Yefta Afikilisha Umulapo Wakwe Kuli Yehova

U MWAUME washipa abwelela ku ng’anda pa numa ya kulubula abantu bakwe ku balebatitikisha. Umwana wakwe umukashana amusengela ninshi natemwa nga nshi, alecinda uku alelisha na kaoma. Mu nshita ya kuti asekelele lintu amona umwana wakwe, alepaula ifya kufwala fyakwe. Mulandu nshi alepwila ifya kufwala? Bushe na o talesekelela ico abwela umutende ku bulwi? Bulwi nshi acimfya? Bushe uyu wine mwaume nani?

Uyu mwaume ni Yefta umupingushi wa mu Israele. Lelo pa kwasuka amepusho yambi na pa kwishiba ifyo ili lyashi liletunonsha, tufwile ukwishiba ifyacitike ilyo ashilabwelela ku mwakwe.

Ubwafya Ubukalamba mu Israele

Pali iyi nshita Yefta aliko, mu Israele muli ubwafya ubukalamba. Abena Israele banankwe balileka ukupepa Lesa wa cine kabili balepepa tulesa twa bena Sidone, abena Moabu, abena Amone, no twa baPelishiti. Ici calenga Yehova ukuleka abena Amone na baPelishiti ukulacusha abena Israele pa myaka 18. Abalecula sana bekashi ba mu Gileadi ku kabanga ka Mumana wa Yordani. * Abena Israele basuka bailuka ukuti balibembuka, kabili balapila no kulomba ukuti Yehova abafwe. Awe batendeka ukupepa Yehova kabili bafumya na tulesa twa bufi mu Israele.—Abapingushi 10:6-16.

Abena Amone bacita inkambi mu Gileadi, kabili abena Israele balongana ku kubalwisha lelo tabakwete uwa kubatungulula. (Abapingushi 10:17, 18) Pali iyi nshita Yefta na o ali na mafya. Umulandu no bufunushi, bandume nankwe aba mwi fumo limbi balimutamfishe pa kuti bengeba ubupyani bwakwe. E ico, Yefta aile ku Tobu, ku kabanga ka Gileadi uko abalwani balesansa sana. “Abantu ba bucinangwa,” nalimo abalekele ukubomba incito pa mulandu wa mutitikisha nelyo abapondokele abena Amone, balongana kuli Yefta. ‘Balefuma nankwe,’ nalimo balekonka Yefta ilyo aleya mu kusansa abalwani babo mu bwina mupalamano. Limbi icalenga Amalembo yaleita Yefta ukuti “impalume ya bulamba” ni co ali uwacenjela kabili uwashipa mu bulwi. (Abapingushi 11:1-3) Ninshi ni nani walatungulula abena Israele ku kulwisha abena Amone?

“Isa, ube Mushika Kuli Ifwe”

Abakalamba ba mu Gileadi baeba Yefta ukuti: “Isa, ube mushika kuli ifwe.” Nga baleenekela ukuti alabwelela ku mwakwe mu kwangufyanya, ninshi baleibepa fye. Abasuka ukuti: “Bushe te imwe mwali abampata, no kuntamfya mu ng’anda ya kwa tata? Nga cinshi mwishiile  kuli ine nomba ilyo kwabo kumanama kuli imwe?” Kwena aba baume ba lufyengo, pa kubala balikeene Yefta nomba baisa kuli ena ukuti abaafwe!—Abapingushi 11:4-7.

Yefta ali no kusumina fye ukuba umukalamba mu Gileadi nga ca kuti bacita ico abeba. Atila: ‘Yehova nga apeela abana ba kwa Amone ku cinso candi, bushe nkaba kuli imwe kasomo?’ Ukucimfya kuli no kulanga ukuti Lesa e ulemutungilila, kabili Yefta alefwaya ukushininkisha ukuti nga bacimfya, abantu bakatwalilile ukulanakila Yehova na lintu bwafya bukapwa.—Abapingushi 11:8-11.

Aesha Ukulanshanya na Bena Amone

Yefta aesha ukulanshanya na bena Amone pa kuti basuminishanye. Atuma inkombe ku mfumu ya bena Amone pa kuti eshibe umulandu balefwaila ukubalwisha. Pa kwasuka yabapeela umulandu ukuti: Ilyo abena Israele bafumine mu Egupti, bapokele icalo ca bena Amone. E ico, bafwile ukubwesha.—Abapingushi 11:12, 13.

Apo alishiba bwino sana ilyashi lya kale ilya bena Israele, Yefta akaana umulandu abena Amone bamupeela. Abeba ukuti ilyo abena Israele bafumine mu Egupti tabacitile icabipa ku bena Amone, ku bena Moabu, nelyo ku bena Edomu. Kabili abena Amone tabaleikala muli iyi mpanga lintu abena Israele bafumine mu Egupti. Abaleikalamo bena Amore, lelo Lesa apeele imfumu yabo Sihone mu minwe ya bena Israele. Na kabili abena Israele balikala muli iyi mpanga pa myaka 300. Mulandu nshi abena Amone bashalandile kale ukuti ni mpanga yabo?—Abapingushi 11:14-22, 26.

Yefta nomba alanda pa cilengele ukuti abena Israele balecula, atila: Bushe Lesa wa cine nani? Bushe ni Yehova nelyo ni tulesa utwa mu calo ico abena Israele baikalamo? Kemoshe nga alikwata amaka, bushe nga tacingilila impanga ya bantu bakwe? Ubu buli bulwi pa kati ka kupepa kwa bufi, uko abena Amone baletungilila, no kupepa kwa cine. E ico, Yefta alekelesha naya mashiwi, atila: “Leka Yehova Umupingushi apingule lelo pa kati ka bana ba kwa Israele na bana ba kwa Amone.”—Abapingushi 11:23-27.

Imfumu ya kwa Amone taikutike ku bukombe bwa maka ubwa kwa Yefta. “E lyo umupashi wa kwa Yehova [waisa] pali Yefta, na o [aya] mu Gileadi na muli Manase,” nakalimo ku kulonganya abaume ba maka aba kulwisha abena Amone.—Abapingushi 11:28, 29.

Umulapo wa kwa Yefta

Apo Yefta alefwaisha ubutungulushi bwa kwa Yehova, alapa umulapo kuli Yehova, atila: “Ukupeela nga mwapeela abana ba kwa Amone mu minwe yandi, e lyo uyo uukafuma mu miinshi ya ng’anda yandi ku kwisankumanya pa kubwela kwandi umutende ukufuma ku bana ba kwa Amone, wene akabo wa kwa Yehova; nkamuninike ca kuninika.” Yehova na o apaala Yefta no kumwafwa ukuuma imisumba 20 iya bena Amone, “ukuuma ukukalamba.” Awe e fyo bena Israele bacimfya abalwani babo.—Abapingushi 11:30-33.

Ilyo Yefta abwela ku bulwi uwa mukumanya mwana wakwe umwanakashi uo atemwa nga nshi, umwana fye umo uo akwata! Baibolo itila: “Ilyo amumwene, alepawile ifya kufwala fyakwe, no kutila, Iye, we mwana wandi, wanengo kukontamisha! Kabili iwe waba uwa mu bansakamika! Pantu ine nayasamwina akanwa kandi kuli Yehova, kabili nafilwo kuselako!”—Abapingushi 11:34, 35.

Bushe Yefta alatuula umwana wakwe ilambo? Awe nakalya. Te fyo aletontonkanya. Yehova alipata ukutuula abantu amalambo. Na kuba, cimo ico Yehova akandile abena Kanaani ni co baletuula abana amalambo. (Ubwina Lebi 18:21; Amalango 12:31) Umupashi wa kwa Yehova waishile pali Yefta ilyo alapile umulapo kuli Yehova kabili Yehova alimupaalile. Amalembo yalatasha Yefta pa citetekelo akwete na pa fyo abombele mu kufikilisha ukufwaya kwa kwa Lesa. (1 Samwele 12:11; AbaHebere 11:32-34) Kanshi Yefta tatalile atontonkanya pa kupeela umuntu ilambo nelyo pa kwipaya umuntu. Ninshi ni mwi aloseshe ilyo alapile umulapo ukuti akatuula umuntu ica kuninika kuli Yehova?

Yefta afwile alepilibula ukuti akapeela kuli Lesa uukamusengela pa kuti akalebombela fye  Lesa. Mwi Funde lya kwa Mose balisuminishe ukulapa umulapo wa kupeela umuntu kuli Yehova. Ica kumwenako fye, abanakashi balebombela umwashila, nalimo baletapa amenshi. (Ukufuma 38:8; 1 Samwele 2:22) Te fingi fyaishibikwa pali uyu mulimo kabili tacaishibikwa nga baleubomba mpaka ne mfwa. Cimoneka kwati ilyo Yefta alapile umulapo aletontonkanya pali uyu mulimo, kabili cimoneka kwati ena alaile ukupeela uwali no kumukumanya ukulabombela Lesa ubumi bwakwe bonse.

Bonse babili mwana Yefta e lyo na Samwele balisumine ukuti imilapo ya bafyashi babo abali na katiina kuli Lesa ifikilishiwe. (1 Samwele 1:11) Apo mwana Yefta ali ne cishinka kuli Yehova, na o alefwaisha ukuti umulapo wa kwa wishi ufikilishiwe. Ukuipeelesha kwa mwana mwanakashi wa kwa Yefta kwali kukalamba pantu calepilibula ukuti tali na kuupwa. Alilooseshe bunacisungu bwakwe pantu umwina Israele onse alefwaisha ukukwata abana pa kuti ishina lya lupwa no bupyani fingatwalilila. Kumfwa kuli Yefta ena ukufikilisha umulapo wakwe kwapilibwile ukuti tali na kutwalilila ukulaikala no mwana wakwe umo fye uo atemenwe nga nshi.—Abapingushi 11:36-39.

Lintu aipeele kuli Lesa, uyu mukashana wa cishinka taleonaula fye inshita yakwe. Kuli ena, ukulabombela pa ng’anda ya kwa Yehova inshita yonse kwali e nshila isuma sana iya kucindikilamo Lesa. E co “umwaka no mwaka abana banakashi ba kwa Israele balaya ku kuloosho [ku kutasha, NW] mwana mwanakashi wa kwa Yefta umwina Gileadi.” (Abapingushi 11:40) Kabili Yefta na o afwile alitemenwe sana ukumona umwana wakwe alebombela Yehova.

Abengi pa babomfi ba kwa Lesa balasalapo ukuba mu mulimo wa nshita yonse pamo nga bapainiya, bamishonari, bakangalila benda, nelyo ababombela pa Bethel. Ici casanshamo ukukanamonana no lupwa pa nshita ntali. Ababa mu mulimo wa nshita yonse balasekelela pa mulimo wa mushilo ou babombela Yehova. Nangu fye ni balupwa lwabo nabo bene balasekelela pa fyo abantu babo babombela Yehova.—Amalumbo 110:3; AbaHebere 13:15, 16.

Ukupondokela Ubutungulushi bwa kwa Lesa

Mu nshiku sha kwa Yefta abena Israele abengi tabaleumfwila Yehova. Nangu cingati abena Efraimu balimwene ukuti Yehova alepaala Yefta batendeke ukukansana nakwe, ico balefwaya ukwishiba umulandu ashabetile ku bulwi. Kabili balefwaya fye no ‘kumocela mu ng’anda’ yakwe!—Abapingushi 12:1.

Yefta atile alitile abena Efraimu, lelo tabayankwileko. Na kuba, Lesa e wacimfishe bulya bulwi. Bushe nomba ico bafulilwe ca kuti abena Gileadi tababepwishe pa kusala Yefta ukuba umukalamba? Icishinka ca kuti, ici abena Efraimu balelwisha Yefta cilelanga fye ukuti nabapondokela Yehova, kabili icingapwisha fye ubu bwafya kubalwisha. Muli ubu bwine bulwi abena Efraimu babacimfya. Abena Efraimu bonse abafulumuka babekata pantu balefilwa ukulanda ati “Shibolete.” Kabili abena Efraimu abafwa mu bulwi bali 42,000.—Abapingushi 12:2-6.

Ala ici calibipile kabili tacabalile acicitikapo mu Israele! Ilyo abapingushi bambi, pamo nga Oteniele, Ehudi, Baraki, na Gideone, bacimfishe abalwani, mu Israele mwali umutende. Lelo pali iyi nshita Baibolo tayalandapo ukuti mu Israele mwali umutende. Ili lyashi lyalekelesha na ya mashiwi yatila: “Yefta apingwile Israele imyaka mutanda. E lyo Yefta umwina Gileadi afwile, no kushiikwa mu mushi wakwe.”—Abapingushi 3: 11, 30; 5: 31; 8: 28; 12:7.

Bushe cinshi twingasambilila kuli ili lyashi? Ico tulesambililako ca kuti nangu Yefta alikwete amafya ayengi, alitwalilile ukuba uwa cishinka kuli Lesa. Ili lamba lya mwaume lyalumbwile ishina lya kwa Yehova ilyo lyalelanda ku baume ba mu Gileadi, ku bena Amone, ku mwana waliko, ku bena Efraimu, na pa kulapa fye umulapo. (Abapingushi 11:9, 23, 27, 30, 31, 35; 12:3) Lesa alipaalile Yefta pa kuipeelesha kwakwe, kabili alimubomfeshe pamo no mwana wakwe ukutwala pa ntanshi ukupepa kwa cine. Ilyo abena Israele bamo balekele ukupepa Yehova, Yefta ena alitwalilile. Bushe mukatwalilila ukulaumfwila Yehova nga fintu Yefta acitile?

[Futunoti]