Yonatani “Abombele na Lesa”

UMWANA wa mfumu ya kubalilapo iya mu Israele atandalila imbutushi. Ayeba ati: “Witiina: pantu ukuboko kwa kwa Shauli tata takwakakusange; kabili iwe ukabe mfumu pali Israele, na ine nkaba kuli iwe uwa cibili.”—1 Samwele 23:17.

Umwana wa mfumu ni Yonatani, e lyo imbutushi ni Davidi. Ilyo Yonatani abwelele mu kutandalila Davidi, tapakokwele alifwile. Abula kufwa, Yonatani nga e wali impanda mano yashintililwapo iya kwa Davidi.

Bucibusa bwa kwa Yonatani na Davidi bwaliibelele. Na kuba, Yonatani ali muntu umusuma nga nshi. Nangu fye bantu bambi balimwene, pantu balandile pali wena ukuti: “Abombele na Lesa.” (1 Samwele 14:45) Cinshi balandile ifyo? Mibele nshi Yonatani akwete? Kabili finshi mwingasambililako ku lyashi lya mu Baibolo ililanda pali ena?

Abena Israele Bali mu “Kumanama”

Baibolo yalanda pali Yonatani umuku wa kubalilapo lintu abena Israele bali mu “kumanama.” AbaPelishiti balepokolola ifipe fya bena Israele ku maka kabili balebalesha no kupanga ifyanso ifya kubomfya pa kuicingilila.—1 Samwele 13:5, 6, 17-19.

Yehova asosele ukuti takalekeleshe abantu bakwe, kabili Yonatani alicetekele aya mashiwi. Pantu Lesa alandile pali Shauli, wishi wa kwa Yonatani, ukuti: “Wene akapususha abantu bandi mu minwe ya baPelishiti.” Yonatani alicetekele aya mashiwi. Kale kale alitungulwile abaume 1,000 abashakwete ifyanso fine fine kabili alicimfishe abaPelishiti. Nomba alefwaya ukucimfya abaPelishiti nakalya nakalya.—1 Samwele 9:16; 12:22; 13:2, 3, 22.

Alishipile no Kuyasansa Abalwani

Yonatani alefwaya ukusansa inkambi yali mupepi na ku mpito ya ku Mikmashi. (1 Samwele 13:23) Pa kuti afike kuli ilya kambi, ali no kuninina ku “minwe na ku makasa.” Lelo ici tacalengele ukuti afilwe ukuyasansa. Yonatani aile fye no walemusendela ifyanso kabili amwebele ukuti: “Napamo Lesa aletucitile cintu; pantu takuli ica kulesha Yehova ku kupususha ku bengi nangu ku banono.”—1 Samwele 14:6, 13.

Aba bena Israele babili balombele icishibilo kuli Yehova. Bali no kuisokolola ku baume bali mu nkambi. AbaPelishiti nga batila: “Iminineni shilili, tusuke twise kuli imwe!” Ninshi Yonatani no walemusendela ifyanso tabali no kuyasansa. Lelo abalwani nga batila: “Nineni mwise pali ifwe!” ninshi Yehova ali no kwafwa Yonatani no walesenda ifyanso fyakwe ukucimfya abaPelishiti. Yonatani alicetekele kuti Yehova ali no kumwafwa kabili ali no kubalwisha.—1 Samwele 14:8-10.

Bushe kwena abantu babili kuti balwisha abashilika bonse abali mu nkambi? Taleni tontonkanyeni pali ifi, bushe Yehova tayafwile Umupingushi Ehudi lintu atungulwile abena Israele ku kulwisha abena Moabu? Bushe tayafwile Shamigari ukuma abaPelishiti 600 ku ca kusoswelako ing’ombe? Kabili bushe tayafwile Samsone ukucimfya abaPelishiti? E mulandu wine Yonatani acetekele ukuti Yehova alemwafwa.—Abapingushi 3:12-31; 15:6-8, 15; 16:29, 30.

Ilyo abaPelishiti bamwene abena Israele babili, bapundile ukuti: “Nineni kuli ifwe, no kuleka tumulange icintu!” Awe Yonatani no walesenda ifyanso fyakwe balininine. Balishipile ica kuti basanshile abalwani no kwipaya abashilika 20, kabili balengele mu nkambi mube cimfulunganya. Nalimo abaPelishiti balemona kwati abashilika abengi abena Israele baleisa pa numa ya balya babili. Baibolo itila, pa numa, “kwali no kututuma mu nkambi, . . . na mu bantu bonse; . . . ne calo calitenkene; kwasukile kwabo kututuma kwa buLesa.” Pa mulandu wa cinkukuma ico Lesa atumine, mu nkambi ya baPelishiti mwali  icimfulunganya ica kuti “ulupanga lwa muPelishiti onse lwasomene mu munankwe.” Ilyo abena Israele abashilika bamwene icimfulunganya cali mu nkambi ya baPelishiti, balishipile. Abena Israele ababeleme na baleyafwa abaPelishiti nabo bene balimine kabili “bauminepo abaPelishiti kalya kasuba ukutula pa Mikmashi no kufika ku Ayalone.”—1 Samwele 14:11-23, 31.

Abantu Bamupususha

Umulandu no kukanatontonkanya bwino, Imfumu Shauli yalapishe umushilika onse uwali no kulya ica kulya ilyo ishilapwisha ukucimfya abalwani. Lelo Yonatani taumfwileko lintu wishi alelapisha, e ico ena alilile. Atumpike inkonto yakwe mu buci no kulya ubuci. Nalimo ubuci bwalengele abe na maka ya kucimfya abalwani.—1 Samwele 14:24-27.

Ilyo Shauli aumfwile ukuti Yonatani alilile, atile alingile ukufwa. Yonatani tatiinine ukufwa. Atile: “E po ndi; ndefwa!” “Lelo abantu batile kuli Shauli, Bushe afwe Yonatani, uucitile ukupususha uku kukalamba muli Israele? Ca kutali fye! Umweo wa kwa Yehova, te kuti kuwe pa nshi umushishi umo wa pa mutwe wakwe; pantu abombele na Lesa ubwa lelo. Awe abantu batuulile Yonatani, na o tafwile.”—1 Samwele 14:38-45.

Pali ino nshita ababomfi ba kwa Lesa tabalwa inkondo, lelo kulaba ilyo bakabila ukuba ne citetekelo no kushipa. Nalimo kuti cayafya ukulacita icalungama lintu abantu abengi balecita ifyalubana. Lelo Yehova akamukosha kabili akamupaala pantu mulafwaisha ukulakonka amafunde yakwe ayalungama. E lyo limo kuti mwakabila ukushipa pa kubomba imilimo imo mu kuteyanya kwa kwa Yehova, pamo nga ukutampa ukubombesha mu mulimo wa kushimikila, pa kusumina ukulabomba imilimo mu cilonganino, nelyo ukukuukila ukwaba ukukabila. Limbi kuti mulemona kwati tamwafikapo ukubomba uyo mulimo. Nomba mwilaba ukuti nga muleipeelesha ninshi mulecita bwino kabili Yehova akulamubomfya mu milimo yalekanalekana. Muleibukisha ifyacitile Yonatani! Baibolo itila: “Abombele na Lesa.”

Yonatani na Davidi

Ilyo imyaka mupepi na 20 yapitile, Goliati, umuPelishiti ipaka, alepontela abashilika abena Israele, lelo Davidi alimwipeye. Nangu cingati Yonatani acilileko Davidi imyaka 30, aba bantu babili bali ne mibele iyapalana. * Davidi alishipile kwati ni filya fine Yonatani ashipile ilyo asanshile inkambi ya baPelishiti pa Mikmashi. Ne cacililepo ca kuti Davidi alicetekele sana ukuti Yehova ali no kubapususha nga filya fine na Yonatani acetekele kabili aile lolenkana na Goliati uo abena Israele bonse baletiina. E mulandu wine “umutima wa kwa Yonatani walundene no mutima wa kwa Davidi—Yonatani amutemwa ngo mutima wakwe.”—1 Samwele 17:1–18:4.

Nangu cingati ukushipa kwa kwa Davidi kwalengele Imfumu Shauli ilemumona ngo mulwani, Yonatani ena tamufimbile. Yonatani na Davidi baishileba ifibusa sana, kabili nalimo ilyo baleambaula, Yonatani asukile aishiba ukuti Davidi balimusubile ukuba imfumu mu Israele. Yonatani alinakile ku kufwaya kwa kwa Lesa.

 Ilyo Imfumu Shauli yaebele umwana na babomfi ukuti yalefwaya ukwipaya Davidi, Yonatani aebele Davidi ifyo bawishi balepanga ukucita. Yonatani alilondolwelele Shauli ukuti tasakamene ukuti Davidi ali no kuba imfumu. Na kuba, Davidi tabembukile imfumu! Bushe Davidi taibikile mu kapoosa mweo ilyo acimfishe Goliati? Yonatani alitontolwele umutima wa kwa Shauli lintu apaapaatileko umunankwe uo imfumu yafyengele. Lelo tapakokwele imfumu yapangile na kabili ukwipaya Davidi kabili ici calengele afulumuke.—1 Samwele 19:1-18.

Yonatani atwalilile fye ukutungilila Davidi. Bushiku bumo balikumene no kupangana ifyo bali no kucita. Yonatani ali ne cishinka ku munankwe e lyo alefwaya no kutwalilila ukuba ne cishinka kuli bawishi, e mulandu wine aebele Davidi ukuti: “Kutali fye! tawakepaiwe.” Lelo, Davidi aebele Yonatani ukuti: “Paba nge tampulo limo pa kati ka ine ne mfwa.”—1 Samwele 20:1-3.

Yonatani na Davidi bapangene ukwesha Shauli pa kuti beshibe ifyo aletontonkanya. Nga imfumu yamona ukuti Davidi talipo ilyo balelya ica kulya, Yonatani ali no kweba bawishi ukuti Davidi acilomba ati muleke aleyasangwa kwi lambo lya lupwa lonse. Shauli nga akalipa, ninshi acili alefwaya ukwipaya Davidi. Yonatani apaalile Davidi kabili alandile ne fyalelanga ukuti alisumine ukuti e ukaba imfumu mu Israele, atile: “Yehova abe nobe ifyo aali na tata.” Awe balilapile ukuti bucibusa bwabo tabwakapwe kabili Yonatani aebele Davidi ifyo ali no kucita pa kumwishibisha ifyo bawishi baletontonkanya.—1 Samwele 20:5-24.

Ilyo Shauli amwene ukuti Davidi talipo, Yonatani alondolwele ukuti Davidi alimupaapaata, atile: “Nga nasango bubile mu menso yobe, shi leka nje, mone na bamunyinane.” Yonatani taumfwile umwenso wa kusumina ukuti alitemenwe Davidi. Awe imfumu yalikalipe! Yapontele Yonatani no kumusasukila ukuti Davidi ali no kukupoka ubufumu. Shauli aebele Yonatani ukuleta Davidi kuli ena pa kuti amwipaye. Lelo Yonatani ayaswike bukali bukali ukuti: “Cinshi ico aleipailwa? Cinshi acitile?” Mu cifukushi Shauli asukwise ifumo ukuti alase umwana wakwe. Yonatani alilewike no kufumapo kabili alyumfwile ubulanda sana pa fyo bawishi balefwaya ukucita kuli Davidi.—1 Samwele 20:25-34.

Ala mwandini Yonatani ali wa cishinka! Fwe bantu kuti twamona kwati Yonatani tali na kunonkelamo muli bucibusa bwakwe na Davidi, lelo ali no kuipusula ku fintu ifingi. Na lyo line, Yehova alisubile Davidi ukupyana Shauli pa bufumu, kabili filya Lesa asalile Davidi ukuba imfumu fyali no kuwamina Yonatani na bantu bambi.

Balila pa Kushalikanapo

Yonatani aile mu bumfisolo kuli Davidi no kumweba ifyo cali. Awe Davidi ailwike ukuti nomba tali na kuya kwi sano lya kwa Shauli na kabili. E fyo Yonatani na Davidi balililile no kukumbatana. Lyena Davidi alilebelama.—1 Samwele 20:35-42.

Ukutula apa, Yonatani na Davidi baishilemonana fye lintu Davidi alefulumuka kuli Shauli “mu matololo ya Sifi mu Horesha.” Lilya line e lyo Yonatani akoseleshe Davidi na ya mashiwi yatila: “Witiina: pantu ukuboko kwa kwa Shauli tata takwakakusange; kabili iwe ukabe mfumu pali Israele, na ine nkaba kuli iwe uwa cibili; Shauli tata na o aliishibe fi.” (1 Samwele 23:15-18) Papitile fye inshita iinono, Yonatani na Shauli balifwile mu bulwi ilyo balelwisha abaPelishiti.—1 Samwele 31:1-4.

Bonse abatemwa Lesa bafwile ukutontonkanya sana pa mibele ya kwa Yonatani. Bushe na imwe kulaba ilyo mufwaya ukuba ne cishinka ku bantu babili? Lyena muleibukisha ifyo Yonatani acitile ilyo Shauli amukonkomeshe ukucita ifingamuwamina. Yonatani alikeene pantu ali na katiina kuli Lesa kabili alemunakila no mutima wakwe onse. Na kabili Yonatani alitemenwe no kusumina ukuti uo Lesa asalile e o akabe imfumu mu Israele. Ca cine, Yonatani alitungilile Davidi kabili ali ne cishinka kuli Yehova.

Yonatani ali ne mibele iisuma nga nshi. Mulemupashanya! Lyena abantu bakalalanda pali imwe nga filya fine balelanda pali Yonatani ukuti: “Abombele na Lesa.”—1 Samwele 14:45.

[Futunoti]

[Icikope pe bula 19]

Yonatani tafimbile Davidi