Ico Yehova Kateka Wapulamo Abikilako Ubufumu Bwakwe

“Fyenu, mwe Yehova, ubukulu na bumpalume no kuyemba no kupulama na bukatebebe; . . . ubufumu bwenu, mwe Yehova.”—1 IMILANDU 29:11.

1. Mulandu nshi Yehova abela Kateka Wapulamo pano calo na mu muulu?

“YEHOVA napampamike cipuna cakwe mu muulu, no bufumu bwakwe buteka bonse.” (Amalumbo 103:19) Muli aya mashiwi, kemba wa malumbo alandile icishinka cacindama icakuma imitekele. Apo Yehova Lesa e wabumba ifintu fyonse, e Kateka Wapulamo pano calo na mu muulu.

2. Bushe Daniele alondolwele shani bukateka bwa kwa Yehova pa fibumbwa fya ku muulu?

² Lelo kwena, kateka onse afwile ukukwata abo aleteka. Pa kubala, Yehova ali kateka pa fibumbwa fya ku muulu ifyo abumbile. Intanshi abumbile Umwana wakwe uwafyalwa eka, e lyo aisabumba na bamalaika abengi sana. (Abena Kolose 1:15-17) Ilyo papitile imyaka iingi sana, kasesema Daniele amwene icimonwa ca ku muulu, kabili alondolwele ati: “Namwene fyasuka fyatekwe fipuna, e lyo Umukote wa nshiku ne nshiku aikala. . . . Bamalaika amakana ikana balemupyungila, na makana ikumi ukufushiwa ku makana ikumi nabeminina pa cinso cakwe.” (Daniele 7:9, 10) Pa myaka iminshipendwa, Yehova “Umukote wa nshiku ne nshiku,” aleteka fye abana bakwe bamalaika abengi sana abashakwete cimfulumfulu, abali “bakapyunga” abalecita ukufwaya kwakwe.—Amalumbo 103:20, 21.

3. Bushe ukuteka kwa kwa Yehova kwaishilekula shani?

³ Mu kuya kwa nshita Yehova alikushishe ukuteka kwakwe ilyo abumbile umuulu ushaikulila ne fyabamo, kumo ne sonde. (Yobo 38:4, 7) Umuntu uuli pano calo nga alolesha ifya mu muulu no kumona ifyo fyaikala bwino ne fyo fyenda bwino, kuti amona kwati tafikabila na wa kufitungulula. Lelo uwaimbile amalumbo atile: “[Yehova] alisosele, na fyo fyalilengelwe, kabili afilengele ku kubelelela pe umuyayaya; afipeele umupaka, ukuti fiipitapo.” (Amalumbo 148:5, 6) Ukutula fye pa bubumbo, Yehova alateka bamalaika ku muulu kabili alatungulula ifya mu muulu.—Nehemia 9:6.

4. Bushe Yehova ateka shani abantu?

⁴ Ubuteko bwa kwa Lesa bwalikulileko na kabili ilyo abumbile Adamu na Efa. Yehova alipeele abantunse fyonse ifyo balekabila pa kuti baleikala bwino, lelo tapelele fye apo pene, abapeele ne nsambu ya kulateka ifibumbwa fimbi ifya pano calo, e kutila alibapeeleko amaka ya kuteka. (Ukutendeka  1:26-28; 2:8, 9) Nga fintu twamona, Lesa alateka bwino kabili wa cikuuku e lyo alacindika na bo ateka. Adamu na Efa abatwalilila ukuumfwila Yehova mulopwe, nga balikeele pano calo umuyayaya muli paradaise.—Ukutendeka 2:15-17.

5. Bushe imitekele ya kwa Yehova kuti mwailondolola shani?

⁵ Bushe ifi twalandapo fyatulanga ukuti imitekele ya kwa Lesa yaba shani? Ica kubalilapo fye, Yehova e kateka wa fibumbwa fyakwe fyonse pano calo na mu muulu. Ica bubili ca kutila, Lesa ni kateka umusuma kabili uucindika abo ateka. Ne ca kulekeleshako ca kutila, nga tuleumfwila Lesa no kulacita ifilanga ukuti tufwaya aletuteka, tukekala bwino no kuba ne nsansa umuyayaya. E calengele Imfumu Davidi iya mu Israele ukusoso kuti: “Fyenu, mwe Yehova, ubukulu na bumpalume no kuyemba no kupulama na bukatebebe, pantu conse icili mu muulu na pa nshi cenu; ubufumu bwenu, mwe Yehova, kabili mwalitumpuka mwabo mutwe kuli bonse!”—1 Imilandu 29:11.

Mulandu Nshi Kwabela Ubufumu bwa kwa Lesa?

6. Bushe ukuteka kwa kwa Lesa kwayampana shani no Bufumu bwakwe?

⁶ Apo Yehova e Kateka Wapulamo ukufuma na kale, mulandu nshi kwabela no Bufumu bwa kwa Lesa? Kateka ilingi iline alasala abantu bamo abo apeela amaka ya kuteka abantu bakwe. Kanshi Ubufumu bwa kwa Lesa e bo Lesa umwine abomfya ku kuteka ifibumbwa fyakwe, kuti twatila mu bufumu e mo atekela.

7. Mulandu nshi Yehova abikileko umusango upya uwa mitekele?

⁷ Yehova alabomfya inshila shalekanalekana isha kutekelamo pa nshita shapusanapusana. Ilyo kwacitike fimo, alibikileko umusango upya uwa mitekele. Ne fi fyacitike ilyo malaika wa kwa Lesa uwapondweke, Satana, atunkile Adamu na Efa ukupondokela ubuteko bwa kwa Yehova. Ukupondoka kwabo kwalangile ukuti balesuusha imitekele ya kwa Lesa ukuti tayawama. Mulandu nshi twasosele fyo? Ilyo Satana aebele Efa ukuti nga alya ku cisabo Lesa amubindile ukulyako ‘ukufwa takafwe,’ alesosa ukutila Yehova wa bufi no kuti abantu tabafwile ukumucetekela. Satana aebele Efa no kuti: “Lesa aliishibo kuti mu bushiku mukalyako, e mukashibulwa amenso yenu, kabili mukaba nge milungu, abaishibo busuma no bubi.” Pa kulande ifi, Satana aleeba Adamu na Efa ukutila kuti baikala bwino nga tabakonkele ifunde lya kwa Lesa, lelo balaitungulula fye abene. (Ukutendeka 3:1-6) Muli aya mashiwi, Satana asuushishe imitekele ya kwa Lesa ukuti tayawama, kabili tapitileko na mu mbali pa kusuusha. Cinshi Yehova ali no kucita?

8, 9. (a) Bushe kateka kuti acita shani bamo abo ateka nga bamupondokela? (b) Cinshi Yehova acitile ilyo kwaishileba bucipondoka mu Edene?

⁸ Cinshi twingenekela kateka ukucita nga ca kuti abo ateka bamupondokela? Abakonka sana amalyashi ya kale kuti baibukisha ifyo bakateka bacita nga cabe fyo. Ukucila ukulekapo fye, ilingi line kateka, nangu engaba umusuma shani, alapingula bacipondoka ukuti bakandwe, pa mulandu wa kupondokela ubuteko bwakwe. Kateka kuti asala no muntu umo uwa kulwisha abo balwani no kuleta umutende mu buteko bwakwe. Na Yehova alilangile ukuti alikwete amaka ya kulungika ifintu ilyo apingwile bacipondoka lilya line fye bapondweke. Aebele Adamu na Efa ukuti ubumi bwa muyayaya tabakabumone, kabili alibatamfishe na mwi bala lya Edene.—Ukutendeka 3:16-19, 22-24.

⁹ Ilyo Yehova alepingula Satana, asokolwele ne nshila iipya iyo ali no kutekelamo, e kutila ico ali no kubomfya mu mitekele yakwe pa kuti akalete umutende no muyano. Lesa aebele Satana ukuti: “Ndebika no bulwani pa kati ka iwe no mwanakashi, kabili pa kati ka bufyashi bobe no bufyashi bwakwe: bwene  bwakulakulasa ku mutwe, nobe wakulabulasa ku citende.” (Ukutendeka 3:15) E ico Yehova asokolwele ubufwayo bwakwe ubwa kuti kukaba “ubufyashi” ubukashonaula Satana na bamukonka. Ubu bufyashi e bukalanga na bantu ukuti ukuteka kwa kwa Lesa e kwawama.—Amalumbo 2:7-9; 110:1, 2.

10. (a) Ni bani baishileba e “bufyashi” ubo Lesa atile bukesa? (b) Cinshi Paulo alandile pa fyo amashiwi yaba pa Ukutendeka 3:15 yakafikilishiwa?

¹⁰ Yesu Kristu pamo na bo akateka na bo, e “bufyashi” ubo Lesa alandilepo. Aba bonse e baba mu Bufumu bwa kwa Lesa ubo apeela Mesia ukuteka. (Daniele 7:13, 14, 27; Mateo 19:28; Luka 12:32; 22:28-30) Lelo palipitile inshita pa kuti ifi fyonse fisokololwe. Na kuba, ifyo ubusesemo bwa kubalilapo bwali no kufikilishiwa, yali ni “nkaama yashila iyafishilwe pa nshita ntali.” (Abena Roma 16:25) Pa myaka iingi, aba citetekelo balefwaisha ukumona “inkaama yashila” yasokololwa. Balefwaisha ukumona amashiwi yaba pa Ukutendeka 3:15 yafikilishiwa pa kuti camoneka ukutila Yehova e walinga ukuteka.—Abena Roma 8:19-21.

“Inkaama Yashila” Yatendeka Ukusokololwa

11. Cinshi Yehova asokolwele kuli Abrahamu?

¹¹ Mu kuya kwa nshita, Yehova atendeke ukulasokolola fimo fimo ifyakumine “inkaama yashila iya Bufumu bwa kwa Lesa.” (Marko 4:11) Abrahamu uo Baibolo yaita ati “Cibusa wa kwa Lesa” aali pa bo Yehova asokolweleko iyi nkaama. (Yakobo 2:23) Yehova alaile Abrahamu ukuti ‘akamucito luko lukalamba.’ Pa numa Lesa aebele Abrahamu no kuti: “Muli iwe e mukafume shamfumu,” kabili “mu bufyashi bobe e mo shikaifwailo kupaalwa inko shonse.”—Ukutendeka. 12:2, 3; 17:6; 22:17, 18.

12. Bushe ubufyashi bwa kwa Satana bwaishibikwe shani pa numa ya Lyeshi?

¹² Ilyo Abrahamu aishilebako, ninshi abantu bamo balyeshapo kale ukuteka abantu banabo. Umo uwaesesheko ukuteka abantu ali ni Nimrode, icishikulula ca kwa Noa, uo Baibolo ilandapo aiti: “Wene abalilepo ukube paka pano isonde. Wene ali mubamfi uwakosa ku cinso ca kwa Yehova,” nelyo uwalelwisha Yehova. (Ukutendeka 10:8, 9) Cailanga fye apabuuta tuutu ukuti Nimrode na bambi abaibikile pali bukateka, ni Satana e walebatungulula. Bena na bantu babo e baishileba ubufyashi bwa kwa Satana.—1 Yohane 5:19.

13. Cinshi Yehova asobele ukupitila muli Yakobo?

¹³ Nangu ca kutila Satana alafwaya ukubika abantu bakwe pali bukateka, Yehova acili alecita ifikalenga ubufwayo bwakwe ukufikilishiwa. Yehova asokolwele ubufwayo bwakwe kuli Yakobo umwishikulu wa kwa Abrahamu ilyo atile: “Umulumbu tawakafume kuli Yuda, nangu ni nkonto ya bumushika mu ceni cakwe, akasuke esa uo ubufumu bwakwe, kuli wene e kukabe cumfwila ca nko sha bantu.” (Ukutendeka 49:10) Kanshi ubu busesemo bwalilangile ukuti  kukesa uukakwate nsambu ya kupeelwa “umulumbu,” icipilibula amaka ya kuteka, nelyo ukupoka “inkonto,” e kutila ubufumu. No yu, akateka “inko sha bantu,” atemwa abantu bonse. Bushe uyo wine aali no kuba nani?

“Akasuke Esa Uo Ubufumu Bwakwe”

14. Finshi Yehova apangene na Davidi?

¹⁴ Pa bafumine mu mukowa wa kwa Yuda, Davidi kacema, umwana wa kwa Yese, e o Yehova abalilepo ukusala ukuba imfumu pa bantu bakwe. * (1 Samwele 16:1-13) Nangu ca kutila Davidi alelufyanya no kubembuka, Yehova alimusenamine pa mulandu wa kuti alitemenwe imitekele ya kwa Yehova. Yehova alondolwele na fimbi pa busesemo bwaba pa Ukutendeka 3:15, ilyo apangene na Davidi ati: “Nkemiko mwana obe uukakukonkapo uukafuma mu nda yobe, no kupampamiko bufumu bwakwe.” Yehova talelanda fye pali Solomone mwana Davidi eka uwaishilepyana wishi, pantu Lesa pa kupangana na Davidi atile: “Nkapampamike cipuna ca bufumu bwakwe umuyayaya.” Ici cipangano calangile bwino bwino ukuti “ubufyashi,” atemwa uwali no kwisapeelwa Ubufumu ali no kufuma mu lupwa lwa kwa Davidi.—2 Samwele 7:12, 13.

15. Cinshi twingasosela ukuti ubufumu bwa mu mukowa wa kwa Yuda bwaleimininako Ubufumu bwa kwa Lesa?

¹⁵ Davidi e wali uwa kubalilapo mu mutande wa shamfumu shafumine mu lupwa lwakwe, ishalesubwa na mafuta ya mushilo kuli shimapepo mukalamba. E calengele ishi shamfumu ukulaitwa ukuti abasubwa nelyo bamesia. (1 Samwele 16:13; 2 Samwele 2:4; 5:3; 1 Ishamfumu 1:39) Caishibikwe ukutila ishi shamfumu shaleikala pa cipuna ca bufumu ica kwa Yehova kabili shaleba ni mfumu shasontwa na Yehova mu Yerusalemu. (2 Imilandu 9:8) Kanshi ubufumu bwa mukowa wa kwa Yuda bwaleimininako Ubufumu bwa kwa Lesa, kabili ubuteko bwabo bwalelanga ukuti Yehova umwine e waleteka.

16. Finshi fyafumine mu mitekele ya shamfumu sha mu mukowa wa kwa Yuda?

¹⁶ Imfumu na bantu ba iko nga balenakila Yehova kateka wabo, Yehova alebacingilila no kubapaala. Nga ni mu kuteka kwa kwa Solomone mwena, ala mwali umutende ne fyuma. Iyi mitekele yalelanga fye ifyo mu Bufumu bwa kwa Lesa mukaba, ilyo Satana akonaulwa na matukuto yakwe yakapwe nakalya nakalya, cikeshibikwe no kuti Yehova fye e walinga ukuteka. (1 Ishamfumu 4:20, 25) Icabipileko fye ca kuti imfumu ishingi ishafumine mu lupwa lwa kwa Davidi tashalecita ifyo Yehova alefwaya, kabili abantu na bo batendeke ukupepa ifilubi no kulacita ifyabipa. Na ku kulekelesha, Yehova alekele ubufumu bwabo bwaonaulwa ku bena Babele mu 607 B.C.E. Camoneke kwati Satana acimfya mu matukuto yakwe aya kusaalula imitekele ya kwa Yehova.

17. Cinshi cilanga ukuti bukateka bwa kwa Yehova tabwapwile nangu ca kuti ubufumu bwa ba mu lupwa lwa kwa Davidi bwalyonawilwe?

¹⁷ Filya ubufumu bwa ba mu lupwa lwa kwa Davidi bwaonawilwe, e lyo na filya ubufumu bwa ku kapinda ka ku kuso ubwa bena Israele na bo bwaonawilwe pa kubala, tacalangile ukuti Yehova te kuti ateke bwino abantu. Lelo calangile fye ububi bwaba mu kutungululwa na Satana ne fyo cibipa abantu nga bakaana imitekele ya kwa Lesa. (Amapinda 16:25; Yeremia 10:23) Pa kulanga ukutila bukateka bwa kwa Yehova tabwapwile, Yehova aebele kasesema Esekiele ati: “Fumye citebo, no kufuule cilongwe. . . . Ukuwisha, ukuwisha, ukuwisha, e fyo nkacita; tacakaleke ukube fi, akasuke esa uo bucibinda bwakwe; kabili nkacipeela kuli wene.” (Esekiele 21:26, 27) Aya mashiwi yalangile ukuti pali iyi nshita, “ubufyashi,” nelyo uo Lesa atile  “bucibinda [bukaba] bwakwe,” ninshi talaisa.

18. Bukombe nshi malaika Gabriele aleteele Maria?

¹⁸ Nomba natulande pa fyaishilecitika ku ntanshi sana mu mwaka wa 2 B.C.E. Lesa atumine malaika Gabriele kuli Maria nacisungu umwina Nasarete, uwaleikala mu musumba wa Galili uwali ku kapinda ka ku kuso aka citungu ca Palestine. Malaika atile: “Mona! ukemita no kufyala umwana mwaume, ne shina lyakwe ukamwinike Yesu. Uyu akaba umukalamba kabili aketwa Umwana wa Wapulamo; kabili Yehova Lesa akamupeele cipuna ca bufumu ica kwa Davidi wishi, kabili akabe mfumu pe na pe pa ng’anda ya kwa Yakobo, no bufumu bwakwe tabwakabe ne mpela.”—Luka 1:31-33.

19. Ni nshita ya kucita finshi ifikankaala iyapalamine ilyo Yesu afyelwe?

¹⁹ Inshita ya kusokolola “inkaama yashila” yasukile yapalama. Umukalamba pali bulya “bufyashi” ubo Lesa alandilepo, aali mupepi no kumoneka. (Abena Galatia 4:4; 1 Timote 3:16) Uyu wine e o Satana aali no kulasa ku citende. Lelo na o aali no kulasa Satana ku mutwe, e kutila ukonaula Satana umupwilapo kumo na bamukonka. Uyu wine e wali no kulashimikila abantu ukuti Ubufumu bwa kwa Lesa e bukafumyapo ububi bonse ubo Satana aleta kabili e bukalanga na bantu ukuti Yehova e walinga ukuteka mu muulu na pano calo. (AbaHebere 2:14; 1 Yohane 3:8) Bushe Yesu aali no kucita shani fyonse ifi? Finshi acitile kabili kuti twamupashanya shani? Ifyasuko fili mu cipande cikonkelepo.

[Futunoti]

Kuti Mwalondolola Ati Shani?

• Cinshi Yehova abela Kateka Wapulamo?

• Mulandu nshi Yehova abikileko Ubufumu?

• Bushe Yehova aile alesokolola shani “inkaama yashila”?

• Cinshi cilanga ukuti bukateka bwa kwa Yehova tabwapwile nangu ca kuti ubufumu bwa ba mu lupwa lwa kwa Davidi bwalyonawilwe?

[Amepusho]

[Icikope pe bula 23]

Cinshi Yehova asokolwele ukupitila muli Abrahamu?

[Icikope pe bula 25]

Mulandu nshi ukonaulwa kwa bufumu bwa ba mu lupwa lwa kwa Davidi kushalangile ukuti Yehova alifilwe ukuteka?