‘Beni Aba Mutende Ku Bantu Bonse’

“Mule-esha na maka yenu yonse ukuba aba mutende ku bantu bonse.”—ROM. 12:18.

1, 2. (a) Finshi Yesu asokele abasambi bakwe? (b) Ni kwisa twingasanga ukufunda ukwingatwafwa ilyo baletucusha?

YESU asokele abasambi bakwe ukuti abantu ba muli cino calo bali no kulabacusha, kabili pa bushiku bamwipailepo, alondolwele no mulandu cali no kubela ifyo. Aebele abatumwa bakwe ukuti: “Nga mwali muli ici calo, aba muli ici calo nga balimutemwa pantu ninshi muli babo. Nomba apo tamuli ba muli ici calo, lelo ine namusala mu ba muli ici calo, e co aba muli ici calo bamupatila.”—Yoh. 15:19.

² Umutumwa Paulo alimwene ukuti ifyalandile Yesu fya cine. Muli kalata ya bubili iyo alembeele Timote, umulumendo uo alebomba nankwe, atile: “Iwe walikonka bwino bwino isambilisho lyandi, imibele yandi, ifyo mfwaya ukucita, icitetekelo candi, ukushishimisha kwandi, ukutemwa kwandi, ukushipikisha kwandi, ukucula kwandi, amafya yandi.”  Lyena Paulo alandile no kuti: “Na kuba, bonse abafwaisha ukwikala ukulingana na bukapepa muli Kristu Yesu bakabacusha.” (2 Tim. 3:10-12) Mu cipandwa 12 icaba muli kalata Paulo alembeele Abena Kristu mu Roma, alandile pa fyo balingile ukucita nga balebacusha. Ifyo abafundile kuti fyatwafwa na muli shino nshiku sha mpela.

‘Muletontonkanishisha Kabela Ukucita Ifisuma’

3, 4. Bushe ukufunda kwaba pa Abena Roma 12:17 kuti kwabomba shani (a) ku bashipepa na bena mwabo? (b) mu kwampana kwesu na bena mupalamano besu?

³Belengeni Abena Roma 12:17. Paulo atile ilyo baletucusha, tatulingile ukulandula. Calicindama ukukonka uku kufunda, maka maka mu ndupwa umo bamo tabapepa Yehova. Mu ndupwa sha musango yu, Umwina Kristu alesha na maka ukukanalandula mu milandile nangu mu micitile. Tamwaba ubusuma nangu bumo ‘mu kubwesesha ububi pa bubi.’ Lelo, ukulandula kuti kwalenga fye ubwafya ukukulilako.

⁴ Paulo alandile pa fisuma ifyo tulingile ukucita: Atile, “Muletontonkanishisha kabela ukucita ifyo abantu bonse balemona ukuti fisuma.” Mu ng’anda, umwanakashi kuti alenga beumana no mwina mwakwe nga ca kutila alalanga umulume wakwe icikuuku na lintu alanda ifibi pa fyo asumina. (Amapi. 31:12) Ba Carlos, pali nomba ababombela pa Bethel, balandile ukuti icikuuku ca banyinabo no kusunga bwino ing’anda fyalengele bawishi ukuleka ukubakaanya ukupepa. “Bamayo baletukoselesha fwe bana ukulacindika batata lyonse. Bamayo balenkoselesha lyonse ukuteya icangalo cimo ico batata batemenwe nangu ca kutila ine nshacitemenwe. Ici cangalo calesansamusha sana batata.” Mu kuya kwa nshita batendeke ukusambilila Baibolo kabili balibatishiwe. Pa “kucita ifyo abantu bonse balemona ukuti fisuma,” Inte sha kwa Yehova balafwilisha abena mupalamano babo nga kwaba akayofi, kabili ilingi line ici cilenga abena mupalamano ababapata ukubatemwa.

Ukunasha Imitima ya Batukaanya ku “Malasha Ayaleaka”

5, 6. (a) Bushe “amalasha ayaleaka” yatuulikwa shani pa bantu abatupata? (b) Shimikeni ico mwamona icilanga ukuti mu kukonka ukufunda ukwaba pa Abena Roma 12:20 mulafuma ifisuma.

⁵Belengeni Abena Roma 12:20. Ilyo Paulo alesala amashiwi yaba muli ici cikomo, ukwabula no kutwishika aletontonkanya pa mashiwi yaba pa Amapinda 25:21, 22 ayatila: “Uwakupata nga ali ne nsala, umupe ifya kulya; kabili nga ali ne cilaka, umupe amenshi. Pantu cili kwati ulebika amalasha ayaleaka umulilo pa mutwe wakwe, kabili Yehova akakulambula.” Ilyo Paulo alandile amashiwi yaba mu Abena Roma icipandwa 12, talefunda Abena Kristu ukuti amalasha yalingile ukubomfiwa ku kukanda nelyo ku kuseebanya ababacusha. Lelo, cimoneka kwati amashiwi yaba mu Amapinda na mashiwi Paulo alembeele Abena Roma, yalanda  pa nshila abena kale balebomfya pa kusungulula amabwe. Charles Bridges umwina England uwasambilile sana, kabili uwaliko mu myaka ya ba 1800, atile: “Pa kusungulula icela icakosa, balebika amalasha pa nshi ya cela e lyo yambi bayatuulika pa muulu wa ciko; tabalebika fye icela pa muulu wa mulilo. Kwena te bengi abakosa imitima ica kuti bakaana ukwaluka na lintu umuntu abatekanishishe pa kubasambilisha, alebafwa no mutima onse kabili alebalanga ukuti nabatemwa icine cine.”

⁶ Nga filya “amalasha ayaleaka” yanasha amabwe, na ifwe nga tuli ne cikuuku kuti twanasha imitima ya batupata ica kuti baleka no kutucusha. Abantu ba kwa Yehova nga balecitila ababacusha ifisuma, kuti baleka ukubacusha kabili ababacusha kuti basuka bapokelela no bukombe bwa mu Baibolo. Umutumwa Petro alembele ukuti: “Mube ne myendele iisuma mu bena fyalo, e pa kuti nelyo balemupontela kwati mulacita ifyabipa, bakesecindika Lesa pa bushiku bwa cipempu cakwe pa kumona imilimo yenu iisuma.”—1 Pet. 2:12.

‘Beni Aba Mutende ku Bantu Bonse’

7. Mutende nshi Kristu ashilile abasambi bakwe, kabili ulingile ukutwafwa ukuba shani?

⁷Belengeni Abena Roma 12:18. Pa bushiku Yesu alekelesheko ukuba na basambi bakwe, abebele ukuti: “Namushila umutende, namupeela umutende wandi.” (Yoh. 14:27) Umutende uo Kristu ashilile abasambi bakwe mutende wa ku mutima uo bakwata pa kwishiba ukuti Yehova Lesa no Mwana wakwe balibatemwa. Uyu mutende ulingile ukutwafwa ukuba aba mutende ku bantu bambi. Abena Kristu ba cine balitemwa umutende kabili balesha ukuba aba mutende mu fyo bacita.—Mat. 5:9.

8. Cinshi cingatwafwa ukuba aba mutende pa ng’anda na mu cilonganino?

⁸ Cimo icingamwafwa ukuba aba mutende mu ng’anda, kuwikishanya bwangu nga mwapusana ukucila ukuleka ubwafya bulekulilako fye. (Amapi. 15:18; Efes. 4:26) Na mu cilonganino mwine e fyo cifwile ukuba. Umutumwa Petro alandile ukuti ukuba uwa mutende kwalyampana no kulama ululimi. (1 Pet. 3:10, 11) Yakobo na o, pa numa ya kulanda pa fya kubomfya bwino ululimi na pa kukanaba na kalumwa no lubuli, alembele ukuti: “Amano ayafuma ku muulu pa kubala yalenga umuntu ukuba uwasanguluka, e lyo yamulenga ukuba uwa mutende, uushipampamina fye pa cintu cimo, uwa cumfwila, uwa luse sana kabili yamulenga ukuba ne fisabo ifisuma, tayalenga umuntu ukuba na kapaatulula, nangu ukumulenga aba uwa bumbimunda. Kabili, uluseke lwa cisabo ca bulungami lubyalwa ilyo kuli umutende pa kutila abantu ba mutende bakalobololeko ubulungami.”—Yako. 3:17, 18.

9. Ilyo tule-esha ukuba aba “mutende ku bantu bonse,” cinshi tushifwile ukucita?

⁹ Mu mashiwi Paulo alembele pa Abena Roma 12:18, talandile fye pa kuba aba mutende mu lupwa na mu cilonganino. Atile tufwile ukuba “aba mutende ku bantu bonse.” Pali  aba bantu paba na bena mupalamano besu, abo tubomba na bo, abo tusambilila na bo, e lyo na bantu tusanga ilyo tuleshimikila. Lelo, umutumwa alandile no kuti, “Mule-esha na maka.” Ici cilolele mu kuti tulingile ukucita icili conse icingafwaikwa pa kuti ‘twaba aba mutende’ kulila fye tatuletoba amafunde ya kwa Lesa.

Yehova E Ukalandula

10, 11. Bushe tulanga shani ukuti ‘tulashiila ubukali bwa kwa Lesa incende,’ kabili mulandu nshi ukucite fi kwawamina?

¹⁰Belengeni Abena Roma 12:19. Tulingile ‘ukulashishimisha ububi’ no kuba ‘abanakilila’ na ku “basuusha” umulimo wesu no bukombe tubila, e lyo na ku batucusha. (2 Tim. 2:23-25) Paulo afundile Abena Kristu ukukanalandula lelo ‘ukushiila ubukali bwa kwa Lesa incende.’ Fwe Bena Kristu twalishiba ukuti tatufwile ukulandula. Kemba wa malumbo alembele ukuti: “Leka ubukali kabili taluka ku cipyu; Wikalipa pantu ukukalipa kulenga umuntu ukucita ifyabipa.” (Amalu. 37:8) Solomone na o atile: “Witila: ‘Ndelandula!’ Lolela Yehova, na o akakupususha.”—Amapi. 20:22.

¹¹ Abatukaanya nga baletucusha, icingawama ukucita kushiila Yehova ukuti e ukabakanda ilyo akafwaya ukucite co nga amona ukuti nacilinga. Paulo na kabili alandile pa bukali bwa kwa Yehova ilyo asosele ukuti: “Calembwa ati: ‘Nine mfwile ukulandula; nine nkabweseshapo pa fibi ifyo bacita, e fyasosa Yehova.’” (Linganyeniko Amalango 32:35.) Kanshi nga twalandula ninshi twaibililika pantu ninshi twacita ico Yehova umwine alingile ukucita. E lyo kabili, ninshi tulelanga ukuti tatwacetekela ifyo Yehova atulaya mu mashiwi yakwe ayatila: “Nine nkabweseshapo pa fibi ifyo bacita.”

12. Ni lilali ubukali bwa kwa Lesa bukasokololwa, kabili bukasokololwa shani?

¹² Mu mashiwi Paulo abalilepo ukulemba muli kalata alembeele Abena Roma, atile: “Ubukali bwa kwa Lesa bukasokoloka ukufuma ku muulu ukwisa pa bantu abashipepa bonse na babifi abalekaanya icine pa kucita ifyabipa.” (Rom. 1:18) Ubukali bwa kwa Yehova bukasokololwa ukufuma mu muulu ukupitila mu mwana wakwe pa nshita ya “bucushi bukalamba.” (Ukus. 7:14) Apa e po “ubushininkisho bwa kupingula kwalungama ukwa kwa Lesa,” bukamonekela nga fintu Paulo alondolwele muli kalata imbi iyo alembele. Atile: “E ico caba icalungama kuli Lesa ukubwesesha ubucushi ku balemucusha, lelo kuli imwe mwe balecula, akapwisha ukucula kwenu pamo na ifwe pa kusokololwa kwa kwa Shikulu Yesu ukufuma mu muulu pamo na bamalaika bakwe aba maka mu mulilo uulebilima, ilyo akaleta icilandushi pa bashaishiba Lesa na bashinakila imbila nsuma iya kwa Shikulwifwe Yesu.”—2 Tes. 1:5-8.

Ukucimfisha Ububi pa Kucita Ifisuma

13, 14. (a) Mulandu nshi tushipapila nga baletucusha? (b) Kuti twapaala shani abatucusha?

¹³Belengeni Abena Roma 12:14, 21. Nga twalicetekela ukutila Yehova akafikilisha ubufwayo bwakwe, kuti twapoosa amano ku kubomba umulimo atupeela uwa kubila “imbila nsuma iyi iya bufumu . . . ku bantu bonse aba pe sonde.” (Mat. 24:14) Twalishiba ukuti uyu mulimo twapeelwa fwe Bena Kristu ulakalifya abalwani besu, pantu Yesu atusokele ukuti: “Abantu ba mu nko shonse bakamupata pa mulandu we shina lyandi.” (Mat. 24:9) Kanshi tatupapa nelyo ukufuupuka nga baletucusha. Umutumwa Petro alembele ukuti: “Mwe batemwikwa, mwipapa pa macushi ayalemuponena ayali ngo mulilo uulepya muli imwe. Mwilamona aya macushi kwati cintu icishifwile ukumucitikila. Yabelako ku kumwesha. Lelo, mulesekelela pantu amacushi muleculako e yo na Kristu aculileko.”—1 Pet. 4:12, 13.

¹⁴ Tatupata abatucusha, lelo tulesha ukubasambilisha, pantu twalishiba ukuti ico bamo batucushisha, ni co tabatwishiba bwino. (2 Kor. 4:4) Tulafwaya sana ukukonka ifyo Paulo atufundile ilyo atile: “Mulepaala abamucusha; mulebapaala, mwilabatiipwila iyo.” (Rom. 12:14) Inshila imo tupaalilamo abaletucusha, kubapepelako. Mu Lyashi lya pa Lupili, Yesu  atile: “Muletemwa abalwani benu, mulecita ifisuma ku bamupata, mulepaala abamutiipwila, mulepepelako abamutuka.” (Luka 6:27, 28) Ifyo umutumwa Paulo apitilemo fyalengele ashininwe ukuti umuntu uucusha Abena Kristu kuti ayaluka aba no musambi wa cishinka uwa kwa Kristu kabili aba no mubomfi wakosa uwa kwa Yehova. (Gal. 1:13-16, 23) Muli kalata imbi, Paulo alembele ukuti: “Ilyo baletutuka, tulapaala; ilyo baletucusha, tulashipikisha; ilyo baletuseebanya, ifwe tubasuka no mutembo.”—1 Kor. 4:12, 13.

15. Ni nshila nshi iisuma sana iyo twingacimfishamo ububi pa kucita ifisuma?

¹⁵ Kanshi, Umwina Kristu wa cine alakonka ukufunda ukwaba mu cikomo ca kulekeleshako mwi buuku lya Abena Roma icipandwa 12 icitila: “Wileka ububi bukucimfye, lelo ulecimfisha ububi pa kucita ifisuma.” Uwaleta ububifi bonse ni Satana Kaseebanya. (Yoh. 8:44; 1 Yoh. 5:19) Mu fyo Yesu asokolwelele umutumwa Yohane, atile bamunyina basubwa “[bacimfiishe Satana] ku mulopa wa Mwana wa mpaanga na ku mashiwi ya bunte bwabo.” (Ukus. 12:11) Ici citulanga ukuti inshila iisuma sana iyo twingacimfishamo Satana no bubifi atunka abantu ukucita pali lelo, kulacita ifisuma. Ne cisuma sana ico twingacita kulabila imbila nsuma iya Bufumu.

Sekeleleni mwi Subilo

16, 17. Finshi tusambilile mwi buuku lya Abena Roma icipandwa 12 (a) pa fyo tulingile ukubomfya ubumi bwesu? (b) pa fyo tulingile ukuba mu cilonganino? (c) pa fyo tufwile ukucita ku batucusha pa fyo twasumina?

¹⁶ Ifyo twalandapo mu cipandwa 12 icaba muli kalata Paulo alembeele Abena Kristu ba mu Roma fyatusambilisha ifintu ifingi. Twasambilile ukutila apo tuli babomfi ba kwa Yehova abaipeela, tulingile ukuitemenwa no kuipeelesha ukucita ifyo Lesa afwaya. Pa mulandu wa kuti umupashi wa kwa Lesa ulatucincisha, tulacita ifi mu kuitemenwa pantu amaka yesu aya kupelulula yalilenga twashininwa ukuti uku e kufwaya kwa kwa Lesa. Umupashi ulatucincisha ukubomfya ifya bupe fyesu ifyalekanalekana. Fwe Bena Kristu tulaba abaicefya kabili abafuuka ilyo tubombela Lesa. Kabili tulesha na maka ukutwalilila ukwikatana, no kusekelela abeni e lyo tulalangulukilako na balecula.

¹⁷ Icipandwa 12 mwi buuku lya Abena Roma na kabili catufunda ifintu ifingi pa fya kucita nga baletucusha. Tatufwile ukulandula, lelo tulingile ukulacita ifisuma ku baletucusha. Tufwile ukwesha na maka ukuba aba mutende ku bantu bonse ukwabula ukutoba amafunde ya mu Baibolo. Kanshi tulingile ukuba no yu mutende pa ng’anda, mu cilonganino, ku bena mupalamano, ku ncito, ku sukulu na lintu tuleshimikila. Na lintu baletucusha, tufwile ukubika fye amano ku kucimfisha ububi ku kucita ifisuma pantu twalishiba ukutila Yehova e ukalandula.

18. Pa Abena Roma 12:12, finshi fitatu ifyo Paulo atukoselesha ukulacita?

¹⁸Belengeni Abena Roma 12:12. Pa numa ya kutufunda ifi fyonse ifisuma, Paulo atucincisha ukulacita ifintu fitatu. Apo umutumwa Paulo alishibe ukuti te kuti tucite fyonse ifyo atufundile Yehova nga tatwafwile, atufunda no kuti tufwile ukuba “no mute wa kupepa.” Ici cikalenga tukalekonka ukufunda kwakwe na kumbi ukwa kuti ‘tuleshipikisha ilyo tulecula.’ Ica kulekelesha, tulingile ukubika sana amano ku fikacitika ku ntanshi ifyo Yehova atulaya kabili tufwile no ‘kulasekelela mwi subilo’ lya bumi bwa muyayaya, nampo nga tukekala ku muulu nelyo pano isonde.

Ukupitulukamo

• Finshi tulingile ukucita nga baletucusha?

• Ni kwi tufwile ukwesha na maka ukuba aba mutende, kabili kuti twacita shani ifyo?

• Mulandu nshi tushifwile ukulandwila nga baletucusha?

[Amepusho]

[Icikope pe bula 8]

Nga tuleafwa abena mupalamano abatupata kuti basuka batutemwa

[Icikope pe bula 9]

Bushe mulesha na maka ukuba aba mutende mu cilonganino?