Umwaume no Mwanakashi Bonse Babili Balikwata Imilimo Iyacindama

YEHOVA LESA abalilepo ukubumba Adamu, e lyo akonkeshepo Efa. Ilyo Efa ashilabumbwa, Adamu kale kale ninshi alibelesha imikalile. Pa nshita ali eka, Yehova alimupeele amafunde yamo. (Ukutendeka 2:15-20) Ukwimininako Lesa, Adamu alingile ukwebako umukashi wakwe fyonse ifyo Lesa amwebele. Kanshi alilingile ukulaba pa ntanshi muli fyonse ifyakumine ukupepa.

Ukuteyanya ukwapalana no ku e kwaba na mu cilonganino ca Bwina Kristu, kabili kuti twanonkelamo nga twabebeta ifyo caba. Umutumwa Paulo alembele ukuti: “Nshilesuminisha umwanakashi . . . ukutungulula umwaume, lelo ukuba tondolo. Pantu Adamu e wabalilepo ukupangwa, e lyo ni Efa.” (1 Timote 2:12, 13) Ici tacilepilibula ukuti umwanakashi alingile ukwikala fye tondolo pa kulongana kwa Bwina Kristu. Alingile ukwikala tondolo mu kuti tafwile ukulatalikana no mwaume, ukulasuusha imilimo yakwe mu cilonganino, nelyo ukwesha ukusambilisha icilonganino. Abaume balipeelwa umulimo wa kwangalila no kusambilisha icilonganino, lelo abanakashi balalenga ukulongana kwa Bwina Kristu ukuwama ilyo baleyakanamo mu nshila ishalekanalekana.

Pa kutwafwa ukwishibe milimo abaume na banakashi babomba mu kuteyanya kwa kwa Lesa, umutumwa Paulo alembele ukuti: “Pantu umwaume tafumine mu mwanakashi, lelo umwanakashi afumine mu mwaume . . . Lelo, muli Shikulu umwanakashi tabako ukwabula umwaume nangu umwaume ukwabula umwanakashi [takwaba uushikabila umunankwe]. Pantu filya umwanakashi afumine mu mwaume, e fyo no mwaume afuma mu mwanakashi; lelo fyonse fyafuma kuli Lesa.”—1 Abena Korinti 11:8-12.

Abanakashi Balabomba Imilimo Iisuma

Mu Mafunde Lesa apeele abena Israele, abanakashi balipeelwe imilimo iingi kabili baleibombela fye abene ukulingana ne fyo balefwaya. Ku ca kumwenako, Amapinda 31:10-31 yalanda pa “mukashi wa bunyinu” uwaleshita insalu ishisuma sana no kupanga ifya kufwala ifisuma nga nshi ifya ba mu ng’anda yakwe. Kabili, ‘Alebila ne mingila ya mu kati no kuishitisha’! (ifikomo 13, 21-24, NW) Uyu mwanakashi musuma aba “nge ngalaba sha ba makwebo” pantu afwaya ifilyo ifisuma ukufuma fye no kutali. (Icikomo 14) “Aetetule mpanga, no kuishita,” kabili “alime cilime ca myangashi.” (Icikomo 16) Apo ‘umulimo wakwe waliwama,’ mu milimo yakwe mwaba icibwesha. (Icikomo 18, NW) Ukulunda pa mulimo wa “kulolekeshe mibombele ya ba mu ng’anda yakwe” uyu mwanakashi uubombesha kabili uutina Yehova alafungulwile iminwe yakwe ku balanda. (Ifikomo 20, 27) E mulandu wine bamutashisha!— Icikomo 31.

Amafunde Yehova apeele ukupitila muli Mose yalengele abanakashi ukuba ne shuko lya kukosha bucibusa bwabo na Yehova. Ku ca kumwenako, pali Yoshua 8:35, tubelengapo ukuti:  “Takwali cebo ca pali fyonse ifyo Mose aebele ico Yoshua tabelengele pa mulola wa lukuta lonse lwa bena Israele, na banakashi, na baice, na balebeshi abaleenda mu kati kabo.” Ukulanda pali shimapepo Esra, Baibolo itila: “[Wene] aletele amalango ku cinso ca lukuta, abaume na banakashi na onse uwacenjela ku kuumfwa, mu bushiku bwa ntanshi bwa mweshi wa cinelubali; kabili abelengelemo, ku cinso ca lubansa ulwa ku cinso ca mpongolo ya menshi, ukutula ku macaca ukufika akasuba pa kati, apalungatana na baume na banakashi na bacenjela; kabili bakutike abantu bonse kwi buuku lya malango.” (Nehemia 8:2, 3) Abanakashi balenonkelemo mu kulasangwako ilyo Amafunde yalebelengwa. Kabili balesangwa na ku mitebeto. (Amalango 12:12, 18; 16:11, 14) Icacililepo ukucindama ca kuti abanakashi mu Israele wa ku kale baleba ifibusa fya kwa Yehova Lesa kabili abene fye beka balepepa amapepo kuli ena.—1 Samwele 1:10.

Mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, abanakashi abaletiina Lesa bali ne shuko lya kupyungila Yesu. (Luka 8:1-3) Umwanakashi apongolwele amafuta pa mutwe wakwe na ku makasa ilyo ali pa ca kulya ca cungulo mu Betani. (Mateo 26:6-13; Yohane 12:1-7) Abanakashi e po bali pali balya Yesu amonekeleko pa numa ya kubuushiwa kwakwe. (Mateo 28:1-10; Yohane 20:1-18) Pa numa Yesu aile ku muulu, pa bantu 120 abalongene pali “na banakashi bamo na Maria nyina kwa Yesu.” (Imilimo 1:3-15) Ukwabula no kutwishika abengi nelyo bonse aba banakashi bali mu muputule wa pa muulu mu Yerusalemu pa bushiku bwa Pentekoste 33 C.E., ilyo umupashi wa mushilo wapongolwelwe kabili abasambi ba kwa Yesu mu cipesha mano balandile mu ndimi shalekanalekana.—Imilimo 2:1-12.

Bonse abaume na banakashi bali pa bantu abo ukusesema kwaba pali Yoele 2:28, 29, kwafikilishiwepo, uko umutumwa Petro ayambwile pa bushiku bwa Pentekoste, ukutila: “Nkapongolwela Umupashi wandi pa bantunse bonse; e lyo abana benu abaume na bana benu abanakashi bakasesema. . . . na bakalamba benu bakalote filoto; kabili pa basha bandi abaume, na pa basha bandi abanakashi, nkapongolwelapo Umupashi wandi mu nshiku shilya.” (Imilimo 2:13-18) Inshita imo pa numa ya Pentekoste 33 C.E., abanakashi Abena Kristu balepeelwa ifya bupe fya mupashi. Balelandila mu ndimi sha ku fyalo fimbi kabili balesesema, te kutila balesobela lelo balelanda icine ca mu Malembo.

Muli kalata umutumwa Paulo alembele Abena Kristu mu Roma, atashishe sana “Febi  inkashi yesu,” no kubeba ukuti bamupokelele. Kabili alandile pali Trufaena na Trufosa, abo atile “banakashi abalebombesha muli Shikulu.” (Abena Roma 16:1, 2, 12) Nangu ca kuti aba banakashi tabalebomba nga bakangalila mu cilonganino ca kubalilapo ica Bena Kristu, bena pamo na banakashi bambi abengi, balisalilwe na Lesa ukuyateka no mwana wakwe, Yesu Kristu, mu Bufumu bwa mu muulu.—Abena Roma 8:16, 17; Abena Galatia 3:28, 29.

Abanakashi abapepa Lesa balicindama! Amalumbo 68:11 yatila: “Shikulu [Yehova, NW] apeele icebo, abanakashi ababilishe bali umulalo ukalamba.” Abanakashi ababombako uyu mulimo balingile ukubatasha. Ku ca kumwenako, ukusambilisha kwabo ukusuma ilyo baletungulula amasambililo ya Baibolo kulelenga abengi ukusambilila ifyo Lesa afwaya. Abena Kristu abaupwa abafwilisha abana babo ukuba bakapepa ba kwa Lesa kabili abatungilila abalume babo mu milimo bakwata mu cilonganino nabo bene balinga ukubatasha. (Amapinda 31:10-12, 28) Abanakashi abashimbe nabo balicindama mu kuteyanya kwa kwa Lesa, kabili Abena Kristu abaume ba bakonkomesha ‘ukulapaapaata . . . abanakashi bakalamba kwati ni banyinabo, abakashana kwati ni nkashi shabo mu kusanguluka konse.’—1 Timote 5:1, 2.

Imilimo Yalekanalekana iya Baume

Umwaume umwina Kristu alikwata umulimo Lesa amupeela uo alingile ukubomba. Paulo atile: “Ndefwaya mwishibe ukuti umutwe wa mwaume onse ni Kristu; no mutwe wa mwanakashi mwaume; no mutwe wa kwa Kristu ni Lesa.” (1 Abena Korinti 11:3) Umwaume na o alikwata umutwe, ni Kristu. Kanshi umwaume akalubulula kuli Kristu na mu kupelako kuli Lesa. Kabili Lesa afwaya umwaume ukuba no kutemwa pa kubomfya bumutwe bwakwe. (Abena Efese 5:25) Ifi fine e fyo caba ukutula fye ilyo abantunse babumbilwe.

Baibolo ilanga ukuti Lesa apeele umwaume imilimo iyalingene ne cifulo akwata ica bumutwe mu lupwa. Ku ca kumwenako, Yehova apeele Noa umulimo wa kukuula icibwato ca kupusukilamo pa Lyeshi. (Ukutendeka 6:9–7:24) Abrahamu bamulaile ukuti mu bufyashi bwakwe, emo indupwa shonse ne nko sha pano isonde shikapaalilwa. Ubufyashi bwa kubalilapo ni Kristu Yesu. (Ukutendeka 12:3; 22:18; Abena Galatia 3:8-16) Lesa asontele Mose ukutungulula abena Israele ukufuma mu Egupti. (Ukufuma 3:⁠9, 10, 12, 18) Ni muli Mose emo Yehova apeelele amafunde ayo baleita ukuti icipangano ce Funde, nelyo Amafunde ya kwa Mose. (Ukufuma 24:1-18) Na bonse abalembele Baibolo bali baume.

Yesu Umutwe wa cilonganino ca Bwina Kristu na o “apeele ifya bupe mu bantu.” (Abena Efese 1:22; 4:7-13) Paulo alosha ku baume, ilyo alelanda pa fifwaikwa pa kuti bamo bafikepo ukuba bakangalila. (1 Timote 3:1-7; Tito 1:5-9) Kanshi ifilonganino fya Nte sha kwa Yehova fitungululwa na bakangalila abaume, nelyo baeluda, na baume abasontwa ukubomba nga ababomfi batumikila. (Abena Filipi 1:1, 2; 1 Timote 3:8-10, 12) Abaume fye e balingile ukuba abacemi mu cilonganino ca Bena Kristu. (1 Petro 5:1-4) Na lyo line, nge fyo tumwene pa kubala, Lesa alipeela abanakashi imilimo iisuma nga nshi iyo babomba.

Balaba ne Nsansa Ilyo Balebomba Imilimo Yabo

Ilyo abaume na banakashi babomba imilimo Lesa abapeela bonse babili balaba ne nsansa ishingi. Mu cupo mulaba insansa nga ca kuti umulume no mukashi bapashanya ica kumwenako ca kwa Kristu ne cilonganino cakwe. Paulo alembele ukutila: “Mwe balume, twalilileni ukutemwa abakashi benu, filya na Kristu atemenwe icilonganino no kuipeela pali cene . . . Na imwe umo umo, onse atemwe umukashi wakwe ifyo aitemwa umwine.” (Abena Efese 5:25-33) E ico, abalume, tabafwile ukuitemwa, lelo balingile ukutemwa abakashi babo. Icilonganino ca kwa Kristu tacapangwa na bantu bapwililika. Na lyo line, Yesu alitemwa icilonganino kabili alacisakamana. Umulume wa Bwina Kristu na o wine alingile ukutemwa no kulasakamana umukashi wakwe.

 Umukashi wa Bwina Kristu alingile ‘ukuba na katiina ku mulume wakwe.’ (Abena Efese 5:33) Pa kucite fyo, alingile ukupashanya ifyo icilonganino caba icanakilila. Pa Abena Efese 5:21-24 patila: “Mube abanakilana mu kutiina Kristu. Abakashi banakile abalume babo nga kuli Shikulu, pantu umulume e mutwe wa mukashi ifyo na Kristu e mutwe wa cilonganino, wene pa kubo mupusushi wa mubili uyu. Na kuba, filya icilonganino cinakila Kristu, e fyo na bakashi banakile abalume babo muli fyonse.” Nangu ca kuti limo limo umukashi kuti camukosela ukunakila umulume wakwe, ici cine “e cawama [e calinga, e cifwaikwa] muli Shikulu.” (Abena Kolose 3:18) Ukunakila umulume kulanguka nga ca kuti umukashi aleibukisha ukuti ici e citemuna Shikulu Yesu Kristu.

Nangu ca kuti umulume tali Nte, umukashi wa Bwina Kristu alingile ukunakila bumutwe bwa mulume wakwe. Umutumwa Petro atila: “Mwe bakashi, nakileni abalume benu bene, pa kuti, nga kuli abakaana ukuumfwila icebo, bakolopekwe ukwabula icebo ku myendele ya bakashi babo, pa kuimwena abene imyendele yenu iya musangwela pamo na katiina.” (1 Petro 3:1, 2) Sara, uwapeele umulume wakwe Abrahamu umucinshi, alipeelwe ishuko lya kufyala Isaki no kwisaba icikolwe ca kwa Yesu Kristu. (AbaHebere 11:11, 12; 1 Petro 3:5, 6) Abakashi abapashanya Sara, balingile ukucetekela ukuti Lesa akabalambula.

Abaume na banakashi nga balabomba imilimo Lesa abapeela kuti baikatana kabili kuti balaumfwana bwino. Ne ci kuti calenga baleikala bwino kabili kuti baba aba nsansa. Na kabili, nga bonse balekonka ifyo Baibolo isambilisha kuti bonse bapeelwa umucinshi ukulingana ne milimo babomba mu kuteyanya kwa kwa Lesa.

[Akabokoshi pe bula 7]

Ifyo Bamona Umulimo Lesa Abapeela

BaSusan batila: “Abalume bandi baliba bwino kabili ba cikuuku. Tulalanshanya ifya kucita, kabili nga bapingulapo ifyo tulingile ukucita nelyo ifyo tushilingile ukucita, ndeshiba ukuti cili ku busuma bwesu. Ukuteyanya kwa kwa Yehova ukwa kuti umwaume abe umutwe wa mwanakashi Umwina Kristu kulandetela sana insansa kabili kulakosha icupo cesu. Twalitemwana kabili tulabombela pamo pa kufikilisha amabuyo ya ku mupashi.”

BaMindy balanda ukuti: “Umulimo Yehova apeela ababomfi bakwe abanakashi bushininkisho bwa kuti alitutemwa. Naishiba ukuti nga ndecindika abalume bandi no kubapeela umucinshi ukubikapo fye no kubatungilila ilyo balebomba imilimo ya mu cilonganino ninshi ndetasha Yehova pali uku kuteyanya.”

[Ifikope pe bula 5]

Lesa apeele Noa, Abrahamu, na Mose imilimo yalekanalekana ukulingana ne cifulo ca bumutwe ico umwaume apeelwa

[Icikope pe bula 7]

“Abanakashi ababilishe bali umulalo ukalamba”