Shipeni Yehova Ali Na Imwe!

“Shipa kabili kosa. . . . Yehova Lesa obe ali na iwe.”—YOSH. 1:9.

KUTI MWAYASUKA SHANI?

Finshi Yoshua acitile pa kuti atwalilile ukuba ne citetekelo no kuba uwashipa?

Fya kumwenako nshi ifya bantu abali abashipa ifyo mutemenwe sana?

Nani uwali ne citetekelo kabili uwashipa uo mwingatemwa ukupashanya pa kuti mulebomba bwino umulimo wa kushimikila?

1, 2. (a) Finshi fikalenga tukashipikishe amafya? (b) Bushe icitetekelo cinshi? Langilileni.

UKUBOMBELA Yehova kulalenga twaba ne nsansa. Lelo tulaba na mafya ayo abantu bonse bakwata kabili limo ‘tulaculila ubulungami.’ (1 Pet. 3:14; 5:8, 9; 1 Kor. 10:13) Pa kuti tushipikishe amafya, tukabila ukuba ne citetekelo no kuba abashipa.

² Bushe icitetekelo e cinshi? Umutumwa Paulo alembele ukuti: “Icitetekelo kulolela kwashininkishiwa ukwa kuti ifintu tulesubila fikacitika, kabili e bushininkisho bwa kuti ifintu nangu tafilamoneka, fya cine cine.” (Heb. 11:1) Ama Baibolo yambi yalanda ukuti: “Icitetekelo bushininkisho bwine bwine ubwa kuti ifyo twenekela fikacitika. Nga twalikwata icitetekelo tulingile ukucetekela ifintu ifyo tushilemona.” Nga ca kuti batupeela ifipepala apalembelwe ifilelanga ukuti tuli bene ba fipe, tatutwishika ukuti ifyo fipe fyesu. Apo twalicetekela ukuti Lesa lyonse alafikilisha fyonse ifyo alanda, caba kwati natukwata ifipepala ifilelanga ukuti akafishapo fyonse ifyo atulaya. Icitetekelo cilalenga twashininkisha ukuti tukamona uko ifyo Baibolo yatulaya fikafikilishiwa, kabili twalishininkisha no kuti ifyo Lesa atulaya nangu ca kuti tatulafimona fikacitika.

3, 4. (a) Bushe ukushipa cinshi? (b) Pa kulundako icitetekelo no kushipa, cinshi tufwile ukucita?

³ Icitabo cimo calondolola ukushipa ukuti, “kuba na maka ya kulanda no kucita fimo ukwabula umwenso ilyo tuli mu busanso.” (The New Interpreter’s Dictionary of the Bible) Kanshi nga tuli abashipa tukaba abakosa, kabili tatwakaleumfwa umwenso.—Marko 6:49, 50; 2 Tim. 1:7.

⁴ Icitetekelo no kushipa mibele iisuma sana. Limo kuti twamona ukuti tulekabila ukulundako icitetekelo no kushipa. Baibolo yalilanda pa bantu abengi abakwete iyi mibele. Kanshi pa kuti tulundeko icitetekelo no kuba abashipa tulingile ukusambilila pali aba bantu abo Baibolo yalandapo.

 YEHOVA AALI NA YOSHUA

5. Pa kuti Yoshua abombe bwino umulimo bamupeele, mibele nshi alekabila ukukwata?

⁵ Lekeni tulande pa fyacitike kale, apapitile nomba ne myaka 3,500. Palipitile imyaka 40 ukutula apo Yehova alubwilile abena Israele ukufuma mu busha ku Egupti. Kasesema Mose e walebatungulula. Ilyo ali ne myaka 120, aninine pa muulu wa Lupili lwa Nebo ku kumona Icalo ca Bulayo kabili no kufwila e po afwilile. Uwamupyene ni Yoshua, umwaume ‘uwaiswilemo umupashi wa mano.’ (Amala. 34:1-9) Abashilika ba bena Israele bali-ipekenye ukuyapoka icalo ca Kanaani. Pa kuti Yoshua atungulule bwino abantu, alekabila amano yafuma kuli Lesa. Kabili alekabila ukucetekela Yehova no kulanga ukuti ali uwashipa kabili uwakosa.—Amala. 31:22, 23.

6. (a) Yoshua 23:6, itweba ukuba abashipa pa kucita cinshi? (b) Finshi twingasambilila ku mashiwi yaba pa Imilimo 4:18-20 na Imilimo 5:29?

⁶ Abena Israele bafwile balikoseleshiwe ilyo bamwene amano, ukushipa, ne citetekelo ifyo Yoshua akwete ilyo balelwa na bena Kanaani. Nangu ca kuti abena Israele balekabila ukuba abashipa ilyo balelwa inkondo, balekabila no kuba abashipa pa kukonka ifyo Lesa alebeba ukupitila muli Yoshua. Ilyo Yoshua ali mupepi no kufwa atile: “Mufwile ukukosa sana pa kuti mulekonka no kucita fyonse ifyalembwa mwi buuku lya mafunde ya kwa Mose pa kukana-alukila ku kulyo nelyo ku kuso.” (Yosh. 23:6) Na ifwe tufwile ukuba abashipa pa kuti tuleumfwila Yehova lyonse. Tufwile ukumumfwila na lintu abantu baletupatikisha ukucita ifipusene no kufwaya kwa kwa Lesa. (Belengeni Imilimo 4:18-20; 5:29.) Nga tulepepa no kushintilila pali Yehova akalatwafwa ukuba abashipa.

IFYO TWINGACITA PA KUTI TUBE ABASHIPA

7. Pa kuti Yoshua abe uwashipa kabili atunguluke, finshi alekabila ukucita?

⁷ Pa kuba abashipa ilyo tulecita ukufwaya kwa kwa Lesa, tufwile ukulabelenga no kucita ifyo tulesambilila. Ifi e fyo baebele Yoshua ukulacita ilyo apyene Mose. Bamwebele ukuti: “Ushipe fye kabili ukose sana pa kuti upoose amano ku kulakonka amafunde yonse ayo Mose umubomfi wandi akwebele. . . . Ibuuku ili ilya mafunde wileka lifume mu kanwa kobe, kabili ulebelenga ifyalembwa muli ili buuku no kwetetulapo akasuba no bushiku, pa kuti ubike amano ku kulakonka fyonse ifyalembwamo; pantu e lyo ukatunguluka kabili e lyo ukaba uwa mano.” (Yosh. 1:7, 8) Ifi fine e fyo Yoshua acitile kabili ‘alitungulwike.’ Na ifwe nga twacita ifi, tukaba abashipa sana kabili tukabombela Lesa bwino.

8. Ilembo lya mwaka wa 2013 lifumine pe lembo nshi, kabili likamwafwa shani?

⁸ Yoshua afwile alikoseleshiwe sana ilyo Yehova amwebele no ukuti: “Shipa kabili kosa. Witutuma kabili witiina, pantu Yehova Lesa obe ali na iwe konse uko uleya.” (Yosh. 1:9) Na ifwe bene Yehova aaba na ifwe. Kanshi nangu tukwate amafya tatufwile ‘ukututuma no kutiina.’ Amashiwi ayacindama sana ya kuti: “Shipa kabili kosa. . . . Yehova Lesa obe ali na iwe.” Aya mashiwi ayaba pali Yoshua 1:9 e yo basalile ukuba ilembo lya mwaka wa 2013. Aya mashiwi yakalatukosha mu myeshi ileisa nga filya fine na abantu abo Baibolo yalandapo abali ne citetekelo kabili abali abashipa bakulatukosha.

 BAALI ABASHIPA

9. Bushe Rahabu alangile shani ukuti alikwete icitetekelo no kuti ali uwashipa?

⁹ Ilyo Yoshua atumine abaume babili ukuyalengula icalo ca Kaanani, Rahabu cilende alibafishile kabili aebele abalwani babo ukuya mu kubafwaila uko bashali. Pa mulandu wa citetekelo cakwe no kushipa, ena na ba mu ng’anda yakwe balipuswike ilyo abena Israele baonawile umusumba wa Yeriko. (Heb. 11:30, 31; Yako. 2:25) Na kuba, Rahabu alilekele bucilende pa kuti alesekesha Yehova. Bamo abesa mu kuba Abena Kristu balalanga icitetekelo, ukushipa, na maka pa kwalula imibele yabo pa kuti balesekesha Lesa.

10. Finshi Ruti acitile pa kulanga ukuti alitemenwe ukupepa kwa cine, kabili apaalilwe shani?

¹⁰ Pa numa ya mfwa ya kwa Yoshua, Ruti umwina Moabu alilangile ukuti alitemenwe ukupepa kwa cine. Apo umulume wakwe uwafwile ali mwina Israele, Ruti afwile alishibepo fimo pali Yehova. Naomi nafyala wa kwa Ruti aleikala ku Moabu, nomba apingwilepo ukubwelelamo ku Betelehemu ku Israele. Ilyo baleya mu nshila Naomi alepatikisha Ruti ukuti abwelele ku bantu bakwe, lelo uyu mwina Moabu atile: “Mwimpatikisha ukumusha, no kubwelelamo ukuti ndeke ukumukonka. . . Abantu benu bakaba e bantu bandi, na Lesa wenu e Lesa wandi.” (Ruti 1:16) Kabili ifyo fine e fyo acitile. Mu kupita kwa nshita Ruti aupilwe kuli Boasi lupwa lwa kwa Naomi, kabili aishileba nacikolwe wa kwa Davidi na Yesu. Ala Yehova alapaala ababa ne citetekelo no kushipa.—Ruti 2:12; 4:17-22; Mat. 1:1-6.

ABENGI BALI-IBIKILE MU KAPOOSA MWEO

11. Bushe Yehoyada na Yehosheba balangile shani ukuti bali abashipa, kabili cinshi cafumine mu fyo bacitile?

¹¹ Tulaba abashipa kabili icitetekelo cesu cilakoselako ilyo twamona ifyo Lesa apaala abacita ukufwaya kwakwe e lyo na babika amano ku kwafwa abasumina banabo. Ku ca kumwenako, tontonkanyeni pali Shimapepo Mukalamba Yehoyada no mwina mwakwe Yehosheba. Ilyo Imfumu Ahasia afwile, Atalia nyina aipeye abana ba mfumu bonse abashelepo ukufumyako fye Yoashi kabili alipokele no bufumu. Yehoyada na Yehosheba bali-ibikile mu kapoosa mweo pa kupususha Yoashi umwana wa kwa Ahasia kabili balimufishile pa myaka 6. Mu mwaka walenga 7, Yehoyada abikile Yoashi pa bufumu no kwipaya Atalia. (2 Isha. 11:1-16) Pa numa, Yehoyada ayafwile Imfumu Yoashi ukuwamya itempele. Kabili ilyo Yehoyada afwile ninshi ali ne myaka 130 bamushikile uko baleshiika imfumu “pantu alicitile ifisuma mu Israele na kuli Lesa wa cine na ku ng’anda Yakwe.” (2 Imila. 24:15, 16) Na kuba pa mulandu wa kuti bali abashipa, Yehoyada no mwina mwakwe bacitile ifyalengele ukuti umutande wa lupwa ukufuma pali Davidi ukufika pali Mesia ucingililwe.

12. Bushe Ebede-meleke alangile shani ukuti ali uwashipa?

¹² Ebede-meleke mutungwi uwali mu ng’anda ya Mfumu Sidekia aibikile mu kapoosa mweo pa kufwaya ukupususha Yeremia. Iyi mfumu yapeele Yeremia kuli bacilolo abaYuda abamubepeshe ubufi bwa kuti aleleta icimfulunganya kabili bamupoosele mu cishima umwali amatipa pa kuti afwe. (Yer. 38:4-6) Nangu ca kuti abantu balipatile sana Yeremia, Ebede-meleke aile ku mfumu Sidekia no kulandilako uyu kasesema nangu ca kuti ukucita ico kwali no kumuletelela. Sidekia alisuminishe ku fyo bamwebele kabili abulile abaume 30 ukuya na Ebede-meleke ku kufumya Yeremia mu cishima. Lesa aebele Ebede-meleke ukupitila muli kasesema ukuti takafwe ilyo abena Babiloni bakonaula Yerusalemu. (Yer. 39:15-18) Lesa alimulambwile pa kushipa kwakwe.

13. Bushe abaHebere batatu balangile shani ukuti bali abashipa, kabili finshi twingasambililako ku fyo bacitile?

 ¹³ Mu myaka ya ba 600 B.C.E., abaHebere batatu abalebombela Yehova balimwene ukuti Lesa alalambula ababa ne citetekelo kabili abashipa. Imfumu Nebukadnesari alongenye bashimucindikwa ba mu Babiloni kabili abebele ukuti bafwile ukupepa icimpashanya ca golde ico yaimike. Onse uushali na kupepa ici cimpashanya bali no kumupoosa mwi lungu lya mulilo. Aba baHebere batatu baebele Nebukadnesari ukuti: “Lesa wesu uo tubombela ali na maka ya kutupokolola. Mwi lungu lya mulilo uulebilima kabili mu kuboko kwenu, mwe mfumu, ali no kutupususha. Lelo nga tacite ifi, cishibikwe kuli imwe, mwe mfumu, ukuti balesa benu ifwe tatwababombele, na ku cimpashanya ca golde ico mwimike tatwapepeko iyo.” (Dan. 3:16-18) Ifyo aba baHebere batatu bapusushiwe fyalembwa pali Daniele 3:19-30. Nangu te kuti batupoose mwi lungu lya mulilo, tulakwata amafya ayengi kabili tufwile ukucetekela ukuti Lesa akalatupaala pa mulandu wa citetekelo cesu no kushipa.

14. Ukulingana na Daniele icipandwa 6, bushe Daniele alangile shani ukuti ali uwashipa, kabili cinshi cafuminemo?

¹⁴ Daniele alangile ukuti ali ne citetekelo kabili ali uwashipa lintu abalwani bakwe baebele Imfumu Dariusi, ukubika icipope ca kuti, “onse uukalomba icintu kuli lesa onse nangu ku muntu onse ukufika pa nshiku 30 kano kuli imwe, mwe mfumu, akapooswe mu cilindi ca nkalamo.” Ilyo Daniele ashibe ukuti pa fyalembelwe napabikwa icilembo, “aingile mu ng’anda yakwe, kabili, mu muputule wakwe uwa pa mutenge amawindo yaliswike nayalosha ku Yerusalemu, kabili alefukama imiku itatu akasuba na kasuba alapepa no kutootela Lesa wakwe, filya fine alecita ukufuma na kale.” (Dan. 6:6-10) Daniele ali uwashipa ica kuti bamupoosele mu cilindi ca nkalamo, lelo Yehova alimupuswishe.—Dan. 6:16-23.

15. (a) Bushe Prisila na Akula baba shani ica kumwenako ca kuba aba citetekelo no kuba abashipa?(b) Bushe amashiwi ya kwa Yesu ayaba pali Yohane 13:34 yalola mwi, kabili Abena Kristu abengi balanga shani uku kutemwa?

¹⁵ Baibolo tayatweba icalengele ukuti Akula na Prisila ‘baibike mu kapoosa mweo pa mulandu wa mweo wa kwa Paulo.’ (Imil. 18:2; Rom. 16:3, 4) Balishipile ilyo bakonkele amashiwi ya kwa Yesu aya kuti: “Ndemupeela ifunde ilipya, ilya kuti muletemwana; ifyo namutemenwe, e fyo na imwe muletemwana.” (Yoh. 13:34) Amafunde ya kwa Mose yalekoselesha abantu ukutemwa bambi nge fyo baitemwa. (Lebi  19:18) Lelo ifunde lya kwa Yesu “ilipya” lyalandile pa kutemwa ukwa kutila twapeela no bumi bwesu pa mulandu wa bantu bambi, nga filya fine acitile. Abena Kristu abengi balilanga uku kutemwa pa kukaanasokolola abasumina banabo nga kuli abalefwaya ukubacusha nelyo ukubepaya. Pa kucita ifi, balashipa no ‘kuibika mu kapoosa mweo.’—Belengeni 1 Yohane 3:16.

16, 17. Mafya nshi Abena Kristu ba kubalilapo bakwete, kabili amafya bakwete yapalana shani na mafya Abena Kristu muno nshiku bapitamo?

¹⁶ Abena Kristu ba kubalilapo balishipile pa kulanga ukuti balepepa fye Yehova eka nga filya Yesu alecita. (Mat. 4:8-10) Balekaana ukupoosa ifyanunkila pa ciipailo pantu ukucita ifyo kwali kulanga umucinshi uwaibela kuli kateka umwina Roma. (Moneni icikope.) Daniel P. Mannix alembele mu citabo cakwe ukuti: “Mwali icipailo mu lubansa, apo abafungwa balebeba ukupoosa ifyanunkila mu mulilo wali pali ico ciipailo pa kuti babapeele icipepala no ku bafumya mu cifungo, lelo Bena Kristu fye abanono e basumine ukucita ifyo. Nangu ca kuti balibalondolwelele bwino bwino ukuti ukucita ifi takwali kupepa kateka; lelo kwali kulanga fye ukuti kateka wa bena Roma ni lesa. Na lyo line, Abena Kristu abengi balikeene ukucita ifyo.”—Those About to Die.

¹⁷ Na muno nshiku, Abena Kristu abali mu nkambi sha kucushishamo abantu abo baletiinya ukuti balabepaya balebeba ukuti, nga basaina icipepala icalelangilila ukuti na bakaana Yehova baali no kubafyumya mu nkambi. Banono abasaine ici cipepala. Mu myaka ya nomba line, ba Nte aba Tutsi na ba Hutu mu Rwanda baleibika mu kapoosa mweo ilyo kwali inkondo pali iyi mitundu ibili, pantu balecingilila Abena Kristu banabo. Pa kushipikisha amafya ya musango uyu, cikabila ukuba ne citetekelo no kuba uwashipa.

MULEIBUKISHA UKUTI YEHOVA ALI NA IFWE!

18, 19. Bantu nshi abali ne citetekelo kabili abali abashipa abo Baibolo yalandapo abo twingapashanya pa kuti tubombe bwino umulimo wa kushimikila?

¹⁸ Twalikwata ishuko lya kubombako umulimo ukukalamba uo Lesa apeela ababomfi bakwe uwa kubila pa Bufumu no kupanga abasambi. (Mat. 24:14; 28:19, 20) Tulatasha sana ifyo Yesu abombele uyu mulimo! Yesu “aile alepita mu misumba na mu mishi, aleshimikila no kubila imbila nsuma ya bufumu bwa kwa Lesa.” (Luka 8:1) Na ifwe tulakabila ukuba ne citetekelo no kushipa pa kuti tushimikile imbila nsuma ya Bufumu. Apo Lesa alatwafwa, na ifwe kuti twaba abashipa nga Noa ‘uwaleshimikila pa fyalungama’ ku ‘ba pano calo abashalepepa’ abali no konaulwa kwi lyeshi.—2 Pet. 2:4, 5.

¹⁹ Ipepo lilatwafwa ilyo tuleshimikila. Ilyo abasambi ba kwa Kristu bamo bapepele ukuti ‘balelanda icebo kwa Lesa no kushipa konse,’ Lesa alyaswike. (Belengeni Imilimo 4:29-31.) Nga mwalikwata umwenso wa kushimikila ku ng’anda ne ng’anda, pepeni kuli Yehova ukuti amupeele icitetekelo cakosa no kushipa kabili akasuka amapepo yenu.—Belengeni Amalumbo 66:19, 20. *

20. Ni bani abatwafwa fwe babomfi ba kwa Yehova?

²⁰ Tacayanguka ukucita ifyo Lesa afwaya ilyo tuli na mafya muli cino calo cabipa. Nangu cibe ifyo tatwaba fweka. Lesa aba na ifwe. No Mwana wakwe, Umutwe wa cilonganino, na o aba na ifwe. Kabili twalikwata bamunyinefwe ukucila pali 7,000,000 mu calo conse. E co bonse, natutwalilile ukuba ne citetekelo no kulabila imbila nsuma ya Bufumu ilyo tuletontonkanya pe lembo lya mwaka ilya 2013 ilileti: “Shipa kabili kosa. . . . Yehova Lesa obe ali na iwe.”—Yosh. 1:9.

[Futunoti]

[Ifipusho]

[Amashiwi pe bula 8]

Ilembo lya mwaka ilya 2013 lileti: “Shipa kabili kosa. . . . Yehova Lesa obe ali na iwe.”—Yoshua 1:9.

[Icikope pe bula 10]

Abena Kristu ba kubalilapo balikaninine fye ndai ukupepa kateka wa bena Roma