Ifya Kubomfya Bwino Ubushimbe

ILINGI line amafilimu ne fitabo filanda pa citemwiko filenga umuntu ukulatontonkanya ukutila kuti aba fye ne nsansa nga ca kuti aupa nelyo ukuupwa! E lyo ne ntambi sha mu fyalo ifingi shilapatikisha abalumendo na bakashana ukuupa nelyo ukuupwa bwangu. Umukashana wacila imyaka 20, uwe shina lya kuti Debby, atile: “Abantu balenga walatonkanya ukuti ico umukashana fye onse afwile ukucita, kuupwa. Ifyo balanda ne fyo bacita, filenga cilemoneka kwati umuntu aba fye ne nsansa nga aupwa.”

Nomba umuntu uwaishiba ifyo Yehova amona icupo, tamwena ifintu muli uyu musango. Nangu cingati abena Israele balemona ati umuntu fye onse afwile ukuupa nelyo ukuupwa, Baibolo yalilanda pa baume na banakashi bamo abali abashimbe lelo abali ne nsansa nga nshi. Muno nshiku, Abena Kristu bamo basalapo ukuba abashimbe e lyo abengi bena kulaba ifilenga ukuti babe abashimbe. Nomba te mulandu ne filenga, icipusho cacindama ico balingile ukutontonkanyapo ca kuti: Bushe Umwina Kristu kuti aba shani ne nsansa mu bushimbe?

Yesu taupile, kabili nga twatontonkanya pa mulimo bamupeele, kuti twatila calilingile ukukanaupa. Yesu aebele abasambi bakwe ukuti bamo abakaba abasambi bakwe nabo bakasalapo ukwikala “ukwabula ukuupa.” (Mat. 19:10-12) Ilyo asosele aya mashiwi, alelanga ukuti pa kuti twingaba ne nsansa mu bushimbe, tufwile ukusumina ukuti nacitale cibe ifi fine, nelyo ukusalapo ukwikala ukwabula ukuupa.

Bushe uku kufunda kwa kwa Yesu kulekuma fye abasalapo ukwikala ukwabula ukuupa pa kuti balebomba bwino imilimo ya kwa Lesa? (1 Kor. 7:34, 35) Iyo. Kwaliba Abena Kristu abengatemwa ukuupa nangu ukuupwa lelo abashilasanga aba kuupana nabo abalinga. Ifi fine e fyo caba kuli nkashi yesu uwacila imyaka 30, uwe shina lya kuti Ana. Atile: “Nomba line, umwaume momba na o uushili Nte ya kwa Yehova anjebele ukuti alefwaya tukopane. Nshale-enekela ukutila kuti anjeba ifya musango yu. Na lyo line, nalyumfwile bwino mu mutima, lelo bwangu bwangu nalifumisheko amano pantu nalefwaya ukuupwa fye ku muntu uwingangafwa ukupalama sana kuli Yehova.”

Ukufwaisha ukuupilwa fye “muli Shikulu epela” kulafwa bankashi abengi ababa nga Ana ukukaana ukuupwa ku bashatetekela. * (1 Kor. 7:39; 2 Kor. 6:14) Pa mulandu wa kuti balicindika ifyo Lesa abafunda, basalapo ukwikala ukwabula ukuupwa ilyo uwa muli Shikulu talasangwa. Nomba pa nshita bashilasanga uwa kuupana nankwe uwalinga, bushe kuti bacita shani pa kuti baleba aba nsansa mu bushimbe?

Muletasha pa Fisuma Muipakisha mu Bushimbe

Ifyo tuletontonkanya pa cintu filatwafwa ukushipikisha nangu ca kuti te fyo twale-enekela ukuti e fyo ifintu fikaba. Nkashi umushimbe uwacila imyaka 40, uwe shina lya kuti Carmen, atile: “Ndaipakisha ifyo nakwata pali ino nshita, kabili nshibika amano ku fintu ifyo nshilakwata.” Lelo kwena, kuti kwaba inshita shimo ilyo twingatalalilwa nelyo ukumfwa ububi. Nomba  ukwishiba ukuti abengi mu ba bwananyina ba mu calo conse balepita mu fyo tulepitamo, kukatwafwa ukutwalilila ukushipikisha. Yehova alyafwa abengi ukutwalilila ukuba ne nsansa mu bushimbe no kushipikisha amafya yambi.—1 Pet. 5:9, 10.

Bamunyina abengi ne nkashi balisanga ubusuma bwaba mu bushimbe. Ester, nkashi umushimbe uwacila imyaka 30, atile: “Nasanga ukuti pa kuba ne nsansa mu fintu ifili fyonse ifyo ulecita, kano uleipakisha ifisuma ifyo ulesangamo.” E lyo Carmen na o alundilepo ukuti: “Icishinka ca kuti, nga naupwa nelyo nga nshupilwe, Yehova takantane ifisuma nga ca kuti nabika ifya Bufumu intanshi mu bumi bwandi.” (Amalu. 84:11) “Ifintu fyonse te kuti fibe nge fyo nalefwaya ukuti fibe, na lyo line, naliba ne nsansa kabili nkatwalilila ukuba uwa nsansa.”

Abashimbe Abo Baibolo Yalandapo

Umwana mwanakashi wa kwa Yefta tapangile ukuti akatwalilila fye ukuba umushimbe. Lelo umulapo walapile wishi walengele ukuti alebombela pe tempele ukutula ku bukashana mpaka ne mfwa yakwe. Ukwabula no kutwishika uyu mulimo uo ashale-enekela walifulungenye amapange yakwe kabili walengele ecita ukulingana ne fifwaya icifyalilwa ca banakashi. Ilyo aishibe ukuti tali na kuupwa no kukwata abana, alilooseshe pa myeshi ibili. Na lyo line, alisumine ukwikala ukwabula ukuupwa kabili atwalilile ukuba umushimbe mpaka ne mfwa. Abakashana ba mu Israele bambi baleya mu kumutasha cila mwaka pa fyo aipeeleshe.—Abapi. 11:36-40.

Mu nshiku sha kwa Esaya, abantu abashali na maka ya kuupa ukufuma fye pa kufyalwa nalimo baleumfwa ububi. Baibolo tayalanda icalengele ukuti babe fyo. Ici calengele ukuti belacitako fyonse ifyo abena Israele balecita pa kupepa Lesa, kabili tabali na maka ya kufyala abana. (Amala. 23:1) Na lyo line, Yehova alishibe ifyo baleumfwa, kabili alibatashishe pa fyo bali aba cishinka ne myeo yabo yonse ku cipangano cakwe. Abebele ukuti bakakwata “ica kubebukishishako” e lyo bakakwata ne “shina lya muyayaya” mu ng’anda yakwe. Mu mashiwi yambi, abashakwete amaka ya kuupa ukufuma fye pa kufyalwa abali ne cishinka balikwete isubilo lya kuba no mweo wa muyayaya ilyo Mesia akalateka. Yehova takabalabe nakalya.—Esa. 56:3-5.

Kuli Yeremia kwena ifintu fyalipuseneko sana. Ilyo Lesa amupeele umulimo wa bukasesema, amwebele no kuti alingile ukutwalilila ukuba umushimbe pa mulandu wa kwafya kwa nshita aleikalamo na pa mulandu wa musango wa mulimo Lesa amupeele. Yehova aebele Yeremia ukuti: “Wikoopa, kabili wikafyala abana baume na bana banakashi muno muntu.” (Yer. 16:1-4) Baibolo tayalanda ifyo Yeremia aumfwile ilyo bamwebele ukukanaupa, lelo yatila ali muntu uwatemenwe amashiwi ya kwa Yehova. (Yer. 15:16) Ilyo imyaka yapitile, lintu Yeremia ashipikishe amafya yabipisha pa myeshi 18 ilyo umusumba wa Yerusalemu baushingile, ukwabula no kutwishika alimwene ukuti mwali amano mu kumfwila ifyo Yehova amwebele ukuti ekoopa.—Inyimbo 4:4, 10.

Ifya Kucita pa Kuti Muleba Sana ne Nsansa

Balya bantu Baibolo yalandapo bali bashimbe, lelo Yehova alebatungilila kabili babikile imitima yabo pa kulamubombela. Nangu fye ni muno nshiku, ukulabomba imilimo iisuma kuti kwalenga ukuti tube sana ne nsansa. Baibolo yasobele ukuti abanakashi abakalashimikila imbila nsuma bakaba ibumba ilikalamba. (Amalu. 68:11) Pali ili bumba paba na bankashi  abashimbe abengi nga nshi. Apo mu milimo babomba mulafuma ifisuma, abengi balipaalwa kabili balikwata abana baume na bana banakashi muli Kristu.—Marko 10:29, 30; 1 Tes. 2:7, 8.

Loli uwabomba bupainiya pa myaka 14 atile: “Ukuba painiya kwalilenga nakwata ifya kucita. Apo ndi mushimbe, nalikwata ifya kucita ifingi nga nshi ica kuti takuba ne nshita ilyo ntalalilwa. Lyonse nga nabombesha ndaba ne nsansa pantu ndeshiba ukuti umulimo momba ulafwa abantu. Ici cilalenga ukuti ndesekelela nga nshi.”

Bankashi abengi balisambilila indimi shimbi, kabili balabombesha mu mulimo wa kushimikila ilyo babila imbila nsuma ku bantu bafuma ku fyalo fimbi. Ana, uo tulandilepo na pa kubala, atile: “Mu musumba njikala, mwaliba abantu abafuma ku fyalo fimbi abengi nga nshi.” Ana alaipakisha ukushimikila ku bantu abalanda iciFrench. Umwine atile: “Ukusambilila ululimi ulungafwa ukulanshanya na bantu abafuma ku fyalo ifingi kwalilenga nakwata icifulo ca kubombelamo icikalamba kabili kwalenga no mulimo ukuwama.”

Apo abashimbe ilingi line tabakwata imilimo iingi iya kusakamana ulupwa, bamo balabomfya inshita bakwata ukuya mu kubombela ukwaba ukukabila. Nkashi umushimbe uwacila imyaka 30, uwe shina lya kuti Lidiana, uwabombelapo mu fyalo ifingi umwaba ukukabila atile: “Nasanga ukuti ukulabombesha mu mulimo wa kwa Yehova, kulalenga umuntu ukutemwikwa pantu kulaba ukukwata ifibusa fya cine cine. Nalikwata ifibusa ifingi mu fyalo ifyalekanalekana, kabili fyalilenga ukuti mbe sana ne nsansa.”

Baibolo yalilanda pali Filipi kabila wa mbila nsuma uwakwete abana banakashi bane abashaupilwe abalesesema. (Imil. 21:8, 9) Aba bakashana bafwile bali abacincila nga filya fine shibo ali. Nalimo aba bakashana balebomfya ica bupe cabo ica kusesema ku kwafwa Abena Kristu banabo aba mu Kaisarea. (1 Kor. 14:1, 3) Na muno nshiku, abanakashi abashimbe abengi balakoselesha bambi ilyo basangwa ku kulongana lyonse no kula-asukapo.

E lyo Lidia ali Mwina Kristu uwaleikala mu Filipi kabili Baibolo yalimutasha pa mulandu wa bukapekape bwakwe. (Imil. 16:14, 15, 40) Lidia afwile ali umushimbe nangu mukamfwilwa. Bukapekape bwakwe bwalengele abe cibusa musuma kuli bakangalila baletandalila ifilonganino pamo nga Paulo, Sila, na Luka. E fyo caba na muno nshiku, bukapekape bulaleta sana amapaalo.

Ifyo Twingacita pa kuti Bambi Batutemwe

Ukulunda pa kubomba imilimo iisuma, ifwe bonse tulakabila ukutemwikwa. Bushe abashimbe kuti bacita shani ifyo? Ica kubalilapo ca kuti Lesa wesu Yehova alitutemwa, alatukoselesha, kabili alakutika kuli ifwe. Limo limo Imfumu Davidi yaleumfwa kwati nailekeleshiwa, yatile “ndi neka kabili nacula.” Lelo yalishibe ukutila kuti yashintilila pali Yehova inshita fye iili yonse. (Amalu. 25:16; 55:22) Yalembele ukuti: “Nga tata na mayo bansha, Yehova kuti ambuula.” (Amalu. 27:10) Lesa afwaya ababomfi bakwe bonse ukupalama kuli ena pa kuti babe ifibusa fyakwe ifya cine cine.—Amalu. 25:14; Yako. 2:23; 4:8.

Na kabili mu ba bwananyina ba mwi sonde lyonse kuti twasangamo na bashifwe, banyinefwe, indume, ne nkashi abengatutemwa nga nshi. Ukutemwa bengalalanga kuli ifwe kuti kwalenga twaba sana ne nsansa. (Mat. 19:29; 1 Pet. 2:17) Abengi pa banakashi Abena Kristu abashimbe balaba sana ne nsansa nga balepashanya imibele yakwete Dorka. Dorka “alebomba imilimo isuma iingi nga nshi kabili aali  kapekape.” (Imil. 9:36, 39) Loli atile: “Konse uko naya, ndasala ifibusa ifisuma mu cilonganino. Aba bantu balantemwa kabili balantungilila ilyo natalalilwa. Pa kuti nkoshe bucibusa na bantu ba musango yo, ndababikako amano kabili ndalanga ukuti nalibatemwa. Nalibombela mu filonganino fyalekanalekana 8, kabili lyonse ndasanga ifibusa ifya cine cine. Ilingi line, ababa ifibusa fyandi tabalingana na ine umushinku, limo baba bakalamba abengalingana fye na bamama e lyo limbi baba baice.” Mu filonganino fye fyonse, mwaliba abakabila ifibusa ne citemwishi. Ukubika amano ku bantu ba musango yu kuti kwabafwa sana kabili kuti kwatupeela ne shuko lya kulanga ukutemwa kuli bambi kabili na bo bene kuti batutemwa.—Luka 6:38.

Lesa Takalabe

Baibolo ilanga ukuti Abena Kristu bonse bafwile ukuipusulako kuli fimo pa mulandu wa kuti inshiku tuleikalamo nashafya. (1 Kor. 7:29-31) Abatwalilila ukuba abashimbe pa mulandu wa kumfwila ifunde lya kwa Lesa ilya kuti bafwile ukuupilwa fye muli Shikulu balinga ukubalangulukilako sana no kubapeela sana umucinshi. (Mat. 19:12) Lelo ukuipeelesha kwa musango yu takupilibula ukuti teti babe ne nsansa mu bumi bwabo.

Lidiana atile: “Bucibusa bwandi na Yehova no kumubombela filanenga ukuba ne nsansa. Nalimonapo abantu abaupwa ababa ne nsansa e lyo na bashaba ne nsansa. Ici calenga njishibe ukuti nampo nga nkoopwa nelyo iyo, insansa shandi tashashintilila pa kuupwa.” Nge fyo Yesu asosele, insansa shaba mu kupeela na mu kucitila bambi ifisuma, kabili Umwina Kristu onse kuti acita ifi fintu.—Yoh. 13:14-17; Imil. 20:35.

Nomba icikalamba icilenga ukuti tulesekelela, kwishiba ukuti Yehova akatupaala pa fyo tuipeelesha pa kuti fye tucite ukufwaya kwakwe. Baibolo itweba ukuti: “Lesa taba uushalungama, takalabe umulimo wenu no kutemwa uko mwalangile kwi shina lyakwe.”—Heb. 6:10.

[Futunoti]

[Amashiwi pe bula 25]

“Ndaipakisha ifyo nakwata pali ino nshita, kabili nshibika amano ku fintu ifyo nshilakwata.”—Carmen

[Icikope pe bula 26]

Loli na Lidiana balaipakisha ukubombela ukwaba ukukabila

[Icikope pe bula 27]

Lesa afwaya ababomfi bakwe bonse ukupalama kuli ena