Mulelama Icipyu pa Kuti ‘Mulecimfya Ububi’
Mulelama Icipyu pa Kuti ‘Mulecimfya Ububi’
“Mwe batemwikwa, mwilalandula, . . . lelo [mulecimfisha] ububi pa kucita ifisuma.”—ROM. 12:19, 21.
1, 2. Mibele nshi iisuma iyo Inte sha kwa Yehova abali pa bulendo balangile?
INTE SHA KWA YEHOVA 34 baleya mu kusangwa uko iofeshi lya musambo lyalepeelwa ilyo indeke balimo yakwete ubwafya. Ici calengele ukuti icelwe ukuyafika. Pa cibansa ca ndeke icali ukutali sana ne tauni apo bali no kupoosa fye iawala limo pa kuti banwenshe indeke amafuta, baishilepwapo mupepi ne nshiku shibili kabili tapali ifya kulya fine fine, amenshi, nelyo ifimbusu fyalondoloka. Bambi abali muli ilya ndeke balikalipe no kufwaya ukupuma ababomfi ba pa cibansa ca ndeke. Lelo bamunyinefwe na bankashi bena baikele fye tondolo.
2 BaNte basukile bafika uko umusambo walepeelwa, basangwako na ku lyashi lya kulekelesha. Nangu ca kuti balinakile, pa numa ya programu balishala babishanyako na bamunyina ba muli ico calo. Pa numa baishileishiba ukuti bambi balimwene ukutekanya no kuilama kwabo. Umo uwali muli ilya ndeke pa numa aebele abene ba ndeke ukuti, “Atukanaba na balya Bena Kristu 34 mu ndeke, nga kwali ulubuli pa cibansa ca ndeke.”
Twikala mu Calo Umwaba Abantu ba Cipyu
3, 4. (a) Mafya nshi icipyu caleta pa bantunse kabili ni lilali abantu batendeke ukuba ne cipyu? (b) Bushe Kaini nga alilamine icipyu cakwe afwaya? Londololeni.
3 Amafya ya muli cino calo cabipa kuti yalenga abantu ukukalipa. (Luk. Mil. 7:7) Ilingi line, ubukali bulalenga baba no lupato e lyo no lubuli. Ifyalo filalwishanya e lyo na bana calo balalwishanya, kabili ukupusana kuba mu ndupwa kulalenga mu mayanda ayengi muleba imbuli. Ukukalipa no lubuli kale sana fyatendeke. Kaini, ibeli lya kwa Adamu na Efa, alikalipe no kwipaya umwaice wakwe Abele pa mulandu wa bufuba. Kaini alicitile ici cintu cabipa nangu ca kuti Yehova alimwebele ukuti alame umutima wakwe no kuti ali no kumupaala nga acita ifyo.—Belengeni Ukutendeka 4:6-8.
4 Nangu ca kuti Kaini aali mubembu, alikwete amaka ya kusala ica kucita. Afwaya nga alilamine icipyu cakwe. Apo tafwaile ukulama icipyu cakwe, alipeelwe umulandu pa kwipaya munyina. Apo na ifwe bene tuli babembu, tacanguka ukulama icipyu cesu no kuikaanya ukucita ifintu ilyo tuli ne cipyu. Kabili kulaba ifintu na fimbi ifilenga amafya ukufulilako muli shino “nshita ishayafya nga nshi.” (2 Tim. 3:1) Ku ca kumwenako, amafya ya fya ndalama kuti yalenga twaba na masakamika. Bakapokola no tubungwe twafwa abantu batila amafya ya fya ndalama yalalenga abantu ukububuka mu bukali no kulapumana mu mayanda.
5, 6. Finshi abantu ba ku calo balanda pa lwa cipyu ifingatwambukila?
5 Kabili, abantu abengi pali lelo baba “abaitemwa,” “aba matutumuko,” kabili “abankalwe.” Kuti ca-anguka na ifwe ukukwata iyi mibele yabipa no kuba aba cipyu. (2 Tim. 3:2-5) Na kuba, amafilimu na maprogramu ya pa TV ilingi line yalenga cilemoneka kwati ukulandula kwaliba fye bwino no kuti ukucita ulukakaala pa kupwisha ubwafya na co caliba fye bwino. Amafilimu yalenga abaletamba ukufwaisha ukumona uko uulumbwikemo sana muli iyo filimu alaipaya umulwani wakwe.
6 Ifya musango yo, tafilenga abantu ukukonka inshila sha kwa Lesa, lelo filenga balekonka “umupashi uwa ici calo” na kateka wa ciko uwa cipyu, Satana. (1 Kor. 2:12; Efes. 2:2; Ukus. 12:12) Umupashi wa calo ulenga abantu ababembu ukufwaya ukucita ififwaya umubili kabili uyu mupashi ulalwishanya no mupashi wa mushilo uwa kwa Lesa ne fisabo fya uko. Na kabushe, icisambilisho ca Bwina Kristu cimo icacindama ca kuti nga batukalifya tatufwile ukubwesesha ububi pa bubi. (Belengeni Mateo 5:39, 44, 45.) Nomba kuti twacita shani pa kuti tulekonka sana ifyo Yesu asambilishe?
Abalamine Icipyu na Bashacilamine
7. Cinshi cacitike pa mulandu wa kuti Simeone na Lebi tabalamine icipyu cabo?
7 Baibolo yalitufunda ifingi pa kulama icipyu kabili yalilanda na pa fyacitile abantu bamo ifilanga ifingacitika ilyo twalama icipyu na lintu twafilwa ukucita ifyo. Moneni ifyacitike ilyo abana ba kwa Yakobo, Simeone na Lebi balandwile ilyo Shekemu asendeme na nkashi yabo Dina. “Balungulwike imitima kabili bakalipe nga nshi.” (Ukute. 34:7) Abana ba kwa Yakobo bambi bailesansa umusumba umwaleikala Shekemu, basenda ne fipe fyonse ne fitekwa kabili basendele abanakashi na bana bunkole. Ico bacitiile fi te mulandu fye wa fyacitike kuli Dina, lelo cimoneka kwati cimbi icalengele cilumba, e lyo no kumfwa kwati baseebana sana. Ifyacitile Shekemu fyalibakalifye kabili balemona ukuti na shibo Yakobo calimukalipe. Lelo bushe Yakobo amwene shani ifyo abana bakwe bacitile?
8. Cinshi ifyacitile Simeone na Lebi fitusambilisha pa lwa kulandula?
8 Yakobo afwile alyumfwile ububi sana pa fyacitikile Dina; nomba tatemenwe ilyo abana bakwe bailelandula. Lelo Simeone na Lebi bena balemona ukuti ico bacitile cali fye bwino. Bapeele no mulandu abati: “Alemona kwati kuti asangula inkashi yesu cilende”? (Ukute. 34:31) Na lyo line ifintu tafyapelele apo pene, pantu Yehova na o tatemenwe. Ilyo papitile imyaka iingi, Yakobo asobele ukuti abali no kufuma muli Simeone na Lebi bali no kusalanganina mu mikowa imbi iya bena Israele pa mulandu wa kuti bashibo balicitile icilandushi pa mulandu wa bukali. (Belengeni Ukutendeka 49:5-7.) Ukukanalama icipyu cabo kwalengele bakalifye Lesa na shibo.
9. Ni lilali Davidi apene acite icabipa pa mulandu wa bukali?
9 Davidi ena te fyo acitile. Talelandula nangu ca kutila apa kulandwila palemoneka ilingi line. (1 Sam. 24:3-7) Lelo inshita imo apene acite icabipa pa mulandu wa bukali. Nabali uwa fyuma aotokeele abaume ba kwa Davidi no kubapontela, nangu ca kutila inshita imo balicingilile ifitekwa fyakwe na bakacema bakwe. Davidi alikalipe maka maka pa fyo Nabali acitile ku baume bakwe, kabili apene alandule. Ilyo Davidi na baume bakwe baleya mu kusansa Nabali na ba mu ng’anda yakwe, umulumendo umo aile-eba umwanakashi wa mano Abigaili, muka Nabali ifyacitike no kumweba ukuti acitepo cimo. Abigaili taikete na ku cani. Asendele ifya bupe ifingi no kuya kuli Davidi. Ali-icefeshe no kulomba ubwelelo pa musaalula wa kwa Nabali kabili aebele na Davidi ukukanacita icingalenga Yehova uo aletiina ukufulwa. Davidi alikutulwike kabili atile: “Ube uwapaalwa we wandesha lelo ukusumya umulopa.”—1 Sam. 25:2-35.
Abena Kristu Balingile Ukulama Icipyu
10. Bushe Abena Kristu balingile ukulamona shani ukulandula?
10 Ifyacitile Simeone na Lebi e lyo ne fyacitile Davidi na Abigaili filanga fye apabuuta ukuti Yehova tatemwa abashilama icipyu kabili abacita ulukakaala no kuti alapaala abafwaya ukupanga umutende. Umutumwa Paulo alembele ukuti: “Mule-esha na maka yenu yonse ukuba aba mutende ku bantu bonse. Mwe batemwikwa, mwilalandula, lelo shiileni ubukali bwa kwa Lesa incende; pantu calembwa ati: ‘Nine mfwile ukulandula; nine nkabweseshapo pa fibi ifyo bacita, e fyasosa Yehova.’ Awe, ‘umulwani obe nga ali ne nsala, umupe ifya kulya; nga ali ne cilaka, umupe ifya kuti anwe; pantu nga wacita ifi ninshi watuulika amalasha ayaleaka umulilo pa mutwe wakwe.’ Wileka ububi bukucimfye, lelo ulecimfisha ububi pa kucita ifisuma.”—Rom. 12:18-21. *
11. Bushe nkashi umo asambilile shani ifya kulama icipyu cakwe?
11 Na ifwe tulekonka uku kufunda. Ku ca kumwenako fye, nkashi umo aileilishanya kuli eluda pa lwa mukalamba wa ncito. Atile ali munkalwe kabili uwa lufyengo. Ne ci calengele uyu nkashi ukufulilwa uyu mwanakashi kabili alefwaya no kuleka incito. Eluda amwebele ukukanasuswa ukucita icili conse. Alimwene ukuti ukukalipa kwa kwa nkashi pa fyo umukalamba wa ncito alecita kwalelenga fye ifintu ukubipilako. (Tito 3:1-3) Eluda alondolwelele nkashi ukuti nangu aleka incito no kwingila kumbi, na lyo line alekabila ukwaluka mu fyo acita abantu nga bamukalifya. Amwebele ukuti alecita ku mukalamba wa ncito ifyo afwaya abantu balecita kuli ena, nga filya Yesu atusambilishe. (Belengeni Luka 6:31.) Nkashi alisumine ukuti ali no kwesha. Caishileba shani ilyo aeseshe? Ilyo papitile inshita, umukalamba wa ncito atampile ukuba uwa cikuuku, kabili atashishe na nkashi pa fyo alebomba bwino.
12. Mulandu nshi abantu bomfwila sana ububi nga Mwina Kristu munabo abalufyanya?
12 Te kuti tupape nga ca kuti uwacita ica musango yo muntu uushaba mu cilonganino ca Bwina Kristu. Twalishiba ukuti ababa mu calo ca kwa Satana kuti bacita ifyabipa kuli ifwe no kuti tufwile ukuilama pa kuti ifyo bacita tafiletukalifya. (Amalu. 37:1-11; Luk. Mil. 8:12, 13; 12:13, 14) Nomba nga ca kuti munyinefwe nangu nkashi e wacita ica musango yo, cilacilapo ukukalipa. Nkashi umo atile, “Ilyo nalesambilila icine, icankosele sana ukusumina ca kuti abantu ba kwa Yehova tabapwililika.” Ilyo twafumine mu calo umushaba ukutemwa, twale-enekela ukuti bonse mu cilonganino balikwata icikuuku ku Bena Kristu banabo. Kanshi nga ca kuti Umwina Kristu munensu, maka maka uwapeelwa imilimo mu cilonganino, tali ne cikuuku nangu acita ifyo Umwina Kristu ashifwile ukucita, kuti catukalipa. Kuti twalapapa atuti, ‘Bushe ica musango yu kuti cacitika pa bantu ba kwa Yehova?’ Na kuba, ifya musango yo fyalecitika na pa Bena Kristu basubwa mu nshiku sha batumwa. (Gal. 2:11-14; 5:15; Yako. 3:14, 15) Tufwile ukucita shani ifi nga fyatucitikila?
13. Mulandu nshi tufwile ukupwishisha amafya na bamunyinefwe nga twapusana kabili kuti twacita shani ifyo?
13 Uyu nkashi twalandapo atile, “Natampile ukupepelako uuli onse uwankalifya. Ukucita ifyo kulaafwa.” Nga fintu twacibelenga, Yesu atusambilishe ukupepela abatucusha. (Mat. 5:44) Kanshi tufwile ukucishapo ukupepela bamunyinefwe na bankashi! Filya fine fye umufyashi afwaya abana bakwe ukutemwana, e fyo na Yehova afwaya ababomfi bakwe pe sonde ukulaumfwana. Twenekela ukwisaikala pamo na bamunyinefwe mu mutende ne nsansa umuyayaya, kabili e fyo Yehova aletusambilisha ukulaikala na pali ino ine nshita. Afwaya tuleumfwana ilyo tulebomba umulimo wakwe uukalamba. Kanshi natulepwisha amafya nangu ‘tulelabako fye’ bambi nga batukalifya no kutwalilila ukwikatana. (Belengeni Amapinda 19:11.) Ukucila ukuitalusha kuli bamunyinefwe ilyo kwaba amafya, tufwile ukula-afwana pa kuti tutwalilile ukuba pa bantu ba kwa Lesa, abacingililwa mu “maboko ya muyayaya” aya kwa Yehova.—Amala. 33:27.
Ukuba Abanakilila Kuli Bonse Kulalenga Ifintu Ukuwama
14. Kuti twacita shani pa kuti tucimfye Satana uufwaya ukuleta amalekano?
14 Satana ne fibanda fyakwe balesha na maka ukufulunganya indupwa ne filonganino pa kuti tulefilwa ukushimikila imbila nsuma. Balafwaya twapusana, pantu balishiba ukuti nga kwaba amalekano, takuba ukubomba bwino. (Mat. 12:25) Pa kubacimfya, tufwile ukukonka ukufunda kwa kwa Paulo ukutila: “Umusha wa kwa Shikulu tafwile ukucita ulubuli, lelo afwile ukuba uwanakilila kuli bonse.” (2 Tim. 2:24) Muleibukisha ukuti, ukulwa kwesu “te kwa kushomboka na bantu bakwata umubili wa munofu no mulopa, lelo kwa kushomboka . . . ne mipashi ibifi.” Nga tulefwaya ukucimfya muli ubu bulwi, tufwile ukubomfya ifyanso fya ku mupashi, pali fi paba ne “nsapato sha mbila nsuma iya mutende.”—Efes. 6:12-18.
15. Tufwile ukucita shani nga ca kutila abalwani besu batusansa?
15 Abalwani ba kwa Yehova balasansa abantu ba kwa Yehova aba mutende ababa mu cilonganino. Abalwani bamo balapuma Inte sha kwa Yehova. Bamo balatubepesha ubufi pa milabasa na mu filye. Yesu aebele abasambi bakwe ukwenekela ifi fintu. (Mat. 5:11, 12) Cinshi tufwile ukucita nga caba ifyo? Tatufwile ‘ukubwesesha ububi pa bubi,’ mu milandile na mu micitile.—Rom. 12:17; belengeni 1 Petro 3:16.
16, 17. Bwesho nshi icilonganino cimo cakwete?
16 Te mulandu ne fyo Satana Kaseebanya engaleta pali ifwe, nga “tulecimfisha ububi pa kucita ifisuma,” abantu bakamona ukuti tuli bakapepa ba cine. Ku ca kumwenako, aba mu cilonganino cimo icaba pa cishi ca Pacific balilipile pa kuti babomfyeko icikuulwa cimo pa Cibukisho. Ilyo abakalamba be calici limo baishibe ici, baebele abantu babo ukuti bakalongane muli ici cikuulwa ku kupepa pa nshita ilya ine baNte bali no kukwatilapo Icibukisho. Lelo umukalamba wa bakapokola aebele abakalamba be calici ukuti bashiile baNte icikuulwa inshita yabo nga yafika. Nomba ilyo inshita ya kuti baNte balonganinemo yafikile, abe calici tabafuminemo, lelo batendeke amapepo yabo.
17 Ilyo kapokola aleya mu kutamfya abantu mu cikuulwa, umukalamba we calici aile kuli eluda umo no kumwipusha ati: “Bushe kuliko ificindeme ifyo mupekenye ukucitila umu cino cungulo?” Ilyo munyinefwe amwebele ukuti balekwatilamo Icibukisho, umukalamba we calici ayaswike ukuti: “Iye, ala nshacishiba!” Lelo kapokola amwebele ukuti: “Ala, bushe tatwacimweba ulucelo?” Umukalamba we calici aloleshe eluda no kumwipusha mitumfyo mitumfyo ati: “Nomba ifi caba mwalacita shani? Mu cikuulwa mwiswile abantu besu. Bushe mwalaeba bakapokola ukuti batutamfye?” Acitile ifintu mu bucenjeshi pa kuti cimoneke kwati baNte e balesansa abanabo! Finshi bamunyina bacitile?
18. Bushe bamunyinefwe bacitile shani ilyo babapumfyenye, kabili cinshi cafuminemo?
18 BaNte baebele abe calici ukuti babomfye icikuulwa pa mamineti 30, e lyo pa numa bakwatilemo Icibukisho. Abe calici balipulile mu nshita babapeele, na lyo line ilyo bapwishishe, baNte balikwete Icibukisho. Ubushiku bwakonkelepo ubuteko bwaebele akabungwe kamo ukufwailisha ifyacitike. Pa numa ya kusanga ifishinka, aka kabungwe kaebele icalici ukubilisha ukuti uwalengele icimfulunganya, mukalamba we calici, te baNte. Akabungwe kalefwailisha katashishe Inte sha kwa Yehova pa kutekanya kwabo ilyo kwali ubu bwafya. Mu fyo baNte bacitile pa kuti ‘babe aba mutende ku bantu bonse,’ mwalifumine ifisuma.
19. Cinshi cimbi icingatwafwa ukuba aba mutende kuli bambi?
19 Cimbi icingatwafwa ukuba aba mutende kuli bambi, milandile isuma. Icipande cikonkelepo cikalondolola imilandile isuma, ne fyo twingaikwata, e lyo ne cingalanga ukuti imilandile yesu isuma.
[Futunoti]
^ para. 10 Ku kale, pa kusungulula ulubwe pa kuti bafumyemo ifya kupangila ifyela, balebika “amalasha ayaleaka umulilo” pa nshi ya lubwe e lyo yambi baleyatuulika pa muulu. Nga tulelanga icikuuku ku bashaba na cikuuku, kuti twanasha imitima yabo no kulenga balanga imibele isuma.
Bushe Kuti Mwalondolola?
• Mulandu nshi abantu muno calo babela ne cipyu?
• Malyashi nshi aya mu Baibolo ayalanga ififumamo ilyo twalama icipyu na lintu twafilwa ukucilama?
• Tufwile ukucita shani nga ca kutila Umwina Kristu munensu atukalifya?
• Tufwile ukucita shani nga ca kuti abo tushipepa na bo batusansa?
[Ifipusho]
[Icikope pe bula 16]
Simeone na Lebi babwela pa numa ya kwipaya abantu pa mulandu wa bukali
[Ifikope pe bula 18]
Ukuba ne cikuuku kuti kwalenga imitima ya bambi ukunaka