Mwe Misepela—Beni No Buyo bwa Kulacita Ifingamwafwa Ukucindika Lesa
Mwe Misepela—Beni No Buyo bwa Kulacita Ifingamwafwa Ukucindika Lesa
“Uleitukusha ukuba no buyo bwa kuipeelesha kuli bukapepa.”—1 TIMOTE 4:7.
1, 2. (a) Mulandu nshi Paulo atashishe Timote? (b) Bushe abacaice muno nshiku ‘baleitukusha shani ukuba no buyo bwa kuipeelesha kuli bukapepa’?
“NSHIKWETE umuntu umbi uwakwata umutima uwalingana no wakwe uwingasakamane cine cine ifikumine imwe. . . . Pamo ngo mwana kuli wishi acucutike na ine ku kulundulula imbila nsuma.” (Abena Filipi 2:20, 22) Umutumwa Paulo alembele aya mashiwi ayasuma nga nshi aya kutasha umulumendo umo muli kalata atumine ku Bena Kristu ba mu nshita ya batumwa aba ku Filipi. Nani alelandapo? Alelanda pali Timote, umulumendo uo aleya nankwe mu kutandalila ifilonganino. Aya mashiwi yasuma ayo Paulo alandile pali Timote, ayalangile ukuti alimutemwa no kumucetekela, yafwile yalilengele Timote ukumfwa bwino sana!
2 Ukufuma fye na kale, abacaice ababika amano ku kupepa Lesa nga filya Timote aali, balabomba ifikankaala mu cilonganino ca bantu ba kwa Yehova. (Amalumbo 110:3) Muno nshiku, mu kuteyanya kwa kwa Lesa mwaliba abacaice abengi abalebomba bupainiya, bumishonari, na baipeelesha ku mulimo wa kukuula, e lyo na babombela pa Bethel. Bambi na bo abo tuletasha sana ni balya abacincila mu milimo ya pa cilonganino uku ninshi balebomba ne milimo imbi. Abacaice ba musango yo balaba ne nsansa shine shine pantu baliba no buyo bwa kulacita ifingabafwa ukucindika Yehova, Shifwe wa ku muulu. Cine cine ‘baleitukusha ukuba no buyo bwa kuipeelesha kuli bukapepa.’—1 Timote 4:7, 8.
3. Fipusho nshi twalayasuka muli lino isambililo?
3 Nga uli musepela, bushe kwaliba fimo ifya kwa Lesa ifyo ufwaya ukucita? Ni bani bengakwafwa no kukukoselesha ukufika pa buyo bobe? Kuti wakaana shani amatunko ya muli cino calo umo abengi bafwaya sana ukunonka ifyuma? Fisuma nshi wingenekela nga waba no buyo bwa kulacita ifingakwafwa ukucindika Lesa? Natulande pa mikalile ya kwa Timote ne fyo abombele umulimo wa kwa Lesa pa kuti twasuke ifi fipusho.
Abafyashi ba kwa Timote no ko Akuliile
4. Supawileni ifyo Timote aishileba Umwina Kristu ne fyo abombele.
4 Timote akuliile mwi tauni linono ilya Lustra, ilyali mu citungu ca bena Roma ica Galatia. Afwile atampile ukumfwa amasambilisho ya buKristu ilyo aali umusepela fye, nalimo mu mwaka wa 47 C.E. ilyo Paulo aile mu kushimikila ku Lustra. Tapakokwele, aba bwananyina bonse Abena Kristu aba ku ncende aleikalila batampile ukulanda ifisuma sana pali Timote. Ilyo Paulo aile ku Lustra na kabili pa numa ya myaka ibili no kumfwa ifyo Timote alebomba bwino, Paulo alimusalile ukulabomba nankwe mu mulimo wa bumishonari. (Imilimo 14:5-20; 16:1-3) Ilyo Timote aile alekula, Paulo amupeele imilimo na imbi iyacindama sana, ukubikapo fye no mulimo wakosa uwa kuya mu kukoselesha aba bwananyina. Ilyo Paulo alembele kalata kuli Timote ninshi ali mu cifungo mu Roma nalimo mu 65 C.E., Timote aali ni eluda mu cilonganino ca ku Efese.
5. Ukulingana na 2 Timote 3:14, 15, finshi fibili ifyayafwile Timote ukuba no buyo bwa kulacita ifingamwafwa ukucindika Lesa?
5 Timote ukwabula no kutwishika asalilepo ukuba no buyo bwa kulacita ifingamwafwa ukubombela sana Lesa. Nomba cinshi camwafwile ukusalapo ukucite fyo? Muli kalata yakwe iya cibili kuli Timote, Paulo alumbwile ifintu fibili ifyalengele Timote ukusala ubo buyo. Paulo alembele ukuti: “Ikalilila muli ifyo wasambilile kabili ifyo wanashiwenashiwe ukusumina, ukwishiba abo wasambilileko no kuti ukufuma ku bunya waishiba amalembo ya mushilo.” (2 Timote 3:14, 15) Pa kubala, natulande pa fyo Abena Kristu bambi bayafwile Timote ukusala ifya kucita mu mikalile yakwe.
Leka Abena Kristu Bambi Bakwaafwe
6. Finshi abafyashi ba kwa Timote bamufundile, kabili cinshi acitilepo?
6 Abafyashi ba kwa Timote tabalepepa kumo kwine. Bawishi bali baGriki, banyina ba Yunike na banakulu ba Loisi bena bali baYuda. (Imilimo 16:1) Ukufuma fye ku bunya, banyina ba Yunike na banakulu ba Loisi balemufunda ifya mu Malembo ya ciHebere. Ilyo banyina na banakulu baishileba Abena Kristu, ukwabula no kutwishika balemufunda bwino bwino amasambilisho ya buKristu pa kuti na o wine akabe Umwina Kristu. Nomba Timote na o alicitilepo cimo pa fisuma ifyo bamufundile. Paulo atile: “Njibukisha icitetekelo icaba muli iwe icabula ubumbimunda, kabili icaikele pa kubala muli nokokulu Loisi na muli noko Yunike, lelo nincetekela ukuti na muli iwe e mo cili.”—2 Timote 1:5.
7. Ni bani bengaafwa abacaice abengi, kabili kuti bamwenamo shani mu kumfwa kuli bena?
7 Na muno nshiku mwine, abacaice abengi balabafwa sana ku bafyashi babo na kuli bashikulwibo na banakulwibo abatiina Lesa. Na bo bene baba nga filya fine fyali Yunike na Loisi, balishiba ifyo cacindama ukuba no buyo bwa kulabombela sana Lesa. Ica kumwenako fye, ba Samira na nomba balebukisha ifyo balelanshanya sana na bafyashi babo ilyo bali abapungwe. Bashimika ukuti: “Bamayo na batata balemfunda ukulamona ifintu nge fyo Yehova afimona no kulabika sana amano ku mulimo wa kushimikila. Lyonse fye balenkoselesha ukutendeka umulimo wa nshita yonse.” Ba Samira balyumfwile ifyo abafyashi babo balebakoselesha kabili pali ino nshita baba mu lupwa lwa pa Bethel ku calo ku mwabo. Nga ca kuti abafyashi bobe balakukoselesha ukuba no buyo bwa kulacita ifingakwafwa ukucindika Lesa, tontonkanyapo bwino pa fyo bakweba. Bafwaya ukuti cikakuwamine sana no kuti ukabe ne nsansa mu mikalile yobe.—Amapinda 1:5.
8. Bushe ukutemwana na Bena Kristu abalemukoselesha kwayafwile shani Timote?
8 Na kabili, kuti wamwenamo sana mu kwampana na Bena Kristu banobe abengakukoselesha. Timote alishibikwe sana kuli baeluda ba mu cilonganino aalimo pamo na ba ku Ikonia, ukwalepele nalimo amakilomita 30 ukufuma ku Lustra. (Imilimo 16:1, 2) Timote alitemwanene sana na Paulo, umwaume wacincila mu mulimo kabili uwakampuka. (Abena Filipi 3:14) Amakalata ya kwa Paulo yatulanga ukuti Timote aleumfwa ifyo balemufunda kabili talekokola ukupashanya aba bwananyina ba citetekelo. (1 Abena Korinti 4:17; 1 Timote 4:6, 12-16) Paulo alembele ukuti: “Walikonka bwino bwino isambilisho lyandi, imibele yandi, ubufwayo bwandi, icitetekelo candi, ukushishimisha kwandi, ukutemwa kwandi, ukushipikisha kwandi.” (2 Timote 3:10) Kanshi Timote alepashanya sana imibele ya kwa Paulo. Nobe wine nga watemwana sana na bamunyina na bankashi abakosa mu cilonganino, bakakwafwa ukuba no buyo busuma ubwa kulacita ifingakwafwa ukucindika Lesa.—2 Timote 2:20–22.
Ulebelenga “Amalembo ya Mushilo”
9. Ukulunda pa kutemwana na bamunonko, cinshi ulingile ukucita pa ‘kuitukusha ukuba no buyo bwa kuipeelesha kuli bukapepa’?
9 Bushe nga watemwana fye na bamunonko abakosa mu cilonganino ninshi capwa ukaba no buyo bwa kubombela sana Lesa? Iyo. Nga filya fine Timote alecita, ufwile ukulabelenga sana no kumfwikisha “amalembo ya mushilo.” Limbi kuti tawatemwa sana ukubelenga, nomba wilaba ukutila Timote bamwebele ukuti afwile ‘ukuitukusha ukuba no buyo bwa kuipeelesha kuli bukapepa.’ Abangala ifyangalo ilingi line balatukusha sana umubili pa myeshi iingi pa kuti bafike pa buyo. E fyo caba na lintu ulefwaya ukufika pa buyo bobe mu mulimo wa kwa Lesa, ufwile ukuipeelesha no kubikako sana amano. (1 Timote 4:7, 8, 10) Nomba limbi kuti waipusha auti, ‘Bushe ukubelenga Baibolo kuti kwanjafwa shani ukufika pa buyo bwandi?’ Natulande pa fintu fitatu.
10, 11. Bushe ukubelenga Baibolo kukakwafwa shani ukuba no buyo bwa kubombela sana Lesa? Shimika icacitike.
10 Ica kubalilapo fye, ifyaba mu Baibolo fikakulenga ukulafwaya sana ukubombela Lesa. Baibolo yalilondolola bwino imibele isuma iyo Shifwe wa ku muulu akwata, yalitweba ne cacindama sana ico atucitila pa kutulanga ukuti alitutemwa, ne fisuma ifyo ababa ne cishinka kuli ena bakaipakisha umuyayaya. (Amose 3:7; Yohane 3:16; Abena Roma 15:4) Nga waishiba bwino ifyo Yehova aaba, e lyo ukamutemwa sana kabili ukafwaya sana no kuipeela kuli wena.
11 Abacaice abengi Abena Kristu batila ukubelenga lyonse Baibolo e kwabafwa sana ukubika amano ku kubombela Yehova. Ica kumwenako fye, umukashana umo Adele, akuliile mu ng’anda ya Bena Kristu, nomba takwete ubuyo nangu bumo. Atile: “Abafyashi bandi balensenda ku Ng’anda ya Bufumu, nomba ne mwine nshalebelenga kabili nga tuli ku kulongana nshalekutika.” Ilyo umukalamba wa kwa Adele abatishiwe, e lyo Adele atampile ukubika sana amano ku kubombela Yehova. Adele atile: “Natampile ukubelenga Baibolo mpaka no kuipwisha. Nalebelenga ifyebo ifinono e lyo nalemba ifyo naumfwa pa fyo nacilabelenga. Nalisunga fyonse ifyo nalembele. Napwile ukubelenga Baibolo yonse mu mwaka umo.” Ukubelenga Baibolo kwalengele Adele ukuipeela kuli Yehova. Nangu ca kutila Adele alilemana sana, ino nshita ni painiya, alashimikila sana abantu imbila nsuma.
12, 13. (a) Bushe ukubelenga Baibolo kukaafwa shani uwacaice, kabili kukamwafwa muli finshi? (b) Landa pali fimo ifilanga ukuti mu Cebo ca kwa Lesa mwaliba amano ayengakwafwa mu mikalile.
12 Ica cibili, Baibolo ikakwafwa ukwalula imibele yobe imo iishaba bwino. Paulo aebele Timote ukuti “amalembo ya mushilo” “ya mulimo ku kusambilisha, ku kwebaula, ku kulungika ifintu, ku kusalapula kwa mu bulungami, ukuti umuntu wa kwa Lesa abe uwafikapo bwino bwino, uwaipangasha umupwilapo ku kubomba umulimo onse uusuma.” (2 Timote 3:16, 17) Cila nshita nga uletontonkanya sana pa fyo Icebo ca kwa Lesa calanda no kukonka ifishinte fya mafunde ya mu Baibolo, umupashi wa kwa Lesa ukakwafwa ukwalula imibele yobe. Umupashi wa kwa Lesa ukakwafwa ukuba ne mibele isuma pamo nga ukuiceefya, ukushipikisha no kubombesha, e lyo no kutemwana na Bena Kristu banobe icine cine. (1 Timote 4:15) Timote na o ali ne yi yine mibele, kabili e yamulengele ukubomba bwino sana na Paulo no kubomba bwino mu filonganino umo bamwebele ukuyabombela.—Abena Filipi 2:20-22.
13 Ne calenga butatu, Icebo ca kwa Lesa caba ngo butala bwa mano ayengakwafwa mu mikalile. (Amalumbo 1:1-3; 19:7; 2 Timote 2:7; 3:15) Baibolo ikakwafwa ukusala bwino ifibusa, ukusala bwino ifya kutambatamba ne fyangalo, kabili ukeshiba ne fya kucita nangu kwaba fimo ifyayafya. (Ukutendeka 34:1, 2; Amalumbo 119:37; 1 Abena Korinti 7:36) Ukusala bwino ifya kucita ino nshita e kukakwafwa sana ukuba no buyo bwa kubombela Lesa.
“Pilikita Ukupilikita Kusuma Ukwa Citetekelo”
14. Mulandu nshi cakosela ukusalapo ukuba no buyo bwa kubombela sana Lesa?
14 Nga wasalapo ukubika sana amano ku kulacita ifingakwafwa ukucindika Yehova, ninshi wacita bwino, nomba kwena ufwile wakosapo. Ica kumwenako fye, pa kusala incito ukalabomba, nalimo kuti bakuseka sana kuli balupwa lobe, ku banobe, na kuli bakafundisha. Pantu bena baishiba ukuti amasambililo ya pa muulu ne ncito ya kufola indalama ishingi e fingalenga umuntu ukuba ne nsansa mu mikalile. (Abena Roma 12:2) Nga filya fine Timote acitile, nobe wine ufwile “ukupilikita ukupilikita kusuma ukwa citetekelo” pa kuti ‘wikatishe ku bumi bwa muyayaya’ ubo Yehova alaya ukuti akakupeela.—1 Timote 6:12; 2 Timote 3:12.
15. Ni bani nakalimo balekaanya Timote ukubomba umulimo asalile?
15 Nga ni balupwa lobe abashasumina e balekweba ukuti ifyo usalile ukucita tafiweme, ubwesho kuti bwayafya sana. Cimoneka ukuti na Timote wine kwali abalemukaanya ukubomba umulimo asalile, nomba tabomfwilile iyo. Icitabo cimo citila Timote nalimo afumine ku lupwa “lwa basambilila kabili abakankaala.” Bawishi nalimo balefwaya ukuti akasambilile sana no kutwalilila ukubomba no bukwebo bwa lupwa. * Elenganyeni ifyo bawishi Timote nalimo bacitile ilyo baishibe ukuti ena asalilepo ukulabomba na Paulo mu mulimo wa bumishonari umwali sana amafya kabili umulimo wa kubomba ukwabula no kufola!
16. Bushe umulumendo umo ashipikishe shani ilyo bawishi balemukaanya ukucita ifyo asalile?
16 Muno nshiku na mo, abacaice Abena Kristu balakwata amafya yapalako. Matthew, uubombela pa maofesi ya Nte sha kwa Yehova, ebukisho kuti: “Ilyo natendeke bupainiya, batata balifulilwe sana. Batile ‘naonawile fye’ amasambililo yandi pantu natampile ukubomba incito ya kuwamya mu fikuulwa pa kuti ndeikalilamo. Balenseka sana, lyonse balenjeba ukuti nga ndakwata indalama ishingi nga ca kuti nalingiile incito iyalondoloka.” Cinshi Matthew acitilepo pali filya bawishi balemukaanya? Atile: “Lyonse fye nalebelenga Baibolo kabili nalepepa, sana sana nga namona ukuti limbi nalafulwa.” Mu kushipikisha kwa kwa Matthew mwalifuma ifisuma. Mu kuya kwa nshita, alitendeke ukumfwanako na bawishi. Na kabili, Matthew alipalama sana kuli Yehova. Na kabili atile: “Yehova alansunga sana mu fyo ndekabila, alankosha no kungafwa ukusala bwino ifya kucita. Nkaana kusalapo ukuba no buyo bwa kulabombela sana Lesa, fyonse ifi nga tafyacitika kuli ine.”
Bika Amano ku Buyo Bobe Ubwa Kubombela Sana Lesa
17. Bushe bamo mu kuluba kuti bafuupula shani abalefwaya ukutendeka umulimo wa nshita yonse? (Mateo 16:22)
17 Abasumina banobe na bo bene limbi kuti bakufuupula nga taucenjele. Bamo kuti bakweba ati, ‘Cinshi ulefwaila ukuba painiya?’ ‘Nangu tauli painiya kuti uleikala fye bwino kabili kuti uleshimikila. Ingila fye incito iyalondoloka pa kuti ukekale bwino.’ Kuti waumfwa kwati ifyo balekweba fisuma sana, nomba bushe ukubomfwila kukakwafwa ukuitukusha we mwine ukuba no buyo bwa kuipeelesha kuli Lesa?
18, 19. (a) Kuti wabika shani amano ku buyo bobe ubwa kubombela Lesa? (b) Londolola fimo fimo ifyo uleipusula pa mulandu wa Bufumu.
18 Abena Kristu bamo mu nshiku sha kwa Timote na bo bene baletontonkanya ifyapalako. (1 Timote 6:17) Pa kwaafwa Timote ukubika amano ku kubombela Lesa, Paulo amukoseleshe ukuti: “Umushilika nangu umo taitumpa mu mitabotabo ya buno bwikalo, ku kuleka ateemune uwamulembele ubushilika.” (2 Timote 2:4) Umushilika uuli ku nkondo tafwile ukupusaulwa ku milimo ibomba abashili bashilika. Nga taiteyenye lyonse fye ukumfwa no kucita ifilelanda umukalamba wa bashilika, umushilika kuti bamwipaya kabili kuti aipaisha na banankwe. Na iwe wine waba ngo mushilika uutungululwa na Kristu, kanshi taufwile ukubika amano kuli fimbi no kuikobenkanya mu mitabotabo ya kufwaya ukunonka icuma, pantu tawakabombe bwino umulimo wa kushimikila uwa kupususha abantu.—Mateo 6:24; 1 Timote 4:16; 2 Timote 4:2, 5.
19 Wilatontonkanya pa kufwaya imikalile ya bwanalale, uletontonkanya pa kuipeelesha kuli Lesa no kumubombela. “Apo uli mushilika wa kwa Kristu Yesu, ipusule fimo ifyo abantu bakwata mu mikalile yabo.” (2 Timote 2:3, The English Bible in Basic English) Ilyo aleenda na Paulo, Timote alisambilile ifya kuteka umutima na lintu ifintu fyaleafya icine cine. (Abena Filipi 4:11, 12; 1 Timote 6:6-8) Na iwe kuti waba nga Timote. Bushe kuti waitemenwa ukuipusula fimo pa mulandu wa Bufumu?
Ifisuma Ifyo Ukamwenamo Pali Ino Nshita na ku Ntanshi
20, 21. (a) Landapo ifisuma fimo ifyo ukakwata nga waba no buyo bwa kubombela Lesa. (b) Finshi nomba ulefwaya sana ukucita?
20 Timote alibombele sana pamo na Paulo pa myaka nalimo 15. Timote alimweneko uko ifilonganino fipya fyalepangwa ilyo imbila nsuma yabililwe mu ncende nalimo shonse fye ishali ku kapinda ka ku kuso aka bemba wa Mediterranean. Alibombele umulimo uusuma sana kabili ali ne nsansa ukucila ifyo cali no kuba nga asalilepo ukwikala ifyaikele abantu bonse. Nga waba no buyo bwa kubombela Lesa, nobe wine Lesa akakupaala sana. Ukapalama kuli Yehova kabili Abena Kristu banobe bakakutemwa sana no kukucindika. Tawakomfwe ububi no kuba na malangulushi ayo abengi bakwata pa mulandu wa kufwaya ifyuma, iwe ukaba ne nsansa shine shine pa mulandu wa kuti wali-ipeelesha ukubombela bambi. Ne cacindamisha pali fyonse, ‘ukekatisha ku bumi bwine bwine,’ e kutila ubumi bwa muyayaya muli paradaise pano calo.—1 Timote 6:9, 10, 17-19; Imilimo 20:35.
21 Kanshi nga taulatendeka ukucite fyo, tulekukoselesha ukuti ino ine nshita, tendeka ukuitukusha ukuba no buyo bwa kuipeelesha kuli Lesa. Temwana sana na ba mu cilonganino abengakwafwa ukuba no buyo bwa kubombela Lesa, kabili ulebepushako na fimo. Bika sana amano ku kubelenga lyonse Icebo ca kwa Lesa. Kaana umupashi wa cino calo uwa kufwaya sana ifyuma. Kabili lyonse uleibukisha ukuti Lesa “uutupeela ifintu fyonse ifya kuti tuleipakisha” akulaya ukuti nga waba no buyo bwa kumubombela, akakupaala sana ino nshita na ku ntanshi.—1 Timote 6:17.
[Futunoti]
^ para. 15 AbaGriki balicindike sana amasambililo ya pa muulu. Plutarch uwaliko inshita imo ine na Timote, alembele ukuti: “Umuntu nga asambilila sana e lyo engaipakisha ifisuma fyonse fye. . . . Ine ndetila, ukusambilila e kwingalenga umuntu ukuba ne mibele isuma no kuba ne nsansa. . . . Ifyashala fyonse te kuti tuficetekele kabili tafyacindama, tatufwile ukufibikako na mano.”—Icitabo ca Moralia, I, pa kamutwe ka kuti “Ukutwala Abana ku Sukulu.”
Bushe Muleibukisha?
• Ni bani bengakoselesha abacaice ukulacita ifingabafwa ukufika pa buyo bwa kubombela sana Lesa?
• Mulandu nshi ukubelenga sana Baibolo kwacindamina?
• Bushe abacaice kuti bakaana shani umupashi wa kufwaisha ifyuma uwaba muli cino calo?
• Fisuma nshi abacaice bakwata nga baba no buyo bwa kubombela Lesa?
[Amepusho]
[Icikope pe bula 24]
Timote aali no buyo busuma
[Ifikope pe bula 25]
Ni bani bayafwile Timote ukuba no buyo busuma?
[Ifikope pe bula 26]
Bushe ulecita ifingakwafwa ukufika pa buyo bobe ubwa kubombela Lesa?