Ubumi Bwabo

Nalitemenwe Sana Abakalamba Aba Mano

Abashimika ili lyashi ni ba Elva Gjerde

Napapita imyaka 70 apo abatandalile batata balandile ifyalengele njalule ubumi bwandi. Ukutula ilyo, abengi balingafwa sana kabili calenga nakwata abanandi abo tumfwana nabo sana. Lekeni nondolole ico nalandila ifi.

NAFYALILWE mu musumba wa Sydney mu Australia mu 1932. Abafyashi bandi balisumine muli Lesa lelo tabalepepa nangu kumo. Bamayo balenjeba lyonse ukuti nga tauleumfwa, Lesa aka kukanda pantu alamona fyonse ifyo tucita. Calengele ntendeke ukulatiina sana Lesa. Lelo nalitemenwe ifyo nalebelenga mu Baibolo. Ilyo bamayo senge baletutandalila pa mpela ya mulungu, balenjebako amalyashi ya mu Baibolo ayasuma. Naletemwa sana nga batutandalila.

Ilyo nali umukashana, batata balebelenga ifitabo fimo ifyo Nte uwa cikalamba apeele bamayo. Balitemenwe sana ifyo balebelenga mu fitabo fya ba Nte ica kuti balisumine ukutendeka ukusambilila Baibolo na baNte. Bushiku bumo ilyo batata balesambilila Baibolo, balishibe ukuti naleumfwako mu bumfisolo e co bafwaile ukuntamfya. Lelo abalebasambilisha baipwishe batata abati: “Cinshi mwalamutamfisha?” aya mashiwi yalengele njaluke mu fyo naletontonkanya kabili nafwaile ukuba cibusa wa kwa Lesa wa cine, Yehova.

Tapakokwele ine na batata twalitendeke ukulongana. Ifyo balesambilila fyalengele balule imibele yabo. Balitampile ukucefyako ubukali. E calengele ukuti bamayo na bakalamba bandi ba Frank batendeke ukulongana. * Ifwe bonse 4 twalilundulwike twasuka twabatishiwa. Ukutula apo natampiile ukulongana, abakalamba abengi balingafwa sana.

NASALA IFYA KUCITA

Apo nali uwacaice nalitemenwe ukulaba na bakalamba aba mu cilonganino cesu, bamo pali abo ni ba Alice Place, ba nkashi aba cikalamba ababalilepo ukwisa pa mwesu mu kutushimikila. Bali fye kwati ni ba mama. Ba Alice balinsambilishe ifya kushimikila kabili balenkoselesha ukuti mbatishiwe. E co ilyo nali ne myaka 15 nalibatishiwe.

E lyo kabili naleumfwana sana na ba Percy pamo na benamwabo ba Madge [Margaret] Dunham. Ifyo twaleampana nabo fyalingafwile sana ku ntanshi. Nalitemenwe sana insamushi kabili nalefwaya sana ukusambilisha insamushi. Ba Percy na ba Madge bali ni ba mishonari mu Latvia muli ba 1930. Ilyo inkondo yalenga bubili yabukile ku Bulaya, balibetile ukuya mukubombela pa Bethel ya ku Australia iyabelele kunse ya musumba wa Sydney. Ba Percy  na ba Madge balintemenwe sana. Baleshimika sana amalyashi pa fyo balebomba bwino umulimo wa bumishonari. Nalimwene ukuti ukusambilisha Baibolo kusuma nga nshi ukucila na pa kusambilisha insamushi. E co nasalilepo ukubomba umulimo wa bumishonari.

Ba Percy na benamwabo balinkoseleshe ukutendekelapo bupainiya ilyo nshilaba mishonari. E co, mu 1948 ninshi ndi ne myaka 16, na ine nalitendeke ukubomba bupainiya pamo na bacaice banandi 10, abalebomba bupainiya mu cilonganino cesu ica mu Hurstville mu musumba wa Sydney.

Ukucila pa myaka 4 nabombele bupainiya mu misumba na imbi 4 iya mu New South Wales na mu Queensland. Uo nabalilepo ukulasambilisha Baibolo ali ni Betty Law (nomba ino nshita ni Betty Remnant). Betty ali muntu umusuma sana, e lyo ancilileko imyaka ibili iya kufyalwa. Na o wine pa numa alitampile bupainiya mu musumba wa Cowra ukwali amakilomita 230 ukufuma ku musumba wa Sydney. Nangu ca kuti twabombele fye nankwe bupainiya pa nshita inono, ine na Betty twalitwalilila ukuba ifibusa.

Ilyo nasontelwe ukuba painiya waibela, nakukiile ku musumba wa Narrandera, ukwali amakilomita 220 ku kapinda ka ku kulyo aka Cowra. Natendeke ukubomba pamo na Joy Lennox (pali nomba ni Joy Hunter), painiya uwacincila uwancilileko imyaka ibili iya kufyalwa. Ni fwe fye fweka twali ba Nte mu Narrandera. Ine na Joy twaleikala na ba Ray Irons e lyo na ba Esther abena mwabo. Ba Ray, na bena mwabo e lyo no mwana wabo umwaume e lyo na bakashana batatu balefwaisha sana ukusambilila Baibolo. Mu kati ka mulungu ba Ray no mwana wabo umwaume balebomba pa farmu iyali ku nse ya musumba kabili apo balelima ingano no kutekapo impaanga. Ba Esther na bana abakashana batatu nabo balikwete ing’anda ya kufikilamo abeni iyo balesonkesha kabili e ko baleya mu kubomba. Lyonse pa Mulungu, ine na Joy twaleipika ifya kulya ifingi ifya ba Irons no lupwa lwabo e lyo na baume 12 abalesonkela mu ng’anda ya kufikilamo abeni. Aba baume baleba sana ne nsala pantu balebombela mu nyanji. Incito twalebomba iya kwipika yalelenga baletufumishako ku ndalama sha kusonkela ing’anda. Nga twapwisha ukuwamya, twaleikala pamo no lupwa lwa ba Irons ku kusambilila Ulupungu lwa kwa Kalinda. Ba Ray na ba Esther kumo na bana babo 4, balisambilile icine kabili e babalilepo ukuba mu cilonganino ca Narrandera.

Mu 1951, nalisangilwe ku kulongana kwa citungu ukwa Nte sha kwa Yehova mu Sydney. Ilyo nali kuli kulya kulongana, nalisangilwe ku kukumana kwaibela ukwa balefwaya ukuba bamishonari. Twakumanine mwi tenti ilikalamba e lyo abasangilweko balicilile pali 300. Munyinefwe Nathan Knorr uwafumine ku Bethel ya ku Brooklyn e walelanda pali uku ukukumana kabili alilandile na pa fyo umulimo wa kushimikila ulingile ukubombwa bwangu mu calo conse. Twalibikile amano kuli fyonse ifyo balelanda. Ba painiya abengi abasangilwepo pali uku kukumana baile mu kushimikila ku South Pacific na ku ncende shimbi. Mu 1952 nalitemenwe nga nshi ukuba pa bena Australia 17 abaitilwe kwi Sukulu lya Gileadi ilyalenga 19. Ilyo nali ne myaka 20, nali mishonari nga filya fine fye nalefwaya.

NALINGILE UKWALUKA

Isukulu lya Gileadi lyalingafwile ukwishiba sana ifya mu Baibolo, ukukosha icitetekelo candi e lyo no kwalula imibele yandi. Pali ilya nshita, nali umwaice e lyo kwali ifyo naletontonkanya ukuti e fyo ifintu fifwile ukuba e lyo e fyo nalefwaya na bambi ukulakonka. Ku ca kumwenako, nalipapile sana ilyo namwene ba Knorr baleteya umupila na bacaice ababomba pa Bethel.

Abalesambilisha mwi Sukulu lya Gileadi balishibe sana ukusambilisha kabili bafwile balimwene ukuti ifintu fyalengafya. Balingafwile ukwalula ifyo  naletontonkanya. Panono panono natendeke ukumona Yehova ukuti ni Shifwe wa kutemwa kabili ni Lesa uutasha e lyo tayafya. Bamo abo nalesambilila nabo balingafwile. Ndebukisha ilyo umo anjebele ati: “Elva, ala Yehova talolela fye ukuti abantu balufyanye pa kuti abakande kanshi taulingile ukumona kwati taulingile ukulufyanya!” Ifyo alandile, fyalimfikile sana pa mutima.

Ilyo twapwishishe Isukulu lya Gileadi, ine nabo nalesambilila nabo 4 balitutumine ukuya mu kubombela ku Namibia. Tapakokwele bonse pamo twakwete amasambililo 80. Ku Namibia nalikutemenwe, lelo nalitemenwe sana umulumendo twali nankwe ku Gileadi uo batumine ku Switzerland. Pa numa ya kubombela mu Namibia pa mwaka umo, naile mu kwikala ku Switzerland ukwali nkobekela wandi. Ilyo twaupene, ine na bena mwandi twalebombela mu muputule.

UBWAFYA UBUKALAMBA UBO NAKWETE

Ilyo fye twabombele imyaka 5 mu muputule, balitwitile ukuyabombela pa Bethel mu Switzerland mwine. Nalitemenwe sana ukuba mu Bethel pantu mwali bamunyina ne nkashi abakalamba kabili abatemenwe Yehova.

Tapakokwele, nalikwete ubwafya ubukalamba sana. Abena mwandi tabali aba cishinka kuli ine na kuli Yehova. Balimpondokele kabili calimponeshe pa musao! Kanshi akubula ukwafwa no kutemwa kwa bamunyina na bankashi abakalamba aba pa Bethel nga nshaishibe ne fya kucita. Nga ndeilishanya, balekutika kabili nga nshilefwaya ukulanda, balendeka fye. Ifyo balenjeba ne fyo balencitila fyalingafwile nga nshi ilyo nali no bwafya kabili balinjafwile ukupalama sana kuli Yehova.

Naibukishe na mashiwi ayo abakalamba ba mano banjebele abalipo na mesho kabili abasambilile ku fyabacitikile. Ba Madge Dunham nabo balinkoseleshe sana ilyo batile “Elva, ukalakwata amafya ilyo ulebombela Yehova, lelo amafya ayakalamba kuti yafuma ku bantu mumfwana nabo sana. Nga wakwata amafya ya musango uyu e lyo ulingile ukupalama sana kuli Yehova. Ulingile ukwishiba ukuti ni Lesa e o ubombela, te bantu iyo!” Ifyo ba Madge banjebele fyalenkosha ilyo naleba na mafya. Napingwilepo ukuti nshakaleke ukupepa Yehova nangu cingati abena mwandi balimpondokela.

Mu kupita kwa nshita nabwelele ku Australia ukwali ba lupwa wandi kabili e ko nalebombela bupainiya. Ilyo nalebwelelamo ku Australia, nalitemenwe ukulanshanya ifya mu Baibolo nabo twali nabo mu cibwato. Pabo twali nabo pa bulendo pali na Arne Gjerde, umulumendo uwa ku Norway ushalelanda sana. Ilyo twalelanshanya ifya mu Baibolo alitemenwe sana ifyo aumfwile. Bushiku bumo, ba Arne balitutandalile ku Sydney uko twaleikala no lupwa lwandi. Ba Arne balilundulwike bwangu sana, babatishiwa no kubatishiwa. Mu 1963 ine na ba Arne twalyupene kabili ilyo papitile imyaka ibili twalikwete umwana umwaume uo twainike ukuti Gary.

NAKWATA UBWAFYA NA BUMBI

Ine na ba Arne e lyo no mwana wesu Gary twaleumfwana sana. Ba Arne balikushisheko ing’anda pa kuti tulesunga abafyashi bandi abakalamba. Pa numa ya kwikala imyaka 6 mu cupo, twalikwete ubwafya na bumbi. Ba Arne balibasangile na kansa ku bongo. Nalebapempula lyonse mu cipatala ilyo balebondapa, pa kubondapa balebomfya imyengelele ya malaiti. Balitampile ukumfwako bwino lelo tapakokwele ubulwele bwabo bwalikoseeleko  kabili balikwete na stroko. Ba dokota banjebele ukuti kwashala fye imilungu inono abena mwandi bali no kufwa. Lelo ba Arne tabafwile apo pene. Balifumine mu cipatala e lyo twatendeke ukubatensesha pa ng’anda mpaka babako na bwino. Mu kuya kwa nshita balitendeke ukwenda no kubombako bu eluda na kabili. Bali aba mipulwe kabili aba nsansa, e calengele baleumfwako bwino kabili tacaleyafya ukubatensha.

Mu 1986 ubulwele bwabo bwalikoseleko na kabili. Pali iyi nshita abafyashi bandi ninshi balifwa, e co twalifumine mu Sydney no kukukila ku Blue Mountains ukwali ukusuma sana kabili twali mupepi ne fibusa fyesu. Umwana wesu Gary alyupile Karin, nkashi umusuma sana uwabikile amano ku fya kwa Lesa. Twapingwilepo ukuti tuleikala bonse pamo. Mu myeshi fye inono twakuukile ku cifulo cimbi mupepi no ko twaleikala na ba Arne.

Mu myeshi 18 ilyo ba Arne bashilafwa, balilwaliishe ica kuti tabaleima na mu busanshi kabili twalingile ukubasakamana sana. Apo nshalefuma pa ng’anda pali iyi nshita, nalebelenga fye Baibolo ne mpapulo sha musha wa cishinka pa ma-awala yabili cila bushiku. Nga ndebelenga Baibolo, nalesangamo ukufunda ukusuma pa fyo ningashipikisha ubwafya nakwete. Bamunyina na bankashi aba mu cilonganino baletupempula sana kabili bamo pali aba, balikweteko amafya ayaba nga ayo twakweteko. Ala naleumfwa bwino sana nga baisa mu kutupempula! Ba Arne bafwile mu April mu 2003, kabili balicetekele ukuti bakabushiwa.

UWALENGAFWA SANA

Ilyo nali umwaice, kwali ifyo naletontonkanya ukuti e fyo ifintu fifwile ukuba e lyo e fyo nalefwaya na bambi ukulakonka. Lelo nasangile ukuti ifintu tafiba nge fyo tuletontonkanya. Nali-ipakisha ifintu ifingi kabili nalishipikisha amafya yabili ayakalamba, pamo nga ukushipikisha ku fyo abena mwandi bakubalilapo bampondokele e lyo no kufwilwa abena mwandi. Muli fyonse ifi, nalikwete abaleng’afwa na balesansamusha. Lelo Yehova Lesa “Uwa Nshiku ne Nshiku” e walengafwa sana. (Dan. 7:9) Ukufunda kwakwe kwalingafwa ukwalula imibele yandi kabili calilengele mombeko bu mishonari, umo naipakisha ifingi. Ilyo nalekwata amafya, ‘icikuuku ca kwa Yehova calentungilila kabili ifya kusansamusha fyakwe fyalentalalika umutima.’ (Amalu. 94:18, 19) Ndatasha ne fyo ba lupwa wandi ne fibusa balentungilila mu nshita ya bucushi. (Amapi. 17:17) Abengi abalengafwa bali abakalamba kabili abapita mu fingi.

Yobo aipwishe ukuti: “Bushe amano tayaba mu bakote No mucetekanya bushe tawisa pa mulandu wa kwikala inshiku ishingi?” (Yobo 12:12) Nga natontonkanya pa fyo ubumi bwandi bwali, kuti natila ifyo Yobo alandile fya cine. Ifyo abakalamba balenjeba fyalengafwa no kunsansamusha kabili ukuba ifibusa na bakalamba kwalilenga naba umuntu umusuma. Nalitemwa ukuti abakalamba e bo nalesala ukuba ifibusa fyandi.

Nomba ni nkota, ndi ne myaka 80. Ifyo abakalamba balengafwa fyalilenga ndeafwa abakalamba banandi kabili ndabatandalila. Ndomfwa bwino ukuba na bacaice pantu balicincila e lyo ifyo babombesha filenga na ine ndebombesha kabili cilandetela insansa nga namona balefwaya ukuti mbaafwe.

[Futunoti]

[Icikope pe bula 14]

Ilyo twalebomba bupainiya na Joy Lennox mu Narrandera

[Icikope pe bula 15]

Ba Elva na babomba pa Bethel mu Switzerland mu 1960

[Icikope pe bula 16]

Ilyo naletensha ba Arne