Muleba “Aba Nkumbu”

PALI ino nshita e lyo abantu balefwaya sana aba kubakumbusuka pa mulandu wa filecitika pamo nga ifipowe, ukulwala, ubupiina, imisoka, inkondo sha bana calo, no tuyofi. Umuntu wa nkumbu alalangulukilako nelyo ukumfwila bambi uluse ica kuti alafwaisha no kubafwa. Umuntu wa nkumbu kuti asansamusha abasakamikwe na bali no bulanda kabili kuti akoselesha abalecula kwati ni filya icikabilila ca kasuba cilenga imibili yesu ukukangabuka nga nakutalala.

Kuti twalanga ukuti tuli ba nkumbu nga tulekoselesha no kwafwilishako bambi, e lyo no kulabasakamana ilyo bali na mafya. Tatulingile fye ukuba ne nkumbu kuli balupwa, ifibusa, na ku bantu abo twaishiba. Lelo tufwile ukuba ne nkumbu na ku bantu abo tushaishiba nangu panono. Ilyo Yesu Kristu uwali ne nkumbu sana alelanda Ilyashi lya pa Lupili, aipwishe abantu ukuti: “Nga mwatemwa abamutemwa, cilambu nshi mukwata?” Alandile no kuti: “Fyonse ifyo mufwaya abantu bacite kuli imwe, e fyo na imwe mucite kuli bene.”—Mateo 5:46, 47; 7:12.

Aya mashiwi yatila tufwile ukucitila bambi ifisuma ifyo na ifwe twingatemwa batucitila, yasangwa mu Malembo ya Mushilo. Abantu abengi balisumina ukuti Baibolo fye e ingatusambilisha ifya kuba ne nkumbu. Amalembo yatukonkomesha ukuti tufwile ukulayafwilisha abantu abafilwa ukukwanisha ifyo bakabila. Baibolo itila Kabumba wesu Yehova Lesa, umwine wa Baibolo, e wakwatisha inkumbu.

Ica kumwenako fye, tubelenga ukuti: “[Lesa] alacingilila abana ba nshiwa na bamukamfwilwa. Alasakamana abalebeshi no kubapeela ifya kulya ne fya kufwala.” (Amalango 10:18, Contemporary English Version) Baibolo itila Yehova Lesa ‘alacita ubupingushi ku bacitwo lumanimani; alapeela ica kulya ku bali ne nsala.’ (Amalumbo 146:7) Ifunde lya kwa Yehova ilyalelanda pa bantu abafumine ku fyalo fimbi lyatile: “Umulebeshi . . . aleba kuli imwe ngo mwana calo uwa muli imwe, kabili ulemutemwa nga we mwine.”—Ubwina Lebi 19:34.

Nomba ukuba ne nkumbu takwisa nga meno ya mu kanwa. Umutumwa Paulo alembele Abena Kristu ba ku Kolose ukuti: “Fuuleni ubuntu bwa kale pamo ne micitile ya buko, kabili fwaleni ubuntu bupya, ubo mu kwishiba kwine kwine bulelengwa ubupya  ukulingana ne cipasho ca kwa Kalenga wa buko . . . Nga basalwa aba kwa Lesa, aba mushilo kabili abatemwikwa, fwaleni icitemwishi ne nkumbu.”—Abena Kolose 3:9, 10, 12.

E ico pa kuti umuntu abe ne nkumbu, afwile ukukosapo. Inkumbu shaba mu “buntu bupya” ubo Abena Kristu bonse bafwile ukufwala. Paulo aleikala mu Roma umwali abantu abankalwe. Kabili akoseleshe Abena Kristu banankwe ukwalula imibele yabo pa kuti baleba sana ne nkumbu no kulalangulukilako bambi.

Umulandu Cawamina Ukuba ne Nkumbu

Bamo bamona kwati abantu ababa ne nkumbu baliba no bwafya kabili kuti balebacusha kuli bambi. Bushe ico ca cine?

Awe nakalya! Ukutemwa e kulenga umuntu ukuba ne nkumbu. Na kuba, e fyo Lesa atupanga kabili Lesa umwine e fyo aba. “Lesa kutemwa.” (1 Yohane 4:16) E mulandu wine Yehova etilwa ukuti ni “Shifwe wa nkumbu kabili Lesa wa cisansamushi conse.” (2 Abena Korinti 1:3) Ishiwi lya ciGriki ilyo bapilibula ati “inkumbu” muli ici cikomo lyalola mu kuti “wa cililishi, alalangulukilako abalecula.” Na kuba, Yehova “wa cikuuku ku bashitasha na ku babifi”!—Luka 6:35.

Kabumba wesu afwaya na ifwe bene ukuba aba nkumbu. Pali Mika 6:8 patila: “We muntu, akulangile icisuma; kabili cinshi cimbi ico Yehova alefwaya kuli iwe, kano ukucito bupingushi, no kutemwo luse.” Pa Amapinda 19:22 (NW) patila: “Icifwaikwa mu muntunse cikuuku cakwe.” Yesu Kristu, Umwana wa kwa Lesa uwalepashanya sana Wishi, na o aebele abasambi bakwe ukuti: “Mube aba luse, ifyo Shinwe aba uwa luse.” (Luka 6:36) Baibolo ya The Jerusalem Bible itila: “Muleba aba nkumbu nga filya fine Shinwe aba uwa nkumbu.”

Kanshi calicindama ukuba aba nkumbu pantu shilalenga tuleipakisha amapaalo. Ilingi line ificitika filanga ukuti amashiwi yaba pa Amapinda 11:17 ya cine, ayatila: “Umuntu wa luse ateteso mweo wakwe.” Ilyo twakumbusuka umuntu uubulishe, Lesa amona kwati e o twayafwilisha. Aliipeelesha ukubwesesha ababomfi bakwe fyonse ifyo bacita ilyo bafwilisha bambi. Ilyo Imfumu Solomone yapuutilwemo no mupashi, yalembele ukuti: “Uukumbusuko mulanda aashima Yehova, e ukabwesesha kuli wene ica kutetesa cakwe.” (Amapinda 19:17) Paulo na o atile: “Mwalishiba ukuti umo umo, icisuma conse ico engacita, akalambwilwapo kuli Yehova.”—Abena Efese 6:8.

 Inkumbu shilalenga umuntu ukuba uwa mutende no kupwisha bwangu amafya nga apusana na bambi. Shilalenga abantu ukuwikishanya nga bafilwa ukumfwana bwino, kabili shilalenga umuntu ukulaelela bambi. Icilenga ukukanaumfwana bwino ni co limo tulalanda ifyo bambi bomfwila mumbi nelyo ukucita ifyo bambi bengamwena mumbi. Inkumbu shilatwafwa ukupwisha amafya ya musango yu kabili shilalenga twasungilila umutende. Cilanguka ukwelela umuntu uwaba ne nkumbu. Kabili ukuba ne nkumbu kulatwafwa ukulacita ifyo Paulo akonkomesha Abena Kristu ukucita ilyo atila: “Twalilileni ukushipikishanya no kuitemenwa ukulekelelana nga umo ali ne ca kuilishanya ku mubiye.”—Abena Kolose 3:13.

Umuntu wa Nkumbu Alalangulukilako

Na kabili, umuntu wa nkumbu alafwilisha abali mu bwafya. Nga fintu fye twamona, inkumbu shilalenga tuleba ne cililishi ku bali na mafya no kulalangulukilako abalecula. Ukuba ne nkumbu kusanshamo ukumfwila abalecula ubulanda no kucitapo fimo ku kubafwa.

Nga ca kuti Abena Kristu baleumfwilako abalecula ubulanda, ninshi balepashanya Yesu. Yesu aleyafwilisha abantu, ukubacitila ifyo balekabila no kubasambilisha pali Lesa. Nga ailuka ukuti balekabila ubwafwilisho, alebafwilisha.

Moneni ifyo Yesu acitile ilyo amwene abantu abashakwete aba kubasambilisha Icebo ca kwa Lesa. Baibolo itila: “Ilyo amwene amabumba, abekatilwe inkumbu pantu bali abalulunkaniwa kabili abapaswa nge mpaanga ishabula kacema.” (Mateo 9:36) Ilyo uwasoma umo alandile pe shiwi lyapilibulwa ukuti “abekatilwe inkumbu,” atile lipilibula “ukumfwa ububi no kushikitika ku mutima nga ca kuti umo alecula.” Na kuba, mu ciGriki ili shiwi lyaba pa mashiwi yafina sana ayalanga ukuti umuntu wa nkumbu icine cine.

Abena Kristu ba nkumbu nabo tabekata ku cani nga baishiba ukuti bamo balekabila ukubafwilisha mu fyo babulishe nelyo ukubafwa pa kuti babe bacibusa ba kwa Lesa. Umutumwa Petro alembele ukuti: “Bonse mube aba mutima umo, abalangulukilana, abatemwa aba bwananyina, aba nkumbu.” (1 Petro 3:8) Ica kumwenako fye, ilyo ulupwa lwa Bena Kristu abapiina lwakuukile ku cifulo cimbi pa mulandu wa kulwalilila, Abena Kristu banabo kuli ilya ncende babebele ukulaikala mu ng’anda pa myeshi 6 ukwabula ukulasonkela. Abalume batile: “Cila bushiku baleisa mu kutupempula kabili baletukoselesha ne ci calengele ukuti tuleyangukililwa ukuba pamo na bena.”

Abena Kristu ba cine balasakamana na bantu abo bashaishiba nangu panono. Balaitemenwa ukubomfya inshita yabo, amaka, indalama ukubikapo fye ne fikwatwa pa kwafwilisha abantu abo bashaishiba. Balya bantu tulandilepo mu cipande cifumineko abaleyafwilisha abo bashaishibe nangu panono ni Nte sha kwa Yehova.

Ababa mu cilonganino ca Bena Kristu ba cine bantu aba nkumbu kabili ba luse nga nshi. Pa mulandu wa kuti balikwata ukutemwa, ababa mu cilonganino ca Bena Kristu balafwaya umo bengafwila bambi. Abana ba nshiwa na bamukamfwilwa abo mwaba nabo mu cilonganino nalimo kuti bafwaya ukuti mulebasakamana nelyo ukubafwilisha mu mafya ayo balepitamo. Muleyafwilisha aba musango yo muli fyonse ifyo babulishe pamo nga indalama sha kulipila ku cipatala, umwa kwikala, na mu mafya yambi.

Tontonkanyeni pa fyacitikile ulupwa lumo mu Greece. Abalume balilwele lupuma (stroke), kabili balibatwele ku cipatala icali ukutali sana kabili na bakashi balikonkele. Pa kusanga indalama, aba bantu baleshitisha amacungwa ayo balimine. Apo bonse babili balifuminepo, bushe ni bani bali no kusaba no kushitisha amacungwa? Bamunyinabo mu cilonganino balimo e babombele uyu mulimo. Balisabile no kushitisha amacungwa pa kuti babasangilemo indalama, kabili ici calengele balya bantu ukukanasakamikwa sana.

 Mwingi umo twingalangila inkumbu kuli bambi. Ica kumwenako fye, Abena Kristu aba nkumbu balishiba ukuti limo ico abali na mafya bakabila sana bantu aba kubatandalila kabili abengalakutika ilyo balelondolola ifyo balepitamo, abengaba ne cililishi, no kubabelengelako Amalembo aya kubasansamusha.—Abena Roma 12:15.

Mulelongana Pamo na Bantu aba Nkumbu

Mu filonganino fya Bena Kristu ba cine ifyaba mu calo conse mwaliba umutende ne nsansa pantu mwaba abantu aba nkumbu kabili aba cikuuku. Abena Kristu ba cine balishiba ukuti umuntu wa nkumbu alatemwikwa ku bengi, lelo umunkalwe balamutaluka. Kanshi ilyo balepashanya Shibo wa ku muulu, balesha sana ukuba “ne mitima ya nkumbu” mu fyo bacita.

Inte sha kwa Yehova balemulaalika ukuti mulelongana pamo nabo pantu baliba ne nkumbu, balitemwana kabili balasakamanana. Balishiba ukuti mukatemwa sana ukulalongana nabo.—Abena Roma 15:7.

[Icikope pe bula 5]

Paulo akonkomeshe Abena Kristu ba ku Kolose ukufwala icitemwishi ne nkumbu

[Ifikope pe bula 7]

Yesu nga ailuka ukuti bambi balekabila ubwafwilisho, alebafwilisha