“Iminineni ndi, no Kumono Kupususha kwa kwa Yehova”

“Yehova aba na ine; nshakatiine. Umuntu kuti ancita nshi?”—AMALUMBO 118:6.

1. Kayofi nshi akali no kuponena abantunse?

NOMBA line abantu bali no kuponenwa na kayofi akashatala akacitikapo pali cino calo. Ilyo Yesu alesobela ifyali no kulacitika muno nshiku, asokele abasambi bakwe ukuti: “Kukabo bucushi bukalamba ubushatala abubako ukutula pa kutendeka kwa pano calo ukufika kuli nomba, nangu tabwakabeko kabili iyo. Na kuba, inshiku shilya ashibulaipifiwa, takuli umuntu nangu umo uwingapusuka; lelo pa mulandu wa basalwa, shilya nshiku shikepifiwa.”—Mateo 24:21, 22.

2. Cinshi cilelenga ukuti ubucushi bukalamba bwicitika pali ino nshita?

² Nangu cingati abantunse tabamona ificitika mu muulu, pali ino nshita bamalaika baleshingashingisha ubucushi bukalamba. Mu kusokolola uko bamupeele, umutumwa Yohane alikwete ishuko lya kwishiba umulandu bamalaika bashalengela ubucushi bukalamba ukucitika pali ino nshita. Ifi e fyo umutumwa Yohane alondolwele, atile: “Namwene bamalaika bane nabeminina pa fifutu fine ifye sonde, nabekatilila imyela ine iye sonde . . . Kabili namwene malaika umbi alenina ukufuma ku butulilo bwa kasuba, ali ne cikakatikilo ca kwa Lesa wa mweo; kabili abilikishe ishiwi likalamba kuli bamalaika bane . . . ati: ‘Mwionaula isonde nelyo bemba nelyo imiti, mpaka tukakatike abasha ba kwa Lesa wesu pa mpumi shabo.’”—Ukusokolola 7:1-3.

3. Cinshi cikabalilapo ukucitika icikalanga ukuti ubucushi bukalamba nabutendeka?

³ Ukukakatika kwa kulekelesha ukwa “basha ba kwa Lesa wesu” kuli apepi no kupwa. Bamalaika bane baliipekanya ukulekelako ilya myela iya konaula icalo. Cinshi cikabalilapo ukucitika nga balekelako ilya myela? Malaika alondolola ukuti: “Babiloni umusumba ukalamba ukafubulwa fubu, kabili tawakatale ausangwa kabili.” (Ukusokolola 18:21) Ala mwandini kukaba ukusekelela kukalamba mu muulu ilyo ukupepa kwa bufi ukwa mu calo conse kukonaulwa!—Ukusokolola 19:1, 2.

4. Fintu nshi ifili no kucitika ku ntanshi?

⁴ Inko shonse isha mu calo shikekatana ku kulwisha abantu ba kwa Yehova. Bushe ishi nko shikalofya aba Bena Kristu ba cishinka bonse? Kuti camoneka kwati nalimo bakabalofya. Lelo, imilalo ya mu muulu iya kwa Kristu Yesu ikonaula ishi nko. (Ukusokolola 19:19-21) Lyena, Kaseebanya na bamalaika bakwe bakapooswa mu muyenge wa mampalanya, umo bashakakwate maka ya kucita icili conse. Tabakakwate amaka ya kulufya abantu pantu bakabakaka imyaka 1,000. Ala mwandini abantu abengi nga nshi abakapusuka ubucushi bukalamba bakalubuka!—Ukusokolola 7:9, 10, 14; 20:1-3.

5. Bushe abakatwalilila ukuba ne cishinka kuli Yehova bakaipakisha finshi?

⁵ Nomba line tuli no kumona uko ifi fintu fisuma kabili ifya kutiinya fili no kucitika. Fyonse ifi fikalenga Yehova ukucindikwa kabili abantu bakeshiba ukuti ena fye eka e walinga ukuteka. E lyo nga ca kuti na ifwe twatwalilila ukuba aba cishinka kuli Yehova no kutungilila bumulopwe bwakwe, tukakwata ishuko lya kulenga ishina lya kwa Yehova ukucindikwa no kulenga ukufwaya kwakwe ukufikilishiwa. Ala ico cikawama nga nshi!

6. Apo ubucushi bukalamba nabupalama nga nshi, finshi twalalandapo ifyalatukosha?

 ⁶ Bushe twaliipekanya ukwisamonako uko ifi fintu fyacindama fikalacitika? Bushe twalicetekela ukuti Yehova alikwata amaka ya kutupususha? Bushe twalicetekela ukuti akatwafwa pa nshita yalinga no kutucingilila bwino sana? Pa kwasuka aya mepusho, tufwile ukulaibukisha ifyo umutumwa Paulo aebele Abena Kristu banankwe aba ku Roma, atile: “Fyonse ifyalembelwe libeela fyalembeelwe ku kutufunda, ukuti mu kushipikisha kwesu na mu kusansamusha ukufuma mu Malembo tube ne subilo.” (Abena Roma 15:4) Pa fintu ifyalembeelwe ku kutufunda, ifitusansamusha no kulenga tube ne subilo, paba na cilya cacitike ilyo Yehova apuswishe abena Israele ku bena Egupti ababatekele ku muunga we fwafwa. Ukubebeta bwino ifyacitike ilyo Yehova apuswishe abena Israele kwalatukosha sana ilyo tulelolela ubucushi bukalamba ubupaleme nga nshi.

Yehova Apususha Abantu Bakwe

7. Fintu nshi ifya kutiinya ifyacitike mu Egupti mu 1513 B.C.E.?

⁷ Cili ni mu mwaka wa 1513 B.C.E. Kale kale Yehova naleta ifinkunka 9 pa bena Egupti. Ilyo icinkunka calenga 9 cacitika, bwangu bwangu Farao atamfya Mose, atila: “Fuma pano, ucenjele, te kwesha ukubwekeshapo ukumone cinso candi; pantu mu bushiku wamone cinso candi, ukafwa.” Mose ayasuka ukuti: “Mwasose ca cine; nshakabwekeshepo kabili ukumone cinso cenu.”—Ukufuma 10:28, 29.

8. Bushe finshi Lesa aeba abena Israele ukucita pa kuti bapusuke, kabili cinshi cafumamo?

⁸ Yehova nomba aeba Mose ukuti kuli no kwisa icinkunka na cimbi ica kulekelesha pali Farao na pa bena Egupti bonse. Pa bushiku bwalenga 14 ubwa Abibi (Nisani), ibeli lyonse ilya bena Egupti ne beli lyonse ilya nama fili no kufwa. Lelo abena Israele nga bakonka bwino bwino ifyo Lesa aeba Mose ukucita ninshi abana babo bena tabakafwe. Abeba ukuti bashinge umulopa wa mwana wa mpaanga iilume pa filu fibili ifya mwinshi wa ng’anda no kwikala mu kati ka mayanda. Cinshi cacitika pali ubu bwine bushiku? Lekeni Mose umwine atulondolwele, atila: “Nomba, ubushiku pa kati, e lyo Yehova aumine ibeli lyonse mu calo ca Egupti.” Apo pene Farao aita Mose na Aarone kabili abebo kuti: “Imeni, fumeni mu kati ka bantu bandi, . . . kabiyeni, kabombeleni Yehova, ifyo mwasosele.” Apo pene fye abena Israele baima, bali napamo ukucila 3,000,000 kabili “ne cintobentobe icikalamba” nga nshi ica bantu bashili abena Israele cabakonka.—Ukufuma 12:1-7, 29, 31, 37, 38.

9. Ni nshila nshi Lesa atungulula abena Israele ukuyamo pa kufuma mu Egupti, kabili mulandu nshi?

⁹ Inshila iipi iyo abena Israele bengapita ya kukonka Bemba wa Mediterranean no kuyapita mu calo ca baPelishiti. Lelo abaPelishiti balwani ba bena Israele. E co nalimo pa kucingilila abantu bakwe  ku balwani, Yehova atungulula abena Israele ku nshila iyapita mu matololo ayaba mupepi na Bemba Wakashika. Nangu cingati abafumine mu Egupti bali ibumba ilikalamba, baleenda fye mu muyano. Baibolo itila: “Abana ba kwa Israele baninine abaipangasha [“mu mabumba mabumba kwati bashilika,” NW] ukufuma mu calo ca Egupti.”—Ukufuma 13:17, 18.

‘Moneni Ukupususha kwa kwa Yehova’

10. Mulandu nshi Lesa aebela abena Israele ukucite nkambi mupepi na Pihahirote?

¹⁰ Lyena, Yehova aeba abena Israele ukucita icintu icabapapusha. Yehova aeba Mose ukuti: “Eba abana ba kwa Israele ukuti babwele no kucite nkambi ku cinso ca Pihahirote pa kati ka Migidole na bemba, ku cinso ca Baali-sefone.” Ilyo ili bumba likalamba lyakonka ifyo Yehova alyeba ukucita, lyafika mu mpanga iyaba pa kati ka mpili e lyo ku ntanshi kuli Bemba Wakashika. Camoneka kwati tapali uko abena Israele bengalola. Lelo, Yehova naishiba ifyo alecita. Aeba Mose ukuti: “Ndetalamiko mutima wa kwa Farao, no kuleka asupile ku numa yabo; e lyo nkaimweno bukata muli Farao, na mu mulalo wakwe onse, na bena Egupti bakeshibo kuti nine Yehova.”—Ukufuma 14:1-4.

11. (a) Cinshi Farao acita, kabili abena Israele bacita shani? (b) Bushe Mose acita shani ilyo abena Israele bailishanya?

¹¹ Ilyo Farao amona ukuti alufyanya ukusuminisha abena Israele ukufuma mu Egupti, abakonka pamo na maceleta ya nkondo 600. Ilyo abena Israele bamona abashilika abena Egupti baleisa, batiina icibi kabili balilila kuli Mose abati: “Bushe ni pa mulandu wa kubule nshishi mu Egupti, e co mwatuletela ku kufwila mu matololo?” Mose nashininkisha ukuti Yehova alabapususha, e co aeba abantu ukuti: “Mwitiina, iminineni ndi, no kumono kupususha kwa kwa Yehova, uko alecita kuli imwe lelo. . . . Yehova alemulwila, na imwe mutalale.”—Ukufuma 14:5-14.

12. Bushe Yehova apususha shani abantu bakwe?

¹² Nga filya fine Mose alandile ukuti Yehova umwine alelwila abena Israele, apo pene bamalaika ba kwa Yehova bacingilila abena Israele. Mu cipesha amano, malaika wa kwa Yehova asesesha ku numa ya bena Israele intumba ye kumbi ililebatungulula. Ili kumbi limo line lyalenga ku bena Egupti kube imfifi e lyo ku bena Israele kwena kwaba ulubuuto. (Ukufuma 13:21, 22; 14:19, 20) Mose nomba atambulula ukuboko kwakwe nga fintu Lesa amweba. Baibolo yatwalilila ukusosa ukuti: “Kabili Yehova aenseshe bemba ku mwela uwakosa wa ku kabanga ubushiku bonse, . . . Na bana ba kwa Israele baingile mu kati ka bemba apauma; na menshi yali kuli bene icibumba ku kulyo na ku kuso.” Abena Egupti batwalilila fye ukukonka abena Israele, lelo Yehova ali na bantu bakwe. Afulunganya abena Egupti, kabili aeba Mose ati: “Tambiko kuboko kobe pali bemba, no kuleka amenshi yabwelele pa bena Egupti, pa maceleta yabo, na pa ba pali bakabalwe babo.” Awe abashilika ba kwa Farao baonaulwa nakalya nakalya ica kuti tapali nangu umo uwapusuka!—Ukufuma 14:21-28; Amalumbo 136:15.

Ifyo Tulesambilila ku fyo Yehova Apuswishe Abena Israele

13. Bushe abena Israele bacitile shani ilyo Yehova abapuswishe?

¹³ Bushe abena Israele bacitile shani ilyo Yehova abapuswishe mu cipesha amano? Ilyo line fye Mose na bena Israele bonse baimbile ulwimbo ulwa kulumbanya Yehova! Baimbile ukuti: “Ndeimbila Yehova, ico napulama apakalamba. . . . Yehova akabe mfumu umuyayaya umuyayaya!” (Ukufuma 15:1, 18) Ico babalilepo ukucita, kulumbanya Lesa. Ici cilelanga  ukuti bonse baliimwenene na menso ukuti Yehova e mulopwe uwa maka yonse.

14. (a) Bushe ifyacitikile abena Israele fitusambilisha finshi pali Yehova? (b) Lilembo nshi ilya mwaka wa 2008?

¹⁴ Finshi tusambililako kuli ifi fyacitike? Fitusansamusha shani, kabili lisubilo nshi filenga ukuti tukwate? Fitusambilisha ukuti Yehova alikwata amaka ya kupwisha amesho ayali yonse ayo abantu bakwe bengalapitamo. Kuti apwisha ubwafya ubuli bonse ubwingabaponena. Lintu Yehova alengele umwela ukalamba uwa ku kabanga ukupuupa, Bemba Wakashika tacilikile abena Israele ukupita. Bayabwike apauma kabili Yehova alengele ulya wine Bemba Wakashika ukuba inshishi ya bashilika ba kwa Farao. Nga tuletontonkanya pali ifi, tukalanda nga filya fyalandile uwaimbile amalumbo ukuti: “Yehova aba na ine; nshakatiine. Umuntu kuti ancita nshi?” (Amalumbo 118:6) Na kabili amashiwi ya kwa Paulo ayaba pa Abena Roma 8:31 yalatusansamusha, yatila: “Lesa nga ali kuli ifwe, nani engatulwisha?” Aya mashiwi yapuutwamo yalalenga twaba ne citetekelo icakosa! Yalalenga twaba ne subilo pantu yalapwisha umwenso no kutwishika ukuli konse. Kanshi ilembo lya mwaka wa 2008 nalilinga sana, pantu lileti: “Iminineni ndi, no kumono kupususha kwa kwa Yehova”!—Ukufuma 14:13.

15. Bushe icumfwila cacindeme shani ilyo abena Israele balefuma mu Egupti, kabili cacindama shani muno nshiku?

¹⁵ Finshi fimbi ifyo twingasambilila ku kulubulwa kwa bena Israele ukufuma mu Egupti? Tulesambililako ukuti tufwile ukulaumfwila fyonse ifyo Yehova atweba ukucita. Abena Israele balyumfwilile no kucita fyonse ifyo Lesa abebele pa fyo bali no kupekanya Ica Kucilila. Balyumfwilile ilyo babebele ukukanafuma mu mayanda yabo ubushiku pa Nisani 14. Na lintu bafumine mu Egupti, bali mu mabumba mabumba kwati bashilika. (Ukufuma 13:18) Nacicindama sana muno nshiku ukuti tulekonka ubutungulushi bwa “musha wa cishinka kabili uwashilimuka”! (Mateo 24:45) Tufwile ukubikako sana amano ukumfwila icebo ca kwa Lesa icitila: “Ilyo mwapaatukila ku kwa kulyo nangu ku kwa kuso, amatwi yenu yakomfwe cebo cafuma ku numa yenu, icileti, Iyi e nshila, e mo mwende.” (Esaya 30:21) Ilyo ubucushi bukalamba bukaba mupepi no kutendeka, bafwile bakatweba na fimbi ifya kucita. Pa kucingililwa muli shilya nshiku shayafya kano tukaleba pamo na babomfi ba cishinka aba kwa Yehova.

16. Finshi twingasambilila kuli filya Lesa acitile pa kupususha abena Israele?

¹⁶ Ibukisheni no kuti Yehova atungulwile  abena Israele ku mpanga iyali pa kati ka mpili e lyo ku ntanshi kwali Bemba Wakashika, uko camoneke kwati tabakwete kwa kulola. Abena Israele bamwene kwati uko Yehova abatungulwile takwali bwino. Lelo Yehova alishibe ifyo alecita, kabili fyonse fyalyendele fye bwino, ishina lyakwe lyalicindikwe e lyo na bantu bakwe balipuswike. Na muno nshiku mwine, nalimo te kuti twishibe bwino bwino ico ifintu fimo mu kuteyanya kwa kwa Lesa ficitilwa mu nshila iyo tushenekela, lelo tufwile ukulakonka ifyo Yehova atweba ukucita ukupitila mu musha wakwe uwa cishinka. Limo kuti camoneka kwati abalwani besu baletunguluka mu fyo balecita. Apo tatwapwililika, te kuti twishibe fyonse ifibimbilwemo. Na lyo line, Yehova alikwata amaka ya kwalula ifintu pa nshita yakwe iyalinga, nga filya fine acitile ku bena Israele.—Amapinda 3:5.

Cetekeleni Yehova

17. Mulandu nshi tulingile ukucetekela sana ubutungulushi bwa kwa Lesa?

¹⁷ Abena Israele bafwile balicetekele sana Lesa ilyo baletontonkanya pali ilya ntumba ye kumbi iyalebatungulula akasuba na pa ntumba ya mulilo iyalebatungulula ubushiku! Ilya ntumba yali bushininkisho bwa kuti “malaika wa kwa Lesa” e walebatungulula. (Ukufuma 13:21, 22; 14:19) Muno nshiku, twalicetekela ukuti Yehova aba na bantu bakwe, alabatungulula, alabacingilila, kabili alabapususha. Twalicetekela ubulayo bwa kuti: “[Yehova] takashe aba cishinka bakwe. Bakacingililwa umuyayaya.” (Amalumbo 37:28, NW) Natuleibukisha ukuti bamalaika ba maka balatungilila ababomfi ba kwa Lesa muno nshiku. Apo bamalaika balatutungilila, kuti ‘twaiminina ndi no kumona ukupususha kwa kwa Yehova.’—Ukufuma 14:13.

18. Mulandu nshi tulingile ukufwalila ‘ifya bulwi fyakumanina ifya kwa Lesa’?

¹⁸ Cinshi cikatwafwa “ukwiminina ndi” mu cine? Kufwala ifya bulwi fya kwa Lesa ifyo Paulo alondolola muli kalata alembeele abena Efese. Moneni ukuti Paulo aletukoselesha ‘ukufwala ifya bulwi fyakumanina ifya kwa Lesa.’ Bushe twalifwala ifya bulwi fya kwa Lesa ifyakumanina? Uyu mwaka uleisa, cikawama sana ukuiceceta pa kuti ifwe umo umo tukamone nga twalifwala bwino bwino ifya bulwi fya kwa Lesa fyonse. Umulwani wesu Satana Kaseebanya alishiba ubwafya ubo ifwe umo umo twakwata ubwingalenga twabembukila Lesa, kabili afwaya ukutulufya pa nshita iyo tushileenekela nelyo ukwingilila kuli ubo bwine bwafya pa kutuwisha. ‘Tulashomboka’ ne mipashi yabipa. Na lyo line, ku maka ya kwa Yehova kuti twacimfya!—Abena Efese 6:11-18; Amapinda 27:11.

19. Nga twashipikisha, lishuko nshi twingakwata?

¹⁹ Yesu aebele abasambi bakwe ukuti: “Mu kushipikisha kwenu e mo mukabakile myeo yenu.” (Luka 21:19) Shi na ifwe natube pa bantu abashipikisha amafya yonse ayo bapitamo pa kuti, pa mulandu wa cikuuku ca kwa Lesa, ‘tukeminine ndi no kumono kupususha kwa kwa Yehova.’

Bushe Kuti Mwayasuka Shani?

• Fintu nshi ifya kutiinya ifili mupepi no kucitika?

• Bushe Yehova alangile shani ukuti alikwata amaka ya kupususha abantu bakwe mu 1513 B.C.E.?

• Finshi mulefwaisha ukucita ku ntanshi?

[Amepusho]

[Amashiwi pe bula 20]

Ilembo lya mwaka wa 2008 likalati: “Iminineni ndi, no kumono kupususha kwa kwa Yehova.”—Ukufuma 14:13.

[Icikope pe bula 17]

“Fyonse ifyalembelwe libeela fyalembeelwe ku kutufunda”

[Icikope pe bula 18]

Ukutalama kwa kwa Farao kwaliletelele abena Egupti

[Icikope pe bula 19]

Abena Israele balipuswike ilyo bacitile fyonse ifyo Yehova abebele ukucita