Calola mwi Ukuti Lesa Alatuusha ku Mulimo Wakwe?
Calola mwi Ukuti Lesa Alatuusha ku Mulimo Wakwe?
“Kucili isabata lya kutuushamo ku bantu ba kwa Lesa.”—HEB. 4:9.
1, 2 Ukulingana na mashiwi yaba pa Ukutendeka 2:1-3 finshi twingalanda pa bushiku bwalenga 7, kabili mepusho nshi twingepusha?
ICIPANDWA ca kubalilapo ice buuku lya Ukutendeka, cilondolola ukuti mu nshiku 6, Lesa apangile isonde ilya kuti abantu baleikalamo. Ishi nshiku te nshiku sha ma-awala 24. Ilyo Baibolo ilanda pa mpela ya bushiku bumo na bumo, itila: “Kwali ne cungulo, kwali no lucelo.” (Ukute. 1:5, 8, 13, 19, 23, 31) Lelo aya mashiwi tayalandwapo mu Ukutendeka 2:1-3 umo balanda pa bushiku bwalenga 7.
2 Apo muli ifi fikomo twamwaba aya mashiwi, kanshi na lintu Mose alembele ibuuku lya Ukutendeka mu 1513 B.C.E., ubushiku bwalenga 7, ubushiku bwa kwa Lesa ubwa kutuushamo, ninshi tabulapwa. Bushe ubu bushiku bwalitwalilila ukufika na ino nshita? Nga ni fyo, bushe kuti twaingilamo pali lelo? Ukwishiba ifyasuko kuli ifi fipusho kuti kwatwafwa sana.
Bushe Yehova Acili ‘Aletuusha’?
3. Bushe amashiwi ya kwa Yesu ayaba pali Yohane 5:16, 17 yalanga shani ukuti ubushiku bwalenga 7 bwalitwalilile na mu nshita sha Bena Kristu ba kubalilapo?
3 Kwaliba ifintu fibili ifilanga ukuti ubushiku bwalenga 7, ubushiku bwa kutuusha, bwalitwalilile ukufika na mu nshita sha Bena Kristu ba kubalilapo. Intanshi natulande pa fyo Yesu aebele abalwani bakwe abamupeele umulandu ilyo aposeshe umuntu pe Sabata, pantu bena baleti ukucita ifyo, kubomba umulimo. Shikulu atile kuli bena: “Tata acili alebomba, na ine ncili ndebomba.” (Yoh. 5:16, 17) Cinshi Yesu alelandapo? Yesu apeelwe umulandu wa kuti alebomba pe Sabata, e lyo ayaswike ati: “Tata acili alebomba.” Ico Yesu ale-eba abalemukaanya ca kuti: ‘Ine na Tata tubomba umulimo umo wine. Apo Tata alitwalilila ukubomba pa myaka iingi sana, na ine kanshi mfwile ukutwalilila ukubomba na pe Sabata.’ Kanshi Yesu alefwaya beshibe ukuti na lilya ali pano isonde, ubushiku ubukalamba ubwalenga 7, ubo Lesa atuushamo, ninshi tabulapwa. *
4. Cinshi cimbi ico Paulo alandilepo icilanga ukuti ubushiku bwalenga 7 bwalitwalilile ukufika na mu nshiku shakwe?
4 Paulo alilandilepo pa ca bubili icilanga ukuti ubushiku bwa kutuusha bwalitwalilile. Ilyo ayambwile amashiwi yaba pa Ukutendeka 2:2 ayalanda pa kutuusha kwa kwa Lesa, alembele ukuti: “Ifwe fwe batetekela tuleingila mu kutuusha.” (Heb. 4:3, 4, 6, 9) Kanshi ubushiku bwalenga 7 bwalitwalilile ukufika na mu nshiku sha kwa Paulo. Bushe ubu bushiku bwali no kubako ukufika lilali?
5. Bufwayo nshi Lesa abikiileko ubushiku bwalenga 7, kabili ni lilali ubu bufwayo bukafikilishiwa?
5 Pa kwasuka ico cipusho, tufwile ukwibukisha ico ubushiku bwalenga 7 bwabeleleko. Pa Ukutendeka 2:3 palondolola ukuti: “Lesa apaalile ubushiku bwalenga 7 no kubulenga ukuba ubwa mushilo.” Yehova alengele bulya ubushiku ukuba ubwa mushilo, nelyo ubwaibela pa kuti afikilishe ubufwayo bwakwe. Ubufwayo bwakwe bwali bwa kuti pano isonde pakekale abantu aba cumfwila, aba kusakamana isonde ne fya mweo fyonse ifyabapo. (Ukute. 1:28) Ici e calenga ukuti Yehova Lesa na Yesu Kristu, “Umwine we sabata,” batwalilile ukubomba ukufika na ino nshita. (Mat. 12:8) Ukutuusha kwa kwa Lesa kukatwalilila mpaka ubufwayo abikileko uku kutuusha bukafikilishiwe pa mpela ya Kuteka kwa kwa Kristu ukwa Myaka Ikana Limo.
Te Kwesha ‘Ukuwa no Kupashanya Balya Ababulilwe Icumfwila’
6. Ni bani abo tushifwile ukupashanya, kabili finshi twingasambilila kuli bena?
6 Lesa alilondolwele bwino bwino ubufwayo bwakwe kuli Adamu na Efa, lelo tabamumfwilile. Pa numa, kwaishileba na bambi abengi nga nshi abakeene ukumfwila Lesa. No luko lwa bena Israele, abali abantu ba kwa Lesa, nabo balikeene ukumumfwila. E mulandu wine Paulo asokele Abena Kristu ba kubalilapo ukuti na pali bena kuti paba abengakaana ukumfwila Lesa nga filya Abena Israele bacitile. Alembele ukuti: “E ico tuibikilisheko ukwingila muli uko kutuusha, epali umo awa no kupashanya balya ababulilwe icumfwila.” (Heb. 4:11) Moneni ukuti Paulo atile ukubulwa icumfwila kwali no kulenga bafilwa ukwingila mu kutuusha kwa kwa Lesa. Bushe ico calola mwi? Bushe cilolele mu kuti nga twakaana ukutungilila ubufwayo bwa kwa Lesa, te kuti twingile mu kutuusha kwakwe? Icasuko kuli ici cipusho nacicindama sana kabili twalacilandapo na kabili. Lelo natubale tulande pa fyabipa ifyacitile abena Israele pa kuti tusambilileko na fimbi pa lwa kwingila mu kutuusha kwa kwa Lesa.
“Tabakengile mu Kutuusha Kwandi”
7. Cinshi Yehova alefwaya ilyo afumishe abena Israele mu buusha mu Egupti, kabili cinshi balingile ukucita?
7 Mu 1513 B.C.E., Yehova alyebele umubomfi wakwe Mose ubufwayo bwakwe ubwakumine abena Israele. Lesa atile: “Ndeya ku kubapokolola mu minwe ya bena Egupti no kubafumya muli cilya calo [Egupti] no kubatwala ku calo icisuma kabili icapabuka, icalo umwaba umukaka no buci.” (Ukufu. 3:8) Nga filya fine Yehova alaile Abrahamu icikolwe cabo, ico afumiishe abena Israele “mu minwe ya bena Egupti” ni co alefwaya babe abantu bakwe. (Ukute. 22:17) Lesa apeele abena Israele amafunde ayali no kulenga baba ifibusa fyakwe. (Esa. 48:17, 18) Aebele abena Israele ukuti: “Nga mwakulaumfwa kwi shiwi lyandi kabili nga mwakulasunga icipangano candi [nga fintu Amafunde yalandile], e lyo mukaba nge cipe candi ica mutengo pa bantu na bantu bonse, pantu isonde lyonse lyandi.” (Ukufu. 19:5, 6) Kanshi pa kuti abena Israele babe ifibusa fya kwa Lesa, balingile ukulaumfwila ishiwi lyakwe.
8. Bushe ubumi bwa bena Israele bwali no kuba shani ababa ne cumfwila kuli Lesa?
8 Tontonkanyeni ifyo ubumi bwa bena Israele bwali no kuba abomfwila ishiwi lya kwa Lesa! Yehova nga alipaalile amabala yabo yonse kumo na ya myangashi, ifitekwa fyabo, e lyo ne mikuni yabo. Abalwani babo nga tabatwalilile ukubacusha. (Belengeni 1 Ishamfumu 10:23-27.) Na lintu Mesia aishile, ababa ne cumfwila nga tabaletekwa ne nko shimbi pamo nga ubuteko bwa bena Roma ubwatekele inko ishingi. Israele ali no kuba uluko ulusuma ulo inko shimbi shali no kusambililako no kumona ukuti ukumfwila Lesa wa cine kwali no kulenga shapaalwa.
9, 10. (a) Mulandu nshi cabipile sana ku bena Israele ukufwaya ukubwelela ku Egupti? (b) Bushe ukubwelela ku Egupti kwali no kukuma shani ukupepa kwa bena Israele?
9 Abena Israele balikwete ishuko ilikalamba sana ilya kubombela pamo na Yehova mu kufikilisha ubufwayo bwakwe. Kabili ici cali no kuleta amapaalo kuli bena na mu kuya kwa nshita indupwa shonse pano calo shali no kupaalwa! (Ukute. 22:18) Lelo lulya luko lonse lwalipondweke kabili talwafwaile ukuba uluko lwa kwa Yehova no kuba ica kumwenako icisuma ku nko shimbi. Lwafwaile no kubwelelamo ku Egupti! (Belengeni Impendwa 14:2-4.) Lelo bushe ababwelela ku Egupti nga batungilile shani ubufwayo bwa kwa Lesa no kulenga inko shimbi ukusambililako kuli bena? Ico nga tacacitike. Na kuba, abena Israele ababwelelamo ku babatekele mu busha, nga tabalekonka na Mafunde ya kwa Mose, kabili nga tabanonkelemo mu fyo Yehova ateyenye pa kuti imembu shabo shile-elelwa. Ico nga calangile ukuti babikile fye amano ku fyabo, te ku bufwayo bwa kwa Lesa. E mulandu wine Yehova alandile pali aba bacipondoka ukuti: “Nalikalipe pali iyi nkulo kabili natile, ‘Balaluba lyonse mu mitima yabo, ne mibele yandi tabaishiba.’ Na ine e pa kulapa mu bukali bwandi nati, ‘Tabakengile mu kutuusha kwandi.’”—Heb. 3:10, 11; Amalu. 95:10, 11.
10 Ilyo lulya luko lwa bacipondoka lwafwaile ukubwelela ku Egupti, lwalangile fye ukuti talwacindike amapaalo ya kwa Lesa ayo lwapokelele, lelo lwabikile amano kuli liiki na kanyense na galiki ifyali mu Egupti. (Impe. 11:5) Bali nga Esau uwakabwile ububeli bwakwe ne mbale imo iya fya kulya.—Ukute. 25:30-32; Heb. 12:16.
11. Bushe ukubulwa icishinka ukwa bena Israele aba mu nshiku sha kwa Mose kwakumine shani ubufwayo bwa kwa Lesa?
11 Nangu ca kutila abena Israele abafumine mu Egupti tabakwete icitetekelo, Yehova alitwalilile ukubomba pa kuti afikilishe ubufwayo bwakwe, kabili atendeke ukubika amano ku nkulo yakonkelepo. Aba muli ilya inkulo ipya bali ne cumfwila ukucila ifikolwe fyabo. Baingile mu Calo ca Bulayo no kutendeka ukucimfya ukulingana ne fyo Yehova abebele. Pali Yoshua 24:31 patila: “Israele atwalilile ukubombela Yehova mu nshiku shonse isha kwa Yoshua na mu nshiku shonse isha bakalamba abashele aba mweo ilyo Yoshua afwile kabili abaishibe umulimo onse uwa kwa Yehova uo abombeele Israele.”
12. Twaishiba shani ukuti na pali lelo abantu kuti baingile mu kutuusha kwa kwa Lesa?
12 Na lyo line, aba muli ilya inkulo abali ne cishinka balipwile ukufwa kabili paishile inkulo imbi “iishaishibe Yehova nelyo imilimo iyo acitiile Israele.” E ico “abana ba kwa Israele batendeke ukucita ifyabipa mu menso ya kwa Yehova no kulabombela baBaali.” (Abapi. 2:10, 11) Nangu ca kuti bali mu Calo ca Bulayo, ‘tabaingile mu kutuusha.’ Pa mulandu wa kukanaba ne cumfwila, tabatwalilile ukuba pa mutende na Lesa. Paulo alilandilepo pali ici ilyo alembele ukuti: “Yoshua nga alibengishe [abena Israele] mu kutuusha, Lesa nga talandile na kabili pa bushiku bumbi. E ico kanshi kucili isabata lya kutuushamo ku bantu ba kwa Lesa.” (Heb. 4:8, 9) “Abantu ba kwa Lesa” abo Paulo alelandapo bali bena Kristu. Bushe ico cilolele mu kuti Abena Kristu baali no kwingila mu kutuusha kwa kwa Lesa? Ukwabula no kutwishika, Abena Kristu bonse, abaYuda na bena Fyalo, baali no kwingila muli uku kutuusha!
Bamo Balafilwa Ukwingila mu Kutuusha kwa kwa Lesa
13, 14. (a) Mu nshiku sha kwa Mose, cinshi abena Israele balingile ukucita pa kwingila mu kutuusha kwa kwa Lesa? (b) Mu nshiku sha batumwa, cinshi Abena Kristu balingile ukucita pa kwingila mu kutuusha kwa kwa Lesa?
13 Ilyo Paulo alembeele Abena Kristu abaHebere, alisakamene pantu bamo pali bena tabaletungilila ubufwayo bwa kwa Lesa ubwalesokololwa. (Belengeni AbaHebere 4:1.) Cinshi cilanga ifyo? Balitwalilile ukukonka Amafunde ya kwa Mose. Pa myaka nalimo 1,500, umwina Israele onse uwalefwaya ukutungilila ubufwayo bwa kwa Lesa alingile ukulakonka Amafunde ya kwa Mose. Lelo ilyo Yesu afwile, Lesa alifumishepo yalya Mafunde. Abena Kristu bamo balifililwe ukukonka ico, kabili bapampamine fye pa kulakonka fimo ifyali mu Mafunde. *
14 Paulo aebele balya Abena Kristu abakonkenyepo ukukonka Amafunde ya kwa Mose ukuti, bushimapepo bwa kwa Yesu, icipangano cipya, ne tempele lya mampalanya, fyaliweme sana ukucila ifyaliko mu nshita ya bena Israele. (Heb. 7:26-28; 8:7-10; 9:11, 12) E ico Paulo afwile aletontonkanya pe Funda lya kusunga Isabata cila mulungu ilyo alembele pa fyo cacindama ukwingila mu bushiku bwa kwa Yehova ubwa kutuusha. Atile: “Kanshi kucili isabata lya kutuushamo ku bantu ba kwa Lesa. Pantu umuntu uwaingila mu kutuusha kwa kwa Lesa, ninshi atuusha na ku milimo yakwe, filya fine na Lesa atuushishe ku milimo yakwe.” (He 4:8-10) Balya Abena Kristu abaHebere balingile ukuleka ukutontonkanya ukutila Yehova ali no kulabapaala nga balecita ifyali mu Mafunde ya kwa Mose. Ukutula pa Pentekoste ya mu 33 C.E., Lesa atendeke ukupaala abakwete icitetekelo muli Yesu Kristu.
15. Mulandu nshi tufwile ukubela ne cumfwila pa kwingila mu kutuusha kwa kwa Lesa?
15 Cinshi calengele abena Israele mu nshiku sha kwa Mose ukukanaingila mu Calo ca Bulayo? Kubulwa icumfwila. Cinshi calengele Abena Kristu bamo mu nshiku sha kwa Paulo ukukanaingila mu kutuusha kwa kwa Lesa? Nabo bene kubulwa icumfwila. Balifililwe ukusumina ukuti ico Lesa abapeelele Amafunde ya kwa Mose califikilishiwe no kuti Yehova nomba taletungulula abantu bakwe ukupitila muli yalya Mafunde.
Ifyo Twingengila mu Kutuusha kwa kwa Lesa Pali Lelo
16, 17. (a) Bushe kuti twaingila shani mu kutuusha kwa kwa Lesa? (b) Cinshi tukalandapo mu cipande cikonkelepo?
16 Tapali nangu umo pali ifwe uwasumina ukuti Abena Kristu pali lelo balingile ukulakonka ifyaba mu Mafunde ya kwa Mose pa kuti bakapusuke. Paulo alilondolwele bwino ici ilyo alembeele abena Efese Ukuti: “Pantu ni kuli ci cikuuku ca kwa Lesa ico mwatetekela e ko mwapusukila; kabili ici tacafuma kuli imwe, bupe fye bwa kwa Lesa. Tacafuma mu milimo iyo, pa kuti umuntu nangu umo eba na pa kuitakishisha.” (Efes. 2:8, 9) Nomba ninshi Abena Kristu bengila shani mu kutuusha kwa kwa Lesa? Yehova alengele ubushiku bwalenga 7 ukuba ubwaibela pa kuti akafikilishemo bwino bwino ubufwayo bwakwe kwi sonde. Kuti twaingila mu kutuusha kwa kwa Yehova, nga ca kutila tuletungilila ubufwayo bwakwe no kumfwila ifyo atweba ukupitila mu kuteyanya kwakwe.
17 Lelo nga twakaana ukulakonka ifya mu Baibolo ifyo umusha wa cishinka kabili uwashilimuka atufunda, no kulakonka fye ifyo fwe bene tulefwaya, ninshi tatuletungilila ubufwayo bwa kwa Lesa ubuya bulefikilishiwa. Ici kuti calenga bucibusa bwesu na Yehova ukupwa. Mu cipande cikonkelepo, tukalanda pa fintu fimo ifitupeela ishuko lya kulanga ukuti tulomfwila Lesa. Ifyo tusala ukucita pali ifi fintu e fikalanga nga twalingila mu kutuusha kwa kwa Lesa.
[Amafutunoti]
^ para. 3 Pe Sabata, bashimapepo na bena Lebi balebomba imilimo pe tempele kabili ‘tabaleba na mulandu.’ Apo Yesu e shimapepo mukalamba mwi tempele lya mampalanya ilya kwa Lesa, talingile ukutiina ukulabomba imilimo ya kwa Lesa pe tempele pa bushiku bwe Sabata.—Mat. 12:5, 6.
^ para. 13 Tatwaishiba nampo nga Abena Kristu bamo abali abaYuda balitwalilile ukucita ifyalecitwa pa Bushiku bwa Cifuta Mulandu, pa numa ya Pentekoste ya mu 33 C.E. Ukucita ifyo nga kwalangile ukuti tabacindike ilambo lya kwa Yesu. Lelo Abena Kristu bamo abali abaYuda balikonkenyepo ukucita fimo ifya-ampene ne fyali mu Mafunde ya kwa Mose.—Gal. 4:9-11.
Ifipusho fya Kutontonkanyapo
• Cinshi ubushiku bwalenga 7 ubwa kutuusha kwa kwa Lesa bwabelako?
• Twaishiba shani ukuti ubushiku bwalenga 7 e po bucili?
• Cinshi calengele abena Israele mu nshiku sha kwa Mose, na Bena Kristu ba kubalilapo bamo ukukanaingila mu kutuusha kwa kwa Lesa?
• Kuti twaingila shani mu kutuusha kwa kwa Lesa pali lelo?
[Ifipusho]
[Amashiwi pe bula 27]
Kuti twaingila mu kutuusha kwa kwa Yehova, nga ca kutila tuletungilila ubufwayo bwakwe no kumfwila ifyo atweba ukupitila mu kuteyanya kwakwe
[Ifikope pe bula 26, 27]
Cinshi cifwaikwa ku bantu ba kwa Lesa na pali lelo pa kwingila mu kutuusha kwakwe?
