Uwalenga Ukuti Kube Ububifi Aishibikwa!

MU 1 C.E. no kuya ku ntanshi, abaYuda abengi balelolela Mesia uwali no kwisa. (Yohane 6:14) Ilyo Yesu atendeke ukushimikila no kucita ifipesha amano, alesansamusha abantu no kubasambilisha icebo ca kwa Lesa. Aundepe abalwala, aliishishe abali ne nsala, alitalalike icikuuku ca mwela na bemba, kabili alibuushishe fye na bafwile. (Mateo 8:26; 14:14-21; 15:30, 31; Marko 5:38-43) Alelanda ifyebo fya kwa Yehova kabili alandile no kutila ku ntanshi abantu bakaba no bumi bwa muyayaya. (Yohane 3:34) Ifyo Yesu alelanda ne fyo alecita fyalangile apabuuta tuutu ukutila e wali Mesia uwali no kulubula abantu ku lubembu na ku fyabipa fyonse ificitika pa mulandu wa lubembu.

Ukulingana ne fyo cali, abaYuda bashimapepo e balingile ukubalilapo ukusumina Yesu, ukumfwa ifyo alelanda no kulafikonka ukwabula no bwafya. Lelo te fyo bacitile. Mu nshita ya kumumfwila, balimupatile icine cine, balimucushishe kabili balefwaya umwa kumwikatila mu bucenjeshi no kumwipaya!—Marko 14:1; 15:1-3, 10-15.

E mulandu Yesu akalipilile balya bashimapepo abaali ne mibele yabipa. (Mateo 23:33-35) Na lyo line alishibe ukuti kwali na umbi uwalengele balya bantu ukuba ne mitima yabipa muli ulya musango. Abebele ati: “Imwe muli ba kwa shinwe Kaseebanya, kabili mufwayo kucite fya lunkumbwa fya kwa shinwe. Ulya ali ni nkomi ya bantu ilyo atendeke, kabili taiminine ndi mu cine, pantu muli wene tamwaba cine. Ilyo alanda ubufi, alanda ifya mu mutima wakwe, pantu wa bufi kabili e wishi wa bufi.” (Yohane 8:44) Kwena Yesu alishibe ukutila abantu kuti bacita ifyabipa, lelo alumbwile no walenga ukuti kube ububifi pano calo, atile ni Satana Kaseebanya.

Filya Yesu alandile ukutila Satana “taiminine ndi mu cine,” aloseshe mu kuti uyu malaika kale ali uwa cishinka kuli Lesa, nomba alipondweke no kutampa ukucita ifyabipa. Cinshi calengele Satana ukupondokela Yehova? Atampile ukuimona ukutila alicindama sana ica kuti atendeke ukukumbwa ukuti abantu balepepa ena, belapepa Lesa uo bafwile fye ukulapepa. *—Mateo 4:8, 9.

Ukupondoka kwa kwa Satana kwaishibikwe mwi bala lya Edene lintu abepele Efa ukuti alye icisabo ico babaleseshe. Apo e wabalilepo ukubepa ubufi no kuseebanya Yehova, Satana aishileba “wishi wa bufi.” Na kabili asembeleke Adamu na Efa ukukanaumfwila Lesa kabili baishileba ababembu. Apo baishileba ababembu bena no bufyashi bwabo bali no kufwa mu kuya kwa nshita. Kanshi Satana aishileba “inkomi”—e kutila kepaya wabipisha pali bakepaya bonse ababako ukutula pa kutendeka kwa calo!—Ukutendeka 3:1-6; Abena Roma 5:12.

Uyu mubifi Satana asongele fye na bamalaika na bambi ukuti nabo bapondoke nga filya ena apondweke.  (2 Petro 2:4) Filya fine Satana acitile, e fyo na bamalaika babipa na bo bacitile, baishile pano calo no kumoneka kwati balitemwa abantu. Bena baishilecita ico bamalaika bashalinga kucita, e kutila ukuupa abanakashi, kabili ifyafuminemo fyalibipile sana.

Ububifi Bwafula mu Calo

Baibolo itwebo kuti: “Ilyo abantu batendeke ukufula . . . na bana banakashi bafyelwe kuli bene, e lyo abana baume ba kwa Lesa bamona abana banakashi ba bantu ifyo bawama; kabili baibuulila abakashi onse uo basalapo.” (Ukutendeka 6:1, 2) Bushe abo “bana baume ba kwa Lesa” bali ni bani? Bali ni bamalaika, tabali bantunse iyo. (Yobo 1:6; 2:1) Twaishiba shani? Cimo ico twaishibilako ca kuti pali iyi nshita ninshi apo abantu batendekele ukuupana palipitile ne myaka nakalimo 1,500, kabili Baibolo tayalandilepo ifili fyonse ifyaibela pa fyupo fya bantunse. Kanshi ifi Baibolo yatila “abana baume ba kwa Lesa” abafwele imibili ya bumuntu baupile “abana banakashi ba bantu,” cilangilila fye ukuti ico bacitile tacabalile acicitikapo kale, cena cali icaibela.

Icilanga ukuti ici bacitile cali icaibela, bana baishilefyalwa muli ifi fyupo. Abana bafyelwe balebeta ati abaNefili, baali bana ba bamalaika, kabili baishileba ifipokapoka. Kabili ifi fipokapoka fyaishileba ifya lukaakala nga nshi. Na kuba ishina lya kuti “abaNefili” lyalola mu kuti “Abawisha” nelyo “abalenga abantu ukuwa.” Baibolo itila aba baume ba lukaakala baali “mapaka ayalipo ku kale, abaume ba lulumbi.”—Ukutendeka 6:4.

AbaNefili na bashibo balengele ububifi ukufula nga nshi. Pa Ukutendeka 6:11 patila: “Ku menso ya kwa Lesa pano isonde palyonaike, kabili . . . paiswilepo ulufyengo.” Abantu nabo batendeke ukukonkelesha ulukaakala lwa aba bamalaika na bana babo abafyelwe pano calo.

Bushe abaNefili na bawishibo balesonga shani abantu ukulacita ifyabipa? Baletunka abantu ukulacita ifyabipa ifyo bengatemwa ukucita pa mulandu wa kuti babembu. Cinshi catumbwikemo? ‘Abantunse bonse balyonawile mibele yabo pano isonde.’ Na mukulekelesha Yehova aonawile abantu bonse pano calo ilyo aletele Ilyeshi pe sonde lyonse, kabili apuswishe fye Noa uwali umulungami no lupwa lwakwe. (Ukutendeka 6:5, 12-22) Nomba balya bamalaika bashiile imibili ya buntunse no kubwelela ku muulu abaseebana. Baishileba ifibanda, kabili batwalilile ukucita ifyabipa ifyo Lesa na bamalaika bakwe abalungama kabili aba cishinka bashifwaya. Cimoneka ukuti ukutula fye lilya line, Lesa alibinda balya bamalaika babipa ukulafwala imibili ya buntunse. (Yuda 6) Na lyo line, bacili balikwata amaka ya kusonga abantu.

Umubifi Aishibikwa Bwino Bwino!

Pali 1 Yohane 5:19 palalondolola ifyo ukusonga kwa kwa Satana kwakula, patila: “Icalo conse calaala mu maka ya mubifi.” Kaseebanya alelenga abantu ukulacita ifyabipa kabili ifintu mu calo fileya filebipa sana kwati bwato ubo amabimbi yalesunka bubi bubi. Na kuba, ino nshita e lyo alefwaisha na sana ukulenga abantu ukulacita ifyabipa. Mulandu nshi? Pantu ena ne fibanda fyakwe balibatamfishe ku muulu ilyo Ubufumu bwa kwa Lesa bwatendeke ukuteka mu 1914. Baibolo yasobele pali uku kutamfiwa ukuti: “Kalanda kwi sonde . . . , pantu Kaseebanya naikila pali imwe, ali ne cipyu cikalamba, pa kwishiba ukuti ali ne nshita inono.” (Ukusokolola 12:7-12) Nomba bushe Satana asonga shani abantu muno nshiku?

Satana asonga abantu pa kubalenga ukulatontonkanya ifyabipa no kulaficita. E co pa Abena Efese 2:2 pasosela ukuti Kaseebanya ni “kateeka wa maka ya mu lwelele, umupashi [e kutila imibele iyo abantu bakwata sana] uyo nomba ubomba mu bana ba bucintomfwa.” Mu nshita ya kukoselesha  abantu ukulatiina Lesa no kulacita ifintu ifisuma, uyu “mupashi” wa fibanda ulalenga abantu ukupondokela Lesa no kukaana amafunde yakwe. Kanshi Satana ne fibanda fyakwe balalenga sana abantu ukulacita ifyabipa no bubifi ukufula sana.

“Lindo Mutima Obe”

Inshila imo iyo uyu “mupashi” wa fibanda umonekelamo sana ni mu kutamba ifye shiku, ifilenga abantu ukufwaisha ukucita ubulalelale bwabipisha no kubalenga ukuba ne imisango imbi iishili ya cifyalilwa iyo bamona kwati isuma sana. (1 Abena Tesalonika 4:3-5) Mu fye shiku ifyo batamba mulaba ubulalelale bwa kubomfya fye amaka, ukucusha abantu, ubulalelale bwa kuti abaume abengi baleulungana no mwanakashi umo ukubomfya amaka, ukulala ne finama, no kulaulungana no twana tunono. Ne fye shiku fimo ifimoneka kwati tafyabipa sana, na fyo fine filalenga abantu ukukunkuma icine cine, kabili filonaula amatontonkanyo ya bafitamba nelyo ukufibelenga, e lyo filalenga na bantu ukufwaya ukulafitamba cila nshita. * Ububifi bwa musango yu bulalenga umuntu ukonaula bucibusa bwakwe na bantu bambi e lyo na bucibusa bwakwe na Lesa. Ifye shiku e filanga sana ifyo imibele ya fibanda yabipa, kabili ifibanda filafwaya sana ukuti abantu baletamba ifye shiku. Ifibanda fyalipondokele Lesa kabili fyalecita ubulalelale kale sana ninshi ne Lyeshi lyaliko mu nshiku sha kwa Noa talilaisa.

E mulandu wine umuntu wa mano Solomone akoseleshe abantu ukuti: “Ukucishamo ku kubaka konse, lindo mutima obe, pantu muli wene e mwaba amatuntuko ya mweo.” (Amapinda 4:23) Kanshi fimo ifyo mufwile ukucita pa kulindo mutima wenu no kukaanaipoosa mu bwafya bwa kutamba ifye shiku pa TV, kutwala pa mulabasa umbi nelyo ukushimya kompyuta nga paisa ifye shiku, kabili calicindama ukucitapo fimo bwangu bwangu! Elenganyeni ukuti muli ku bushilika, kabili mulefwaya ukusoola icanso ico umulwani amutontele pa mutima. Na Satana na o atonta pa mutima wenu uwa mampalanya—e kutila amatontonkanyo yenu ne fyo mufwaya ukucita—afwaya ukonaula umutima wenu pa kuti mwatampa ukucita ifyabipa.

Mufwile no kucingilila umutima wenu ku kutemwa ulukaakala, pantu Kaseebanya alishiba ukuti Yehova “apato mubifi no watemwo lufyengo” nelyo ulukaakala. (Amalumbo 11:5) Te kutila Satana afwile ukumusangula icipondo pa kuti mube abalwani ba kwa Lesa; lelo ena kuti amulenga fye ukutemwa ulukaakala pa kuti mube umulwani wa kwa Lesa. E mulandu wine pa milabasa batambishisha sana ulukaakala ne fibanda fya kwelenganya ifilulunkanya abantu. Kwena abaNefili balifwa, lelo imisango yabo iya lukaakala na nomba epo icili! Bushe ifyo mutamba filalanga ukuti mulakaana  amatunko ya kwa Satana?—2 Abena Korinti 2:11.

Ifyo Mwingakaana Ukusonga kwa kwa Satana

Kwena ububifi bumoneka kwati bwalyafya sana ukubucimfya. E co na Baibolo ilandila ukuti bonse abafwaya ukusekesha Lesa ‘balashomboka ne fimipashi fya bubifi,’ kabili balashomboka ne mibili yabo iya lubembu. Pa kuti tucimfye ubu bulwi, na pa kuti tulesekesha Lesa, tufwile ukushukila ifya kutwaafwa ifyo Lesa aabikako.—Abena Efese 6:12; Abena Roma 7:21-25.

Pa fyo Lesa aabikako ifingatwafwa paba no mupashi wa mushilo, kabili tapaba amaka ayengalingana no mupashi wa mushilo mu bubumbo bonse. Umutumwa Paulo alembeele Abena Kristu ba kubalilapo ukuti: “Tatwapokelele umupashi wa pano calo, lelo umupashi uwafuma kuli Lesa.” (1 Abena Korinti 2:12) Abatungululwa no mupashi wa kwa Lesa balatemwa ifyo atemwa no kupata ifyo apata. (Amose 5:15) Nomba bushe umuntu kuti apokelela shani umupashi wa mushilo? Icingalenga sana sana ukuti apokelele umupashi wa mushilo, kulapepa kuli Lesa, ukulabelenga Baibolo—iyalembelwe ukubomfya umupashi wa mushilo—e lyo no kulasangwa na balya abatemwa Lesa icine cine.—Luka 11:13; 2 Timote 3:16; AbaHebere 10:24, 25.

Nga mulebomfya ifyo Lesa aabikako, ninshi mwatendeka ukufwala “ifya bulwi fyakumanina ifya kwa Lesa,” ifingamucingilila bwino ku “micenjelo ya kwa Kaseebanya.” (Abena Efese 6:11-18) E ico, ino e nshita iyo mulekabila sana ukubomfya ifi fya kumucingilila. Nomba mulandu nshi twalandila ifyo?

Ububi Buli no Kupwa Nomba Line!

Kemba wa malumbo atile: “Nangu ababifi bamena nge cani, no kubalula incitatubi shonse, e kuleka bakafitwe pe na pe.” (Amalumbo 92:7) Ca cine, nga filya fine cali mu nshiku sha kwa Noa, ubu bubifi bufulile bulelangilila fye ukuti ubupingushi bwa kwa Lesa nabupalama. Nomba, te bantunse ababipa fye abo Lesa akonaula, lelo akapoosa na Satana ne fibanda fyakwe mu muyenge umo bashakalecita icili conse e lyo na pa kulekelesha Lesa akabonaula umupwilapo. (2 Timote 3:1-5; Ukusokolola 20:1-3, 7-10) Bushe nani akapingula abantu na Satana ne fibanda fyakwe? Takwaba umbi iyo, ni Yesu Kristu wine, kabili pali wena tubelenga ukuti: “Ni pali uyu mulandu Umwana wa kwa Lesa amonekele, pa kuti, abongolole imilimo ya kwa Kaseebanya.”—1 Yohane 3:8.

Bushe mulafwaisha ukuti ububifi bukapwe? Nga mulafwaya, ninshi amalayo yaba mu Baibolo kuti yamusansamusha. Takwaba icitabo icili conse icisokolola uwatendeke ububifi, Satana, kabili takwaba icitabo icili conse icilangilila ifyo Satana pamo ne milimo yakwe iyabipa fikapwa. Tulemukoselesha ukwishiba sana Baibolo pa kuti pali ino nshita muicingilile kuli Satana no kusonga kwakwe ukwabipa, e lyo no kuba ne subilo lya kwisaikala mu calo umushakabe ububifi.—Amalumbo 37:9, 10.

[Amafutunoti]

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 6]

Inshimi Umwabako na Fimo Fimo Ifya Cine

Kwaliba inshimi sha kale sana ishilanda pa fibanda, ifipokapoka, ne lyeshi ilyaonawile abantu abengi sana. Ishi nshimi shilasangwa mu fyalo fyonse. Ica kumwenako fye, ulushimi lwa bena Akkad ulwa mfumu Gilgamesh, lulanda pa lyeshi, icibwato e lyo na bantu abapuswike ilyeshi. Ulu lushimi lutila imfumu Gilgamesh yalitemenwe sana ubulalelale, yali iya lukaakala, kabili yali iya minkubili, lubali yali ni lesa lubali yali muntu. Mu nshimi sha bena Aztec aba ku Mexico mwena batila kale kwali icalo umwaleikala ifipokapoka kabili kwali ne lyeshi ilikalamba. Ulushimi na lumbi ulwa ku fyalo fimo ifya ku Bulaya lutila, kwali umutundu umo uwa bantu ifipokapoka, kabili kwali no muntu umo ifi uo baleita ati Bergelmir uwapangile ubwato ubukalamba umo apusukile na bakashi bakwe. Fyonse ifyo balandapo muli ishi nshimi, fitulanga fye ukuti ifyo Baibolo ilanda fya cine ukuti abantu bonse bafuma ku bantu bamo abapuswike ilyeshi ilyaonawile icalo ca kale umwali abantu abalecita ifyabipa.

[Icikope]

Ilibwe ilyo balembapo ulushimi lwa mfumu Gilgamesh

[Abatusuminishe]

The University Museum, University of Pennsylvania (neg. # 22065)

[Icikope pe bula 5]

Abantu shino nshiku balacita ulukaakala nga filya fine abaNefili balecita

[Icikope pe bula 7]

Ukwishiba bwino ifyaba mu Baibolo kulatucingilila ku kucita ifyabipa