“Malaika Wa Kwa Yehova Apanga Inkambi Ukushinguluka Abamutiina”

Abashimika ili lyashi ni ba Christabel Connell

Twali natusendwa tuleasuka amepusho Christopher aleipusha pa fya mu Baibolo ica kuti tatwamwene no kuti nabwila sana; kabili tatwamwene ukuti Christopher aikalile fye ukulengela pa windo. Asukile atweba ati, “Nomba ifintu fyaba fye bwino kuti mwaya.” E fyo atushindike, twamushalikapo twanina ne ncinga shesu twaya no kuya. Finshi amwene ifyali no kutuletela ubusanso?

NAFYALILWE mu Sheffield, ku England mu 1927. Ilyo kwali Inkondo ya Calo iya Cibili, amabomba yaponene pa ng’anda yesu no kuyonaula. Ici calengele bantwale kuli bamama uko nailetwalilila ukusambilila isukulu. Pa sukulu limo ilya baKatolika apo nalesambilila, lyonse naleipusha banamapepo umulandu kwabela ifyabipa e lyo no lukaakala. Balefilwa ukwasuka, na bambi abaya ku mapepo abo naleipusha na bo bene balefilwa ukwasuka.

Ilyo Inkondo ya Calo iya Cibili yapwile, nailesambilila ifya bunasi. Nakuukile ku London no kuyaingila incito ku cipatala ca Paddington General Hospital, kabili ico mwali ni mu musumba ukalamba, nalemona ulukaakala ulwingi. Ilyo fye umukalamba wandi umwaume aile ku Korea ku nkondo, namwene ulubuli lwa cipesha amano lwa mupepi fye ne cipatala. Tapali uwa-afwileko umuntu uo bapumine imfwila ica kuti apofula no kupofula ku mulandu ne mpumo. Pali iyi nshita, bamayo balinkonkele ku calici uko twaleumfwana na bafwa ukupitila mu bacenjela mu fya mipashi. Lelo na ko kwine tabalondolwele umulandu mu calo mwabela ububifi.

Bankoselesha Ukusambilila Baibolo

Bushiku bumo, bandume yandi abakalamba pali bonse, ba John, balishile ku kutandala. Bena bali ni Nte ya kwa Yehova. Banjipwishe ati: “Bushe walishiba umulandu ifyabipa fyonse ifi ficitikila?” Na-aswike nati: “Iyo nshaishiba.” Bakupukwile Baibolo no kubelenga ilembo lya Ukusokolola 12:7-12. E fyo naishibe ukuti Satana ne fibanda e balenga ifyabipa fyonse ificitika pa calo. Banjebele ati ukatampe ukusambilila Baibolo, kabili ifyo fine e fyo nacitile. Lelo pali ilya nshita, nshabatishiwe pa mulandu wa kuti naletiina abantu.—Amapi. 29:25.

Umukalamba wandi umwanakashi Dorothy, na o aishileba Inte. Ilyo abwelele ku kulongana kwa fyalo ifingi ukwali mu New York (mu 1953) pamo na bankobekela bakwe, ba Bill Roberts, nabebele ati nalesambilila Baibolo. Ba Bill banjipwishe ati: “Bushe walebelenga amalembo yonse? Bushe walepekanya icitabo no kushila ifyasuko?” Ilyo natile nshalecite fyo, banjebele ati: “Kanshi tawalesambilila! Ukalande no yo nkashi pa kuti ukatampe ukusambilila na kabili!” Pali ilya nshita, ifibanda fyatampile ukuncusha. Ndeibukisha  ukuti nalelomba Yehova ukuti ancingilile no kumpokololako ku fibanda.

Ifyo Cali Ilyo Nali Painiya ku Scotland na ku Ireland

Nabatishiwe pa 16 January, 1954, kabili ilyo nabombele mu cipatala ukufika mu May ukulingana ne cipangano twapangene, nalitampile bupainiya mu June. Ilyo papitile imyeshi 8, balintumine ukuyaba painiya waibela ku Grangemouth, ku calo ca Scotland. Kulya nalimwene ukuti bamalaika ba kwa Yehova ‘balepanga inkambi ukunshinguluka’ ilyo nalebombela ku ncende yaba yeka.—Amalu. 34:7.

Mu 1956, bantumine ku Ireland. Banjebele ukuyabombela ku musumba wa Galway pamo na bankashi babili. Pa bushiku bwa kubalilapo ukuya mu mulimo, naile pa ng’anda ya mupatili. Bwangu bwangu fye, bakapokola balishile no kutusenda ku kapokola na nkashi nali nankwe. Ilyo kapokola alembele amashina yesu na manambala ya mayanda apo twaleikala, ilyo line ailetuma foni. Twaumfwile alesosa ati, “Ee mwe bapatili, ninjishiba na po bekala.” Kanshi umupatili e wamutumine! Bapatikishe umwine wa ng’anda twalesonkela ukuti atutamfye, e ico aba ku maofeshi ya Nte sha kwa Yehova batwebele ukuti tufume kuli iyo ncende. Twafikile pa citesheni ce shitima ninshi natucelwa na mamineti 10. Lelo ishitima e po lyali, kabili pali umwaume uwaletupembela, uwa kushininkisha ukuti cine cine natunina ishitima. Mu Galway twaikelemo fye imilungu itatu!

Batutumine ku musumba wa Limerick uko baKatolika e baletungulula fye fyonse. Libili libili amabumba ya bantu yaletuseka. Abengi baletiina ukulanshanya na ifwe. Papitile fye umwaka umo apo munyinefwe umo bamupimiine mwi tauni linono ilya Cloonlara. E ico twalitemenwe ilyo twasangile Christopher, ulya nandilepo pa kwiswila. Atwebele ukuti tukayemumona na kabili no kwasuka amepusho akwete pa fya mu Baibolo. Ilyo twalelanshanya nankwe, umupatili alingile no kweba Christopher ukuti atutamfye. Christopher ayaswike umupatili ati: “Aba banakashi bacikonkonsha e lyo nabasuminisha ukwingila. Imwe tamwacikonkonsha, kabili nshimwebele no kuti mwingile.” Umupatili alifumine bukali bukali.

Ifwe tatwaishibe ukuti umupatili alilonganike abantu abengi abaletupembela pa nse. Apo Christopher alishibe ukuti aba bantu balikalipe nga nshi, e co acitiile filya tulandile pa kubala. Alitulindike mpaka abo bantu basalangana. Twaishileumfwa ukuti Christopher no lupwa lwakwe balimutamfyako kuli cilya cifulo kabili akuukile ku England.

Banjita ku Gileadi

Ilyo nalepanga ukuyasangwa ku Kulongana kwa Fyalo Ifingi ukwa mu 1958 ukwaleti Divine Will (Ukufwaya kwa Bulesa) ukwabelele ku New York, napokelele kalata ya kunjishibisha ukuti mfwile ukuyasangwa kwi Sukulu lya Gileadi mwi kalasi lyalenga 33. Pa numa ya kulongana, nshabwelele ku ng’anda, lelo naile mu kubombela ku Collingwood, ku Ontario mu calo ca Canada mpaka Isukulu lya Gileadi lyatendeke mu 1959. Ilyo twali kuli uku kulongana, naishileishibana na ba Eric Connell. Basambilile icine mu 1957 kabili umwaka wakonkelepo uwa 1958, batampile bupainiya. Pa numa ya kulongana, batampile ukunembela amakalata lyonse pa nshita nali mu Canada na lintu nalesangwa kwi Sukulu lya Gileadi. Naletontonkanya ifyo twali no kucita nga napwisha isukulu.

Ukusangwa kuli ili sukulu cali cintu icikalamba mu bumi bwandi. Twali mwi kalasi limo na nkashi inandi Dorothy na bena mwakwe. Babatumine ku Portugal. Nalipapile sana ilyo bantumine ku Ireland. Nshaumfwile bwino sana pantu nalefwaya ukuya ukwaleya nkashi inandi! Naipwishe kafundisha umo nga ca kuti pali ifyo nalufyenye. Atile: “Iyo, tapali ifyo walufyenye. Iwe na Eileen Mahoney, mwalisumine ukuyabombela ku calo icili conse pano isonde,” kabili icalo ca Ireland cali pali fyo fyalo.

Nabwelelamo ku Ireland

Nafikile ku Ireland mu August 1959 kabili bantumine ukuya ku cilonganino ca Dun Laoghaire. Pali iyi nshita, ninshi ba Eric balibwelelamo ku England kabili balitemenwe pantu icalo ca Ireland caba mupepi na England. Na bo bene balefwaya  ukuba bamishonari. Apo ku calo ca Ireland pali ilya nshita baletumako bamishonari, ba Eric basalilepo ukubomba bupainiya mu Ireland. Baishile mu kubombela ku Dun Laoghaire, kabili mu 1961 twalyupene.

Ilyo papitile fye imyeshi 6, ba Eric basangilwe mu busanso bwa pa musebo ubwabipisha ilyo bali pali honda. Umutwe walilepwike kabili badokota baletwishika nga kuti babapususha. Pa numa ya kwikala mu cipatala pa milungu itatu, natampile ukubatensesha ku ng’anda pa myeshi 5 ukufikila bapola. Nalitwalilile ukushimikila ukufika apo ningapesha.

Mu 1965 batutumine ukuyabombela mu cilonganino umwali bakasabankanya 8 mu cabu ca Sligo. Pa numa ya myaka itatu, batutumine ku cilonganino na cimbi icinono mu Londonderry, ku kapinda ka ku kuso. Ubushiku bumo ilyo twalefuma mwi bala twasangile nabacingilila ulubao lwa waya ya mabanga pa kati ka musebo. E kwali ukutendeka kwa mafya mu Northern Ireland. Amabumba ya misepela yaleoca bamotoka. Umusumba walyakanikene—e kutila incende ya baKatolika ne ya baProtestanti. Pa kwabuka ukufuma ku ncende imo ukuya ku inankwe kuti bakwipailanapo.

Ifyo Twaikele no Kushimikila Ilyo Kwali Amafya

Lelo umulimo wa kushimikila walelenga tuleya fye konse konse. Na kabili twaleumfwa ukuti bamalaika balepanga inkambi ukutushinguluka. Twaleti nga tuli kumo e lyo kwaima intulubundi, twafumako bwangu bwangu no kubwelelako ilyo ifintu fyatalala. Inshita imo kwali intulubundi mupepi na pa myesu, kabili icintu cimo icapuulike mwi shitolo baleshitisha penti caishileponena pe windo lya ng’anda yesu. Twaceseshe fye tulelola pantu twaletiina ukuti nalimo ing’anda kuti yapya. Ilyo twakuukiile ku musumba wa Belfast mu 1970, twaishileishiba ukuti ibomba bapangila na petro e lyaponene pali lilya ishitolo lya penti no kuti icikuulwa conse umwali ing’anda twaleikalamo calipiile.

Inshita imbi, twali na nkashi mu mulimo kabili twamwene icalemoneka ngo mupaipi pe windo lya ng’anda. Twakonkenyepo fye no bulendo bwesu. Papitile fye inshita inono, ico cimupaipi caishilepuulika. Ilyo abantu bafumine mu mayanda yabo, batile ni fwe twateyele ilyo ibomba lya mu mupaipi! Ilyo line fye nkashi umo uwaleikala mupepi alitwitile no kutwingisha mu ng’anda yakwe. E calengele bambi ukumona ati kanshi tuli ba kaele.

Mu 1971, twaile ku Londonderry mu kupempula nkashi umo ifi. Ilyo twalondolwele ifyo twaendele ne fyo twalepita apo bakapokola bacingile umusebo, atwipwishe ati, “Bushe apo bakapokola bacingile umusebo tapaciba abantu?” Alipapile nga nshi ilyo twamwaswike ati, “abantu e po baciba nomba bacituleka fye twaipitila.” Mulandu nshi apapile? Pantu pa nshiku shafumineko, balipokele motoka ya kwa dokota ne ya kwa kapokola ku maka no koca.

Mu 1972 twakuukile ku musumba wa Cork. Twailebombelapo na ku musumba wa Naas, e lyo no wa Arklow. Mu 1987, batutumine ku Castlebar, uko twikala ukufika na lelo. Kuno e ko twakwete ishuko lyawamisha ilya kwafwilishako ukukuula Ing’anda ya Bufumu. Mu 1999, ba Eric balilwele icine cine. Lelo, Yehova na ba mu cilonganino balitwafwile, ica kuti nalikwanishe ukubatensha mpaka bapola.

Ine na ba Eric, twalisangwa kwi Sukulu lya Bapainiya imiku ibili. Ba Eric bacili ni baeluda. Nalilwala ubulwele bwabipisha ubwa kufimba imfyufyu kabili balimombela mu ntungu na mu makufi. Nangu ca kuti balincushapo pa mulandu wa kuba Inte kabili nalikalapo mu ncende umwali ifimfulunganya fya mapolitiki ne fimfulunganya fimbi, icankosele sana kunjeba ukuti nshifwile ukulaensha motoka na kabili. Ubu bwali bwesho pantu naleumfwa kwati bankaka, teti ndeya uko ndefwaya. Aba mu cilonganino balingafwa icine cine. Nomba nyendela ku nkonto, kabili nga ndeya apalepeleko, nina pa ncinga ya mawilo yatatu iibombela na batiri.

Nga kubika pamo imyaka ine na ba Eric twabomba bupainiya bwaibela, ifika kuli 100. Pali iyo myaka, imyaka 98 twabombela mu Ireland. Na lintu twakota, tatufwaya ukuleka ukubomba bupainiya. Tatuletila Lesa akacita ifipesha amano, lelo twalisumina ukuti bamalaika ba kwa Yehova aba maka ‘balapanga inkambi ukushinguluka’ bonse abamutiina no kumubombela ne cishinka.