Ubumi Bwabo

Ukubombela Yehova—lishuko Ilikalamba Nga Nshi

Abashimika ili lyashi ni ba Zerah Stigers

Abena mwandi, abali aba cishinka kabili abo nalebomba na bo umulimo wa nshita yonse balifwile mu 1938. Banshile na kanya e lyo na kalume uwa myaka 10. Nomba nali no kucita shani pa kutwalilila ukubomba umulimo wa nshita yonse apo nshalefwaya ukuleka? Apo nshilalondolola ifyo nacitile pa kutwalilila mu mulimo wa nshita yonse, lekeni mushimikile inkulilo yandi.

NAFYELWE pa 27 July, 1907, mu Alabama ku United States of America. Tapakokwele ukutula apo nafyalilwe, ine na bafyashi bandi na baice bandi batatu twakukiile ku citungu ca Georgia. Na kabili, tapakokwele twakukiile ku Tennessee kabili pa numa twaishilekukila mupepi no musumba wa Tampa, ku Florida. Ilyo twali kulya, mu 1916, nalitambileko ubunkolanya umo balelanda na mashiwi ubwaleitwa ati “Photo-Drama of Creation.” Ilya myaka e lyo batendeke fye ukupanga amafilimu, kanshi abantu abengi balitemenwe ukutamba ubu bunkolanya bwa “Photo-Drama”!

Abafyashi bandi balitemenwe sana ukubelenga Ulupungu lwa kwa Kalinda ne mpapulo shimbi ishilanda pa fya mu Baibolo. Nangu ca kutila batata balitemenwe ukubelenga ishi mpapulo, ilya nshita tabali abakosa ukulongana pamo na Basambi ba Baibolo, e fyo Inte sha kwa Yehova balebeta ilya nshita. Nomba bamayo bena baletusenda mu kulongana. Na kuba, ilyo twakukiile fye ku Niles mu citungu ca Michigan, twalenina ishitima  lyonse pa kuya mu kulongana ku South Bend, ku Indiana, ukwalepele amakilomita ukucila pali 16.

Mu kuya kwa nshita, pa 22 July 1924, nalibatishiwe, ukulanga ukuipeela kwandi kuli Yehova. Tapakokwele, bamayo batendeke bupainiya, e fyo beta Inte sha kwa Yehova abashimikila inshita yonse. Pa mulandu wa kuti bamayo e lyo na bapainiya bambi balebombesha, e calengele na ine ukufwaya ukubombako umulimo wa nshita yonse.

Nasanga uwa Kuupana Nankwe

Ilyo twali pa kulongana kukalamba ku Indianapolis, ku Indiana mu 1925, naishibene na baJames Stigers, aba ku Chicago. Apo pene nalibatemenwe baJames pantu baali abacincila mu mulimo wa kwa Yehova. Ku Chicago kwalepele nakalimo amakilomita 160 ukufuma kuntu twaleikala, kanshi calyafishe ukuti tuletandashanya lyonse. Ilya nshita, muli ulya musumba ukalamba mwali fye icilonganino cimo kabili twalelonganina mu muputule wa pa muulu mu ng’anda twalesonkela iya kulonganinamo. Ilingi line, baJames balenembela amakalata aya kunkoselesha. Twaupene mu December, mu 1926, kabili ilyo papitile nalimo umwaka umo, nalikwete umwana umwaume, Eddie, ibeli lyesu.

Tapakokwele, ine na baJames twatendeke bupainiya. Twabombeele mu fitungu 8—ku Michigan, ku Louisiana, ku Mississippi, ku South Dakota, ku Iowa, ku Nebraska, ku California, na ku Illinois—ala mwandini iyi myaka yonse twali sana ne nsansa. Lelo ifintu mu lupwa lwesu fyatendeke ukubipa ilyo baJames batendeke ukulwala.

Indalama shalyafishe pa mulandu wa kulwala kwa baJames, e co mu 1936 twabwelele ku Chicago uko twaile mu kwikala na bamayofyala, na bo baali ni baNte. Ilyo ukulwala kwa baJames kwaile pa ntanshi, ninshi ndi ne fumo lya mwana wa bubili, natendeke ukubomba umo baleshitisha ifya kulya, kabili pa bushiku bumo nalebombela dola imo. Bamayofyala bali aba cikuuku, baleshita ifya kulya ifingi, kabili tabalesumina ukubapeela indalama nangu shimo. Ala baletusunga bwino icine cine.

BaJames balilwele ubulwele bwa kufimba bongobongo napamo imyaka ibili mpaka ne mfwa yabo. Bafwile mu July mu 1938. Ilyo balelwala, tabalekumanisha ukwensha motoka nelyo ukuya mu kushimikila ku ng’anda ne ng’anda, lelo tabalepanya ishuko ilili lyonse ilya kushimikila abantu. Pa kuti na ine ndeafwilishako mu mikalile ya pa ng’anda, nalilekele umulimo wa nshita yonse. Incito shena naleshisanga, lelo tashalekokola, shalepwa bwangu.

Umwana wesu umwaume Bobby afyelwe pa 30 July mu 1938, ilyo papitile fye inshiku 8 apo bawishi bafwilile. Lelo bamayofyala balinkenye ukuya ku cipatala uko bashalelipilisha, pantu badokota abaliko tabaishibe sana imilimo. Lelo bapekenye ukuti nje ku cipatala icisuma kabili dokota wabo e o akansakamane. Na kabili e balipiile ne ndalama shonse isha ku cipatala. Ala nalitashishe sana pa kutemwa kwabo ukwa Bwina Kristu.

Natendeka Umulimo wa Nshita Yonse na Kabili

Natwalilile ukwikala na bamayofyala mpaka ilyo Bobby acilile fye imyaka ibili, kabili pali iyi nshita ninshi Eddie ali ne myaka 12. Nangu ca kutila imikalile yalyalwike, na lyo line nalefwaya sana ukubombela Yehova inshita yonse. Ilyo twali ku kulongana kwa citungu ku Detroit ku Michigan mu 1940, naishibene na bapainiya, abalume na bakashi abankoseleshe ukuya ku South Carolina mu kubomba bupainiya. E ico nashitile motoka iyo bapangile mu 1935 pa madola 150, kabili natendeke ukuipekanya ukuya ku South Carolina. Mu 1941, umwaka icalo ca United States catendeke ukulwa Inkondo ya Calo iya Bubili, ine na bana bandi twaile ku South Carolina, kabili e fyo natendeke umulimo wa nshita yonse na kabili.

 Ilyo twakukiile ku South Carolina, twabalile twaya ku Camden, e lyo twaishileya ku Little River, kabili twaishileya na ku Conway. Ilyo twali ku Conway, nashitile ing’anda iinono iya kukulika kuli motoka. Nalombele umuntu umo ukuti ilya ng’anda ya kukulika njibike mupepi na po aleshitisha amafuta ya motoka, kabili e fyo asumine. Ali uwa cikuuku kabili alinsuminishe fye no kubomfya na malaiti yakwe ne ng’anda nkalamba pali cilya cifulo. Ilyo kwali Inkondo ya Calo iya Bubili, amafuta yalyafishe kabili nshalekwata na mafuta ya kubika muli motoka. E ico nashitile incinga iyo babomfeshepo. Lyena mu 1943, ilyo camoneke fye ukuti cayafya te kuti ntwalilile na bupainiya pantu indalama shonse isho twakwete shalipwile, banjebele ukuba painiya waibela; kanshi nomba bali no kulampeelako kandalama cila mweshi aka kutwafwa mu mikalile. Ukufika na lelo, Yehova alingafwa sana fye!

Pali ilya nshita, ku Conway takwali baNte nangu bamo, kanshi caletwafya ukuya mu kushimikila ine na bana. E ico nalembele kalata ku musambo no kulomba ukuti bakatumeko painiya waibela uwa kubomba nankwe, kabili mu 1944, balitumine Edith Walker, painiya waibela umusuma nga nshi! Twabombele pamo imyaka 16 mu ncende shalekanalekana. Lelo icabipile ca kuti alibwelelemo ku Ohio pantu alelwalilila.

Ifisuma Ifyo Nshakalabe

Pa fisuma ifingi ifyo nshakalabe, paba ne cacitikile Albertha uwaleikala ku Conway. Aali ne myaka 13, kabili e walesunga banakulu abalemana e lyo na baice bakwe abaume babili. Alitemenwe sana icine ca mu Baibolo ico alesambilia kabili alefwaya ukulaebako na bambi ifyo alesambilila. Na ena atendeke ukutemwa sana umulimo wa bupainiya kabili ilyo apwile isukulu mu 1950, atendeke bupainiya. Napapita ne myaka 57, na nomba acili mu mulimo wa nshita yonse!

Mu 1951, ine na Edith batutumine ukuyabombelako ku Rock Hill, ku South Carolina, ukwali fye baNte abanono. Lyena twakukiile ku musumba wa Elberton, mu citungu ca Georgia uko twabombele imyaka itatu. Mu 1954 twabwelele ku South Carolina, kabili e ko nashele ukufika mu 1962. Ku Walhalla, nasangile banakulubantu bamo baNettie, bankomamatwi kabili baleikala fye beka. Ifyo twalecita pa kusambilila Baibolo ni fi, balebelenga paragrafu mu citabo, e lyo nasonta apali icipusho pe samba, e lyo na bo basonta apali icasuko mu paragrafu.

Nga tabomfwikishe fimo, balelemba icipusho pa kapepala, e lyo na ine nalemba icasuko pa kapepala kene ako. Umuye nshiku, baNettie balitemenwe sana icine balesambilila muli Baibolo ica kuti batendeke no kusangwa ku kulongana e lyo no kushimikila ku ng’anda ne ng’anda. Baleya beka pa mayanda mu kushimikila, lelo lyonse naleba mupepi, ilingi line naleba fye bushilya bwa musebo, epali bakabila ubwafwilisho.

Ilyo nali ku Walhalla, motoka yandi iya kale yalifwile. Kwaishilemoneka motoka iyo baleshitisha amadola 100, nomba nshakwete ulupiya nangu lumo. Naipwishe Nte umo uwakwete ubukwebo ukuti ankongwesheko ulupiya, awe e fyo ankongweshe amadola 100. Tapakokwele, napokelele kalata iyo nshaleenekela ukufuma ku mwaice wandi umwanakashi. Iyi kalata yatile abaice bandi e lintu fye basangile ukuti ilyo batata bafwile, balishile indalama shimo ku banki. Balilanshanye ifya kucita ne shi ndalama kabili bonse basuminishenye ukuntumina. Ku ca kupapa, shali amadola 100, shilya shine nalefwaya!

Ukubomba Bupainiya na Bana Bandi

Ilyo Eddie na Bobby bali abaice, lyonse nalebomba na bo umulimo wa kushimikila ku ng’anda ne ng’anda. Ilya nshita, abantu abengi tabalebomfya sana imiti ikola kabili imisango yabipa tayafulile sana nge fi caba pali ino nshita. Imikalile yayanguka no kupoosa fye amano ku mulimo wa  kushimikila e fyangafwile ukusengauka amafya ayengi ayo abafyashi bakwata ino nshita pa kukusha abana ukuti balebombela Yehova.

Eddie alesambilila ku Camden mpaka ilyo apwishishe gredi 8, kabili atendeke ukubomba bupainiya na ine. Twalibombele bwino bupainiya pa myaka imo. Lyena atendeke ukubombela pa maofesi yakalamba aya Nte sha kwa Yehova ku Brooklyn, ku New York, uko abombele ukufuma mu 1947 ukufika mu 1957. Mu 1958, aupile Albertha, ulya nalesambilila nankwe Baibolo kabili batendeke ukubomba pamo bupainiya. Ala caliweme icine cine mu 2004, ilyo ifwe bonse batatu twasangilwe kwi Sukulu limo ilya Bupainiya!

Ndeibukisha bushiku bumo kale sana, uko Bobby ninshi ali fye umwaice, alepepa kuli Yehova ukuti angafwe ukusanga amafuta ya muli motoka aya kubomfya pa kuya ku bantu abo nalesambilisha Baibolo. Ukufika fye na ino ine nshita, Bobby alitemwa ukushimikila kabili alibomba bupainiya imyaka iingi. Ica bulanda ca kuti, mu lupwa lwa kwa Bobby namo mwalicitike icintu icabipa nga nshi. Mu 1970, umukashi wakwe alifwile pa kupaapa bampundu, kabili bampundu na bo balifwile palya pene. Papitile fye umwaka umo ne myeshi 10 ukutula apo Bobby na Albertha baupanine. Bobby lyonse ekala mupepi na ine, kabili twaliipakisha bucibusa busuma.

Na Nomba Ncili Painiya!

Mu 1962, bantumine ku cilonganino ca ku Lumberton, ku North Carolina, napapita ne myaka 45 nomba, kabili e ko naba na ino ine nshita. Nalekele ukwensha motoka ilyo nali ne myaka napamo 84. Ino nshita abansenda pa kuya mu kulongana na pa kuya mu kushimikila, lupwa lumo ulwa Nte sha kwa Yehova abekala mupepi na ine.

Nalikwata ica kwendelako e lyo ne ncinga ya balemana, nomba fyonse fibili nshifibomfya pantu kuti nayendela ne mwine. Ndatasha Yehova ukuti nshalelwalilila, ni nomba line fye e lyo amenso yatendeke ukuncusha. Nshipuswa ku kulongana kano fye nga nindwala sana kabili ncili ndabomba bupainiya bwa nshita yonse kabili momba fye amaawala ayo ningakumanisha.

Apo nalibomba bupainiya ukucila imyaka 70, ndelanda ukufuma pa nshi ya mutima ukuti Yehova alingafwa ubumi bwandi bonse. * Nalishiba ukuti nshali uwacenjela sana nelyo uubomba ifintu bwangu, lelo Yehova alishiba ifyo ningabomba ne fyo nshingabomba. Ndetasha nga nshi ukuti Yehova alishiba ukuti na nomba ndeesha ukubomba apapelele amaka yandi kabili ndetasha ukuti alimomfya mu mulimo wakwe.

Nalishiba ukuti ukubombela Yehova ukufika apapelele amaka yesu kwalicindama pantu e watupeela fyonse ifyo twakwata. Ico mfwaya fye, kutwalilila ukuba painiya, te kubomba umulimo umbi iyo. Ala mwandini lishuko icine cine ukuti nalibombako uyu mulimo! Ndefwaya ukuti Yehova akatwalilile ukumomfya mpaka fye umuyayaya.

[Futunoti]

[Icikope pe bula 13]

Iyi motoka e yo twalebomfya na bena mwandi mu mulimo wa bupainiya

[Icikope pe bula 14]

Ine na bana bandi mu 1941

[Icikope pe bula 15]

Icikope twakopelwe nomba line, Eddie, Bobby, na ine