Talusheni Amenso Yenu ku Kulolesha Ifya Fye!

“Lengeni amenso yandi ukukanalolesha ifya fye; nengeni ukwenda mu nshila yenu ukuti mbe uwa mweo.”—AMALU. 119:37.

1. Bushe ukumona kwacindama shani?

UKUMONA kusuma nga nshi! Kulalenga twaishiba ifintu bwino bwino apo pene fye e lyo no kwishiba ifyo fimoneka. Kulalenga tulemona ifibusa twatemwa e lyo no kwishiba ifingatuletela amafya ifyo tulingile ukutaluka. E kulenga twamona ubusuma bwa fintu e lyo no kumona ifintu ifyabumbwa mu kupapusha, no kulenga twashininwa ukutila Lesa e ko aba kabili wa bukata. (Amalu. 8:3, 4; 19:1, 2; 104:24; Rom. 1:20) Apo ukumona kulalenga twaishiba ifintu, kulatwafwa sana ukwishiba Yehova no kukwata icitetekelo muli ena.—Yosh. 1:8; Ps. 1:2, 3.

2. Mulandu nshi tufwile ukubikila amano ku fyo tumona, kabili finshi twingasambilila ku fyo kemba wa malumbo alombele?

² Lelo ifyo tumona, kuti fyatuletelela. Ifyo tumona filakuma sana amatontonkanyo yesu ica kuti kuti fyalenga twatendeka no kufwaya sana ukucita fimo. E lyo ifi twikala mu calo ca kwa Satana umwafula ububifi kabili umo abantu bakonkelela ififwaya imitima yabo, kwaba ifingi ifyabipa ifyo twingamona ifingatupumbula nangu ca kutila twafilolesha fye pa nshita iinono. (1 Yoh. 5:19) E mulandu wine kemba wa malumbo alombeele Lesa ukuti: “Lengeni amenso yandi ukukanalolesha ifya fye; nengeni ukwenda mu nshila yenu ukuti mbe uwa mweo.”—Amalu. 119:37.

Ifyo Amenso Yengatulufya

3-5. Malyashi nshi aya mu Baibolo ayalanga ububi bwaba mu kuleka amenso yesu ukutubeleleka?

³ Moneni icacitike ku mwanakashi wa ntanshi, Efa. Satana amwebele ukuti amenso yakwe “yakashibulwa” nga alya icisabo ca ku “muti wa kulenga ukwishiba ubusuma no bubi.” Efa alyumfwile bwino ilyo bamwebele ukuti amenso yakwe “yakashibulwa.” Alifwaishe ukulya icisabo babaleseshe ilyo ‘amwene ukuti uyu muti usuma ukulyako, kabili muti uwawama ukumona, kabili walemoneka bwino.’ Ukulolesha umuti no ku-ukumbwa kwalengele Efa ukutoba ifunde lya kwa Lesa. Umulume wakwe Adamu, na o alitobele ifunde, kabili ici caletele abantu bonse amafya ayakalamba.—Ukute. 2:17; 3:2-6; Rom. 5:12; Yako. 1:14, 15.

⁴ Mu nshiku sha kwa Noa, bamalaika bamo nabo balisongelwe ku fyo bamwene. Pa Ukutendeka 6:2 palanda ulwa bena ukuti: “Abana ba kwa Lesa wa cine bamwene abana banakashi ba bantu, ukuti baali abayemba; kabili baibuulile abanakashi no kuupa onse uo batemwa.” Ukulolesha abana ba bantu no kubakumbwa kwalengele bamalaika bakwate insuuna, iyo bashabumbilwe na yo, kabili bafyele abana aba lukaakala. Ububifi bwa bantu pali ilya nshita bwalengele abantu ukonaulwa. Uwashelepo fye ni Noa no lupwa lwakwe.—Ukute. 6:4-7, 11, 12.

⁵ Pa numa ya myaka iingi, Akani umwina Israele alimwene ifintu fimo ifyo batapile mu musumba wa Yeriko uo bacimfishe no kufiiba. Lesa alibebele ukuti fyonse ifyali muli ulya musumba bali no kufyonaula kano fye fimo ifyo bali no kubiika mu cipao ca kwa Yehova. Abena Israele balibasokele ukuti: “Mutalukeko ku filingile ukonaulwa, epali mwafikumbwa” mwabuulapo na fimo ukufuma mu musumba. Ilyo Akani akeene ukumfwila ili ifunde, abantu ba mu Israele balibacimfishe  mu musumba wa Ai, kabili abengi balifwile. Akani tasumine ukuti alibile mpaka fye asokololwa. Akani atile: “Ilyo namwene” ifipe fyashele, “nalifikumbilwe, no kufibuula.” Ulunkumbwa lwa menso lwalengele onaulwe kumo “na fyonse ifyakwe.” (Yosh. 6:18, 19; 7:1-26) Umutima wa kwa Akani walefwaya ifyo bamuleseshe.

Ico Ukuilama Kufwaikilwa

6, 7. Cinshi ilingi line Satana abomfya pa kutubeleleka, kabili bushe aba makwebo babomfya shani ico cine cintu?

⁶ Abantu pali lelo balatunkwa mu musango umo wine Efa, bamalaika babifi, na Akani batunkilwemo. Pa “mapange” yonse ayo Satana abomfya ku kulufya abantu, “ulunkumbwa lwa menso” e lo alufishako sana abantu. (2 Kor. 2:11; 1 Yoh. 2:16) Abasabankanya amakwebo muno nshiku balishiba bwino ukuti ifyo abantu bamona filalenga sana bacita fimo. Umwina Europe umo incenshi mu kusabankanya amakwebo atile: “Ukumona kulasonga sana abantu ukucita ifintu. E kulenga sana balecita ne fintu ifyo beshibe ukuti tafiweme.”

⁷ E mulandu wine abasabankanya amakwebo balangila abantu ifikope ifyo bapanga mu musango wa kuti abantu nga bafimona, balafwaisha ukukwata ifipe fimo nelyo ukufwaya aba makwebo babacitilepo fimo! Umwina United States umo uwasambilila ifyo ukusabankanya amakwebo kusonga abantu ukushita fimo atile, “ico kubela ukusabankanya te kulenga fye abantu baishiba ifyo muleshitisha, lelo kulenga balafwaya ukukwata ifyo fintu.” Ifikope filangisha ifya bwaume no bwanakashi e fyo babomfya sana. Kanshi calicindama ukusalulula ifyo tutamba ne fyo twingisha mu matontonkanyo yesu no mutima.

8. Bushe Baibolo itulanga shani ukuti calicindama ukulama amenso yesu?

⁸ Na Bena Kristu ba cine bene kuti bakwata ulunkumbwa lwa menso nangu ulwa mubili. E mulandu wine Icebo ca kwa Lesa citukoselesesha ukulailama pa kuti tulesala bwino ifya kulolesha no kufwaya. (1 Kor. 9:25, 27; belengeni 1 Yohane 2:15-17.) Umuntu umulungami Yobo alishibe bwino ukuti ukulolesha icintu kulalenga sana twatendeka ukucifwaya. Atile: “Nimpingana icipangano na menso yandi. Nga kanshi kuti napoosa shani amano kuli nacisungu?” (Yobo 31:1) Yobo alikeene ukwikata mu mwanakashi mu nshila yalubana e lyo kabili taletontonkanya na pa kucita ico. Yesu akomailepo ukuti amantontonkanyo yalingile ukuba ayasanguluka ilyo atile: “Onse uwatwalilila ukulolekesha umwanakashi no kumukumbwa, ninshi nacita kale ubucende nankwe mu mutima wakwe.”—Mat. 5:28.

Ifya fye Ifyo Tufwile Ukutalukako

9. (a) Mulandu nshi tulingile ukucenjelela ilyo tulebomfya Intaneti? (b) Finshi fingacitika nga twalolesha ifye shiku nangu pa nshita fye inono?

⁹ Muno calo pali lelo, naciseeka sana ‘ukutwalilila ukulolekesha’ ifye shiku, maka maka pa Intaneti. Takuba no kuya tulefifwaya, fi-ishila fye ifine! Twalosha mwi? Limo kuti twapulikilwa fye pa kompyuta paisa icikope icilemoneka fye bwino. Nelyo limbi kuti paisa ifyebo ifilemoneka kwati fili fye bwino, lelo nga mwaisula, mwasanga nafikwata ifikope fye shiku ifishikwete na pa kufiisalila. Nangu ca kuti umuntu acebapo fye ilyo talafifuuta, ifi fikope filashala mu matontonkanyo. No kuloleshapo fye panono pa fikope fye shiku kulalenga mwafuma ifyabipa. Kuti kwalenga kampingu yalacusha umuntu e lyo kabili cilafya ukuleka ukutontonkanya pali ifyo fikope. Pali bufi ‘uutwalilila ukulolesha’ ifi fikope ku mufulo fye, ninshi ena talaipaya ulunkumbwa lwakwe ulwabipa.—Belengeni Abena Efese 5:3, 4, 12; Kol. 3:5, 6.

10. Mulandu nshi cangukila ku bana ukutamba ifye shiku, kabili bubi nshi bufuma mu kufitamba?

¹⁰ Abana kuti batendeka ukutamba ifye shiku pa mulandu wa kuti mu cifyalilwa fye balafwaisha ukwishiba ifintu. Ico nga cacitika,  ifye shiku kuti fyalenga balamona ifya bwaume no bwanakashi mu nshila imbi. Lipoti imo yatile ififumamo kuti fyatendekela pa kukanaishiba bwino ifya bwaume no bwanakashi ukufika na ku “kufilwa ukutemwana no kulaumfwana na bambi; ukulamona abanakashi mu nshila yalubana; no kukunkuma fye ku kutamba ifye shiku. Ne ci kuti calenga bafilwa ukusambilila bwino, ukukwata ifibusa, nangu ukulaumfwana na balupwa.” Ne cibipa sana ca kuti kulesa mu konaula icupo.

11. Shimikeni fimo ifiletulanga ifyo ukutamba ifye shiku kwabipa.

¹¹ Munyinefwe umo alembele ukuti: “Pa fintu ifyo nakunkwimeko ilyo nshilaba Nte, icakosele sana ukuleka kutamba ifye shiku. Ifi fikope ficili filesa mu matontonkanyo yandi pa nshita nshile-enekela. Limo ifilenga cena cimo, inyimbo shimo, nangu fye fimo ifyo namona, e lyo limo nsanga fye ndetontonkanya pali fyo fintu. Cila bushiku mfwile ukulwisha na maka pa kutila niilafitontonkanyapo.” Munyinefwe na umbi ku bwaice aletamba ifikope fye shiku muli bamagazini baba wishi abashali baNte nga ca kuti abafyashi bakwe tabalipo. Alembele ukuti: “Filya fikope fyalyonawile sana amatontonkanyo yandi ilyo nali umwaice! Na ino nshita, pa numa ya myaka 25, filya fikope, filesa mu mutwe. Nangu naesha shani ukufifumya mu mutwe tafifuma. Ici cilalenga ndeumfwa sana ububi nangu cingatila nga fyaisa nshifitontonkanyapo.” Ala cilawama ukutaluka kuli aya mafya pa kukanalolesha ifya fye! Bushe cinshi cingafwa umuntu ukuicingilila? Alingile ukwesha na maka ‘ukunasha amatontonkanyo yonse pa kuti yanakile Kristu.’—2 Kor. 10:5.

12, 13. Fintu nshi ifya fye ifyo Abena Kristu bashifwile ukutamba, kabili mulandu nshi?

¹² ‘Ifinangwa’ fimbi nangu ifya fye ifyo tufwile ukutalukako, fya kutambatamba ifilenga abantu ukutemwisha ifyuma nelyo ukuipoosa mu fya mipashi atemwa ifibamo ulubuli, ukusuumya umulopa no kwipayana. (Belengeni Amalumbo 101:3.) Yehova enekela abafyashi Abena Kristu ukusalulula ifyo basuminisha abana babo ukutamba pa ng’anda pa mwabo. Kwena takuli Umwina Kristu wa cine uwingaipoosa mu kupupa imipashi. Na lyo line abafyashi balingile ukwishiba ukuti kwaliba amafilimu, amaprogramu ya pa T.V, ifyangalo fya pa vidio, ne fya kusekesha e lyo ne fitabo fya baice umwaba ifya mipashi.—Amapi. 22:5.

¹³ Nampo nga tuli baice nelyo tuli bakalamba, amenso yesu tayafwile ukumfwa bwino ukutamba ifyangalo fya pa vidio umuba ulubuli nangu umo balanga abantu balebepaya bunkalwe bunkalwe. (Belengeni Amalumbo 11:5.) Tatulingile ukulatontonkanya sana pa fintu ifyo Yehova atila fibi. Ibukisheni ukuti Satana alafwaisha ukusansa amatontonkanyo yesu. (2 Kor. 11:3) No kupoosa fye inshita iikalamba ukutamba ifya kusekesha ifyo bamo bamona ukuti fyaliba fye bwino, kuti kwalenga tatulekwata inshita ya Mapepo ya Lupwa, ne ya kubelenga Baibolo cila bushiku, e lyo no kupekanishisha ukulongana.—Fil. 1:9, 10.

Pashanyeni Yesu

14, 15. Cinshi ico Satana acitile pa kutunka Yesu pa muku wa butatu, kabili bushe Yesu akeene shani ili itunko?

¹⁴ Ku ca bulanda, muli cino calo cabipa, te kuti tutaluke umupwilapo ku kumona ifyabipa. Na Yesu kwaleba ifyabipa ifyo balemulanga. Ilyo Satana aeseshe Yesu pa muku walenga butatu, “amutwele pa lupili ulutali sana, no kumulanga amabufumu yonse aya pano calo no bucindami bwa yako.” (Mat. 4:8) Cinshi Satana acitile fyo? Ukwabula no kutwishika, alefwaya ukuti Yesu nga amona amabufumu, acitepo cimo. Ale-enekela ukuti Yesu nga amona amabufumu yonse aya pano calo no bucindami bwa yako, kuti afwaya ukuyakwata pa kuti alumbuke. Bushe Yesu acitile shani?

¹⁵ Yesu tatampile ukutontonkanya pa mabufumu bamulangile. Tafwaile umutima wakwe  ukutampa ukutontonkanya pa fyabipa. Kabili takabile na kutontonkanyapo pa fyo Satana amulangile ilyo ashilakaana. Yesu akeene fye apo pene. Amwebele ati: “Fuma apa, we Satana!” (Mat. 4:10) Yesu abikile sana amano kuli bucibusa bwakwe na Yehova kabili ayaswike ukulingana ne fyo alefwaya sana mu bumi bwakwe, ne fi kucita ukufwaya kwa kwa Lesa. (Heb. 10:7) Ici e calengele ukuti Yesu akaane amatunko ya bucenjeshi aya kwa Satana.

16. Finshi twingasambilila kuli Yesu pa fyo akeene amatunko ya kwa Satana?

¹⁶ Fingi twingasambilila ku fyacitile Yesu. Ica kubalilapo ca kuti takwaba uushingatunkwa na Satana. (Mat. 24:24) Ica bubili ca kuti, ifyo tuloleshapo sana kuti fyalenga umutima wesu ukulafwaisha ukucita icintu icisuma nangu icibi. Ica butatu ca kutila, Satana alesha na maka ukutupumbula ukubomfya “ulunkumbwa [lwesu ulwa] menso.” (1 Pet. 5:8) Icalenga bune ca kuti, na ifwe bene kuti twakaana Satana, maka maka nga twacita ifyo ilyo line fye atutunka.—Yako. 4:7; 1 Pet. 2:21.

Lekeni Ilinso Lyenu ‘Lilelolesha fye pa Cintu Cimo’

17. Mulandu nshi teti ciwamine ukulolela mpaka ica fye cikamoneke e lyo mukasale ifya kucita?

¹⁷ Ukuipeela kwesu kuli Yehova kusanshamo umulapo wa kuti twakulataluka ku fya fye. Ilyo twalapa ukuti tukalacita ukufwaya kwa kwa Lesa, tulanda amashiwi yalandileko kemba wa malumbo ayatila: “Ntalusha amakasa yandi ku kwenda mu nshila yonse iibi, pa kuti ndekonka icebo cenu.” (Amalu. 119:101) Te kuti cibe bwino ukulolela mpaka kwaba fimo ifya fye, e lyo twapingulapo ifya kucita. Twalisambilila ifintu ifyo Amalembo yatila fyalibipa. Twalishiba amapange ya kwa Satana. Ni lilali Yesu bamutunkile ukwalula amabwe ukuti yabe imikate? Ni lintu aumfwile “insala” pa numa ya kwikala inshiku 40, akasuba no bushiku ukwabula ukulya. (Mat. 4:1-4) Satana alamona ilyo tunakile ica kutila kuti twawa bwangu nga atutunka. Kanshi ino e nshita ya kutontonkanya sana pali iyi milandu. Te kwesha ukulaalikisha! Nga ca kutila cila bushiku tuleibukisha ifyo twalapile  kuli Yehova ilyo twaipeele, tukapampamina pa kukanalolesha ifya fye.—Amapi. 1:5; 19:20.

18, 19. (a) Landeni ubupusano bwaba pa linso ‘ililolesha pa cintu cimo’ ne linso ‘ililolesha pa fibi.’ (b) Mulandu nshi cacindamina ukulatontonkanya pa fyacindama, kabili finshi ilembo lya Abena Filipi 4:8 litufunda pali uyu mulandu?

¹⁸ Cila bushiku tulalolenkana ne fintu ifingatupumbula ifimoneka bwino nga twafilolesha, e lyo ifi fine fintu fileya filefulilako fye. Kanshi kuti twaumfwikisha umulandu Yesu atukoselesesha ukuba ne linso ‘ililolesha fye pa cintu cimo.’ (Mat. 6:22, 23) Ilinso ‘ililolesha fye pa cintu cimo’ litonta fye pa kucita ukufwaya kwa kwa Lesa. Lelo ilinso ‘ililolesha pa fibi’ lya bucenjeshi, lya lunkumbwa, kabili lilatemwa ukumona ifya fye.

¹⁹ Mwilaba ukuti ifyo tumona filaya mu matontonkanyo e lyo ifiba mu matontonkanyo e fiya mu mutima. Kanshi calicindama ukulatontonkanya pa fyacindama. (Belengeni Abena Filipi 4:8.) E ico natutwalilile ukusosa amashiwi yaba mwi pepo lya kwa kemba wa malumbo uwatile: “Lengeni amenso yandi ukukanalolesha ifya fye.” Lyena nga tulelwisha na maka ukucita ifyaba muli ili ipepo, kuti twacetekela ukutila Yehova ‘akalenga tule-enda mu nshila yakwe ukuti tukabe aba mweo.’—Amalu. 119:37; Heb. 10:36.

Finshi Tufwile Ukulaibukisha pa . . .

• fyo amenso yesu, amatontonkanyo, no mutima fibombela pamo?

• busanso bwaba mu kutamba ifye shiku?

• fyo cacindama ukuleka ilinso lyesu ‘ukulalolesha fye pa cintu cimo’?

[Amepusho]

[Ifikope pe bula 23]

Fintu nshi ifya fye ifyo Abena Kristu bashifwile ukutamba?