Tuli “Balendo” mu Calo Cabipa

‘Bonse aba . . . balandile ne citetekelo ku bantu bonse ukuti bali abeni kabili abalendo mu calo.’—HEB. 11:13.

1. Finshi Yesu alandile pa fyo abasambi bakwe bali no kulaikala mu calo?

YESU alandile pa basambi bakwe ati, “Bali muli ici calo.” Lelo alondolwele no kuti: “Tabali ba muli ici calo, ifyo na ine nshili wa muli ici calo.” (Yoh. 17:11, 14) E co Yesu alilondolwele bwino ifyo abakonshi bakwe bali no kulaikala mu “bwikashi buno” umo Satana e lesa. (2 Kor. 4:4) Nangu ca kuti baleikala muli cino calo cabipa, tabaali no kulacitako ifya mu calo, lelo baali no kulaikala nga “beni kabili abalebeshi.”—1 Pet. 2:11.

Baleikala nga “Balendo”

2, 3. Cinshi twingalandila ukuti, Enoke, Noa, na Abrahamu e lyo na Sara baleikala nga “abeni kabili abalendo”?

² Ukufuma fye na kale, ababomfi ba kwa Yehova aba cishinka tabaali nga bantu abashalepepa  abaali mu calo umo baleikala. Ilyo kushilaba Ilyeshi, Enoke na Noa ‘bale-enda na Lesa wa cine.’ (Ukute. 5:22-24; 6:9) Bonse babili bali abashipa ilyo balebila ubupingushi bwa kwa Yehova pa lwa calo cabipa ica kwa Satana. (Belengeni 2 Petro 2:5; Yuda 14, 15.) Pa mulandu wa kuti baleenda na Lesa mu calo ca bantu abashalepepa, Enoke “alesekesha Lesa,” Noa na o “ali uwatambalala mu ba mu nkulo yakwe.”—Heb. 11:5; Ukute. 6:9.

³ Pa mulandu wa kuti Lesa aebele Abrahamu na Sara ukufuma mu musumba wa Uri uwa bena Kaldi, balisumine ukusha imikalile ya busambashi no kuya mu kulaikala kwati ni mbutushi mu calo ca bene. (Ukute. 11:27, 28; 12:1) Umutumwa Paulo alembele ati: “Citetekelo calengele ukuti Abrahamu, ilyo aitilwe, omfwe no kuya ku cifulo ico ali no kupokelela no kupyana; kabili afumine uko aleikala, nangu taishibe uko aleya. Citetekelo calengele ukuti ekale umweni mu calo ca bulayo kwati ni mu calo cimbi, no kwikala mu matenti pamo na Isaki na Yakobo, impyani pamo nankwe isha bulayo ubu bwine.” (Heb. 11:8, 9) Ilyo umutumwa Paulo alelanda pa babomfi ba cishinka aba kwa Yehova, atile: “Bonse aba bafwile ne citetekelo, nangu ca kuti tabapokelele ifyo babalaile, lelo bafimwenene ukutali no kufisekelela kabili balandile ku bantu bonse ukuti bali abeni kabili abalendo mu calo.”—Heb. 11:13.

Ifyo Abena Israele Babasokele

4. Bushe abena Israele babasokele shani ilyo tabalatampa ukwikala mu calo babapeele?

⁴ Abana ba kwa Abrahamu, abena Israele balifulile nga nshi ica kuti balipangile uluko, balikwete icalo umo baleikala kabili balikwete na mafunde ayo balekonka. (Ukute. 48:4; Amala. 6:1) Abena Israele tabalingile ukulaba ukuti Umwine wa calo ico baleikalamo ni Yehova. (Lebi 25:23) Baali kwati muntu uusonkela ing’anda uulingile ukulakonka ifyo umwine wa ng’anda alefwaya. Na kabili, balingile ukulaibukisha ukuti ‘te ku fya kulya fyeka umuntu ekalila no mweo,’ kanshi tabalingile ukuleka ifyuma ukubalafya kuli Yehova. (Amala. 8:1-3) Ilyo tabalaikala muli cilya calo, abena Israele babasokele ukuti: “Ilyo Yehova Lesa wenu akamwingisha mu calo ico alapile ku fikolwe fyenu, kuli Abrahamu, Isaki na Yakobo ukuti akamupeela, imisumba iikalamba kabili iimoneka bwino iyo mushakuulile, na mayanda ayaisulamo ifisuma ayo mushaiswishemo, ne fya kusungilamo amenshi ifyafukulwa ifyo mushafukwile, imyangashi ne miolife iyo mushalimbile, na imwe mwalya no kwikuta, mukacenjele epali mwalaba Yehova.”—Amala. 6:10-12.

5. Cinshi Yehova akaanine abena Israele, kabili luko nshi ulupya ulo asalile?

⁵ Abena Israele bacitile ifyo Yehova abakeenye. Mu nshiku sha kwa Nehemia, ibumba lya bena Lebi balyumfwile ububi ilyo baibukishe ifyacitike lintu abena Israele batendeke ukwikala mu Calo ca Bulayo. Lintu abena Israele batendeke ukwikala mu mayanda ayasuma, bakwata ne fya kulya ifingi no mwangashi, “awe balelya no kwikuta no kwina.” Balipondokele Lesa ica kuti balaipaya na bakasesema abo aletuma ku kubasoka. E calengele ukuti Yehova aleke abalwani babo babacimfye. (Belengeni Nehemia 9:25-27; Hos. 13:6-9) Ilyo abena Roma balebateeka, abaYuda abashali na citetekelo bacitile icabipa pa kwipaya Mesia uwasobelwe. Yehova alibakeene e co asalile uluko lupya ulwa bena Israele ba ku mupashi.—Mat. 21:43; Imil. 7:51, 52; Gal. 6:16.

“Tamuli ba muli ici calo”

6, 7. (a) Kuti mwalondolola shani ifyo Yesu alandile pa fyo abasambi bakwe balingile ukulaikala mu calo? (b) Mulandu nshi Abena Kristu ba cine tabalingile ukulacitako ifyo aba mu calo ca kwa Satana balecita?

⁶ Nge fyo tulandilepo kale muli cino cipande, Yesu Kristu, Umutwe wa cilonganino ca Bwina Kristu alilandile bwino bwino ukuti  abasambi bakwe, tabali no kuba aba mu calo cabipa ica kwa Satana. Ilyo fye ashilafwa, Yesu aebele abasambi bakwe ati: “Nga mwali muli ici calo, aba muli ici calo nga balimutemwa pantu ninshi muli babo. Nomba apo tamuli ba muli ici calo, lelo ine namusala mu ba muli ici calo, e co aba muli ici calo bamupatila.”—Yoh. 15:19.

⁷ Ilyo Abena Kristu balesalanganina mu fifulo fimbi, bushe bali no kulaikala nga ba mu calo no kulacitako ifyo balecita? Iyo. Konse fye uko baleikala, baali no kupusanako ku bantu ba mu calo ca kwa Satana. Ilyo papitile imyaka 30 ukutula apo Kristu afwilile, umutumwa Petro alembeele Abena Kristu abaleikala mu fyalo ifyaletekwa na bena Roma ati: “Mwe batemwikwa, apo muli beni kabili abalebeshi ndemukoselesha ukuti muletaluka ku lunkumbwa lwa fifwaya imitima yenu, ifi fine e fingalenga ukuti mwiba no mweo. Mube ne myendele iisuma mu bena fyalo.”—1 Pet. 1:1; 2:11, 12.

8. Finshi kalemba umo uwa malyashi alandile ifilanga ukuti Abena Kristu ba kubangilila tabalecitako ifya mu calo?

⁸ Ico twingashininkishisha ukuti Abena Kristu ba kubangilila baleikala nga “beni kabili abalendo” mu fyalo fya bena Roma, kalemba wa malyashi ya kale Kenneth Scott Latourette atile: “Imyaka ya kubangilila iya ku numa sana, Abena Kristu balebacusha icabipisha nga nshi . . . E lyo balebabepesha ubufi ubwalekanalekana. Pa mulandu wa kuti Abena Kristu balekaana ukusefyako imitebeto ya cisenshi, balebeba ukuti tabasumina muli Lesa. Na kabili, Abena Kristu balebeba ukuti balipata abantu pantu tabalesangwako ku fyalecita abantu mu bwikashi pamo nga ukusefya imitebeto ya cisenshi e lyo no kwangalako ifyangalo umwaleba ukupepa kwa bufi kabili umo balecita ubupulumushi.”

Ukukanabomfya Sana Icalo

9. Bushe fwe Bena Kristu ba cine tulanga shani ukuti ‘tatwapata abantu’?

⁹ Bushe ifintu fyaba shani muno nshiku? Filya fine Abena Kristu ba kubangilila bashalecitako ifintu fya mu calo, na ifwe bene tatucitako ifya muli “ici calo cabipa.” (Gal. 1:4) E calenga ukuti abantu bamo batupate e lyo bambi tabeshiba ico tushicitilako ifyo bena bacita. Ukulanda fye icishinka, “tatwapata abantu.” Pa mulandu wa kuti twalitemwa abantu banensu, tulaya ku ng’anda ne ng’anda, ku kubila “imbila nsuma iya bufumu bwa kwa  [Lesa]” ku bantu bonse abekala pali iyo ng’anda tuleshimikilapo. (Mat. 22:39; 24:14) Ico tucitila ifi, ni co twalishininkisha ukuti Ubufumu bwa kwa Yehova ubo Kristu e mfumu, nomba line buli no konaula amabufumu ya bantu, no kubikapo ubuteko bupya ubwalungama.—Dan. 2:44; 2 Pet. 3:13.

10, 11. (a) Bushe tubomfya shani icalo? (b) Finshi Abena Kristu balola bashicita pa kuti tabalebomfya sana icalo?

¹⁰ Apo icalo cili mupepi no kupwa, fwe babomfi ba kwa Yehova tatulingile ukulaikala kwati ba muli ici calo. Tulakonka amashiwi ya mutumwa Paulo aya kuti: “Awe, mwe ba bwananyina, ndetila, inshita iisheleko naicepa. E ico . . . abashita babe nga bashikwete, na babomfya cino calo babe nga bashicibomfya sana; pantu ifya pano calo filealuka.” (1 Kor. 7:29-31) Bushe Abena Kristu ba muno nshiku babomfya shani icalo? Bacita ifi ilyo balebomfya ifibombelo ifipya ifyo icalo cilepanga ukubikako ne fya kumfwaninamo pa kusabankanya Icebo ca kwa Lesa mu ndimi ishingi isonde lyonse. Lelo pa kusanga imikalile tabakonkelela aba mu calo, bashita fye ifyo balekabila. E lyo kabili tababomfya sana icalo pantu tababika sana amano ku kufwaya ifikwatwa ne ncito.—Belengeni 1 Timote 6:9, 10.

¹¹ Abena Kristu abalola tababika amano ku kufwaya ukusambilila sana. Abantu abengi mu calo batontonkanya ukuti pa kuti bengalumbuka no kulaikala bwino kano nga basambilila sana. Lelo fwe Bena Kristu twikala nga abalendo e lyo tatwabika sana amano ku masambililo no kufwaya ukulumbuka. Tatufwaya ‘ukuba ne mitima ya cilumba.’ (Rom. 12:16; Yer. 45:5) Apo tuli basambi ba kwa Yesu, tulakonka ifyo atusokele ilyo atile: “Cenjeleni no kutaluka ku musango onse uwa lunkumbwa, pantu umuntu nangu akwate shani ifingi, ubumi bwakwe tabwaba mu fintu akwata.” (Luka 12:15) Kanshi tulekoselesha Abena Kristu abacaice ukulatontonkanya pa kubomba umulimo wa kwa Lesa, no kukwata fye amasambililo ayalinga ayengabafwa ukulakwata ifyo balekabila ilyo balebombela Yehova ne ‘mitima yabo yonse, no mweo onse na maka yonse no kutontonkanya kwabo konse.’ (Luka 10:27) Nga balecita ifi, kuti baba ‘abacindama kuli Lesa.’—Luka 12:21; belengeni Mateo 6:19-21.

Mwileka Ifyuma Filemusakamika

12, 13. Bushe ukukonka amashiwi ya kwa Yesu ayaba pali Mateo 6:31-33 kutulekanya shani ku bantu ba muli ici calo?

¹² Ifyo ababomfi ba kwa Yehova bamona icuma fyalipusana ne fyo abantu ba mu calo bamona. E co Yesu aebeele abasambi bakwe ati: “Mwisakamikwa amuti, ‘Tulelya nshi?’ nelyo, ‘Tulenwa nshi?’ nelyo, ‘Tulefwala nshi?’ Pantu fyonse ifi e fyo abena fyalo bafwaisha. Pantu Shinwe wa mu muulu alishiba ukuti mulakabila ifi fyonse. E ico, intanshi mulefwaya ubufumu no bulungami bwakwe, na fyonse ifi ifyo mukabila akamupeela.” (Mateo 6:31-33) Abena Kristu banensu bali-imwena abene ukuti Shifwe wa mu muulu alabapeela ifyo bakabila.

¹³ “Bukapepa pamo no kuteka umutima bunonshi ubukalamba.” (1 Tim. 6:6) Lelo ifi te fyo abantu ba mu calo batontonkanya. Ica kumwenako fye, umulumendo no mukashana nga baupana, abengi benekela ‘ukukwata fyonse’ ilyo line fye, pamo nga ing’anda iyaisulamo ifipe ifya mutengo, motoka iisuma, ne fipe fya malaiti ifilepangwa muno nshiku. Lelo Abena Kristu abekala nga abalendo tabakumbwa ifintu ifyo bashingaba na maka ya kushita. Kwena caliwama pantu abengi balasuulako ku fyuma fimo pa kuti bengalakwata inshita iikalamba iya kubomba umulimo wa kwa Yehova. Bamo balabomba bupainiya, bambi pa Bethel, bambi ni bamishonari bambi nabo ni bakangalila benda. Kwena bonse tulatasha sana pa fyo Abena Kristu banensu babombela Yehova no mweo onse!

14. Finshi twingasambilila ku mulumbe wa kwa Yesu uwa kwa katanda?

 ¹⁴ Mu mulumbe wakwe uwa kwa katanda, Yesu atile ‘amasakamika ya muli cino calo na pa mulandu wa kubelelekwa ku fyuma’ kuti fyatusha icebo ca kwa Lesa mu mitima yesu no kutulenga twaleka ukulabombesha. (Mateo 13:22) Ukuteka imitima ku fyo tukwete ilyo tuleikala nga abalendo muli cino calo kulatwafwa ukukanaba no lunkumbwa lwa fyuma. Na kabili kulalenga twakwata “amenso ayalolesha fye pa cintu cimo” e kutila ku Bufumu bwa kwa Lesa no kulabika sana amano mu kubomba umulimo wa bufumu.—Mat 6:22.

“Icalo Cileya”

15. Mashiwi nshi umutumwa Yohane alandile ayalangilila ifyo Umwina Kristu wa cine afwile ukulamona ifya mu calo?

¹⁵ Umulandu uukalamba uo fwe Bena Kristu ba cine tuimwena ukuti “tuli beni kabili abalebeshi” mu calo, ni co twalishininkisha ukuti icalo cili mupepi no kupwa. (1 Pet. 2:11; 2 Pet. 3:7) Ukwishiba ukuti icalo cili mupepi no kupwa kulalenga tulesala bwino ifyo tufwaisha ukucita. Umutumwa Yohane afundile Abena Kristu banankwe ukukanatemwa icalo nangu ifya mu calo, atile “icalo cileya no lunkumbwa lwa ciko, lelo uucita ukufwaya kwa kwa Lesa akekalilila umuyayaya.”—1 Yoh. 2:15-17.

16. Kuti twalanga shani ukuti Yehova alitusala ukuba abantu bakwe abaibela?

¹⁶ Yehova aebele abena Israele ati nga mwalang’umfwila mukaba “icipe candi ica mutengo pa bantu na bantu bonse.” (Ukufu. 19:5) Ilyo abena Israele baleba aba cishinka, balepusanako na bantu bambi mu mipepele na mu mikalile yabo. Nangu fye ni muno nshiku, Yehova alisala abantu abapusanininako fye ku bantu ba mu calo ca kwa Satana. Baibolo itila: ‘Kaaneni imikalile iishili ya bwina Lesa no lunkumbwa lwa pano calo lelo sambilileni ifya kuba na mano, ifya kuba abalungami ne fya kuba na bukapepa muli buno bwikashi bwa nomba, ilyo tulelolela isubilo ilishaiwamina no kumoneka kwa bukata ukwa kwa Lesa mukulu no kwa Mupusushi wesu, Kristu Yesu, uwaipeele pali ifwe ukuti atulubule ku musango onse uwa bumpulamafunde no kusangulula abantu pa kuti babe abantu bakwe abaibela, kabili abapimpa ukubomba imilimo isuma.’ (Tito 2:11-14) Aba “abantu” bena Kristu basubwa e lyo ne minshipendwa ya “mpaanga shimbi” ababafwilisha no kubatungilila.—Yoh. 10:16.

17. Mulandu nshi abasubwa ne bumba likalamba bashakomfwile ububi pa fyo baleikala nga balendo muli cino calo cabipa?

¹⁷ “Isubilo lishaiwamina” ilya basubwa, lya kuteka na Kristu mu muulu. (Ukus. 5:10) Lintu isubilo lya kuba no mweo wa muyayaya ilya impanga shimbi likafikilishiwa, tabakabale na kabili ababa abalendo mu calo cabipa. Bakakwata amayanda ayasuma kabili bakakwata ne fyakulya ne fya kunwa ifingi. (Amalu. 37:10, 11; Esa. 25:6; 65:21, 22) Nga filya fyacitile abena Israele, bena tabakabale abalaba ukuti uulebacitila fyonse ifi ni Yehova “Lesa wa pano isonde ponse.” (Esa. 54:5) Abasubwa nangu impaanga shimbi tabakomfwe ububi ukuti kanshi baleicusha fye ukwikala nga abalendo muli cino calo cabipa.

Kuti Mwayasuka Shani?

• Ni mu nshila nshi abantu ba cishinka aba kale baleikalila nga abalendo?

• Bushe Abena Kristu ba kubangilila baleikala shani mu calo?

• Bushe Abena Kristu ba cine bacita shani pa kuti tabalebomfya sana icalo?

• Mulandu nshi tatwakomfwile ububi ukuti twaleikala nga abalendo muli cino calo cabipa?

[Ifipusho]

[Icikope pe bula 18]

Abena Kristu ba kubangilila tabaletambako ulubuli ne fya bupulumushi