesa ba mu Babiloni fikasendwa kwati “fipe.” (Esaya 46:1, NW ) Babiloni akonaulwa. Uku kusesema konse kwafikilishiwa pa numa ya myaka 200.
Yehova akapeela umubomfi wakwe ku kubo “lubuuto ku nko.” (Esaya 49:6) “Imyulu” ya bena Babiloni nelyo bakateka, “ikaanduluka nge cushi,” kabili na batekwa “bakafwa ngo tushishi”; lelo ‘umwana mwanakashi Sione uwaba muli bunkole aka kunta ifikakilo fya pa mukoshi wakwe.’ (Esaya 51:6; 52:2) Yehova alanda kuli bonse abesa kuli ena no kukutika, ukutila: “Ndepinga kuli imwe icipingo ca muyayaya, ifya luse ifya cishinka ifyalailwe Dabidi.” (Esaya 55:3) Nga tulecita ifyo Lesa afwaya kuti calenga ‘twasanga insansa muli Yehova.’ (Esaya 58:14, NW) Lelo, amampulu ya bantu yena, ‘yalapatukanya pa kati kabo na Lesa wabo.’—Esaya 59:2.
Amasuko ku Mepusho ya mu Baibolo:
40:27, 28—Bushe Cinshi Israele asosele ukuti: “Imibele yandi yalifisama kuli Yehova, tayangwa; kabili kuli Lesa wandi ukumpingula kumpitapo fye”? AbaYuda bamo mu Babiloni bafwile balemona kwati Yehova talemona nelyo kwishiba ifyo balebafyenga. Balibacinkwileko ukuti Babiloni tayali uko Kabumba we sonde engafilwa ukufika, uushinaka nelyo ukupomponteka.
43:18-21—Mulandu nshi ababwelele muli bunkole babebele ukuti ‘belaibukisha ifintu fya ntanshi’? Ici tacalepilibula ukuti bali no kulaba ku fyo Yehova abalubwile kale. Lelo Yehova alefwaya ukuti balemulumbanishisha pa “cintu icipya” ico bali no kuimwena abene, pamo ngo lwendo baendele ukwabula ukupumfyanishiwa pa kuya ku Yerusalemu, limbi ukubomfya inshila iipi. “Ibumba likalamba” abafuma mu “bucushi bukalamba” bakakwata ifipya ifikalenga ukuti balecindika Yehova.—Ukusokolola 7:9, 14.
49:6—Bushe Mesia aba shani “lubuuto ku nko,” nangu ca kuti aleshimikila fye ku bana ba kwa Israele? Mesia ali lubuuto pa mulandu wa fyacitike pa numa Yesu afwile. Baibolo ilanga ukuti ifyebo fyaba pali Esaya 49:6 fyafikilishiwe ku basambi bakwe. (Imilimo 13:46, 47) Pali lelo, Abena Kristu basubwa, pamo ne bumba likalamba ilya bakapepa, baba “lubuuto ku nko,” pantu balesambilisha abantu ‘ukufika na ku mpela sha pano isonde.’—Mateo 24:14; 28:19, 20.
53:10—Bushe ni mwi mwalola amashiwi ya kuti Yehova alitemenwe pa kufwantaulwa kwa Mwana wakwe? Cifwile calimukalipe sana Yehova, Lesa wa nkumbu kabili uwa cililishi, pa kumona umwana atemenwe alecula. Nangu cibe fyo, alitemenwe ukumona ifyo Yesu mu kuitemenwa amumfwilile kabili na pa fyo ukucula kwakwe ne mfwa fyali no kupwishishisha.—Amapinda 27:11; Esaya 63:9.
53:11—Bushe kwishiba nshi uko Mesia ali no kubomfya pa ‘kulungamikila abengi’? Uku kwishiba ni kulya Yesu aishilekwata ilyo aishile pe sonde, ali umuntunse, no kucula ukufika fye na ku kufwa. (AbaHebere 4:15) E ico, alipeele icilubula, ico Abena Kristu basubwa ne bumba likalamba balekabila pa kuti babe abalungama mu menso ya kwa Lesa.—Abena Roma 5:19; Yakobo 2:23, 25.
56:6—Bushe “bambi bambi” ni bani, kabili ni mu nshila nshi ‘baikatisha ku cipingo ca kwa [Yehova]’? Aba “bambi bambi” ni “mpaanga shimbi” isha kwa Yesu. (Yohane 10:16) Baikatisha ku cipingo cipya pantu balomfwila amafunde aya-ampana ne ci cipingo, balakonka amateyanyo yapangwa ukupitila mu cipingo, balya pa fya ku mupashi ifyo Abena Kristu basubwa balyako, kabili balabafwa ukubomba umulimo wa kushimikila no kupanga abasambi.
Ifyo Twingasambililako:
40:10-14, 26, 28. Yehova alikosa kabili alinakilila, wa amaka yonse kabili wa mano nga nshi, kabili alishiba ifingi ifyo ifwe te kuti twishibe.
40:17, 23; 41:29; 44:9; 59:4. Ukwikatana kwa fyalo no kupepa utulubi fya fye ‘tafyabamo kantu.’ Ukucetekela muli fyena tamwaba cibwesha.
42:18, 19; 43:8. Abasuula ifyo Icebo ca kwa Lesa cilelanda no kusambilisha kwa “umusha wa cishinka kabili uwashilimuka” baba ni mpofu kabili bankomamatwi ba ku mupashi.—Mateo 24:45.
43:25. Yehova alapasa ifya bupulumushi pa mulandu we shina lyakwe. Ukulubuka kwesu ku busha bwa lubembu ne mfwa no kuba ne subilo lya bumi te fyacindama fye sana. Icacindama sana kucindikwa kwe shina lya kwa Yehova.
44:8. Yehova uwaba uwakosa kabili uwapampamikwa nge cilibwe alatwafwa. Tatulingile ukuba no mwenso ilyo tulelanda pali buLesa bwakwe!—2 Samwele 22:31, 32.
44:18-20. Ukupepa utulubi cishibilo ca mutima uwakowela. Tatulingile ukuleka ifintu fimbi ukutufumya ku kupepa Yehova.
46:10, 11. Amaka Yehova akwata aya ‘kucita conse ico apanga,’ e kutila ukufikilisha ubufwayo bwakwe, yalanga buLesa bwakwe.
48:17, 18; 57:19-21. Nga twashintilila pali Yehova ukuti akatupususha, twapalama kuli wena, no kupeepeka amatwi ku mafunde yakwe, lyene umutende wesu ukafula nga menshi ya mu mumana ne fya bulungami fyesu fikafula nga mabimbi ya pali bemba. Lelo abashipeepeka matwi ku Cebo ca kwa Lesa baba “nga bemba uusunkaniwa.” Tabakwata umutende.
52:5, 6. Abena Babiloni baletontonkanya ukuti Lesa wa cine takwete maka. Lelo balilubile! Bafililwe ukwishiba ukuti icalengele abena Israele ukusendwa mu busha ni co Yehova alikalipe pa fyo abantu bakwe bacitile. Ilyo ifyabipa fyacitikila bambi, tatulingile ukusondwelela mu kwangufyanya icilengele ukuti balecula.
52:7-9; 55:12, 13. Kwaliba ifintu fitatu ifilenga ukuti tuleba ne nsansa mu mulimo wa kushimikila no kupanga abasambi. Amakasa yesu yaliyemba ku bantu abaicefya ababa ne nsala ya kumfwa Icebo ca kwa Lesa. Tulamona Yehova “mu menso” e kutila twaliba ifibusa fyakwe. Kabili na ku mupashi tuli bakankaala.
52:11, 12. Pa kuti tufikepo ukusenda “ifipe fya kwa Yehova,” e kutila ukubomba umulimo wa mushilo, tulingile ukuba aba busaka ku mupashi na mu mibele.
58:1-14. Ukulailanga kuli bambi ukuti twaliipeelesha kabili tuli balungami kwa fye. Bakapepa ba cine balingile ukuipeelesha kuli Lesa no kulanga ukuti balitemwa bamunyinabo, ukwabula ubumbimunda.—Yohane 13:35; 2 Petro 3:11.
59:15b-19. Yehova alamona fyonse ifyo abantunse bacita kabili alaponenamo pa nshita yakwe iyalinga.
“AKABE CILONGWE ICAYEMBA”
Ukulanda pa fyo ukupepa kwa cine kwali no kutendeka cipya cipya mu nshita ya ku numa na pali ino nshita, Esaya 60:1 itila: “Ima, balika, pantu lwaisa ulubuuto lobe, ubukata bwa kwa Yehova bwaisa pali iwe.” Sione ‘akabe cilongwe icayemba mu kuboko kwa kwa Yehova.’—Esaya 62:3.
Esaya apepelako abantu bakwe kuli Yehova abali no kulapila ilyo balebwela muli bunkole mu Babiloni. (Esaya 63:15–64:12) Pa numa alanda pa bupusano bwaba pali bakapepa ba cine na babufi, kasesema alanda pa fyo Yehova akapaala abamubombela.—Esaya 65:1–66:24.
Amasuko ku Mepusho ya mu Baibolo:
61:8, 9—Bushe “icipingo ca muyayaya,” e cinshi kabili ni bani baba “ubufyashi”? Ici cipingo icipya ico Yehova apangana na Bena Kristu basubwa. “Ubufyashi” ni “mpaanga shimbi,” e kutila icinabwingi abankulako bwino ku bukombe bwabo.—Yohane 10:16.
63:5—Bushe icipyu ca kwa Lesa cimutungilila shani? Lesa alalama icipyu cakwe, e kutila icipyu cakwe ca bulungami. Cilamutungilila no kulenga acita ubupingushi bwalungama.
Ifyo Twingasambililako:
64:6. Abantu abashapwililika te kuti baipusushe. Ilyo bapeela ica kukonsolwela imembu, imilimo yalungama iyo bacita iba fye kwati fya kufwala ifyakowela.—Abena Roma 3:23, 24.
65:13, 14. Yehova alapaala ababomfi bakwe aba cishinka, alabapeela ifintu ifingi ifya ku mupashi.
66:3-5. Yehova alipata ubumbimunda.
‘Sekeleleni, mwe Bantu’
Ukusesema pa lwa kubweshiwa cipya cipya kufwile kwalengele abaYuda ba busumino abali abasha mu Babiloni ukusekelela! Yehova abebele ukuti: “Sekeleleni kabili muleyanga umuyayaya pa co ndepanga. Pantu ndelenga Yerusalemu ukuba ica kusekelelapo na bantu bakwe ica kwangilapo.”—Esaya 65:18, NW.
Na ifwe twikala mu nshita ilyo imfifi ikalamba yafimba isonde kabili ne nko shaba mu mfifi iyafitula. (Esaya 60:2) Twikala mu ‘nshita ishayafya.’ (2 Timote 3:1) E mulandu wine ubukombe bwa kwa Yehova ubwa kupususha ubusangwa mwi buuku lya mu Baibolo ilya kwa Esaya bubelele ubwa kukoselesha nga nshi kuli ifwe.—AbaHebere 4:12.
[Futunoti]
^ para. 2 Nga mulefwaya ifyebo ifilanda pali Esaya 1:1–35:10, moneni “Icebo ca kwa Yehova ca Mweo—Ifyo Twingafwaisha Ukwishiba mwi Buuku lya kwa Esaya—I” mu Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa December 1, 2006.
[Icikope pe bula 8]
Bushe namwishiba umulandu uukalamba uwalengele Hisekia ukupepela ukuti acingililwe ku bena Ashuri?
[Icikope pe bula 11]
“Ifyo yayemba pa mpili amakasa ya kwa kabila!”