Ababomfi Ba Kwa Lesa Bafwile Ukuba Ne Misango Isuma
Ababomfi Ba Kwa Lesa Bafwile Ukuba Ne Misango Isuma
“Mulepashanya Lesa.”—EFES. 5:1.
1, 2. (a) Mulandu nshi ukuba ne misango isuma kwacindamina? (b) Cinshi twalalandapo muli cino cipande?
ILYO Sue Fox alelanda pa kuba no mucinshi ku bantu, alembele ukuti: “Lyonse tufwile ukuba ne misango isuma. Ukuli konse uko tuli kabili pa nshita iili yonse, tulingile ukuba no mucinshi ku bantu.” Abantu nga bali bwino ku banabo, takuba sana ukupusana kabili ilingi line amafya yalapwa. E lyo ukukanaba bwino ku bantu kulalenga kwaba ukukansana, ukupusana, no bulanda.
2 Ilingi line ababa mu cilonganino ca Bena Kristu balaba ne misango isuma. Na lyo line, tufwile ukucenjela sana pa kuti tatukopele imisango yabipa iyo abantu abengi muli cino calo bakwata. Lekeni tumone ifyo Baibolo yalanda pa fyo ukuba no mucinshi ku bantu kwingatucingilila ne fyo kwingalenga abengi ukwisa mu kupepa kwa cine. Pa kuti twishibe bwino bwino umwalola ukuba ne misango isuma, lekeni tulande pa ca kumwenako ca kwa Yehova Lesa no Mwana wakwe.
Kuli Yehova no Mwana Wakwe E ko Tusambilila Ifya Kuba ne Misango Isuma
3. Bushe Yehova Lesa aba shani ica kumwenako mu kucindika abantu?
3 Yehova Lesa aliba ca kumwenako icisuma sana kuli ifwe. Nangu cingati e Mulopwe uwapulishamo pano calo na mu muulu, aliba ne cikuuku ku bantu kabili alibacindika. Ilyo Yehova alelanda kuli Abrahamu na Mose, abomfeshe ishiwi lya ciHebere ilyalelanga ukuti alibacindike. (Ukute. 13:14; Ukufu. 4:6) Ababomfi bakwe nga balufyanya, Yehova alaba “uwa nkumbu kabili uwa mutembo, uukokola ukukalipa kabili uwafulisha icikuuku ne cishinka.” (Amalu. 86:15) Alipusanako sana na bantu bamo pantu bena balakalipa nga nshi bambi nga tabacitile ifyo balefwaya.
4. Kuti twapashanya shani Yehova lintu bambi balelanda na ifwe?
4 Na cimbi icilanga ukuti kuti twasambililako imisango isuma kuli Lesa, ni filya akutika ku bantu. Ilyo Abrahamu alemwipusha amepusho pa bantu ba mu Sodomu, Yehova alitekenye no kwasuka amepusho yonse. (Ukute. 18:23-32) Talemona ukuti Abrahamu alemupoosela fye inshita. Yehova alakutika ku mapepo ya babomfi bakwe na ku kulila kwa babembu abalapila. (Belengeni Amalumbo 51:11, 17.) Kanshi na ifwe tufwile ukulakutika ilyo bambi balelanda na ifwe, nga filya fine Yehova acita.
5. Bushe ukupashanya Yesu kuti kwalenga shani ukuti tuleumfwana bwino na bantu bambi?
5 Pa fintu ifingi ifyo Yesu Kristu asambilile kuli Wishi pali no kucindika abantu. Nangu cingati umulimo alebomba ilyo ali pano calo walikulile kabili walelenga ukuti alenaka sana, Yesu atwalilile fye ukuba uwatekanya kabili uwa cikuuku. Abalwele ifibashi, impofu ishalelombalomba, na bambi abalekabila ubwafwilisho balishibe ukuti Yesu ali-iteyenye kabili aleitemenwa ukubafwa. Nangu cingati balemupumikisha fye, taleba ne misuula kuli bena. Ilingi line aleleka ifyo alecita pa kuti fye afwilishe uuli ne nkumbabulili. Yesu alelangulukila sana abalemutetekela. (Marko 5:30-34; Luka 18:35-41) Fwe Bena Kristu tulapashanya Yesu, tulaba ne cikuuku ku bantu kabili tulabafwilisha. Balupwa lwesu, abena mupalamano, na bambi balamona ukuti e fyo twaba. Ne cacilapo ukucindama ca kuti ukuba ne yi mibele kulalenga abantu balumbanya Yehova kabili kulatuletela insansa.
6. Finshi Yesu acitile ifyo tufwile ukupashanya?
6 Na kabili Yesu alelanga umucinshi ku bantu lintu alebomfya amashina yabo pa kubeta. Bushe bashimapepo ba baYuda balecindika abantu muli iyi nshila? Awe nakalya. Balemona abantu abashaishibe Amafunde ukuti ‘balitiipwa’ kabili balibasuulile nga nshi. (Yoh. 7:49) Lelo Umwana wa kwa Lesa te fyo ali. Marita, Maria, Sakeo, na bambi abengi baliyumfwilile uko alebeta mu mashina. (Luka 10:41, 42; 19:5) Kwena, ca cine ukuti intambi ne filecitika nalimo e fingapima ifyo twingeta abantu, na lyo line ababomfi ba kwa Yehova balaba aba bucibusa. * Tababa no musobolola pantu umusobolola ulalenga abantu ukufilwa ukupeela bambi umucinshi uubalingile.—Belengeni Yakobo 2:1-4.
7. Bushe ifya mu Baibolo kuti fyatwafwa shani ukuba no mucinshi ku bantu fye bonse?
7 Ifyo Lesa no Mwana wakwe baba no mutembo ku bantu ba mu fyalo fyonse kabili aba mitundu yonse filanga ukuti balibacindika kabili filalenga abafumacumi ukwisa mu cine. Kwena ifilanga ukuti umuntu alikwata imisango isuma filapusanapusana ukulingana ne calo nangu intambi. E co takwaba amafunde ayalembwa ayo bonse balingile ukukonka pa kulanga umucinshi ku banabo. Lelo, tuleka ifya mu Baibolo ukutwafwa ukwishiba ifyo tufwile ukucita pa kuba no mucinshi ku bantu fye bonse. Lekeni tumone ifyo ukuba no mucinshi ku bantu kwingalenga abengi ukulakutika ilyo tuleshimikila.
Pa Kuposha Abantu na pa Kulanda na Bena
8, 9. (a) Misango nshi iingalenga abantu bamona kwati tatubacindike? (b) Mulandu nshi tulingile ukulekelela amashiwi ya kwa Yesu ayaba pali Mateo 5:47 ukukuma ifyo tucita kuli bambi?
8 Umulandu no kupamfiwa kwaba mu ncende ishingi, abantu tabaposhanya. Kwena, te kutila tufwile ukulanda no muntu onse uulepita mu nshila umuli cinkupiti wa bantu. Ilingi line, cisuma ukuposha bambi kabili e fyo cifwile fye ukuba. Bushe lyonse mulaposha abo mulekumana nabo mu nshila? Nelyo bushe ilingi line mupita fye ukwabula no kumwentulako nangu fye mutende wa maka? Ukwabula ukwibukila, umuntu kuti akwata imisango iibi.
9 Yesu alisosele amashiwi aya kutwibukishako lintu atile: “Nga muposha bamunyinenwe beka fye, cinshi icaibela ico mwacita? Bushe abena fyalo na bo tabacita cimo cine?” (Mat. 5:47) Impanda mano, Donald Weiss, alembele pali ili lyashi ukuti: “Abantu tabomfwa bwino nga babapitilila fye ukwabula ukubabikako amano. Takwaba no mulandu wine wine umuntu engapeela pa kwesha ukuipokolola nga tabikile amano kuli bambi. Icikabilwa fye kuposha abantu no kubasosha.” Nga natuifinya tatwakaleumfwana na bambi, lelo nga tatuifinishe tukalabika amano kuli bambi kabili tukalaumfwana nabo.
10. Bushe ukuba abasuma ku bantu kuti kwalenga shani ukuti abengi balekutika ilyo tuleshimikila? (Moneni akabokoshi akaleti “Muletala Mwamwentula.”)
10 Ku ca kumwenako, lekeni tulande pa ficita Abena Kristu babili, ba Tom na ba Carol. Ba Tom na ba Carol balyupana kabili bekala mu musumba uukalamba uwa ku North America. Balalanshanya sana na bena mupalamano babo na lintu bashileshimikila. Bushe cinshi cibafwa ukulacita ifi? Ba Tom balandile pali Yakobo 3:18 no kutila: “Tulesha ukulanda na bena kabili tulaba aba mutende ku bantu. Nga twamona bali pa nse, tulayako kabili tulalanshanya na babomba muli iyi ncende. Tulamwentula no kubaposha. Lyena tutendeka ukulanda pa fyo batemwa, e kutila pa bana babo, pa mbwa shabo, pa mayanda yabo, e lyo na pa ncito babomba. Mu kuya kwa nshita tulaba ifibusa fyabo.” E lyo ba Carol balundilepo ukuti: “Nga twabatandalila na kabili, tulabeba amashina yesu no kwipusha amashina yabo. Tulabeba pa mulimo wa kushimikila uo tubomba kabili tatulefya ilyashi. Mu kuya kwa nshita tulasuka twashimikila kuli bena.” Ba Tom na ba Carol balibacetekela sana ku bena mupalamano babo abengi. Abengi balipokako impapulo shilanda pali Baibolo, kabili bamo bamoneka kwati kuti bafwaya no kulasambilila icine.
Ukuba no Mucinshi ku Bantu na Lintu Ifintu Fyafishe
11, 12. Mulandu nshi tulingile ukwenekela abantu ukutupontela ilyo tuleshimikila, kabili tufwile ukucita shani nga caba ifyo?
11 Limo limo balatupontela ilyo tuleshimikila imbila nsuma. Tulenekela ukuti ifya musango yu kuti fyacitika pantu Kristu Yesu alisokeele limo abasambi bakwe lintu atile: “Nga bacushishe ine, na imwe bakamucusha.” (Yoh. 15:20) Nomba nga twa-asuka aba musango yo ukubomfya amashiwi ayabi te kuti mufume ifisuma nakalya. Ninshi kuti twacita shani nga batupontela? Umutumwa Petro alembele ukuti: “Mulecindika Kristu mu mitima yenu ukuti ni Shikulu, kabili lyonse muleba abaiteyanya ukwasuka umuntu onse uwingamwipusha pe subilo lyenu, lelo muleasuka no mutima uwafuuka na katiina.” (1 Pet. 3:15) Ukuba no mucinshi, ukwasuka bufuuke bufuuke na katiina, nalimo kuti kwalenga abatupontela bakutika na ku mbila nsuma.—Tito 2:7, 8.
12 Bushe kuti twaiteyanya ukwasuka mu nshila iisekesha Lesa ilyo batupontela? Ee. Paulo akoseleshe Abena Kristu ukuti: “Imilandile yenu yonse ibe iisuma, iyalungwamo umucele, pa kuti mwishibe ifya kwasuka bwino umuntu onse.” (Kol. 4:6) Ukuba no mucinshi kuli bonse aba mu lupwa, abo tubomba nabo, aba mu cilonganino, na ba mu bwina mupalamano, kuti kwalenga twaiteyanya ukucita ifingalanga ukuti tuli Bena Kristu ilyo baletuseka nelyo ukutupontela.—Belengeni Abena Roma 12:17-21.
13. Landeni ica kumwenako icilelanga ifyo ukuba no mucinshi kwingalenga abatupontela bakutika ku mbila nsuma.
13 Mu kuba no mucinshi na lintu ifintu fyafishe mulafuma ifisuma. Ku ca kumwenako, ku Japan, Nte umo balimupumishe ku mwine wa ng’anda no mweni wakwe. Mucinshi mucinshi, munyinefwe alifumine pali iyo ng’anda. Ilyo atwalilile ukushimikila muli ilya ncende, amwene umweni wali pa ilya ng’anda afumine eminine akatalamukila alemutamba. Ilyo munyinefwe aile mu kulanda na ena, ulya mwaume atile: “Munjeleleko pa fyo nacicita. Nacimona ukuti nangu cingati twacilanda ifyabipa pali imwe, mwacitwalilila fye ukumwentula. Finshi mfwile ukucita pa kuti ningaba nga imwe?” Pa mulandu wa kuti ulya mwaume incito yalipwile kabili banyina e lyo fye bafwile, alemona kwati takatale abapo ne nsansa. Munyinefwe amwebele ukuti balesambilila nankwe Baibolo, kabili alisumine. Tapakokwele, atampile ukulasambilila imiku imibili mu mulungu.
Ifyo Mwingacita pa Kuba no Mucinshi
14, 15. Bushe ababomfi ba kwa Yehova aba ku kale balesambilisha shani abana?
14 Ku kale, abafyashi abaletiina Lesa balebika amano ku kusambilisha abana ukuba no mucinshi. Moneni ifyo Abrahamu alelanshanya no mwana wakwe Isaki pa Ukutendeka 22:7. Ne fyalecita Yosefe fyalelanga ukuti abafyashi bakwe balimusambilishe ukuba no mucinshi. Ilyo bamupoosele mu cifungo, ali no mucinshi na ku bafungwa banankwe. (Ukute. 40:8, 14) Ifyo ayaswike Farao filanga ukuti alisambilile ifya kulanda na bantu abakwata ififulo ifikalamba.—Ukute. 41:16, 33, 34.
15 Pa Mafunde 10 ayo bapeele abena Israele pali ne li ifunde litila: “Ulecindika wiso na noko pa kuti inshiku shobe shifule mu calo ico Yehova Lesa obe alekupeela.” (Ukufu. 20:12) Inshila imo iyo abana balecindikilamo abafyashi babo kuba ne misango isuma pa ng’anda. Umwana mwanakashi wa kwa Yefta alicindike sana wishi lintu asumine ukufikilisha umulapo wa kwa wishi uwamubikile sana mu bwesho.—Abapi. 11:35-40.
16-18. (a) Finshi abafyashi bafwile ukucita pa kusambilisha abana babo imisango isuma? (b) Busuma nshi bwaba mu kusambilisha abana imisango isuma?
16 Calicindama sana ukusambilisha abana besu ukuba ne misango isuma. Pa kuti bakaleumfwana bwino na bantu nga bakula, abana bakabila ukusambilila ifya kuposha abeni, ifya kwasuka foni, ne mibele bafwile ukukwata ilyo balelya na bambi. Abafyashi bafwile ukwafwa abana babo ukwishiba umulandu balingile ukwiswilako bambi iciibi, ukulalangulukilako abakalamba, no kuitemenwa ukwafwako abasendele ifyafina. Bafwile no kubasambilisha umulandu balingile ukulasosela amashiwi ayasuma pamo nga “mukwai,” “natasha mukwai,” “lekeni mwafweko mukwai,” na “banjeleleko mukwai.”
17 Ukusambilisha abana ukuba no mucinshi takwa-afya. Kuti mwasambilisha bwino abana nga ca kuti imwe bene mulacita ifyo mulebasambilisha. Umfweni ifyo Kurt uuli ne myaka 25 asosele ukuti e fyalengele ena na bamunyina batatu ukuba aba mu mucinshi. Atile: “Twalemona ifyo Bamayo na Batata balelanshanya bwino, ifyo balelangulukilako abantu bambi ne fyo balebatekanishisha. Nga tuli ku Ng’anda ya Bufumu, pa numa na pa ntanshi ya kulongana, Batata balensenda pa kuya mu kulanshanya na bamunyinefwe ne nkashi abakalamba. Nalemona ifyo balebaposha ne fyo balebacindika.” Kurt atwalilile ukusosa ukuti: “Mu kuya kwa nshita, naishileba no mucinshi nga ulya wakweteko Batata. Ukuba no mucinshi ku bantu kufwile ukuishila fye. Te kuba no mucinshi wa kuipatikisha, lelo mufwile ukufwaya ukuba no mucinshi.”
18 Finshi fingafumamo nga ca kuti abafyashi basambilisha abana babo imisango isuma? Abana bakeshiba ifya kupanga ifibusa kabili bakaba aba mutende. Bakasambilila ifya kulabombela pamo na bantu bambi pa ncito e lyo ne fya kubomba na bakalamba ba ncito. Ne cacilapo ca kuti abana ba mucinshi, abakwata ne misango isuma, balaletela abafyashi babo insansa.—Belengeni Amapinda 23:24, 25.
Imisango Isuma Ilatupusanyako na ba Muli Cino Calo
19, 20. Mulandu nshi tulingile ukumpampamina pa kulapashanya Lesa wesu no Mwana wakwe?
19 Paulo alembele ukuti: “Mulepashanya Lesa, apo muli bana bakwe abo atemwa.” (Efes. 5:1) Ukupashanya Yehova Lesa no Mwana wakwe kusanshamo ukulakonka ifya mu Baibolo, pamo nga filya tulandilepo muli cino cipande. Nga tulecita ifi, tatwakabe aba bumbimunda, e kutila tatwakalelanga fye umucinshi ku bakwata ififulo ifikalamba pa kuti tumwenemo.—Yuda 16.
20 Mu nshiku sha kulekelesha isha mitekele yakwe iyabipa, Satana ale-esha na maka ukulenga abantu ukukanaba no mucinshi uo Yehova afwaya bena ukukwata. Lelo akafilwa ukulenga Abena Kristu ba cine ukuleka ukuba ne misango isuma. Shi ifwe umo umo natupampamine pa kulapashanya Lesa wesu no Mwana wakwe. Lyena imilandile yesu ne mibele fikapusana nga nshi ne mibele ya bantu abashakwata mucinshi. Tukalenga bambi bakalelumbanya Yehova, Lesa wesu uwacindika abantunse, kabili tukalenga abantu abafumacumi ukwisa mu kupepa kwa cine.
[Futunoti]
^ para. 6 Ukulingana ne ntambi sha mu fyalo fimo, nga wabomfya ishina lya kubalilapo ilya umuntu umukalamba ukukucila ninshi tawakwata mucinshi, kano fye nga ca kuti akusuminisha. Abena Kristu bafwile ukukonka intambi sha musango yu.
Bushe Muleibukisha?
• Finshi tusambilila kuli Yehova no Mwana wakwe pa kuba ne misango isuma?
• Mulandu nshi ukuposha bwino abantu kulengela balatumona ukuti tuli Bena Kristu ba cine?
• Bushe ukuba no mucinshi ku bantu kulenga shani ukuti balekutika ilyo tuleshimikila?
• Mulimo nshi abafyashi babomba pa kusambilisha abana imisango isuma?
[Amepusho]
[Akabokoshi pe bula 27]
Muletala Mwamwentula
Abengi balashimunuka ukutendeka ukulanshanya no muntu uo bashaishiba. Lelo pa mulandu wa kuti Inte sha kwa Yehova shalitemwa Lesa na bantu, shilesha na maka ukusambilila ifya kutampa ukulanshanya na bambi pa kuti shingalabashimikilako icine caba mu Baibolo. Cinshi cingamwafwa ukulatendeka ukulanshanya na bantu bambi?
Icingatwafwa sana caba pa Abena Filipi 2:4, apatila: “[Mwilabika] fye amano ku fyo mulefwaya fye mwe bene, lelo [mulebika] amano na ku fyo bambi bafwaya.” Tontonkanishisheni aya mashiwi muli iyi nshila: Nga e lyo mwamonanapo no muntu umuku wa kubalilapo, mukaba fye umweni kuli ena. Bushe kuti mwacita shani pa kuti mumulenge ukuba uwa-angukililwa? Kano mwatala mwamwentula no kumuposha. Lelo kuliko na fimbi ifyo mufwile ukucita.
Nga mwasosha umuntu, nalimo kuti mwalenga aleka ukutontonkanya pa fyo acilatontonkanya. Nga mwatampa ukulanshanya na ena pa fyo imwe muletontonkanya ukucila pa fyo aletontonkanya, te kuti abikeko sana amano. E ico, nga mwaesha ukwiluka ifyo acilatontonkanya, kuti cawama ukutendeka ukulanshanya pali ifyo fine. E fyo Yesu acitile ilyo akumenye umwanakashi pa cishima mu Samaria. (Yoh. 4:7-26) Ico umwanakashi aletontonkanyapo, kutapa amenshi. Na pa kutampa ukulanshanya na ena Yesu alandile pa menshi, lyena mu kwangufyanya atendeke ukulanda pa fya kwa Lesa.
[Ifikope pe bula 26]
Ukuba bwino ku bantu kuti kwalenga mwabashimikila imbila nsuma
[Icikope pe bula 28]
Tufwile ukuba ne misango isuma lyonse