Aba Cishinka Abaletungululwa no Mupashi wa kwa Lesa

“Shikulu Mulopwe Yehova nantuma, no mupashi wakwe.”—ESA. 48:16.

1, 2. Cinshi cifwaikwa pa kuti twingaba ne citetekelo, kabili kuti twakoseleshiwa shani nga twatontonkanya pa ba cishinka aba kale abali ne citetekelo?

NANGU ca kuti umupashi wa kwa Lesa walyafwa abantu ukutula fye mu nshiku sha kwa Abele, “te bantu bonse ababa ne citetekelo.” (2 Tes. 3:2) Cinshi cilenga umuntu ukuba ne citetekelo kabili cinshi cilenga aba uwa cishinka? Ilingi line umuntu nga atetekela ifyaba mu Cebo ca kwa Lesa, alakwata icitetekelo. (Rom. 10:17) Icitetekelo caba pa fisabo fya mupashi wa kwa Lesa. (Gal 5:22, 23) E co pa kuti tukwate icitetekelo, kano twakwata umupashi wa mushilo.

² Nga twalatontonkanya ukuti abaume na banakashi aba citetekelo bafyalwa fye na co, ninshi twaluba. Ababomfi aba cishinka abo tubelengapo mu Baibolo bali fye abantu “nga ifwe bene.” (Yako. 5:17) Nabo bene tabaleishiba bwino ifya kucita, balesakamikwa e lyo balelufyanya, lelo pa mulandu wa mupashi wa mushilo “balengelwe ukuba aba maka” ica kuti baleba abakosa. (Heb. 11:34) Nga twatontonkanya pa fyo umupashi wa kwa Lesa wabafwile, na ifwe bene muno nshiku tukatwalilila fye ukuba ne citetekelo nangu ca kuti tuleikala mu calo umwaba ifintu ifingalenga icitetekelo cesu ukunaka.

Umupashi wa kwa Lesa Walyafwile Mose

3-5. (a) Twaishiba shani ukuti umupashi wa mushilo walyafwile Mose ukubomba imilimo? (b) Finshi twingasambilila kuli Mose pa fyo Yehova amupeele umupashi wa mushilo?

³ Pa bantu bonse abali aba mweo mu 1513 B.C.E., Mose e wali “uwafukisha.” (Impe. 12:3) Uyu umwaume wafuuka, Lesa alimupeele umulimo uukalamba sana mu bena Israele. Umupashi wa kwa Lesa walyafwile Mose ukusesema, ukupingula, ukulemba, ukutungulula abantu e lyo no kucita ifisungusho. (Belengeni Esa. 63:11-14.) Lelo pa nshita imo Mose aliilishenye ukuti umulimo walimukulile sana. (Impe. 11:14, 15) E calengele ukuti Yehova, ‘abuulepo umupashi’ uwali pali Mose no kuubika pa bantu 70 abali no kulamwafwa ukubomba umulimo. (Impe. 11:16, 17) Nangu ca kuti umulimo bapeele Mose walikuliishe, talebomba eka, nangu baume 70 abo basalile abali no kumwafwa nabo bene tabali no kulabomba beka.

⁴ Lesa alipeele Mose umupashi uwa kumwafwa ukubomba bwino umulimo. Nangu ni lintu Lesa afumishepo umupashi umo pali ena, nalyo line alikwete umupashi uwali no kumwafwa ukubomba bwino. Umupashi uo Mose akwete tawali unono, e lyo no mupashi uo abaume 70 bakwete wali fye uwalinga. Na ifwe bene Yehova alatupeela umupashi uwalinga ukulingana no mulimo tukwete. Baibolo itila Lesa ‘alapeela sana umupashi’ pantu “alifulisha icikuuku.”—Yoh. 1:16; 3:34.

⁵ Bushe muleshipikisha amesho? Bushe imilimo ilemufulila ica kuti inshita ilecepa? Nangu ca kuti imitengo ilenina e lyo kabili mulasakamikwa pa lwa bumi, bushe mulabombesha ukulasambilila icebo ca kwa Lesa no kulafwaila ifyo aba mu nga’nda yenu bakabila? Bushe mwalikwata imilimo iikalamba mu cilonganino? Cetekeleni ukuti Lesa kuti amupeela umupashi wa mushilo uwa kumwafwa ukubomba imilimo iyalekanalekana.—Rom. 15:13.

 Umupashi wa Mushilo Walyafwile Besalele

6-8. (a) Mulimo nshi umupashi wa kwa Lesa wa-afwile Besalele na Oholiabu ukubomba? (b) Cinshi cilanga ukuti Besalele na Oholiabu baletungululwa no mupashi wa kwa Lesa? (c) Bushe ifyabombele Besalele kuti fyatukoselesha shani?

⁶ Ifyacitike kuli Besalele uwaliko pa nshita imo ine na Mose fitulanga ifyo umupashi wa kwa Lesa ubomba. (Belengeni Ukufuma 35:30-35.) Besalele alisontelwe ukwangalila umulimo wa kupanga ifipe ifyalekanalekana ifya kubomfya pa cikuulwa ca mushilo. Bushe alishibe incito ya kupanga ifi ifipe ilyo bashilamupeela uyu umulimo ukalamba? Afwile alishibe, lelo cimoneka kwati umulimo aishibe sana wa kutama injelwa mu Egupti. (Ukufu. 1:13, 14) Bushe Besalele ali no kubomba shani uyu mulimo wayafya? Yehova “amwiswishemo umupashi wa kwa Lesa pa kuti abe na mano, no mucetekanya no kwishiba na pa kuti abe uwacenjela mu kupanga ifyalekanalekana no kuti abe na mano ya kwelenganya ifya kupangapanga . . . ku kupangamo ifintu ifisuma ifya musango onse.” Nampo nga Besalele alishibe ukubomba uyu mulimo nangu iyo, umupashi wa mushilo walengele ukuti abe uwacenjela sana. Ifi fine e fyo cali na kuli Oholiabu. Besalele na Oholiabu bafwile balishibe sana incito pantu tabalebomba fye lelo balesambilishako na bambi. Lesa alibapeele umutima wa kusambilisha.

⁷ Cimbi icilangilila ukuti Besalele na Oholiabu baletungululwa no mupashi wa kwa Lesa ca kuti ifyo bapangile fyali ifyakosa sana. Ifi fipe balefibomfya na lintu papitile imyaka nalimo 500. (2 Imila. 1:2-6) Ukucilanako na bapanga ifintu muno nshiku Besalele na Oholiabu bena tabalembelepo amashina pa fipe bapangile. Fyonse ifyo bapangile fyalengele ukuti Yehova acindikwe.—Ukufu. 36:1, 2.

⁸ Na ifwe muno nshiku kuti twakwata imilimo iikalamba iingafwaikwa ukusambilila pa kubomba, pamo nga ukukuula, ukupulinta, ukupekanya ukulongana kwa citungu, ukwangalila umulimo wa kukumbusuka abaponenwa no tuyofi, no wa kulanshanya na badokota na ba mu fipatala ukubalondolwela ico tukaanina umulopa. Limo limo ababomba iyi milimo bantu abasambilila, lelo ilingi line ibombwa fye na bamunyinefwe abaipeelesha aba kuti te ncito basambilile. Umupashi wa kwa Lesa e ubafwa. Nga bamupeela umulimo mu cilonganino ca kwa Yehova, bushe mulakaana pa mulandu wa kuti mutontonkanya ukuti kwaliba bambi abaishiba sana ukumucila? Muleibukisha ukuti umupashi wa kwa Yehova kuti wamwafwa ukuba abacenjela no kubomba umulimo amupeela.

Umupashi wa kwa Lesa Walyafwile Yoshua Ukubomba Bwino

9. Finshi fyacitikile abena Israele ilyo fye bafumine mu Egupti, kabili finshi batampile ukuipusha?

⁹ Umupashi walyafwileko umuntu na umbi uwaikeleko inshita imo ine na Mose na Besalele. Abena Amaleke balisanshile abantu ba kwa Lesa ilyo bafumine fye mu Egupti apabula no mulandu. Kanshi abena Israele tabalingile ukwikala fye. Nangu ca kuti abena Israele tabalelwako inkondo, uyu muku wena bali no kulwa apo balilubwilwe. (Ukufu. 13:17; 17:8) Uwa kubatungulula mu bulwi alefwaikwa. Nomba nani ali no kubatungulula?

10. Cinshi calengele ukuti abena Israele bacimfye ubulwi ilyo baletungululwa na Yoshua?

¹⁰ Yoshua alisalilwe. Nga ca kuti balimwipwishe incito aishibe, nga ni ncito nshi alumbwile? Bushe nga atile nali umusha, uwaletama injelwa, kabili uwaletoola mana? Kwena ca cine ukuti bashikulu ba kwa Yoshua ba Elishama, bali intungulushi iya mukowa wa kwa Efraimu, e lyo bafwile baletungulula ibumba lya baume 108,100 abafumine mu mukowa umo pali ilya mikowa itatu iyali mu Israele. (Impe. 2:18, 24; 1 Imila. 7:26, 27) Yehova tasalile Elishama nelyo umwana wakwe Nuni, lelo aebele Mose ukuti uwali no kutungulula abantu mu bulwi no kucimfya abalwani, ni Yoshua. Ubu bulwi, balwile nalimo akasuba konse fye. Pa mulandu wa kuti Yoshua ali ne cumfwila e lyo aletungululwa no mupashi wa kwa Lesa, abena Israele balicimfishe.—Ukufu. 17:9-13.

11. Cinshi cingatwafwa ukubomba bwino umulimo wa kwa Lesa nga filya Yoshua abombele?

 ¹¹ Pa numa, Yoshua “aiswilemo umupashi wa mano” kabili e wapyene Mose. (Amala. 34:9) Umupashi wa mushilo tawalengele ukuti Yoshua alesesema nelyo ukulacita ifisungusho nga fintu cali kuli Mose, lelo ena umupashi wamwafwile ukulatungulula abena Israele mu bulwi, e calengele ukuti bacimfye abena Kanaani. Na ifwe bene limo kuti tuleyumfwa ukuti tatwaishiba nelyo ukuti tatwalinga ukubomba imilimo imo mu cilonganino ca kwa Lesa. Lelo nga filya fine cali kuli Yoshua na ifwe bene kuti twabomba bwino nga tulekonka ifyo Lesa aletweba.—Yosh. 1:7-9.

“Umupashi wa Kwa Yehova Wawilile Pali Gideone”

12-14. (a) Filya abaume 300 fye bacimfishe abena Midiani, cilangilila finshi? (b) Bushe Yehova akoseleshe shani Gideone? (c) Inga ifwe, bushe Lesa atukoselesha shani?

¹² Ilyo Yoshua afwile, Yehova alitwalilile ukulanga ifyo amaka yakwe yakosha aba cishinka. Mwi buku lya Abapingushi mwaba amalyashi ya bantu bamo abali “abanaka abalengelwe ukuba aba maka.” (Heb. 11:34) Lesa apeele Gideone umupashi wa mushilo ku kumwafwa ukulwila abantu Bakwe. (Abapi. 6:34) Ibumba lya nkondo ilya bena Midiani lyalikulile sana ukucila ilya kwa Gideone. Lelo kuli Yehova, nangu fye ni lilya line ibumba ilinono ilya bena Israele, lyali ilikalamba sana. Aebele Gideone imiku ibili ukucefyako sana ibumba lya bashilika ica kuti umushilika umo umwina Israele ali no kulwa na bashilika 450 aba bena Midiani. (Abapi. 7:2-8; 8:10) Kanshi cali cisungusho, Yehova alibapaalile. Nga bali no kucimfya mu bulwi nangu ca kuti bali abanono sana, nani uwali no kuitakisha ukuti twacimfya pa mulandu wa kubombesha kwesu na mano yesu fwe bene?

¹³ Gideone ne bumba lyakwe ilya bashilika bali-ipekenye. Nga ca kuti mwali mwi bumba ilinono ilya bashilika aba kwa Gideone, bushe nga tamwaumfwile umwenso apo ninshi namwishiba ukuti abaume bamo aba bulamba nababafumyamo mwi bumba lyenu ilya nkondo? Nangu bushe nga mwalisakamikwe pa fyo ifintu fyali no kuba? Tulingile ukwishiba ifyo Gideone aumfwile. Acitile fyonse ifyo bamwebele ukucita! (Belengeni Abapingushi 7:9-14.) Yehova takalipile Gideone pa kumwipusha ukuti amulange icishibilo ica kuti ali nankwe. (Abapingushi 6:36-40) Lelo akoseshe fye icitetekelo ca kwa Gideone.

¹⁴ Yehova alikwata sana amaka ya kupususha. Kuti apususha abantu bakwe mu bwafya fye bonse, e lyo kuti abomfya fye na bantu abamoneka kwati tabakwata amaka. Inshita shimo kuti twamona kwati natucepa sana nangu ukupelelwa. Tatulingile ukwenekela ukucimfya mu cisungusho nga filya cali kuli Gideone, lelo ukupitila mu kubelenga Icebo ca kwa Lesa na mu cilonganino cakwe icitungululwa no mupashi wakwe, kuti atwafwa. (Rom. 8:31, 32) Ifyo Yehova atulaya filakosha icitetekelo cesu, kabili amalayo yakwe yalalenga twacetekela ukuti e Kaafwa wesu!

“Umupashi wa kwa Lesa Waishile Pali Yefta”

15, 16. Cinshi calengele ukuti umwana mwanakashi uwa kwa Yefta aipeeleshe, kabili finshi abafyashi bengasambililako ku fyo acitile?

¹⁵ Katulande na pa muntu na umbi. Ilyo abena Israele bashilalwa na bena Amone, “Umupashi wa kwa Yehova waishile pali Yefta.” Apo alefwaya sana ukucimfya pa kuti acindike Yehova, Yefta alilapile umulapo uukalamba. Alapile ukuti nga ca kuti Lesa apeela abena Amone mu minwe yakwe uukabalilapo ukufuma pa mwinshi wa ng’anda yakwe no kumusengela akaba wa kwa Yehova. Ilyo Yefta alebwela ku kucimfya abena Amone, umwana wakwe umwanakashi aishile ulubilo ku kumukumanya. (Abapi. 11:29-31, 34) Bushe Yefta alipapile? Tapapile pantu akwete fye umwana umo mpo. Alifikilishe umulapo ilyo apeele umwana wakwe ukulabombela pe tempele lya kwa Yehova mu Shilo. Apo ali kapepa wa cishinka uwa kwa Yehova, umwana mwanakashi uwa kwa Yefta, alishibe ukuti ba wishi balingile ukufikilisha umulapo balapile. (Belengeni Abapingushi 11:36.) Umupashi wa  kwa Yehova walikoseshe Yefta no mwana wakwe.

¹⁶ Cinshi calengele ukuti umwana wa kwa Yefta aipeeleshe? Afwile alimwene ifyo ba wishi bali ne citetekelo kabili abacincila mu mulimo wa kwa Lesa. Mwe bafyashi, abana benu balamona ifyo mucita. Ifyo mucita filangilila abana benu ukuti tamulanda fye, lelo ifyo mulanda e fyo mucita. Abana benu balamona ifyo mwaba aba mute mu kupepa, ne fyo musambilisha bwino e lyo ne ca kumwenako cenu ica fyo cipilibula ukubombela Yehova no mweo onse. Abana benu nga balemona ifyo mulecita, nabo bene bakalafwaya sana ukulabombela Yehova. Nga caba ifi cilawama sana.

“Umupashi wa kwa Yehova Waishile Pali” Samsone

17. Bushe umupashi wa kwa Lesa wayafwile shani Samsone?

¹⁷ Lekeni tulande na pali Samsone. Ilyo abena Israele babacimfishe ku ba Pelishiti ‘umupashi wa kwa Yehova watendeke ukumucincisha’ ukuti apusushe abena Israele. (Abapi. 13:24, 25) Samsone alipeelwe amaka ayaibela aya kubomba ifipapwa. Ilyo aba Pelishiti babeleleke abena Israele ukuti bekate Samsone, “umupashi wa kwa Yehova waishile pali ena, ne myando yali ku maboko yakwe yasangwike nge nsalu iyapya ku mulilo, ica kuti ifikakilo fyakwe fyalisungulwike ku maboko yakwe.” (Abapi. 15:14) Nangu fye ni lintu asalilepo ukucita ifyalengele ukuti amaka yapwe, nalyo line pa mulandu wa “citetekelo” alengelwe ukuba na maka. (Heb. 11:32-34; Abapi. 16:18-21, 28-30) Umupashi wa kwa Yehova walyafwile Samson mu nshila yaibela nangu fye ni lintu alufyenye. Ifyacitikile abantu ba kale filatukoselesha sana. Fitukoselesha shani?

18, 19. (a) Bushe ifyo Samsone apitilemo fitukosha shani? (b) Finshi munonkelemo mukusambilila pa babomfi ba kwa Lesa aba citetekelo?

¹⁸ Na ifwe bene tulashintilila pa mupashi wa mushilo uwayafwile Samsone. Tulangilila ukuti twalishintilila pa mupashi wa mushilo nga tulebomba umulimo uo Yesu apeele abasambi bakwe uwa “kushimikila abantu no kushimikisha ubunte.” (Imil. 10:42) Pa kubomba uyu mulimo kano twasambilila ifya kuubomba. Tulatasha nga nshi pa kuti Yehova alatupeela umupashi  uutwafwa ukuubomba imilimo iyalekanalekana! Kanshi ilyo tulebomba umulimo atupeela, kuti twalanda nga filya kasesema Esaya alandile ati: “Shikulu Mulopwe Yehova nantuma, no mupashi wakwe.” (Esa. 48:16) Ca cine, umupashi wa kwa Yehova ulatutuma! Ilyo tulebomba uyu mulimo tulacetekela ukuti Yehova alatwafwa nga fintu ayafwile Mose, Besalele na Yoshua. Tulasenda “ulupanga lwa mupashi, e kutila, icebo ca kwa Lesa,” tulacetekela ukuti Lesa akatwafwa nga filya ayafwile Gideone, Yefta na Samsone. (Efes. 6:17, 18) Nga tuleshintilila pali Yehova ukuti alatwafwa ukucimfya amesho, kuti atupeela amaka ya kubomba umulimo wakwe nga filya apeele Samsone.

¹⁹ Yehova alapaala bonse abashipa mu kutungilila ukupepa kwa cine. Nga tulekonka ifyo mupashi wa kwa Lesa uletweba, icitetekelo cesu cilakoselako. Kanshi cikawama ukulanda na pa malyashi na yambi ayasuma ayaba mu Malembo ya Bena Kristu aya ciGriki. Aya malyashi yakatulangilila ifyo umupashi wa kwa Yehova wayafwile ababomfi bakwe abacishinka mu nshita ya batumwa, ilyo ubushiku bwa Pentekosti mu 33 C.E. tabulafika e lyo na pa numa. Ifi e fyo tukalandapo mu cipande cikonkelepo.

Mwakoseleshiwa shani pa fyo umupashi wa kwa Lesa wabombele pali . . .

• Mose?

• Besalele?

• Yoshua?

• Gideone?

• Yefta?

• Samsone?

[Ifipusho]

[Amashiwi pe bula 22]

Lesa kuti atupeela amaka ya kubomba umulimo wakwe nga filya apeele Samsone

[Icikope pe bula 21]

Mwe bafyashi, ica kumwenako cenu icisuma kuti cayafwa abana benu ukufwaya ukubombela Yehova