Afweni Bamunyinefwe Ukulunduluka

“Onse uo basambilisha bwino akaba nga kasambilisha wakwe.”—LUKA 6:40.

1. Ilyo Yesu alebomba umulimo pe sonde, finshi acitile pa kutendeka icilonganino?

ILYO umutumwa Yohane alepwisha ukulemba ibuuku lyakwe ilya Mbila nsuma, atile: “Na kuba, kwaliba ifintu na fimbi ifingi ifyo Yesu acitile, ifyo nga fyalilembelwe fyonse, ndetila, pano calo tapengakumana amabuuku ayengalembwa.” (Yoh. 21:25) Pa fintu ifingi ifyo Yesu abombele mu nshita fye inono paali no mulimo wa kufwaya abaume abo aali no kusambilisha pa kuti bakashale balebomba umulimo wa butungulushi nga abwelelamo ku muulu. Ilyo abwelelemo ku muulu mu 33 C.E., Yesu ashiile atendeka icilonganino icali no kuya cilekulilako fye.—Imil. 2:41, 42; 4:4; 6:7.

2, 3. (a) Mulandu nshi abaume ababatishiwa balefwaikilwa sana ukuti bengafikapo mu filonganino? (b) Finshi twalalandapo muli cino cipande?

² Apo bakabila ba Bufumu balicila pali 7 milioni mu filonganino ukucila pali 100,000 mu calo conse, kanshi abaume abakutungulula mu filonganino bacili balafwaikwa. Ku ca kumwenako, baeluda balafwaikwa sana mu filonganino. E co tulatasha sana abafwaya ukubomba uyu mulimo pantu ‘bafwaya umulimo uusuma.’—1 Tim. 3:1.

³ Lelo iyi milimo taisa fye nga meno ya mu kanwa. Amasambililo nangu ifyo aishiba te fingalenga abomba iyi milimo. Pa kuti abombe bwino iyi milimo alingile ukukumanisha ififwaikwa  fya ku mupashi, e kutila imibele ya Bwina Kristu. Bushe abaume mu cilonganino kuti babafwa shani pa kuti balebomba imilimo ya mu cilonganino? Yesu atile: “Onse uo basambilisha bwino akaba nga kasambilisha wakwe.” (Luka 6:40) Muli cino cipande twalalanda pa nshila shimo isho Kasambilisha Mukalamba Yesu Kristu ayafwililemo abasambi bakwe ukubomba imilimo ikalamba, kabili twalamona na fintu twingasambililako ku fyo acitile.

‘Imwita ati Abanandi’

4. Bushe Yesu alangile shani ukuti ali cibusa musuma ku basambi bakwe?

⁴ Yesu tasuulile abasambi bakwe lelo alebamona ukuti banankwe. Aleba nabo, talebalenga ukuyumfwa ukuti tabaishiba nangu cimo kabili ‘alebeba fyonse ifyo aumfwile kuli Wishi.’ (Belengeni Yohane 15:15.) Elenganyeni ifyo batemenwe ilyo Yesu ayaswike icipusho ico bamwipwishe abati: “Cinshi tukeshibilako ukuti e po muli no kuti icalo cili ku mpela?” (Mat. 24:3, 4) Na kabili alebeba ne fyo aletontonkanya e lyo ne fyo aleyumfwa. Ku ca kumwenako, ubushiku ilyo Yesu bamufutwike, asendele Petro, Yakobo na Yohane mwi bala lya Getsemane uko aile mu kupepa sana pa mulandu wa kuti alisakamikwe nga nshi. Abatumwa bakwe batatu limbi tabaumfwileko uko Yesu alepepa lelo bafwile balimwene no kwiluka ukuti Yesu alisakamikwe nga nshi. (Marko 14:33-38) Tontonkanyeni na kabili pa fyo abasambi bakwe batatu bayumfwile ilyo bamwene uko Yesu ayalwike. (Marko 9:2-8; 2 Pet. 1:16-18) Bucibusa ubo Yesu apangile na basambi bakwe bwalibafwile sana ukubomba imilimo iikalamba na lintu Yesu abwelelemo ku muulu.

5. Fintu nshi baeluda bacita pa kuti baafwe bamunyinabo mu cilonganino?

⁵ Nga filya Yesu aali, baeluda nabo balaba aba bucibusa kabili balaafwa bamunyinefwe. Balaba aba cikuuku kuli bamunyinabo pantu balabalanga ukuti balibatemwa. Nangu ca kuti baeluda balishiba ukuti caliwama ukusunga inkaama tabaifinya, lelo balacetekela bamunyinabo kabili balabebako ifyo basambilila mu Baibolo. Baeluda tabesha nangu panono ukumona kwati umubomfi utumikila uumoneka umwaice taishiba nangu cimo. Lelo bamumona ukuti alifikapo kabili kuti alunduluka ukubomba imilimo iikalamba mu cilonganino.

“Namulanga ifya kucita”

6, 7. Landeni pa ca kumwenako ca kwa Yesu ico ashilile abasambi bakwe ne fyo cabafwile.

⁶ Nangu ca kuti abasambi ba kwa Yesu balitemenwe ifya kwa Lesa, limo balefwaya ukulacita ifintu ukulingana ne ntambi bakulilemo. (Mat. 19:9, 10; Luka 9:46-48; Yoh. 4:27) Lelo nangu cibe fyo Yesu talebatiinya nangu ukwikalila fye ukulabeba ifya kucita. Talebeba ifyo bashingaba na maka ya kucita nangu ukulabeba ukucita ifyo ena ashalecita. Lelo, Yesu alebeba ukucita ifyo ena alecita.—Belengeni Yohane 13:15.

⁷ Ca kumwenako nshi ico Yesu ashiliile abasambi bakwe? (1 Pet. 2:21) Pa kuti engafwa bwino abantu talefwaya ukukwata sana ifintu ifingi. (Luka 9:58) Yesu ali uwaicefya kabili lyonse alesambilisha ifya mu Malembo. (Yoh. 5:19; 17:14, 17) Tali uwaifinya lelo ali uwa luse. Fyonse ifyo alecita cali ni pa mulandu wa kutemwa abantu. (Mat. 19:13-15; Yoh. 15:12) Ifyo Yesu alecita fyalyafwile sana abatumwa bakwe. Ica kumwenako fye, ilyo Yakobo balefwaya ukumwipaya tatiinine lelo atwalilile fye uwa cishinka kuli Lesa mpaka fye ilyo bamwipeye. (Imil. 12:1, 2) Nga filya Yesu abombele, Yohane na o alibombeele Lesa ne cishinka ukucila pa myaka 60.—Ukus. 1:1, 2, 9.

8. Ca kumwenako nshi ico baeluda bemikila bamunyinefwe abacaice e lyo na bantu bambi?

⁸ Ifyo baeluda abaipeelesha, abaicefya, kabili abalanga ukutemwa babomba, filafwa bamunyinefwe abacaice ukukonka ica kumwenako cabo. (1 Pet. 5:2, 3) Eco baeluda ababa ne citetekelo icakosa, abasambilisha bwino, aba mibele isuma iya Bwina Kristu kabili ababombesha mu mulimo wa kushimikila balakoseleshiwa nga baishiba ukutila bambi kuti babapashanya.—Heb. 13:7.

 ‘Yesu Alibebele Ifya Kucita E lyo Abatuma’

9. Twaishiba shani ukuti Yesu alisambilishe abasambi bakwe ifya kubomba umulimo wa kushimikila?

⁹ Pa numa ya kubombesha mu mulimo wa kushimikila pa myaka nalimo ibili, Yesu alitumine abasambi bakwe 12 pa kuti umulimo wa kushimikila uleya pa ntanshi. Pa kubatuma, abalilepo ukubeba ifya kucita. (Mat. 10:5-14) Ilyo Yesu alefwaya ukupeela abantu ifya kulya mu cisungusho, aebele abasambi bakwe ifyo alefwaya ukuti abantu bekale ne fya kwakanya ifya kulya. (Luka 9:12-17) Kanshi twamona ukuti Yesu alisambilishe abasambi bakwe pantu alibebele bwino ifya kucita. Ifyo Yesu asambilishe abasambi bakwe, ukubikako no mupashi wa mushilo fyalyafwile abatumwa ukupekanya ifya kubomba bwino umulimo mu 33 C.E. e lyo na pa numa.

10, 11. Bushe baeluda batwalilila shani ukusambilisha abapya imilimo mu cilonganino?

¹⁰ Muno nshiku, ukusambilisha umuntu ifya kubomba imilimo mu cilonganino kutendeka fye lilya line atampa ukusambilila Baibolo. Nalimo kuti twamwafwa ukwishiba ukubelenga bwino. Tulatwalilila fye ukumwafwa ilyo tulemusambilisha Baibolo. Nga atendeka ukulasangwa mu kulongana lyonse, akatwalilila ukulasambilila na fimbi nga alembesha mwi Sukulu lya Butumikishi Ilya Bulesa, aba kasabankanya uushabatishiwa e lyo kuti alecitako na fimbi. Nga abatishiwa kuti twalamukoselesha ukulawamyako Ing’anda ya Bufumu e lyo ne fileonaika. Mu kupita kwa nshita kuti bamwafwa ukwishiba ifyo engacita pa kuti engafikapo ukuba umubomfi uutumikila.

¹¹ Eluda nga alepeela munyinefwe uwabatishiwa umulimo wa kubomba, alingile ukulondolola ifya kubomba umulimo ne fyo ukuteyanya kwatantika pa fya ku-ubomba. Uyu munyinefwe uulesambilila afwile ukwishiba ifyo alingile ukulabomba. Nga cilemwansha, eluda tafwile ukumona kwati uyu munyinefwe tafikilepo ukubomba uyo mulimo. Lelo eluda alingile ukumweba umo talebomba bwino ne fyo alingile ukubomba. Baeluda balatemwa sana nga bamona ukuti abaume balebomba bwino imilimo iyo balebasambilisha.—Imil. 20:35.

“Uumfwa Ukufunda wa Mano”

12. Cinshi ukufunda kwa kwa Yesu kwawamine?

¹² Yesu ale-eba abasambi bakwe umo cila muntu alepelebela. Katulangilile: Yesu alikalipile Yakobo na Yohane pantu balefwaya ukuti umulilo ufume ku muulu no koca abena Samaria pantu tabamupokelele. (Luka 9:52-55) Ilyo nyina wa kwa Yakobo na Yohane baile kuli Yesu no kumulomba ukuti akapeele abana bakwe ififulo fya pa muulu mu Bufumu, Yesu ayaswike ati: “Ukwikala ku kulyo kwandi na ku kuso kwandi te ine mpeela, lelo abo Tata apekanishisha e bo bakapeela.” (Mat. 20:20-23) Lyonse fye Yesu alefunda bwino abantu, ifyo alebafunda fyalebafwa kabili fyonse fyalefuma mu Cebo ca kwa Lesa. Abasambilishe ukulatontonkanya pa fyo Icebo ca kwa Lesa cilanda. (Mat. 17:24-27) Yesu alishibe umo abasambi bakwe balepelebela eco talebenekela ukucita fyonse bwino. Ico alebafundila ni co alibatemenwe sana.—Yoh. 13:1.

13, 14. (a) Ni bani balingile ukufundwa? (b) Landeni pa fyo eluda alingile ukufunda uushilelunduluka?

¹³ Limo limo bamunyinefwe bonse abafwaya ukubomba imilimo mu cilonganino balafwaikwa ukufunda kwa mu Malembo nangu ukubapandako amano. Amapinda 12:15 yatila: “Uumfwa ukufunda wa mano.” Munyinefwe uwacaice atile: “Nasangile ukuti ubwafya ubukalamba nakwete, bwa kuti limo ndalufyanya. Ifyo eluda umo amfundile fyalingafwile ukutontonkanyapo bwino.”

¹⁴ Baeluda nga bamona ukuti kuli fimo ifyabipa ifilelenga ukuti munyinefwe elunduluka, bafwile ukumwafwa bwino no mutima uwafuuka. (Gal. 6:1) Limo limo baeluda kuti bafunda munyinefwe nga ca kuti imibele yakwe taiweme. Nga ca kuti munyinefwe umo munang’ani, eluda kuti amwafwa no kumweba ukuti Yesu ali uwacincila mu mulimo wa Bufumu kabili alyebele na batumwa bakwe ukupanga abasambi.  (Mat. 28:19, 20; Luka 8:1) Nga ca kuti munyinefwe alafwaya sana ukulumbuka, eluda kuti amulangilila ifyo Yesu ayafwile abasambi bakwe ukwishiba ububi bwaba mu kufwaya ukulumbuka. (Luka 22:24-27) Inga ca kuti munyinefwe tafwaya ukwelela bambi? Icingamwafwa cilangililo ca musha uwakeene ukwelela umunankwe uwakwete inkongole ishinono, nangu ca kuti alikwete inkongole ishingi, ena balimubeleele uluse. (Mat. 18:21-35) Baeluda balingile ukwangufyanya ukufunda munyinefwe nga bamona ukuti nakwata ubwafya ubukalamba.—Belengeni Amapinda 27:9.

‘Mulebombesha’

15. Bushe aba mu ng’anda ya kwa eluda kuti bamutungilila shani pa kuti alebomba bwino mu cilonganino?

¹⁵ Baeluda e basambilisha abaume ifya kubomba imilimo, lelo bambi nabo kuti baleafwilishako. Tutile, umwaume nga alyupa, umwina mwakwe na bana bafwile ukulamutungilila pa kuti alebombako imilimo mu cilonganino. E lyo nga ni eluda, abena mwakwe na bana balingile ukutwalilila ukumutungilila. Pa kuti engabomba bwino balingile ukulamuleka alebombako ne milimo ya mu cilonganino. Alatemwa ukumona aba mu ng’anda yakwe ifyo baipeelesha ukumwafwa kabili na bambi mu cilonganino balatasha pa fyo bamutungilila.—Amapi. 15:20; 31:10, 23.

16. (a) Pa kuti umo engalinga ukubomba imilimo mu cilonganino, nani uulingile ukubombesha? (b) Bushe umwaume kuti acita shani pa kuti engalinga ukubomba imilimo mu cilonganino?

¹⁶ Nangu ca kuti bambi mu cilonganino kuti bayafwa umo pa kuti alebombako imilimo mu cilonganino, umwine e ufwile ukubombesha. (Belengeni Abena Galatia 6:5.) Lelo kwena tacilolele mu kuti umo pa kuti engalayafwa bambi no kulabomba sana umulimo kano aba eluda nangu umubomfi uutumikila. Kanshi pa kuti umo engalinga ukulabombako imilimo ya mu cilonganino kano akumanisha ififwaikwa ifya mu Malembo. (1 Tim. 3:1-13; Tito 1:5-9; 1 Pet. 5:1-3) E co nga ca kuti umwaume alefwaya ukuba umubomfi uutumikila nangu ukuba eluda nomba talasontwa, alingile ukumona umo alepelebela lwa ku mupashi pa kuti abombelapo. Alingile ukulabelenga lyonse Baibolo, ukulaisambilisha sana, ukulatontonkanya sana pa fyo alesambilila, ukulapepa no mutima onse, no kuba uwacincila mu mulimo wa kushimikila. Nga alecita ifi, ninshi alekonka amashiwi ayo Paulo afundile Timote aya kuti: “Ulebombesha pa kuti uleipeelesha kuli bukapepa.”—1 Tim. 4:7.

17, 18. Bushe munyinefwe uwabatishiwa kuti acita shani nga afilwa ukubomba pa mulandu wa mwenso, ukuyumfwa ukuti talinga, nangu nga takuli abalemukoselesha?

¹⁷ Tutile umwaume talebombesha pa kuti  engalinga pa mulandu wa kumfwa umwenso nangu ukuyumfwa ukukanalinga, kuti acita shani? Kuti cawama nga atontonkanya pa fyo Yehova Lesa na Yesu Kristu batucitila. Cine cine, Yehova ‘alatusendela ifisendo cila bushiku.’ (Amalu. 68:19) Kanshi Shifwe wa mu muulu kuti ayafwa munyinefwe ukubomba imilimo mu cilonganino. Munyinefwe uushili mubomfi uutumikila nangu uushili eluda nao kuti cawama nga aishiba ukuti abaume abafikapo aba kubomba imilimo mu kuteyanya kwa kwa Lesa balafwaikwa. Ukutontonkanya pali ifi kuti kwamwafwa ukuleka ukumfwa umwenso no kulatontonkanya ukuti talinga. Kuti alomba umupashi wa mushilo no kwishiba ukuti pa fisabo fya mupashi paba na umutende no kuilama, iyi e mibele ifwaikwa pa kuti umo engaleka ukumfwa umwenso nangu ukuyumfwa ukuti talingile. (Luka 11:13; Gal. 5:22, 23) E lyo kabili umo alingile ukwishiba ukuti Yehova alapaala bonse aba ba ne mitima ya kufwaya ukubomba.

¹⁸ Bushe umwaume uwabatishiwa kuti afilwa ukubomba nalimo pa mulandu wa kuti takwaba abakumukoselesha? Cinshi cingafwa umwaume uushifwaya ukubombako imilimo mu cilonganino? Umutumwa Paulo atile: “[Lesa], ulebombela muli imwe, pa mulandu wa kufwaya kwakwe pa kuti mulefwaya e lyo no kucitapo cimo.” (Fil. 2:13) Lesa umwine e ufwaya abantu ukumubombela, e lyo umupashi wakwe kuti wayafwa umuntu ukubomba imilimo ya mushilo. (Fil. 4:13) Lelo kwena, Umwina Kristu kuti apepa pa kuti Lesa engamwafwa ukucita icalungama.—Amalu. 25:4, 5.

19. Bushe ukwimya ‘bakacema cinelubali (7) na bacilolo cinekonsekonse (8)’ bushininkisho bwa cinshi?

¹⁹ Yehova alapaala baeluda nga balebombesha ukusambilisha bambi. E lyo abakonka ukufunda kwa baeluda kabili abafikapo ukulabomba imilimo mu cilonganino nabo Yehova alabapaala. Amalembo yatweba ukuti mu bantu ba kwa Lesa, mukaba ‘bakacema cinelubali (7), na bacilolo cinekonsekonse(8),’ impendwa ya baume abafikapo abakema ku kutungulula abantu mu kuteyanya kwa kwa Yehova. (Mika 5:5) Ala lipaalo nga nshi ukumona uko abaume abengi balesambilila kabili balefwaya no kulabombako imilimo ilenga Yehova ukulumbanishiwa!

Kuti Mwayasuka Shani?

• Bushe Yesu ayafwile shani abasambi bakwe ukuba abafikapo ukubomba imilimo iikalamba?

• Bushe baeluda kuti bapashanya shani Yesu ilyo baleafwa abaume ukwishiba ifyo bengalatungulula icilonganino?

• Bushe banyina na abana kuti batungilila shani umwaume pa kuti alebombako imilimo mu cilonganino?

• Finshi umwaume engacita pa kuti engalinga ukubombako imilimo mu cilonganino?

[Ifipusho]

[Ifikope pe bula 31]

Finshi mwingasambilisha umusambi wa Baibolo ilyo alefwaya ukulunduluka?

[Icikope pe bula 32]

Bushe abaume kuti balanga shani ukuti balefwaya ukulabombako imilimo mu cilonganino?