Lekeni Bonse Balemona Ukulunduluka Kwenu

“Uletontonkanya pali ifi fintu; ulebikako sana amano, pa kuti bonse balemona ukulunduluka kobe.”—1 TIM. 4:15.

1, 2. Finshi twaishiba pa fyo Timote aali ku bwaice na pa fyacitike ilyo ali ne myaka mupepi na 20?

TIMOTE akulile mu citungu ca Galatia ica mu Roma. Pali ino nshita apaali ici citungu e paba icalo ca Turkey. Pa numa ya mfwa ya kwa Yesu, ninshi palipita ne myaka iingi, ifilonganino ifingi ifya Bena Kristu fyalipangilwe muli ici citungu. Banyina ba kwa Timote, na banakulu, na Timote wine ninshi ali fye umwaice, bapokelele icine no kuba Abena Kristu abakosa mu cilonganino cimo icali kulya. (2 Tim. 1:5; 3:14, 15) Te kuti tutwishike ukuti Timote alimwenenemo mu kuba Umwina Kristu umwaice fye muli cilya cilonganino ca ku mwabo. Lelo mu nshita fye iinono, kwalicitike ifyo ashale-enekela.

² Ifi fyacitike ilyo umutumwa Paulo atandalile cilya citungu pa muku walenga bubili. Pali ilya nshita, Timote afwile ali ne myaka mupepi na 20 nelyo ukucilako panono. Pali uku kutandala, Paulo napamo ali mu Lustra ilyo aumfwile ukuti Timote “aleshimikwa icisuma ku ba bwananyina” mu filonganino fya kulya. (Imil. 16:2) Timote afwile ali umukalamba mu fya kwa Lesa nangu ca kuti ali umwaice mu myaka. Lyena, umupashi wa mushilo watungulwile Paulo ne bumba lya baeluda abali pali cilya cilonganino ukubika amaboko pali Timote no kumusonta ukuti alebomba umulimo waibela mu cilonganino.—1 Tim. 4:14; 2 Tim. 1:6.

3. Mulimo nshi Timote apeelwe uo ashaenekele?

³ Timote bamusalile ukuti ale-enda no mutumwa Paulo mu mulimo wakwe, ico ashale-enekela! (Imil. 16:3) Elenganyeni ifyo Timote apapile ne fyo atemenwe ilyo bamwebele ili lyashi! Pa myaka yakonkelepo, Timote ale-enda na Paulo, e lyo limo na bantu bambi. Alebomba imilimo yalekanalekana iyo abatumwa na bakalamba balemupeela. Paulo na Timote balebomba umulimo wa kwenda uwalekosha icitetekelo ca bamunyinabo. (Belengeni Imilimo 16:4, 5.) Ici calengele ukulunduluka kwa kwa Timote mu fya kwa Lesa ukwishibikwa ku Bena Kristu abengi. Ilyo papitile imyaka mupepi na 10 ukutula apo atendekele ukubomba na Timote, umutumwa Paulo alembeele abena Filipi ukuti: “Nshikwete umuntu umbi uwakwata umutima uwalingana no [wa kwa Timote], uwingamusakamana icine cine. . . . Mwalishiba ubushininkisho aishininkishishe umwine, acucutike na ine ku kulundulula imbila nsuma kwati ni filya umwana acucutikila pamo na wishi.”—Fil. 2:20-22.

4. (a) Bushe mulimo nshi uukalamba uo Timote apeelwe? (b) Cipusho nshi twingepusha pa mashiwi ya kwa Paulo ayasangwa pali 1 Timote 4:15?

⁴ Inshita Paulo alembeele abena Filipi kalata, e nshita alembeele na Timote no kumupeela umulimo na umbi uukalamba, uwa kusonta baeluda na babomfi batumikila mu filonganino. (1 Tim. 3:1; 5:22) Kanshi cailanga fye apabuuta ukuti Timote ali ni kangalila  uwacetekelwa nga nshi kabili uwashintililwapo. Lelo, muli kalata imo ine, Paulo akonkomeshe Timote ukuleka ‘bonse balemona ukulunduluka kwakwe.’ (1 Tim. 4:15) Kwena pali iyi nshita ninshi bonse balimona ukuti Timote alilunduluka nga nshi. Nomba ninshi Paulo aloseshe mwi pa kulanda aya mashiwi, kabili kuti twanonkelelamo shani muli uku kufunda?

Umo Ukulunduluka Kumonekela

5, 6. Bwafya nshi bwatendeke ukwingila mu cilonganino ca ku Efese, kabili Timote ali no kucicingilila shani?

⁵ Lekeni tubebete ico 1 Timote 4:15 ilandapo. (Belengeni 1 Timote 4:11-16.) Ilyo Paulo talalemba aya mashiwi, atalile aya ku Makedonia lelo aebele Timote ukushala mu Efese. Cinshi amwebeele ukushala? Bamo muli ulya musumba batendeke ukuleta amalekano mu cilonganino pa kuletamo amalyashi ya bufi. Timote ali no kucingilila icilonganino ku fya musango uyu. Ali no kucita shani ifyo? Cimo ico ali no kucita, kuba ica kumwenako icisuma kuli bambi pa kuti balemupashanya.

⁶ Paulo alembeele Timote ukuti: “Ube ica kumwenako ku batetekela mu milandile, mu myendele, mu kutemwa, mu citetekelo, na mu kusanguluka.” Paulo na kabili atile: “Uletontonkanya pali ifi fintu; ulebikako sana amano, pa kuti bonse balemona ukulunduluka kobe.” (1 Tim. 4:12, 15) Uku kulunduluka kwali no kumonekela ku mibele ya bukapepa iya kwa Timote te ku milimo apeelwe ukubomba. Uku e kulunduluka uko Umwina Kristu onse alingile ukuleka bonse balemona.

7. Finshi bonse mu cilonganino balingile ukucita?

⁷ Nga filya fine cali mu nshiku sha kwa Timote, na lelo line mu cilonganino mwaliba imilimo yalekanalekana. Bamo ni baeluda nelyo ababomfi batumikila. E lyo bambi babomba umulimo wa bupainiya. Bambi na bo ni bakangalila benda, bambi babombela pa Bethel, e lyo bambi ni bamishonari. Baeluda balikwata umulimo wa kusambilisha, pamo nga ukusambilisha pa kulongana kukalamba ukwalekanalekana. Lelo, Abena Kristu bonse, abaume, abanakashi, na baice, kuti baleka ukulunduluka kwabo mu fya kwa Lesa kwamoneka kuli bonse. (Mat. 5:16) Na kuba, nga filya fine cali na kuli Timote, na Bena Kristu bene abakwata imilimo yaibela mu cilonganino balingile ukuleka imibele yabo iya bukapepa ukumoneka kuli bonse.

Beni Ica Kumwenako mu Milandile

8. Bushe imilandile yesu yakuma shani bukapepa bwesu?

⁸ Mumo umo Timote alekabila ukuba ica kumwenako ni mu milandile. Ni mwi ukulunduluka kwesu mu milandile kwingamonekela? Imilandile yesu ilasokolola ifyo twaba. Yesu alandile bwino ukutila: “Umuntu alanda ifyaisula mu mutima wakwe.” (Mat. 12:34) Munyina wa kwa Yesu, Yakobo, na o alishibe ifyo imilandile yesu yakuma bukapepa bwesu. Alembele ukuti: “Umuntu nga aimona kwati ni kapepa wine wine nomba talama ululimi lwakwe, lelo atwalilila ukubepa umutima wakwe, ninshi imipepele ya uyo muntu ya fye.”—Yako. 1:26.

9. Bushe imilandile yesu ilingile ukuba shani pa kuti tube ica kumwenako cisuma kuli bambi?

⁹ Imilandile yesu kuti yalanga bambi mu cilonganino ifyo twalunduluka muli bukapepa. Kanshi, Abena Kristu abakosa balapata imilandile yabulamo umucinshi, iya musaalula, iya kulengulula, nelyo iikalifya abanabo. Lelo balesha ukuba ne milandile iikuula bambi, iibasansamusha, no kubakoselesha. (Amapi. 12:18; Efes. 4:29; 1 Tim. 6:3-5, 20) Nga tuleipekanya ukulanda na bambi ifyo twasuminamo no kulanda pa fyo amafunde ya kwa Lesa yawama kuti camoneka ukuti twali-ipeela sana kuli Lesa. (Rom. 1:15, 16) Abafwaya ukusambilila icine, bakamona imilandile yesu kabili limbi kuti nabo basuka balatupashanya.—Fil. 4:8, 9.

Beni Ica Kumwenako mu Myendele na mu Kusanguluka

10. Mulandu nshi icitetekelo icabula ubumbimunda cacindamina pa kulunduluka muli bukapepa?

¹⁰ Ukuba ne milandile isuma te kufwaikwa fye epela pa kuti Umwina Kristu abe ica kumwenako.  Nga ca kuti umuntu alelanda ifintu ifisuma lelo taleficita, ninshi uyo muntu wa bumbimunda. Paulo alishibe bwino ubumbimunda bwa baFarise ne fyabipa ifyalefuma mu fyo balecita. Imiku iingi, alesoka Timote pa lwa ubu bumbimunda. (1 Tim. 1:5; 4:1, 2) Lelo Timote tali no bumbimunda. Muli kalata ya bubili iyo alembeele Timote, Paulo atile: “Njibukisha icitetekelo ico wakwata icabula ubumbimunda.” (2 Tim. 1:5) Na lyo line, Timote alekabila ukulanga abantu bambi ukuti aali Mwina Kristu wa cine. Alekabila ukuba ica kumwenako mu myendele.

11. Ilyo Paulo alembeele Timote kalata, finshi amufundile pa fyuma?

¹¹ Mu makalata yabili ayo Paulo alembeele Timote, alimufundile pa fintu ifingi. Ku ca kumwenako, akoseleshe Timote ukukanatemwisha icuma. Paulo alembele ati: “Ukutemwa indalama e ntulo ya bubi bwa misango yonse, kabili bamo pa kushitemwisha balilufya icitetekelo no kuilasaula abene amacushi ayengi.” (1 Tim. 6:10) Ukutemwisha ifyuma cishibilo ca kuti umuntu takosa muli bukapepa. Lelo, Abena Kristu abekala imikalile ya-anguka, cikulu fye nabakwata “ifya kulya ne fya kufwala,” ukulunduluka kwabo muli bukapepa kulamoneka kuli bambi.—1 Tim. 6:6-8; Fil. 4:11-13.

12. Kuti twalenga shani ukulunduluka kwesu ukumoneka mu fyo tucita cila bushiku?

¹² Paulo aebele Timote umulandu cacindamina ku banakashi Abena Kristu ‘ukufwala bwino, no kufwala ifyalinga kabili ifya mucinshi.’ (1 Tim. 2:9) Abanakashi abafwala ifyalinga kabili ifya mucinshi no kuipempenkanya mu kulinga e lyo no kukanacishamo na muli fimbi ifyo bacita mu bumi, balaba ica kumwenako kuli bambi. (1 Tim. 3:11) Na baume Abena Kristu balingile ukulakonka uku kufunda. Paulo afundile bakangalila ukuba ‘aba misango iisuma, aba mano ayatuntulu, no kukanaba aba cimfulumfulu.’ (1 Tim. 3:2) Nga tulekonka uku kufunda muli fyonse ifyo tucita  cila bushiku, ukulunduluka kwesu kukamoneka kuli bonse.

13. Bushe kuti twaba shani ica kumwenako mu kusanguluka nga filya Timote ali?

¹³ Timote na kabili alingile ukuba ica kumwenako mu kusanguluka. Paulo abomfeshe ili shiwi ilyo alelanda pa bulalelale. Timote talingile ukucita ifingaleta umuseebanya, maka maka ukukuma ku banakashi. Alingile ukulamona ‘abanakashi abakalamba nga banyina, abakashana nga bankashi yakwe mu kusanguluka konse.’ (1 Tim. 4:12; 5:2) No bulalelale ubwacitwa mu bumfisolo, nangu cingamoneka kwati tapali uwishibe, Lesa ena aleshiba kabili ku ntanshi na bantu bene balesa mu kwishiba. Lelo twilaba ukuti ne milimo isuma iyo Umwina Kristu abomba na yo ileshibikwa. (1 Tim. 5:24, 25) Bonse mu cilonganino twalikwata ishuko lya kulenga ukulunduluka kwesu mu myendele e lyo na mu kusanguluka ukumoneka kuli bonse.

Ukutemwa ne Citetekelo Fyalicindama

14. Bushe Amalembo yalanga shani ukuti ukutemwana kwalicindama?

¹⁴ Icikalamba ico Abena Kristu ba cine beshibikilwako, kutemwa. Yesu aebele abasambi bakwe ukuti: “Nga muletemwana, e lyo bonse bakeshiba ukuti muli basambi bandi.” (Yoh. 13:35) Bushe tulanga shani ukutemwa kwa musango yu? Icebo ca kwa Lesa citweba ukutila tulingile ukushipikishanya “mu kutemwa,” ‘ukubelana icikuuku, ukuba ne mitima ya nkumbu, abaitemenwa ukubelelana uluse,’ e lyo no kulapokelela abeni. (Efes. 4:2, 32; Heb. 13:1, 2) Paulo alembele ukuti: “Ku kutemwa aba bwananyina mube abatemwana nga nshi.”—Rom. 12:10.

15. Mulandu nshi ukutemwa kwacindamina kuli bonse, maka maka kuli bakangalila Abena Kristu?

¹⁵ Nga ca kuti Timote ali ne culukusu nelyo nga ali umunkalwe ku Bena Kristu banankwe, imisambilishishe yakwe iisuma na bukacema bwakwe, nga fyaile fye nga mu menshi. (Belengeni 1 Abena Korinti 13:1-3.) Lelo, ukulunduluka kwa kwa Timote kwalimoneke sana pantu alelanga aba bwananyina ukutemwa kwa cine, kabili alebasakamana no kubacitila ifisuma. Kanshi muli kalata Paulo alembeele Timote, calilingile ukulanda pa kutemwa ukuti kwali pa mibele iyo Timote alingile ukukwata.

16. Mulandu nshi Timote alingiile ukuba ne citetekelo icakosa?

¹⁶ Ilyo Timote ali mu Efese, icitetekelo cakwe calyeshiwe. Abantu bamo balesambilisha ifisambilisho ifyapusene ne cine tukonka fwe Bena Kristu. Bambi baletandanya “amalyashi ya bufi” nelyo balefwailisha ifyebo ifishaleafwa icilonganino mu fya kwa Lesa. (Belengeni 1 Timote 1:3, 4.) Paulo atile abalecita ifi ‘balituumikwe, tabaleumfwikisha nangu cimo, lelo bali abapena ku fya kwipushaipusha kabili balekansanina pa mashiwi.’ (1 Tim. 6:3, 4) Bushe Timote ali-ipoosele mu citeyo ca kukutika kuli aya malyashi yabipa ayaleingila mu cilonganino? Iyo, pantu Paulo alifundile Timote ‘ukulwa ubulwi ubusuma ubwa citetekelo’ no kutaluka “ku milandile ya fye iikowesha ica mushilo na ku fya kupilika ifya cintu ca bufi iciitwa ‘ukwishiba.’” (1 Tim. 6:12, 20, 21) Te kuti tutwishike ukutila Timote alikonkele ukufunda kusuma ukwa kwa Paulo.—1 Kor. 10:12.

17. Bushe icitetekelo cesu kuti caeshiwa shani pali lelo?

¹⁷ Timote balimwebele ukutila ku “ntanshi kukaba inshita ilyo bamo bakalufya icitetekelo, no kubika amano ku mashiwi ya kulufya ayafuma ku mipashi na ku fisambilisho fya fibanda.” (1 Tim. 4:1) Bonse mu cilonganino, ukubikako na bapeelwa imilimo, bafwile ukuba ne citetekelo cakosa nga filya fyali Timote. Nga tuli abakosa mu citetekelo kabili tulekaana ubusangu,  kuti twalenga bonse ukumona ukulunduluka kwesu kabili kuti twaba ica kumwenako kuli bena.

Lengeni Ukulunduluka Kwenu Kumoneke

18, 19. (a) Bushe kuti mwalenga shani ukulunduluka kwenu ukumoneka kuli bonse? (b) Finshi tukasambilila mu cipande cikonkelepo?

¹⁸ Kanshi ukulunduluka kwa Mwina Kristu mu fya kwa Lesa takumonekela ku fyo amoneka, ku fyo alamuka, nelyo ku fyo alumbuka. Kabili te lingi kumonekela ku myaka abomba mu cilonganino. Lelo, icumfwila kuli Yehova mu fyo tutontonkanya, mu milandile yesu, na mu myendele yesu e cilanga ukulunduluka kwesu muli bukapepa. (Rom. 16:19) Tulingile ukumfwila filya Baibolo itufunda ukuti tuletemwana no kuti tuleba ne citetekelo cakosa. Kanshi, natuletontonkanya pa mashiwi Paulo alembeele Timote no kulabikako sana amano kuli yena pa kuti bonse balemona ukulunduluka kwesu.

¹⁹ Imibele na imbi iingalanga ukuti twalilunduluka muli bukapepa no kuti tuli bakalamba mu fya kwa Lesa, kusekelela, ukwaba pa fisabo fya mupashi wa kwa Lesa, uwa mushilo. (Gal. 5:22, 23) Icipande cikonkelepo cikalanda pa fingatwafwa ukuba abasekelela muli ino nshita yayafya.

Kuti Mwayasuka Shani?

• Finshi bambi bengasambilila kuli ifwe pa milandile yesu?

• Kuti twalenga shani ukulunduluka kwesu ukumoneka mu myendele na mu kusanguluka?

• Mulandu nshi Abena Kristu balingile ukukwatila icitetekelo no kutemwa?

[Amepusho]

[Icikope pe bula 11]

Timote aali umukalamba mu fya kwa Lesa nangu ca kuti ali umwaice

[Ifikope pe bula 13]

Bushe ukulunduluka kwenu kulamoneka kuli bambi?