‘Yangu Ifyo Lesa Akwatisha Amano!’

“Iye amapaalo ubwingi ayafuma kuli Lesa! Yangu ifyo akwatisha amano! We fintu ubwingi ifyo aishibisha! Takuli nangu umo uwingeluka ubupingushi bwakwe ne mibele yakwe!”—ROM. 11:33.

1. Lishuko nshi ilikalamba ilyo Abena Kristu babatishiwa bakwata?

LISHUKO nshi ilikalamba ilyo mwakwatapo? Pa kubala, nalimo kuti mwatontonkanya pa mulimo mwakwata mu cilonganino nangu pa cilambu bamupeele ku sukulu atemwa ku ncito. Lelo, kuli fwe Bena Kristu ababatishiwa, ishuko ilikalamba twakwata lya kuba ifibusa fya kwa Lesa wa cine eka, Yehova. Ici calenga ‘twaishibikwa kuli ena.’—1 Kor. 8:3; Gal. 4:9.

2. Mulandu nshi ukwishiba Yehova no kwishibikwa kuli ena kwabela lishuko ilikalamba?

² Mulandu nshi ukwishiba Yehova no kwishibikwa kuli ena kwabela lishuko ilikalamba? Pantu Lesa e wapulamo mu muulu na pano isonde e lyo kabili alacingilila abo atemwa. Umupashi wa mushilo walengele kasesema Nahumu ukulemba ati: “Yehova musuma, e ucingilila mu bushiku bwa bulanda. Kabili aishiba abooba muli ena.” (Nahu. 1:7; Amalu. 1:6) Na kuba, pa kuti tukakwate umweo wa muyayaya kano twaishiba Lesa wa cine no Mwana wakwe, Yesu Kristu.—Yoh. 17:3.

3. Bushe ukwishiba Lesa kusanshamo na finshi?

³ Ukwishiba Lesa, te kwishiba fye ishina lyakwe. Tufwile ukumwishiba, no kwishiba bwino ifyo atemwa ne fyo apata no kulenga aba Cibusa wesu. Icikalanga ukuti twalimwishiba bwino, kulacita ifilanga ukuti twalishiba ifyo Lesa atemwa ne fyo apata. (1 Yoh. 3:6) Lelo kwaliba na fimbi ififwaikwa nga cine cine tulefwaya ukwishiba Yehova. Tatufwile fye ukwishiba ifyo aacita, lelo tufwile no kwishiba inshila aficitilamo no mulandu acitile fyo. Tufwile ukwishiba ukufwaya kwakwe. Nga twaishiba sana ukufwaya kwa kwa Yehova ukwalondololwa bwino bwino, e lyo tukamona sana ukuti ‘Lesa alikwatisha amano.’—Rom. 11:33.

Yehova Ni Lesa Uwakwata Ubufwayo

4, 5. (a) Ukulingana na Baibolo, bushe ishiwi lya kuti “ukufwaya” nelyo “ubufwayo” lyalola mwi? (b) Langilileni ifyo ubufwayo bwingafikilishiwa mu nshila shapusanapusana.

⁴ Yehova ni Lesa uwakwata ubufwayo, kabili Baibolo ilalandapo pa “kufwaya kwakwe ukushakaaluke.” (Efes. 3:10, 11) Bushe ici calola mwi? Ishiwi lya kuti “ukufwaya” nangu ubufwayo, ukulingana na Baibolo, lilosha ku buyo umuntu akwata ubo engafikilisha mu nshila ishapusanapusana.

⁵ Natulangilile: Umuntu kuti afwaya ukuya ku cifulo cimo. Ubuyo bwakwe nelyo ubufwayo bwakwe, kufika kuli ico cifulo. Pa kufika kuli ico cifulo napamo kuti abomfya imyendele yalekanalekana e lyo ne nshila engapita na sho kuti shaba ishalekanalekana. Ilyo asala ukupita inshila imo, nalimo kuti kwaba ifingalenga apita inshila imbi. Ne fi, fintu pamo nga imicele iyo ashacilaenekela, bamotoka ukufula pa musebo, nelyo kuti asanga umusebo apitile nabesala. Na lyo line, nangu ca kuti apita inshila imbi, nga afika uko aleya ninshi afikilisha ubufwayo bwakwe.

6. Cinshi cilanga ukuti Yehova alaitemenwa ukwalula ifintu pa kuti afikilishe ukufwaya kwakwe?

⁶ Nga filya cingaba ku uleya ku cifulo cimo, Yehova na o alaalulako ifintu pa kuti afikilishe ubufwayo bwakwe ubushaluka. Apo alipeela  abantu na bamalaika insambu sha kuisalila, alaalulako inshila ya kucitilamo ifintu pa kufikilisha ukufwaya kwakwe. Ku ca kumwenako, natulande pa fyo Yehova afikilisha ukufwaya kwakwe ukwakuma Umwana uwalaiwe. Pa kutendeka fye, Yehova aebele abantunse ba kubalilapo babili ukuti: “Fyaleni, fuleni, kumaneni pe sonde no kulimapo.” (Ukute. 1:28) Apo balya bantu mu Edeni balipondweke, bushe uku ukufwaya kwa kwa Lesa kwapwilile palya pene? Awe iyo! Ilyo line fye Yehova afwaile inshila imbi iya kufikilishamo ukufwaya kwakwe. Asobele ukuti kwali no kwisa “umwana” uukesafumyapo ifyabipa fyonse ifyo balya bacipondoka baleta.—Ukute. 3:15; Heb. 2:14-17; 1 Yoh. 3:8.

7. Finshi twingasambilila kuli filya Yehova ailondolola umwine ifyalembwa pa Ukufuma 3:14?

⁷ Filya Yehova akwata amaka ya kwalula inshila ya kucitilamo ifintu pa kuti afikilishe ukufwaya kwakwe, calingana ne fyo umwine ailondolola. Ilyo Mose ale-eba Yehova amafya ali no kukwata pa kubomba umulimo apeelwe, Yehova amulaile ati: “‘Nkaba uo nkaba.’ Kabili atile: ‘Ifi e fyo ukasose ku bana ba kwa Israele, “nkaba nantuma kuli imwe.”’” (Ukufu. 3:14) Kanshi Yehova kuti aba ifili fyonse engafwaya ukuba pa kuti fye afikilishe ukufwaya kwakwe bwino sana! Umutumwa Paulo alilangilila ici bwino bwino mwi buuku lya Abena Roma icipandwa 11. Muli ici cipandwa alanda pa muolife wa mampalanya. Nampo nga twakwata isubilo lya kuya ku muulu nangu ilya kuba no mweo wa muyayaya pano isonde, ukusambilila pali ici cilangililo kwalatwafwa ukumfwikisha ukuti Yehova alikwatisha amano.

Ukufwaya kwa kwa Yehova Ukwakuma Umwana Walaiwe

8, 9. (a) Fishinka nshi 4 ifyalatwafwa ukumfwikisha icilangililo ca muolife? (b) Cipusho nshi twalalandapo nomba, kabili calatwafwa ukwishiba cinshi pali Yehova?

⁸ Ilyo tatulaumfwikisha icilangililo ca muolife, tufwile ukwishiba ifishinka 4 ifilanda pa fyo ukufwaya kwa kwa Yehova ukwakuma umwana walaiwe kwaleya kulesokololwa. Ica kubalilapo, Yehova alaile Abrahamu ukuti “inko shonse isha pe sonde [shali no kuimwena] amapaalo” mu mwana wakwe, nelyo mu bali no kutuntuka muli ena. (Ukute. 22:17, 18) Ica bubili ca kuti, mu luko lwa bena Israele ulwafumine muli Abrahamu e mwali no kufuma abali no kupanga ‘ubufumu bwa bashimapepo.’ (Ukufu. 19:5, 6) Ica butatu ca kuti, ilyo abengi abafyelwe abena Israele bakeene Mesia, Yehova abomfeshe inshila imbi pa kuti kube ‘ubufumu bwa bashimapepo.’ (Mat. 21:43; Rom. 9:27-29) Na mu kulekelesha, nangu ca kuti Yesu e mukalamba mu mwana wa kwa Abrahamu, bambi nabo balipeelwa ishuko lya kuba ulubali lwa mwana wa kwa Abrahamu.—Gal. 3:16, 29.

⁹ Ukulunda pali ifi fishinka 4, mwi buuku lya Ukusokolola tusangamo ukuti abantu 144,000 e bakaba ishamfumu na bashimapepo pamo na Yesu mu muulu. (Ukus. 14:1-4) Aba nabo betwa ati “abana ba kwa Israele.” (Ukus. 7:4-8) Nomba ninshi bonse ba 144,000 bena Israele nelyo abaYuda? Icasuko kuli ico cipusho cilelanga ifyo Yehova aitemenwa ukwalulako ifintu pa kuti afikilishe ukufwaya kwakwe. Lekeni nomba tumone ifyo kalata umutumwa Paulo alembeele abena Roma itwafwa ukwasuka ico cipusho.

‘Ubufumu bwa Bashimapepo’

10. Lishuko nshi ilyo uluko lwa bena Israele lweka fye lwali no kukwata?

¹⁰ Nga fintu tulandilepo kale, ni mu luko lwa kwa Israele mweka e mwali no kufuma abali no kupanga ‘ubufumu bwa bashimapepo kabili uluko lwa mushilo.’ (Belengeni Abena Roma 9:4, 5.) Lelo cinshi cali no kucitika ilyo Umwana walaiwe aali no kwisa? Bushe mu bena Israele e mwali no kufuma ba 144,000, abena Israele ba ku mupashi, abali no kwisaba ulubali lwa bubili ulwa mwana wa kwa Abrahamu?

11, 12. (a) Ni lilali ukusala abali no kupanga Ubufumu bwa mu muulu kwatendeke, kabili bushe abaYuda abengi abaliko ilya nshita bacitile shani? (b) Bushe Yehova acitile shani pa kukumanisha “impendwa yonse” iya balingile ukuba umwana wa kwa Abrahamu?

 ¹¹Belengeni Abena Roma 11:7-10. AbaYuda abengi balikeene Yesu, lelo kwali abanono abamutetekele. E ico, abaYuda balibapokele ishuko lilya bakwete fye beka ilya kuti muli bena mukafume aba kuba umwana wa kwa Abrahamu. Lelo, ilyo ukusala abali no kupanga ‘ubufumu bwa bashimapepo’ mu muulu kwatendeke pa Pentekoste mu 33 C.E., kwali abaYuda bamo abalungama abasumine ukuba mu ‘bufumu bwa bashimapepo.’ Nga kubalinganya ku luko lonse ulwa baYuda, bali fye nga “bashalapo” pantu bali abanono sana.—Rom. 11:5.

¹² Bushe Yehova ali no kucita shani pa kukumanisha “impendwa yonse” iya bali no kuba umwana wa kwa Abrahamu? (Rom. 11:12, 25) Moneni ifyo umutumwa Paulo ayasuka ici cipusho. Atila: “Te kutila icebo ca kwa Lesa califililwe. Pantu te bonse abatuntuka muli Israele [wa cine cine] ababa ‘abena Israele’ bene bene. Kabili te kutila pantu fye bafyalwa muli Abrahamu ninshi bonse bana [bakwe aba ku mupashi] iyo . . . Kanshi abana abafyalwa ku buntunse tabali cine cine bana ba kwa Lesa iyo, lelo abana ba cilayo e bapendwa ukuti umwana.” (Rom. 9:6-8) Kanshi, ukufwaya kwa kwa Yehova takwali kwa kuti umuntu alingile ukutuntuka muli Abrahamu pa kuti fye abe ulubali lwa mwana wa kwa Abrahamu.

Umuolife wa Mampalanya

13. Bushe ifi fimininako finshi? (a) Umuolife, (b) umushila wa muolife, (b) icitimbatimba, na (c) imisambo.

¹³ Umutumwa Paulo alinganya ababa ulubali lwa mwana wa kwa Abrahamu ku misambo ya muolife wa mampalanya. * (Rom. 11:21) Uyu muolife uwalimbwa fye wimininako ifyo Lesa afikilishe ukufwaya kwakwe mu cipangano apangene na Abrahamu. Umushila wa muolife wa mushilo kabili wimininako Yehova pantu e wapeele ubumi ku bena Israele ba ku mupashi. (Esa. 10:20; Rom. 11:16) Icitimbatimba cimininako Yesu, umukalamba mu mwana wa kwa Abrahamu. Imisambo e “mpendwa yonse” iya basalwa ukuba ulubali lwa cibili ulwa mwana wa kwa Abrahamu.

14, 15. Ni bani abo ‘baputwile’ ukufuma ku muolife uwalimbwa, kabili ni bani abo balundile kuli wena?

 ¹⁴ Mu cilangililo ca muolife, abaYuda ba cine cine abakeene Yesu e bo balinganya ku misambo iyo ‘baputulako.’ (Rom. 11:17) Ico calengele bapanye ishuko lya kuba ulubali lwa mwana wa kwa Abrahamu. Lelo ni bani bali no kubapyana? AbaYuda abali ne cilumba pa mulandu wa kuti batuntwike muli Abrahamu, balemona ukuti te kuti babapyane ku nko shimbi. Lelo Yohane Kabatisha alibasokele kabela ukuti Yehova nga alefwaya, kuti ayalula amabwe ukuba abana ba kwa Abrahamu.—Luka 3:8.

¹⁵ Finshi Yehova acitile pa kuti afikilishe ukufwaya kwakwe? Paulo alondolola ukuti ali no kubuula imisambo ukufuma ku muolife wa mu mpanga no kuilunda ku muolife walimbwa pa kuti iyo misambo ipyane pali ilya baputulako. (Belengeni Abena Roma 11:17, 18.) E ico, Abena Kristu abasubwa no mupashi abafumine mu nko shimbi, pamo nga bamo abali mu cilonganino ca mu Roma, cali kwati babalunda kuli uyu muolife wa mampalanya. Ifi, e fyo baishileba ulubali lwa mwana wa kwa Abrahamu. Pa kubala, bali nge misambo ya muolife wa mu mpanga, e kutila tabakwete ishuko lya kuba muli ici cipangano caibela. Lelo Yehova alibapeele ishuko lya kuba abaYuda ba ku mupashi.—Rom. 2:28, 29.

16. Bushe umutumwa Petro alondolwele shani ifyo uluko lwa ku mupashi ulupya lwali no kupangwa?

¹⁶ Umutumwa Petro alondolola uyu mulandu ati: “Ni kuli imwe [abena Israele ba ku mupashi, ukusanshako Abena fyalo abasangwike Abena Kristu] aba [Yesu Kristu] uwa mutengo, pantu mwalitetekela; lelo ku bashatetekela, ‘ili line ilibwe ilyo bakakuula bakeene e lyaisaba ilibwe ilya pa muulu pa koona,’ kabili lyaisaba ‘ilibwe lya kuipununako kabili icilibwe ca kupunwisha.’ . . . Lelo imwe muli ‘mushobo uwasalwa, bashimapepo kabili ishamfumu, uluko lwa mushilo, abantu bakwe abaibela, pa kuti mubile konse konse ubucindami’ bwa wamwitile  ukuti mufume mu mfifi mwingile mu lubuuto lwakwe ulwapesha amano. Pantu kale tamwali abantu ba kwa Lesa, lelo nomba muli bantu bakwe; tamwabelelwe uluse, lelo nomba mwalibelelwa uluse.”—1 Pet. 2:7-10.

17. Mulandu nshi twingalandila ukuti ico Yehova acitile cali icaibela?

¹⁷ Yehova acitile ico abengi bashale-enekela nangu panono. Ukuputula imisambo ukufuma ku muolife wa mu mpanga no kuilunda ku muolife uwalimbwa fye cintu ico abantu bashalecita. (Rom. 11:24) Mulandu nshi? Tacaseekele kabili tacalolelemo ukulunda umusambo wa muolife wa mu mpanga ku muolife uwalimbwa fye. Lelo abalimi bamo mu nshita sha batumwa e fyo balecita. * Yehova na o acitile icintu icaibela. AbaYuda, tabalemona ukuti Abena fyalo bali na maka ya kutwala ifisabo ifisuma. Lelo, Yehova alengele Abena fyalo nabo ukuba “uluko” ulutwala ifisabo fya Bufumu. (Mat. 21:43) Ukutampila pa kusubwa kwa kwa Korneli, Umwina fyalo uushasembulwilwe uwabalilepo ukuba Umwina Kristu mu 36 C.E., ishuko lyalipeelwe ku bashali abaYuda kabili abashasembulwilwe ukuti balundwe kuli uyu muolife wa mampalanya.—Imil. 10:44-48. *

18. Lishuko nshi ilyo abafyalilwe mu buYuda bakwete pa numa ya mwaka wa 36 C.E.?

¹⁸ Bushe ico calola mu kuti pa numa ya 36 C.E., takwali nangu umo uwafyalilwe mu buYuda uwali no kuba ulubali lwa mwana wa kwa Abrahamu? Iyo. Paulo alondolola ukuti: “[Abafyalilwa mu buYuda] na bo, nga ba-aluka no kutetekela na kabili, bakalundwako; pantu Lesa te kuti afilwe ukubalundako na kabili. Pantu imwe mwe bena fyalo nga mwaputwilwe ku muolife wa mu mpanga uwaimenene fye kabili mwalundilwe ku muolife wa kulimba fye, kanshi kuti ca-anguka imisambo yali ku muolife wa kulimba fye ukulundwa ku muolife yaliko!”—Rom. 11:23, 24.

“Israele Onse Akapusuka”

19, 20. Bufwayo nshi ubwa kwa Yehova ubulefikilishiwa ukulingana ne cilangililo ca muolife wa mampalanya?

¹⁹ Kanshi ukufwaya kwa kwa Yehova ukukuma kuli “Israele wa kwa Lesa” kulefikilishiwa mu nshila ya kupapusha. (Gal. 6:16) Nga filya Paulo asosele, “Israele onse akapusuka.” (Rom. 11:26) Pa nshita ya kwa Yehova iyalinga, “Israele onse,” e kutila abena Israele bonse aba ku mupashi, bali no kuba ishamfumu kabili bashimapepo ku muulu. Tapali icingalenga ukufwaya kwa kwa Yehova ukukanacitika!

²⁰ Nga fintu casobelwe, umwana wa kwa Abrahamu, e kutila Yesu Kristu pamo na ba 144,000, bakapaala “inko shonse isha pe sonde.” (Ukute. 22:18; Rom. 11:12) Ici cikalenga abantu ba kwa Lesa bonse ukunonkelamo muli uku kupekanya kwakwe. Kanshi ilyo tulesambilila pa fyo Yehova afikilisha ukufwaya kwakwe ukushakaaluke, tulapapa sana ukumona ‘amapaalo ubwingi ayafuma kuli Lesa ne fyo akwatisha amano!’—Rom. 11:33.

[Amafutunoti]

Bushe Muleibukisha?

• Finshi tusambilila pali Yehova nga twamona inshila afikilishishamo ukufwaya kwakwe?

• Mwi buuku lya Abena Roma icipandwa 11, finshi ifi fimininako?

umuolife.

umushila.

icitimbatimba.

imisambo.

• Mulandu nshi ukubika imisambo ya muolife wa mu mpanga ku muolife walimbwa kwabelele ukwaibela?

[Ifipusho]

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 24]

Mulandu Nshi Imisambo ya Muolife wa mu Mapanga Yalundilwe ku Mulolife Walimbilwe?

 ▪ Lucius Junius Moderatus Columella ali mushilika umwina Roma kabili umulimi uwaliko mu nshita ya batumwa. Alilembele ifitabo 12 ifyalelanda pa mikalile ya mu mishi na pa bulimi.

Mwi buuku lyalenga busano ilyo alembele, alanda pe pinda lya kale ilitila: “Uulimba umuolife, alaulomba ukuti umupeele ifisabo; uubikamo umufundo, alaupapaata ukuti umupeele ifisabo; e lyo uutungwila umuolife, alaupatikisha ukuti utwale ifisabo.”

Pa numa ya kulanda pa miti iilelema lelo iifilwa ukutwala ifisabo, alanda ififwile ukucitwa ati: “Mufwile ukutula imisambo ya iyo miti e lyo mulya mutulile mwabikamo utumisambo uto mwafumya ku muolife wa mu mpanga; icicitika ca kuti uyo muti ulatendeka ukutwala nga mwabikamo utumisambo twa muti uutwala ifisabo.”

[Icikope pe bula 23]

Bushe mwalishiba umwalola icilangililo ca muolife wa mampalanya?