Mwe Bakashi Muleba Na Katiina Ku Balume Benu

“Abakashi banakile abalume babo”—ABENA EFESE 5:22.

1. Mulandu nshi ilingi line cafisha abakashi ukuba na katiina ku balume?

IMU FYALO ifingi abantu nga baupana, umwanakashi alalapa imilapo ukuti akulaba na katiina ku mulume wakwe. Lelo, ifyo abalume abengi basunga abakashi babo e filenga canguke nelyo cikosele umukashi ukufikilisha umulapo wakwe. Pa kutendeka, mu cupo mwali insansa. Lesa abulile ulubafu ku mwaume wa ntanshi, Adamu, kabili apangilemo umwanakashi. Ilyo Lesa abumbile umwanakashi, Adamu atile: “Pali nomba uyu e fupa lya mu mafupa yandi, kabili munofu wa mu munofu wandi.”—Ukutendeka 2:19-23.

2. Bushe ifintu fyayaluka shani muno nshiku ukulosha ku banakashi ne cupo?

² Nangu mu cupo mwali insansa pa kutendeka, mu kubangilila kwa ba1960, abanakashi mu United States bapangile akabungwe ako baleita ukuti ukulubuka kwa banakashi pantu tabalefwaya ukulatungululwa na baume. Pali ilya nshita, abaume 300 nga bapondokela indupwa shabo, ninshi ku banakashi kwena umo fye. Nomba ilyo imyaka ya ba1960 yalepwa, abaume 100 nga bapondoka, ku banakashi kwena ninshi ni umo fye. Lelo pali ino nshita abanakashi balatukana insele, ukukolwa, ukupeepa, no kucita ubulalelale kwati fye baume. Bushe ici calilenga abanakashi ukuba ne nsansa? Nakalya! Mu fyalo fimo nga baufya ifyupo 100 ninshi ifyupo mupepi na 50 fikapwa. Bushe ifyo abanakashi besha na maka ukuwamya ifintu mu cupo fyalilenga ifyupo fyabo ukuwaminako nelyo ukubipilako?—2 Timote 3:1-5.

3. Bwafya nshi ubukalamba sana ubwakuma icupo?

³ Bushe ubwafya ubukalamba sana ni buli kwi? Cimo icalenga sana bwafya bwabako ukutula ilyo Efa bamutunkile kuli malaika cipondoka, “icisoka ca pa kutendeka, iciitwa Kaseebanya kabili Satana.” (Ukusokolola 12:9; 1 Timote 2:13, 14) Satana alenga abantu ukusuula ifyo Lesa asambilisha. Ica kumwenako fye, Satana alenga abantu ukulamona kwati mu cupo mwaliba umutitikisha. Amalyashi ya bufi ayo basabankanya pa milabasa ya muli cino calo ico Satana ateka yalenga amafunde ya kwa Lesa ukulamoneka kwati tayawama kabili ya kale. (2 Abena Korinti 4:3, 4) Lelo, nga twatontonkanya sana pa fyo Icebo ca kwa Lesa calanda pa mulimo wa banakashi mu cupo, twalamona ukuti mu Baibolo mwaliba ukufunda kusuma nga nshi.

Ukusoka ku Bopa Nelyo Ukuupwa

4, 5. (a) Mulandu nshi umwanakashi alingile ukucenjela sana ilyo alefwaya ukuupwa? (b) Cinshi umwanakashi afwile ukucita ilyo ashilasumina ukuupwa?

⁴ Baibolo ilasoka abopa nelyo ukuupwa. Itila apo tuleikala mu calo ico Kaseebanya ateka, nangu fye bantu abekala bwino mu cupo bakulaba na ‘macushi.’ Kanshi nangu Lesa e watendeke icupo, Baibolo ilasoka abopa nelyo ukuupwa. Umwaume umo uwapuutilwemo ukulembako Baibolo alandile pa mwanakashi uwafwilwa uuli no buntungwa bwa kuupwa na kabili ukuti: “Akaba ne nsansa ukucilamo nga atwalilila fye ifyo ali.” Yesu na o atashishepo ubushimbe ‘kubengacipokelela.’ Lelo, nga ca kuti umo asalapo ukuupa nelyo ukuupwa, alingile ukuupwa nelyo ukuupila fye “muli Shikulu,” e kutila ku mubomfi wa kwa Lesa uwaipeela kabili uwabatishiwa.—1 Abena Korinti 7:28, 36-40; Mateo 19:10-12.

⁵ Baibolo isoka sana sana abanakashi ukuti  balingile ukwishiba bwino sana uo baleupwako, itila: “Umwanakashi uwaupwa akakilwa kwi funde lya mulume wakwe.” ‘Akakulwa fye kwi funde lya mulume’ nga ca kuti umulume afwa nelyo nga balekana pa mulandu wa bulalelale. (Abena Roma 7:2, 3) Ukutemwana no muntu ilyo mwamonana fye umuku wa kubalilapo teti kube cupo ca nsansa nakalya, kuti kwaba fye cintemwa umushingafuma icupo cine cine. Kanshi umwanakashi umushimbe alingile ukuipusha ukuti, ‘Bushe ninjipekanya ukwingila mu cupo umo nkakakwa kwi funde lya uyu mwaume?’ Umwanakashi alingile ukutontonkanya pali ili lipusho lintu ashilaupwa, te pa numa ya kuupwa iyo.

6. Cinshi ico abanakashi abengi bapingulapo ukucita muno nshiku, kabili mulandu nshi cacindamina sana?

⁶ Mu fyalo ifingi pali ino nshita, umwanakashi nga bamulansha ku mwaume kuti asumina nelyo ukukaana. Lelo, icintu icayafya sana ku mwanakashi nalimo kupingulapo bwino pantu ico afwaisha sana kutemwikwa nga filya ciba mu cupo. Umwaume umo uulemba ifitabo atile: “Nga tulefwaisha ukucita icintu, nampo nga kuupwa nelyo ukunina ulupili, tumona kwati ifintu fyonse nafiwama kabili tufwaya fye ukukutika ku balelanda ifisuma pa fyo tulefwaya ukucita.” Uulefwaya ukunina ulupili nga tapingwilepo bwino kuti abika ubumi bwakwe mu kapoosa mweo; ifi fine e fyo no kukanasala bwino uwakuupana nankwe kwabipa.

7. Kufunda nshi ukwa mano uko abalefwaya ukuupwa balingile ukukonka?

⁷ Umwanakashi alingile ukutontonkanya sana pa fyo ukukakwa kwi funde lya mwaume uwamulansha kupilibula. Kale, umukashana wa ku India asosele mu bufumacumi ukuti: “Abafyashi besu bakalamba kabili balikwata amano ukutucila, e lyo te kuti abantu bambi bababepe nge fyo bengatubepa. . . . Ilingi line ndafilwa ukupingulapo bwino.” Ukwafwa kwa bafyashi na bantu bambi kwalicindama. Umwaume umo uwaba impanda mano pa myaka iingi akoseleshe abacaice ukuti muleishiba abafyashi ba muntu mulefwaya ukuupa nelyo ukuupwako kabili mulebikako amano ukumona ifyo omfwana na bafyashi bakwe e lyo na bambi aba mu lupwa.

Ifyo Yesu Alenakila Lesa

8, 9. (a) Bushe Yesu alemona shani ukunakila Lesa? (b) Busuma nshi bwaba mu kunakila?

⁸ Nangu ukunakila abalume kwalyafya, abanakashi bafwile ukulapashanya Yesu uwalemona ukunakila ngo mulimo uwacindama. Ukunakila Lesa kwasanshishemo ukucula no kufwila pa cimuti ca kucushiwilwapo. Na lyo line, Yesu ali-itemenwe ukunakila Lesa kabili ali ne nsansa. (Luka 22:41-44; AbaHebere 5:7, 8; 12:3) Abanakashi bafwile ukulapashanya Yesu pantu Baibolo itila: “Umutwe wa mwanakashi mwaume; no mutwe wa kwa Kristu ni Lesa.” (1 Abena Korinti 11:3) Ne cacindama ca kuti umwanakashi tanakila fye bumutwe bwa mwaume lintu aupwa.

 ⁹ Baibolo itila abanakashi, nampo nga balyupwa nelyo bashimbe, bafwile ukulanakila bumutwe bwa baume bafikapo ukuba bakangalila mu cilonganino ca Bena Kristu. (1 Timote 2:12, 13; AbaHebere 13:17) Nga ca kuti abanakashi balenakila abaume nge fyo Lesa abeba, balaba ca kumwenako kuli bamalaika aba mu kuteyanya kwa kwa Lesa. (1 Abena Korinti 11:8-10) Na kabili ica kumwenako ca banakashi abakalamba ne fyebo basosa, filasambilisha abakashana ‘ukulanakila abalume babo.’—Tito 2:3-5.

10. Bushe Yesu aba shani ica kumwenako cisuma ica kunakila?

¹⁰ Yesu alishibe ukuti calicindama ukunakila abantu abalinga ukupeelwa umucinshi. Bushiku bumo, aebele umutumwa Petro ukulipila umusonko wakwe no wa kwa Yesu kuli bakateka abantunse, kabili amwebele no ko ali no kusanga indalama ya kulipila umusonko. Pa numa Petro alembele ukuti: “Pa mulandu wa kwa Shikulu, nakileni icibumbwa conse ica buntunse.” (1 Petro 2:13; Mateo 17:24-27) Yesu aba ca kumwenako cisuma ica kunakila, tubelenga mu Baibolo ukuti: “Aisangwile uwa fye no kubuule cipasho ca busha kabili aishileba mu cipasho ca bantu. Lelo, ilyo aisangile mu mibele ya buntu, aliiceefeshe kabili aishileba uwa cumfwila ukufika na ku mfwa.”—Abena Filipi 2:5-8.

11. Mulandu nshi Petro akonkomeshe abanakashi ukunakila nangu fye ni ku balume abashasumine?

¹¹ Ilyo Petro alekoselesha Abena Kristu ukulanakila bakateka ba muli cino calo ukubikako na bakateka abankalwe, atile: “Na kuba, ni kuli iyi mibele mwaitilweko, pantu na Kristu aculiile imwe, pa kumushila ica kumwenako ukuti mukonke bwino bwino mu ntampulo shakwe.” (1 Petro 2:21) Pa numa ya kulondolola ifyo Yesu aculile ne fyo atwalilile ukunakila mpaka ashipikisha, Petro akoseleshe abanakashi abaupwa ku baume abashasumina ukuti: “Ifyo fine, mwe bakashi, nakileni abalume benu bene, pa kuti, nga kuli abakaana ukuumfwila icebo, bakolopekwe ukwabula icebo ku myendele ya bakashi babo, pa kuimwena abene imyendele yenu iya musangwela pamo na katiina.”—1 Petro 3:1, 2.

12. Busuma nshi bwafumine mu kunakila kwa kwa Yesu?

¹² Ukunakila lintu baletupumya nelyo ukutupontela kuti kwamoneka kwati bunake. Lelo, Yesu ena te fyo alemona. Petro alembele ukuti: “Ilyo aletukwa, tabwekeshemo ukutukana. Ilyo alecula, tatendeke ukutiinya.” (1 Petro 2:23) Bamo abaletamba uko Yesu alecula basukile basumina ukuti ca cine ali mwana kwa kwa Lesa. Bamo pali aba, mupuupu wali pa cimuti ca kucushiwilwapo mupepi na Yesu no mushilika uwalemonako uko Yesu alefwa. (Mateo 27:38-44, 54; Marko 15:39; Luka 23:39-43) Petro alandile ukuti cimo cine e cingacitika na ku balume abashasumina, ukubikako fye na balya bapuma sana abakashi babo, kuti baba Abena Kristu nga bamona ifyo abakashi babo banakila. Tulamona uko ifi ficitika na muno nshiku.

Ifyo Abakashi Bakolopeka Abalume Babo

13, 14. Busuma nshi bwaba mu kunakila abalume abashasumina?

¹³ Abakashi abasanguka Abena Kristu balakolopeka abalume babo ilyo bapashanya imibele ya kwa Kristu. Pa kulongana kwa citungu ukwaliko nomba line, umwaume umo alandile pa mukashi wakwe Umwina Kristu ukuti: “Nalemusunga buluku buluku. Lelo, atwalilile fye ukuba na katiina kuli ine. Tatalile ansalulapo. Talempatikisha ukusumina mu fyo asuminemo. Alintemenwe kabili alensakamana. Pa kuya ku kulongana ukukalamba alempekanishisha ifya kulya ilyo kucili inshita kabili alebomba ne milimo yonse iya mu ng’anda. Imibele yakwe yalengele ukuti ntendeke ukusambilila Baibolo. Icafumamo ca kuti nomba ndi Nte!” Ca cine, uyu mwaume ‘alikolopekwe ukwabula icebo’ ku mibele ya mukashi wakwe.

¹⁴ Nge fyo Petro akomailepo, ifyo abakashi basosa te filenga sana ukuti abalume babe Inte, ni fintu bacita e filenga. Ica kumwenako fye, umwanakashi umo alisambilile icine ca mu  Baibolo kabili talefwaya ukulapuswa ku kulongana. Abalume bakwe bamwebele ukuti: “Agnes nga wafumina pa nse ya uyu mwinshi, wibwelelamo muno.” BaAgnes tabafumine pa mwinshi uo abalume basonteleko, lelo bafumine ku mwinshi umbi. Ubushiku bumbi ubo baAgnes baleya ku kulongana, abalume batile: “Nga wabwela, tawasangepo.” Na cine, abalume balifumine pa ng’anda pa nshiku shitatu. Ilyo babwelele, baAgnes baipwishe mucinshi mucinshi abati: “Bushe kuti namupekanisha ifya kulya mukwai?” BaAgnes baliipeeleshe kuli Yehova kabili tabasuuswike. Mu kuya kwa nshita abalume balitendeke ukusambilila Baibolo, baliipeele kuli Lesa, e lyo pa numa baishileba bakangalila kabili balebomba imilimo iingi mu cilonganino.

15. “Kusaama” nshi uko abanakashi Abena Kristu balingile ukukwata?

¹⁵ Umutumwa Petro atashishe icintu cimo ico aba banakashi twalandapo bacitile, aitile ico cintu ukuti “ukusaama.” Uku kusaama te kucishamo “ukuluka umushishi” nelyo “ukufwala imingila.” Lelo, Petro atile: “[Ukusaama kwenu] kube ukwa muntu wabelama uwa mu mutima ne ca kufwala cishingabola ica mutima uwatalala kabili uwafuuka, uwaumo mutengo mu menso ya kwa Lesa.” Uku kusaama takumonekela mu fikansa nelyo umupatikisha, lelo kumonekela mu milandile na mu mibele iisuma. Nga abanakashi balecita ifi, ninshi balelanga akatiina ku balume babo.—1 Petro 3:3, 4.

Ifya Kumwenako Ifyo Abanakashi Bafwile Ukusambililako

16. Ni muli finshi Sara aba ica kumwenako ku banakashi Abena Kristu?

¹⁶ Petro alembele ukuti: “Ku kale abanakashi ba mushilo abalesubila muli Lesa baleisaamika, no kunakila abalume babo bene.” (1 Petro 3:5) Balya banakashi balishibe ukuti ukulatemuna Yehova ukupitila mu kulaumfwila ukufunda kwakwe kuti kwalenga baba ne nsansa mu lupwa kabili kuti bapokelela icilambu ca mweo wa muyayaya. Petro alumbwile Sara, uwali umukashi umusuma uwa kwa Abrahamu, atile “alenakila Abrahamu, no kumwita ‘shikulu.’” Sara aletungilila umulume wakwe uwaletiina Lesa, uo Lesa aebele ukuya mu kubombela ku calo ca kutali. Sara ashile imikalile isuma no kuibika mu kapoosa mweo. (Ukutendeka 12:1, 10-13) Petro atashishe Sara pantu ali mwanakashi uwashipa, atile: “Na imwe muli bana bakwe, kulila fye mwatwalilila ukucita icisuma no kukanatiina ica kulenga umwenso.”—1 Petro 3:6.

17. Mulandu nshi nalimo Petro aletontonkanishisha na pali Abigaile ukuti aba ca kumwenako ku banakashi Abena Kristu?

¹⁷ Umwanakashi umbi uwashipile kabili uwalesubila muli Lesa ni Abigaile. Petro afwile aletontonkanya na pali Abigaile ico “ali  umusuma uwashilimuka,” lelo umulume wakwe Nabali “ali uwayafya kabili umubi imicitile yakwe.” Ilyo Nabali akeene ukwafwilisha Davidi na balumendo, Davidi balimine ukuti bayelofya Nabali na ba mu ng’anda yakwe bonse. Lelo Abigaile alicitilepo cimo kabili alipuswishe aba mu ng’anda yakwe. Alongele ifya kulya pa mpunda kabili ailekumanya Davidi na balumendo bakwe abali pa lwendo lwa kuyalofya Nabali na ba mu ng’anda yakwe. Ilyo amwene Davidi, aikile pa mpunda no kuwila pa makasa yakwe, kabili amupaapaatile ukuteka umutima. Amashiwi ya kwa Abigaile yafikile Davidi pa mutima kabili atile: “Abe uwacindikwa Yehova Lesa wa kwa Israele uwakutuma lelo ku kunkumanya! Kabili yabe ayapaalwa amano yobe.”—1 Samwele 25:2-33.

18. Nga ca kuti abakashi Abena Kristu balebafwaya ku mwaume umbi, ca kumwenako nshi ico balingile ukutontonkanyapo, kabili mulandu nshi?

¹⁸ Ica kumwenako na cimbi ica banakashi Abena Kristu ni cilya ica mukashana Umwina Shulamu uwali ne cishinka kuli kacema umupiina uo ali no kuupwako. Icitemwiko cakwe kuli kacema calikosele te mulandu ne fyo imfumu iikankaala yalelanga icintemwa kuli ena. Ilyo alandile ifyo atemenwe kacema, atile: “Umbike nge ca kukomenena pa mutima obe, nge ca kukomenena pa kuboko kobe; pantu ukutemwa kwakosa nge mfwa . . . Amenshi ayengi te kuti yashimye ukutemwa, ne milonga te kuti ikutulule.” (Ulwimbo lwa Nyimbo 8:6, 7) Shi na banakashi bonse abasumina nga babalansha nabo baletwalilila ukuba ne cishinka ku balume babo no kuba na katiina kuli bena.

Ukufunda na Kumbi Ukwa kwa Lesa

19, 20. (a) Mulandu nshi abakashi balingile ukulanakila abalume babo? (b) Ca kumwenako nshi icisuma ico abakashi balingile ukulapashanya?

¹⁹ Na mukulekelesha, tontonkanyeni pali aya mashiwi ya mwi lembo likalamba ilya cino cipande, ayaleti: “Abakashi banakile abalume babo nga kuli Shikulu.” (Abena Efese 5:22) Mulandu nshi abakashi balingile ukunakila abalume babo? Icikomo cakonkapo citila: “Pantu umulume e mutwe wa mukashi ifyo na Kristu e mutwe wa cilonganino.” Kanshi abakashi babakonkomesha ukuti: “Filya icilonganino cinakila Kristu, e fyo na bakashi banakile abalume babo muli fyonse.”—Abena Efese 5:23, 24, 33.

²⁰ Pa kuti baleumfwila ili funde, abakashi balingile ukulabelenga ifyebo ifilanda pa cilonganino ca Bena Kristu basubwa no kulapashanya ifyo banakila Kristu. Shi belengeni 2 Abena Korinti 11:23-28 pa kuti musambilile ku fyo mutumwa Paulo, icilundwa ca muli ici cilonganino, ashipikisha no kuba uwa cishinka ku Mutwe wakwe Yesu Kristu. Nga Paulo, abakashi kumo na ba mu cilonganino bonse balingile kulanakila Yesu. Abakashi bacite fi ilyo banakila abalume babo.

21. Cinshi cingalenga ukuti abakashi balenakila abalume babo?

²¹ Kwena abanakashi abengi tabatemwa ukumfwa ukuti balingile ukunakila abalume babo, lelo umwanakashi wa mano kuti atontonkanya pa busuma bwaba mu kunakila umulume. Ica kumwenako fye, umwanakashi Umwina Kristu nga aupwa ku mwaume uushasumina, mu kunakila bumutwe bwakwe mu fintu ifishilelwisha amafunde ya kwa Lesa nelyo ifishinte nalimo kuti mwafuma icilambu icikalamba pantu kuti ‘apususho mulume wakwe.’ (1 Abena Korinti 7:13, 16) Na kabili, kuti aba ne nsansa ukwishiba ukuti imibele yakwe ilatemuna Yehova kabili bakamulambula ico alapashanya Umwana wa kwa Lesa uwatemwikwa.

Bushe Muleibukisha?

• Mulandu nshi cingafisha umukashi ukuba na katiina ku mulume wakwe?

• Mulandu nshi cacindamina ku banakashi ukutontonkanyapo sana nga babalansha?

• Bushe Yesu aba shani ica kumwenako ku bakashi, kabili busuma nshi bwingaba mu kulapashanya ica kumwenako cakwe?

[Amepusho]

[Icikope pe bula 19]

Mulandu nshi cacindamina ukutontonkanyapo sana nga bamulansha?

[Icikope pe bula 21]

Finshi abakashi bengasambilila ku ca kumwenako ca banakashi ba mu Baibolo pamo nga Abigaile?