Bushe Mulatasha Pa Bupyani Lesa Atupeela?
Bushe Mulatasha Pa Bupyani Lesa Atupeela?
“Lesa . . . Apilibukile ku bena fyalo ku kubuulamo abantu abe shina lyakwe.”—IMIL. 15:14.
KUTI MWAYASUKA SHANI?
Fisambilisho nshi ifyo Baibolo ishisambilisha? Landeni ifyo twacingililwa kuli ifi fisambilisho.
Twalubulwa shani ku lubembu ne mfwa?
Bushe mutontonkanyapo shani pa nsambu sha kwa Yehova isha kuteka na pa kuba aba kaele?
1, 2. (a) Bushe “insakwe ya kwa Davidi” ni cinshi? (b) Muno nshiku, ababomfi ba kwa Yehova ni bani?
ILYO ibumba litungulula lyakumene mu Yerusalemu mu 49 C.E., umutumwa Yakobo atile: “Sumeone [Petro] nalondolola bwino bwino ifyo Lesa pa muku wa kubalilapo apilibukile ku bena fyalo ku kubuulamo abantu abe shina lyakwe. Kabili ici cileumfwana na mashiwi ya Bakasesema, nga filya calembwa aciti, ‘Pa numa ya ifi fintu nkabwela no kukuula cipya cipya insakwe ya kwa Davidi iyawa; kabili nkakuula cipya cipya ifitantaala fya iko no kuimika na kabili, pa kuti abantu abashalapo, capamo na bena fyalo bonse, e kutila abantu abetilwa kwi shina lyandi, bakafwaye Yehova, e fyasosa Yehova uulecita ifi fintu, ifyaishibikwa ukufuma ku kale.’”—Imil. 15:13-18.
2 “Insakwe ya kwa Davidi” yalepilibula ishamfumu ishafumine mu lupwa lwa kwa Davidi. Iyi “nsakwe” yawile ilyo Imfumu Sidekia baifumishe pa bufumu. (Amose 9:11) Na lyo line, uku kusesema kwatile iyi “nsakwe” yali no kukuulwa cipya cipya ilyo Yesu umwana wa kwa Davidi aali no kuba Imfumu. (Esek. 21:27; Imil. 2:29-36) Nga filya fine Yakobo alandile pali kulya kukumana, uku kusesema kwa kwa Amose kwatendeke ukufikilishiwa ilyo Lesa atampile ukulonganika impyani sha Bufumu ukufuma mu baYuda na mu bena Fyalo. Muno nshiku, Abena Kristu basubwa na bantu abengi nga nshi, e kuti, “impaanga shimbi” isha kwa Yesu, balabombela pamo mu kusambilisha abantu icine.—Yoh. 10:16.
ABANTU BA KWA YEHOVA BABASENDA MULI BUNKOLE
3, 4. Cinshi ca-afwile abantu ba kwa Yehova mu Babiloni ukutwalilila aba cishinka kuli Lesa?
3 Ilyo abaYuda babasendele muli bunkole ku Babiloni, calimoneke fye apabuuta ukuti “insakwe ya kwa Davidi” yaliwile. Apo ukupepa kwa bufi kwalifulile sana mu Babiloni, cinshi ca-afwile abantu ba kwa Lesa ukutwalilila aba cishinka pa myaka yonse 70 iyo baikelemo? Icitwafwa ukutwalilila aba cishinka kuli Lesa nangu ca kuti twikala mu calo ca kwa Satana, e ca-afwile na baYuda. (1 Yoh. 5:19) Ubupyani ubwacindama ubo Lesa apeela abantu bakwe e bulenga ukuti batwalilile ukuba aba cishinka kuli ena.
4 Pa bupyani ubo Lesa atupeela, paba ne Cebo cakwe. AbaYuda abo basendele muli bunkole ku Babiloni tabakwete Amalembo ya Mushilo yonse, lelo balishibe Amafunde ya kwa Mose umwali na Amafunde Ikumi. Balishibe ‘inyimbo sha ku Sione,’ baleibukisha amapinda ayengi, kabili balishibe na babomfi ba kwa Yehova aba ku kale abali ne cishinka. Ukwabula no kutwishika, abaYuda abo basendele muli bunkole balililile ilyo baibukishe Sione, kabili tabalabile Yehova. (Belengeni Amalumbo 137:1-6.) Ifi fintu e fyabafwile ukutwalilila aba cishinka kuli Yehova nangu ca kutila mu Babiloni mwali ukupepa kwa bufi ne fisambilisho fya bufi ifingi.
UKUPEPA BALESA BATATU KWATENDEKE KALE
5. Ni balesa nshi abalimo batatu abo abena Babiloni na bena Egupti balepepa kale?
5 Mu Babiloni abantu balepepa balesa abengi abalebamo batatu. Ku ca kumwenako, pali balesa abo balepepa paali umo umwali balesa batatu abo baleita ukuti Sin (lesa mweshi), Shamash (lesa kasuba), na Ishatar (lesa mwanakashi uwa bufyashi ne nkondo). Kale abena Egupti balemona ukuti lesa mwaume aleupa lesa mwanakashi no kufyala lesa mwana no “kupanga lesa umo umwaba batatu. Na lyo line, ni limo limo fye lesa mwaume aleba umukalamba, lesa mwanakashi e o balepeela sana umucinshi kabili e wali umukalamba.” (New Larousse Encyclopedia of Mythology) Ku ca kumwenako, mu Egupti mwali lesa uwalimo batatu uo balepepa. Aba balesa ni lesa mwaume Osiris, lesa mwanakashi Isis, na lesa mwana Horus.
6. Bushe kuti mwalondolola shani icisambilisho ca kuti kwaba balesa batatu, kabili bushe twacingililwa shani ku kusumina muli ici cisambilisho ca bufi?
6 Ababa mu mipepele ya batila Bena Kristu nabo balapepa balesa ababamo Batatu. Bashimapepo batila muli Lesa umo mwaba lesa Tata, lesa Mwana, na mupashi wa mushilo. Ukulanda ifi kusaalula bumulopwe bwa kwa Yehova, pantu cimo no kulanda ukuti Yehova te Mulopwe lelo aaba fye lubali lwa kwa lesa uwabamo batatu. Abantu ba kwa Yehova balicingililwa ku kusumina muli ici cisambilisho ca bufi pantu basumina muli aya mashiwi yafuma kuli Lesa aya kuti: “Umfweni mwe bana ba kwa Israele: Yehova Lesa wesu ni Yehova umo.” (Amala. 6:4) Yesu na o alilandile aya yene amashiwi. Bushe Umwina Kristu wa cine kuti akaana aya mashiwi Yesu alandile?—Marko 12:29.
7. Mulandu nshi umuntu uwasumina ukuti kwaba balesa batatu ashingabatishiwilwa no kuba umubomfi wa kwa Lesa?
7 Icisambilisho ca kuti muli Lesa umo mwaba abene batatu calipusana ne fyo Yesu aebele abasambi bakwe ukuti, “kalengeni aba nko shonse ukuba abasambi, mulebabatishisha mwi shina lya kwa Tata ne lya Mwana ne lya mupashi wa mushilo.” (Mat. 28:19) Pa kuti umuntu abatishiwe ukuba Umwina Kristu wa cine no kuba Inte ya kwa Yehova, afwile ukusumina ukuti Tata, e kutila Yehova, e Wapulamo. Afwile no kwishiba icifulo na maka ifyo Yesu, Umwana wa kwa Lesa akwata. Uulebatishiwa afwile no kusumina ukuti umupashi wa mushilo maka ayo Lesa abomfya, te lesa iyo. (Ukute. 1:2) Umuntu uutwalilila ukusumina ukuti kwaba balesa batatu te kuti abatishiwe no kuba umubomfi wa kwa Yehova Lesa. Ala tulatasha pa fyo ubupyani ubo Lesa atupeela butucingilila ku kukanasumina ici cisambilisho icisaalula Lesa!
UKUPUPA IMIPASHI
8. Bushe abena Babiloni balemona shani tulesa ne fibanda?
8 Abena Babiloni tabasumine fye muli tulesa twabo utwa bufi, lelo balepepa ne fibanda no kupupa imipashi. Icitabo cimo citila: “Abena Babiloni balicindike sana tulesa twabo. Cimbi ico bacindamike, fibanda ifyo basumine ukuti fyalelwalika abantu amalwele ayalekanalekana. Ici calengele ukuti mu mipepele yabo na konse uko bali, balepepa sana kuli tulesa twabo pa kuti tulebacingilila ku fibanda.”—The International Standard Bible Encyclopaedia.
9. (a) Ilyo bali muli bunkole mu Babiloni, bushe abaYuda abengi basambilile shani ifisambilisho fya bufi? (b) Bushe twacingililwa shani ku kumfwana ne fibanda?
9 Ilyo abaYuda baali muli bunkole mu Babiloni, abengi balisambilile ifisambilisho fya bufi. Mu kuya kwa nshita, abaYuda abengi batendeke ukusumina mu fyo abaGriki basuminemo ukuti ifibanda kuti fyacitila abantu ifisuma nelyo ifibi. Lelo ubupyani ubo Lesa atupeela bulatucingilila ku kumfwana ne fibanda, pantu twalishiba ukuti Lesa alipatile filya abena Babiloni balepupa imipashi. (Esa. 47:1, 12-15) Na kabili, twalishiba ifyo Lesa amona ukupupa imipashi.—Belengeni Amalango 18:10-12; Ukusokolola 21:8.
10. Finshi Babiloni Mukalamba asambilisha kabili finshi acita?
10 Te bena Babiloni fye beka abalepupa imipashi, lelo na batungilila Babiloni Mukalamba, e kutila ukupepa kwa bufi konse, nabo balapupa imipashi. (Ukus. 18:21-24) Icitabo cimo citila: “Babiloni Mukalamba tayaba fye mu calo cimo. Lelo mipepele yonse iipepa utulubi iisangwa mu fyalo fyonse.” (The Interpreter’s Dictionary of the Bible, Vol. 1, ibu. 338) Muli Babiloni Mukalamba mwaliba sana ukupupa imipashi, ukupepa utulubi, ne membu shimbi ishingi. Kanshi nomba line Babiloni Mukalamba alaonaulwa.—Belengeni Ukusokolola 18:1-5.
11. Kusoka nshi uko impapulo shesu shatusoka pa kupupa imipashi?
11 Yehova atile: “Nintendwa ne fya finjelengwe fyenu.” (Esa. 1:13) Mu myaka ya ba 1800, abantu abengi balepepa sana imipashi. E mulandu wine magazini ya Zion’s Watch Tower iya mu May 1885, yasoseele ukuti: “Icisambilisho ca kuti abafwa balaba no mweo ku cifulo cimbi ca kale sana. Imipepele ya kale yalesambilisha ukuti umuntu nga afwa alaba no mweo ku cifulo cimbi, kabili kuli ici cisambilisho e kwafuma ne fisambilisho fyonse ifya bufi ne ntambi shimo isho abantu bakonka.” Magazini imo ine yalandile ukuti, icisambilisho ca kuti abafwa kuti balanda na ba mweo “calenga ‘ifibanda’ filefwala imibili ya bafwa no kulenga abantu balemona kwati abafwa balabwela ku kulanda na ba mweo. Ifibanda tafifwaya abantu ukufishiba ne ci calenga ukuti fitwalilile ukulasonga abantu abengi mu fyo batontonkanya ne fyo bacita.” Akatabo ka kale akaleti What Say the Scriptures About Spiritism?, na ko kalandile fimo fine kabili e fyo ne mpapulo ishilembwa muno nshiku shilanda.
BUSHE ABAFWA BALAYA MU KULUNGULUKA KU CIFULO CIMBI?
12. Bushe umupashi wa mushilo walengele Solomone ukulemba ukuti abafwa baba shani?
12 “Bonse abaishiba icine” kuti bayasuka ici cipusho. (2 Yoh. 1) Ukwabula no kutwishika, tulasuminisha ku mashiwi Solomone alandile, aya kuti: “Imbwa ya mweo yena yawama ukucila inkalamo iyafwa. Pantu aba mweo balishiba ukuti bakafwa; lelo abafwa, tabaishiba akantu nangu kamo, . . . Umulimo onse uo iminwe yobe yasanga ubombe na maka yobe yonse, pantu ku Nshiishi, uko uleya takwaba umulimo wa kubomba nangu kwelenganya nangu kwishiba nangu mano.”—Luk. Mil. 9:4, 5, 10.
13. Cisambilisho nshi ico abaYuda basambilile ku baGriki?
13 AbaYuda balishibe ifyo abafwa baba. Lelo ilyo Alekisanda Mukalamba afwile, icalo ca Grisi calyakanikene, kabili bamushika abamupyene balefwaya ukwikatanya icalo ca Yuda ne ca Siria ukubomfya imipepele ya baGriki ne ntambi. Ici calengele ukuti abaYuda batendeke ukusumina mu fisambilisho fya bufi ifya kuti umweo taufwa no kuti abafwa balaya ku cifulo cimbi mu kulunguluka. Aba Griki te batendeke icisambilisho ca kuti kwaliba icalo cimbi uko imyeo ya bantu iya mu kucula, abena Babiloni basumine ukuti “kwaliba icalo cimbi ukwaba . . . ifya kutiinya fyeka fyeka, . . . kabili abateka ici calo ni balesa ne fibanda ifikali, ifyakwata sana amaka.” (The Religion of Babylonia and Assyria) Ukwabula no kutwishika, abena Babiloni basumine ukuti umweo taufwa.
14. Finshi Yobo na Abrahamu baishibe pa bafwa na pa kubuuka?
14 Nangu ca kuti Yobo umulungami takwete Amalembo, alishibe icicitika umuntu nga afwa. Alishibe no kuti Yehova ni Lesa uwakwata ukutemwa kabili kuti amufuluka no kumubuusha. (Yobo 14:13-15) Abrahamu na o alicetekele ukuti abafwa bakabuuka. (Belengeni AbaHebere 11:17-19.) Aba abaume abaletiina Lesa tabasumine ukuti umuntu nga afwa alaya ku cifulo cimbi, pantu nga alaya ku cifulo cimbi ninshi te kuti bamubuushe pantu ninshi tafwile. Ukwabula no kutwishika, umupashi wa kwa Lesa e walengele Yobo na Abrahamu ukwishiba ifyo abafwa baba no kucetekela ukuti kukaba ukubuuka. Icine twaishiba pa bafwa na co caba bupyani ubo Lesa atupeela.
“ICILUBULA” CALICINDAMA
15, 16. Bushe twalubulwa shani ku lubembu ne mfwa?
15 Tulatasha ukuti Lesa alitweba ne fyo atulubula ku lubembu ne mfwa ifyo twapyana kuli Adamu. (Rom. 5:12) Twalishiba ukuti Yesu “taishile pa kuti [abantu] balemubombela, lelo aishile mu kubombela abantu no kupeela umweo wakwe icilubula pa kuti alubule abengi.” (Marko 10:45) Ala twalitemwa nga nshi pa kwishiba “icilubula ca kwa Kristu Yesu”!—Rom. 3:22-24.
16 Pa kuti abaYuda na bena Fyalo abaliko mu nshita ya batumwa belelwe imembu, balekabila ukulapila no kutetekela mwi lambo lya cilubula ilya kwa Yesu. Ifi fine e fyo na ifwe tufwile ukucita. (Yoh. 3:16, 36) Umuntu te kuti anonkelemo mu cilubula ca kwa Yesu nga ca kuti atwalilila ukusumina mu fisambilisho fya bufi, pamo nga icisambilisho ca kuti muli Lesa umo mwaba batatu no kuti umweo taufwa. Lelo ifwe kuti twanonkelamo, pantu twalishiba icine pa “Mwana [wa kwa Lesa] uo atemwa. Muli uyu e mo twamwena ukulubuka, e kutila ukwelelwa imembu shesu.”—Kol. 1:13, 14.
TWALILILENI UKUBOMBELA YEHOVA!
17, 18. Ni kwi twingasambilila ilyashi lya kale ililanda pa Nte sha kwa Yehova, kabili kuti twanonkelamo shani?
17 Pa bupyani Lesa apeela abantu bakwe paba icine ico Lesa atusambilisha, ifyo atwafwa, e lyo ne fyo atupaala. Pa myaka iingi, mu citabo ca Ilyashi lya Nte sha kwa Yehova mulaba amalyashi ayasuma ayalanda pa fyo tubomba imilimo ya kwa Lesa mu calo fye conse. Kabili kuti twasambilila ilyashi lya kale ilya Nte shakwa Yehova muli vidio ya Faith in Action, Ulubali 1 na 2, e lyo na mu fitabo pamo nga Jehovah’s Witnesses—Proclaimers of God’s Kingdom. Na kabili, ilingi muli magazini mulaba amalyashi ayasuma nga nshi ayo bamunyinefwe bashimika pa fyo bapitamo.
18 Ukwishiba ilyashi lya kale ilya Nte sha kwa Yehova kulatunonsha nga filya fine na bena Israele balenonkelamo nga baletontonkanya pa fyo Lesa abalubwile mu busha mu Egupti. (Ukufu. 12:26, 27) Ilyo Mose akotele alandile pa fisuma ifyo Lesa acitile, kabili aebele abena Israele ukuti: “Ibukisheni inshiku sha kale, tontonkanyeni pa myaka ya nkulo ne nkulo; ipusheni ifikolwe fyenu, na fyo fyalamweba; ipusheni abakalamba, na bo kuti bamweba.” (Amala. 32:7) Apo tuli ‘bantu ba kwa Yehova kabili umukuni uwaba mu mpanga yakwe iya mulemfwe,’ bonse tulamulumbanya ne nsansa kabili tulebako na bambi ifya maka ifyo acita. (Amalu. 79:13) Na kabili, tufwile ukutontonkanya pa lyashi lya kale ilya Nte sha kwa Yehova, ukusambililako, no kupekanya ifyo tukacita ku ntanshi.
19. Apo twalishiba icine, finshi tufwile ukucita?
19 Tulatasha ukuti tatwaba mu mfifi lelo twalishiba icine pali Lesa. (Amapi. 4:18, 19) E ico, natulesambilila sana Icebo ca kwa Lesa no kulaebako bambi icine, kabili tuleumfwa nge fyo kemba wa malumbo aumfwile ilyo alumbenye Shikulu Mulopwe Yehova ati: “Nkalumbula ubulungami bwenu, ubwenu fye bweka. Mwe Lesa, mwalinsambilisha ukufuma ku bwaice bwandi, kabili ukufika na nomba nanda pa fipesha amano fyenu. Kabili na lintu nkakota no mutwe waba ne mfwi, mwe Lesa, mwikandekelesha, mpaka nkashimike ulwa kuboko kwenu ku nkulo iikakonkapo, na bumpalume bwenu kuli bonse abakesabapo.”—Amalu. 71:16-18.
20. Lyashi nshi Satana aimya, kabili mumfwa shani pali ili lyashi?
20 Fwe babomfi ba kwa Yehova abaipeela, twalishiba ilyashi Satana aimya pali bumulopwe bwa kwa Lesa na pali bukaele bwa bantu. E mulandu wine twebelako bambi icine ca kuti Yehova e walinga ukuteka ku muulu na pano isonde kabili e walinga fye ukupepa. (Ukus. 4:11) Na Kabili, umupashi wa kwa Lesa ulatwafwa ukubila imbila nsuma ku bafuuka, ukukakilila abali no bulanda, no kusansamusha abaleloosha. (Esa. 61:1, 2) Nangu ca kutila Satana alafwaya sana ukulatungulula abantu ba kwa Lesa na bantu fye bonse, ifwe tulatasha pa bupyani ubo Lesa atupeela kabili tufwaisha ukutwalilila aba kaele no kulalumbanya Shikulu Mulopwe Yehova, ino nshita mpaka fye no muyayaya.—Belengeni Amalumbo 26:11; 86:12.
[Ifipusho]
[Akabokoshi pe bula 11]
Bushe Twacingililwa Shani ku Fisambilisho fya Bufi?
“Umfweni mwe bana ba kwa Israele: Yehova Lesa wesu ni Yehova umo.”—Amala. 6:4
“Nintendwa ne fya finjelengwe fyenu.”—Esa. 1:13
“Abafwa, tabaishiba akantu nangu kamo.”—Luk. Mil. 9:5, 10
Nalimo Kuti Mwatemwako ne fi
ULUPUNGU LWA KWA KALINDA—ULWA KUSAMBILILAMO
Mwilatwishika Ukuti Ubufumu Bukafikilisha Ubufwayo bwa kwa Lesa
Yehova abomfeshe ifipangano 7 pa kupeela ubushininkisho bwa kuti Ubufumu bwakwe bukafikilisha ubufwayo bwakwe. Bushe ifi fipangano kuti fyakosha shani icitetekelo cesu?
AMALYASHI BASHIMIKE
