Bushe Ukusembululwa E Cakwishibilako Umwaume Wine Wine?

MU FYALO ifingi, balasembulula abana abaume ilyo bacili fye utunya pa kuti bakacingililwe ku malwele yamo. Mu fyalo fimbi na mo, abaume tabasembululwa nakalya. Bambi na bo, pamo nga baYuda na baShilamu, tabasembulula abaume pa mulandu fye wa kubacingilila ku malwele; kuli bena ukusembululwa, lutambi lwa mipepele yabo.

Lelo mu fyalo fimo, umulumendo nga akula, balamutwala ku cifulo cimo ku kumusembulula. Ilingi line pa kusembulula abalumendo, balabatwala uko bamo beta ati ku mukanda, kabili nga babasembulula, bekala kulya kwine pa milungu imo mpaka bapola. Pa nshita baba kulya, balabafunda intambi shimo ne fyo bafwile ukucita pa kuti bakabe abaume bene bene. Ilyo bali kulya, kulaba fimo ifyo abalumendo babeba ukucita kabili balabafunda ne fya kuba abaume bene bene. Bushe ulu lutambi lwa kutwala abalumendo ku mukanda lulakabilwa pa kuti babe abaume bene bene? Natumfwe ifyo Lesa alandapo muli Baibolo pali uyu mulandu.—Amapinda 3:5, 6.

Ifyo Lesa Alandapo pa Kusembululwa

Abantu bamo aba kale, pamo nga abena Egupti, na bo bene balesembululwa. Lelo uko Abrahamu afyalilwe, kwena takwali ulutambi lwa kusembululwa. Na kuba, Abrahamu tasembulwilwe pa myaka iingi. Na lintu talasembululwa, Abrahamu aali mwaume wa bulamba. Ilyo aali ne bumba lya baume bamo, alikonkele abashilika ba mfumu shine abasendele Lote umwana wa kwa munyina, no kubacimfya. (Ukutendeka 14:8-16) Nakalimo ilyo papitile imyaka 14, Lesa aebele Abrahamu ukusembululwa no kusembulula bonse aba mu lupwa lwakwe. Mulandu nshi Lesa amwebele ukucite fyo?

Ukwabula no kutwishika, ifi Lesa amwebele ukusembululwa, tacalolele mu kutila Abrahamu nomba e lyo afikile pa kuba umwaume wine wine. Pantu iyi nshita ninshi ali ne myaka 99! (Ukutendeka 17:1, 26, 27) Pa kumweba umulandu aali no kucitile fyo, Lesa atile: “Mukasembululwe umubili wa nkanda yenu iya pa mpela; e cikabe ciishibilo ca cipingo pa kati ka ine na imwe.” (Ukutendeka 17:11) Muli cilya cipangano ico Lesa apangene na Abrahamu mwali ne cilayo ca kuti ‘indupwa shonse isha pe sonde’ shali no kupaalilwa muli wena. (Ukutendeka 12:2, 3) Kanshi Lesa talandilepo ukuti ukusembululwa e ca kwishibilako umwaume wine wine. Ukusembululwa cali cishibilo ca kuti umuntu aali mwina Israele uwafyalilwe mu lupwa lwa kwa Abrahamu, ‘ulwaseekeshiwe ifyebo fyashila ifya kwa Lesa.’—Abena Roma 3:1, 2.

Mu kuya kwa nshita, abena Israele balifililwe ukusunga ifyo Lesa abaseekeshe pantu balikeene Yesu Kristu, uwali Ulubuto lwa kwa Abrahamu. Kanshi Lesa alibakeene, kabili ukusembululwa kwabo nomba takwacindeme kuli wena. Nangu cali ifyo, Abena Kristu bamo mu nshita ya batumwa bapampamine fye pa kutila Lesa atile umuntu onse afwile ukusembululwa. (Imilimo 11:2, 3; 15:5) Ne ci calengele umutumwa Paulo ukutuma Tito mu filonganino ku “kulungike ifyakolobana.” Pa kulembela Tito, Paulo alandile pa bwafya bumo ukuti: “Pantu kuli abengi abashinakila, abasabaila fye, kabili ababeleleka amatontonkanyo, maka maka balya abakakatila ku kusembululwa. Tufwile ukutalalika utunwa twa aba bantu, pantu aba bene e bawisha amayanda yonse pa kusambilishe fyo bashifwile ukusambilisha ukuti banonkelemo ubunonshi bwa bufumfuntungu.”—Tito 1:5, 10, 11.

 Na muno nshiku, tufwile ukukonka ifyo Paulo afundile. Umwina Kristu wa cine tafwile ukukoselesha abantu bambi ukuti abana babo basembululwe, pantu nga acite fyo, ninshi fyapusana ne fyo Baibolo ilanda. Umwina Kristu tafwile ukuba “uwa mulomo,” afwile ukuleka abafyashi abene baishiba ifya kucita pa fya musango yo. (1 Petro 4:15) Na kabili, ilyo alandile pa kusembululwa kwali mu Mafunde ya kwa Mose, Paulo atile: “Bushe umuntu umo aitilwe uwasembululwa? Efumyapo ukusembululwa kwakwe. Bushe umo aitilwe uushasembululwa? Esembululwa. Ukusembululwa te cintu, no kukanasembululwa te cintu, kano ukubaka amafunde ya kwa Lesa e cintu. Umuntu onse mu bwite umo aitilwe, muli ubo bwine bwite e mo ekalilile.”—1 Abena Korinti 7:18-20.

Bushe Cisuma Ukutwala Umwana Kulya Bamo Batila ku Mukanda?

Bushe abafyashi Abena Kristu nga balefwaya ukusembulula umwana wabo kuti bacita shani? Bushe Baibolo ilasuminisha abafyashi ukutwala abana babo ku mukanda kulya tulandilepo na pa kubala? Balya bana abo batwala ku mukanda, te kutila nga babasembulula ninshi calaala capwa. Baya mu kwikala na balumendo banabo e lyo na balya batila ifimbuusa, lelo abashipepa Yehova. Kabili balaba pamo na bo pa milungu iingi. Ifingi ifyo bafunda abana kuli ifi fifulo fyalipusana na mafunde ya mu Baibolo ayacindama. Baibolo itusoka ukuti: “Ukubishanya kubi konaule mibele isuma.”—1 Abena Korinti 15:33.

Pa kati apa nacisangwa ukuti bamo abo batwala ku mukanda, nga babasembulula fye balalwala no kulwala. Mu 2003, ulupapulo lumo (South African Medical Journal) ulwa ku South Africa ululanda pa bumi bwa bantu lwasokele ukuti: “Na uno wine mwaka bamo abo batwele mu kusembululwa balilwele sana, tumfwile ukuti bamo balifwile e lyo bambi na bo balyonaike sana ifya mfwalo. Ili lyashi nalyumfwika sana mu calo conse. . . . Kanshi kuti twatila fye, abengi abatila balishiba ukusembulula abo batwalako abana shino nshiku, tabaishiba ifya kubomba uyu mulimo kabili balepaisha na bantu.”

Abo batwala ku mukanda balaba no bwafya na bumbi ubukulu ubwacila fye na pa kulwala nelyo ukufwa. Ubu bwafya bwa kuti ifyo baya mu kubafunda filapusana ne fyo Baibolo ilanda. Mu fyo bafunda abaya ku mukanda ne fyo bacita nga bali kulya, mulaba ne fya kucetekela ifibanda no kucindikisha imipashi ya fikolwe. Ica kumwenako fye, abasembulula abana tabasumina ukuti icilengele umwana ukulwala, mulandu wa kuti tabamusembulwile bwino, nangu ukuti ifyo babomfeshe pa kumusembulula tafyali ifya busaka. Na kabili, tabasumina no kuti limbi uko bamusungiile na ko kwali ifingaleta amalwele. Abengi batila icilengele umwana ukulwala, mulandu wa kuti nabamulowa nelyo ukuti imipashi ya fikolwe naifulwa. Baibolo ilatukaanya ukumfwila amasambilisho ya mu mipepele ya bufi, kabili itila: “Mwiba kwi koli limo line na bashasumina. Pantu ubulungami na bumpulamafunde kuti fyayampana shani? Napamo ulubuuto ne mfifi kuti fyakwate senge shani? . . . ‘E ico fumenimo muli bene, no kuipaatulako,’ e fyo asosa Yehova, ‘kabili mwi-ikatako ku cishasanguluka’; ‘na ine nkamupokelela.’” (2 Abena Korinti 6:14-17) Nga twatontonkanya pali uku kufunda, kuti twatila abafyashi Abena Kristu tabafwile fye no kutwala abana babo ku mukanda.

Cinshi Cilenga Umwina Kristu Ukuba Umwaume Wine Wine?

Ukusembululwa nelyo ukukanasembululwa te kulenga Umwina Kristu ukuba umwaume wine wine. Ico Abena Kristu ba cine babikako sana amano, kulacita ifintu ifiteemuna Lesa, te kufwaya “ukuba ne mimonekele ya kuteemuna mu mubili.”—Abena Galatia 6:12.

Lelo pa kuti Umwina Kristu alesekesha Lesa, alingile ‘ukusembululwa umutima.’ (Amalango 10:16; 30:6; Mateo 5:8) Ukusembulula umutima uko tulelandapo, te kulya ukwa kubomfya umwele, lelo kukaana amatontonkanyo yabipa ne cilumba, pamo nga ukutontonkanya ukuti umuntu nga alisembululwa ninshi alicila bambi. Umwina Kristu kuti ailanga ukutila mwaume wine wine, nga ashipikisha amesho no ‘kwiminina ndi mu citetekelo,’ te mulandu alisembululwa nangu tasembululwa.—1 Abena Korinti 16:13; Yakobo 1:12.