1, 2. (a) Cinshi cingalenga twafilwa ukumona fimo? (b) Finshi twaishiba pa Bufumu bwa kwa Lesa?

ILINGI line abantu aba kuti bacimona uko ifintu fimo fyacilacitika, tabalanda fimo fine pa fyacicitika. E lyo kabili, umuntu kuti afilwa ukwibukisha fyonse ifyo badokota bacimweba pa bulwele. Nelyo umo kuti afilwa ukusanga apo abikile amakii nelyo amakalashi ya menso, nangu ca kuti yali fye mupepi. Abafwailisha pa fintu balanda ukuti icilenga ukufilwa ukumona fimo nelyo ukulaba ifintu, mulandu wa kubika amano ku fintu fimbi. Batila ifi e fyo bongobongo wesu abomba.

² Muno nshiku, abantu abengi baba kwati tabamona pantu tabeshiba umwalola ifilecitika mu calo. Kuti basumina ukuti ifintu mu calo fyalyaluka nga nshi ukutula mu 1914, lelo tabeluka umo ifi fintu fyalola. Fwe basambilila Baibolo, twalishiba ukuti Ubufumu bwa kwa Lesa bwatendeke ukuteka mu 1914 ilyo babikile Yesu pa Bufumu mu muulu. Lelo twalishiba ukuti ipepo lya kuti “Ubufumu bwenu bwise. Ukufwaya kwenu kucitwe pano isonde nga mu muulu,” talilayasukwa lyonse. (Mat. 6:10) Ili pepo likasukwa lyonse ilyo cino calo cabipa cikonaulwa. Ilyo ifi fikacitika e lyo ukufwaya kwa kwa Lesa kukacitika pano isonde nga mu muulu.

3. Busuma nshi bwaba mu kusambilila Icebo ca kwa Lesa?

 ³ Pa mulandu wa kuti tulasambilila Icebo ca kwa Lesa lyonse, tulemona uko uku kusesema kulefikilishiwa pali ino nshita. Twalipusana na bantu ba muli ici calo! Babika fye amano ku fyo bafwaya ica kuti balafilwa ukumona ifilanga ukuti Kristu alateka ukutula mu 1914 kabili ali no kuleta ubupingushi bwa kwa Lesa nomba line. Nga ni kale mwabatishiwe yipusheni amuti: Bushe na pali ino nshita nalibika amano ku filecitika ifilanga ukuti impela ili mupepi nga fintu nali kale? Nangu ca kuti ni nomba line mwabatishiwe, bushe finshi mwabikako sana amano? Te mulandu ne fyo mwayasuka, katulande pa milandu itatu iingalenga twacetekela ukuti Imfumu Lesa asonta nomba line yalalenga ukufwaya kwa kwa Lesa konse ukucitwa pano isonde.

4, 5. (a) Finshi Yesu acita ukutula mu 1914? (Moneni icikope cili pa ntendekelo ya cino cipande.) (b) Bushe abaume batatu abanina pali bakabalwe bemininako finshi, kabili bushe finshi ficitika pe sonde?

⁴ Mu 1914, Yesu Kristu, uo balondolola ukuti anina pali kabalwe uwabuuta, alibikilwe pa Bufumu. Ilyo fye abikilwe pa Bufumu, atendeke ukucimfya icalo cabipa ica kwa Satana. (Belengeni Ukusokolola 6:1, 2.) Ukusesema kwaba mu Ukusokolola icipandwa 6 kulanda pa fyali no kucitika ilyo Ubufumu bwa kwa Lesa bwatendeke ukuteka, e kutila ifintu pano calo fyali no kubipa sana, paali no kuba inkondo, ifipowe, ifikuko, ne fintu fimbi ifilenga abantu ukufwa. Ifi ifyabipa ificitika fimininwako na banina pali bakabalwe batatu abakonka Yesu Kristu pa numa.—Ukus. 6:3-8.

⁵ Nga filya fine ukusesema kulanda, umutende ‘walifumine pe sonde,’ nangu ca kuti ifyalo ifingi fyalelaya ukuti fikalabombela pamo no kuleta umutende. Inkondo ya Calo iya Kubalilapo e yali e ntendekelo ya nkondo ishicitika pano calo umufwa abantu abengi sana. Kabili te mulandu no kulunduluka mu fya bunonshi na mu fya sayansi ukwacitika ukutula mu 1914, abantu abengi sana balafwa ku fipowe. E lyo ni bani abengakaana ukuti ifikuko ifyalekanalekana, utuyofi, ne ‘finkunka fya mfwa’ filepaya abantu abengi nga nshi cila mwaka? Ifi ifyabipa filacitika mu ncende ishingi, filacitika imiku ifingi sana, kabili filepaya na bantu imintapendwa ukucila ifyo caleba kale. Bushe mwalishiba icalenga ukuti ifya musango yu filecitika?

6. Ni bani babikile amano ku fyo ukusesema kwa mu Baibolo kwalefikilishiwa, kabili calengele ukuti bacite cinshi?

⁶ Mu 1914 e lyo ne myaka yakonkelepo, abantu abengi babikile amano ku Nkondo ya Calo iya Kubalilapo na ku cikuko ico baleita ati Spanish influenza. Na lyo line, Abena Kristu abasubwa bena bale-enekela ukuti mu 1914 “inshita ya bena fyalo” yali no kupwa. (Luka 21:24) Tabaishibe bwino bwino ifyali no kucitika. Na lyo line, balishibe ukuti mu 1914 mwali no kucitika icintu icacindama nga nshi icakuma ukuteka kwa kwa Lesa. Ilyo fye bamwene ukufikilishiwa kwa masesemo ya mu Baibolo, batendeke ukushimikila mu kushipa ukuti, Ubufumu bwa kwa Lesa nabutendeka ukuteka. Abaleshimikila imbila nsuma ya Bufumu batendeke ukubacusha sana. Ukubacusha na ko kwali kufikilishiwa kwa busesemo. Pa kuti abalwani ba Bufumu baleshe umulimo wa kushimikila, pa myaka iingi “balecululusha abantu ku fipope fya mafunde.” Na kabili balepuma bamunyinefwe, balebabika mu fifungo, kabili pa kubepaya balebakulikila pa cimuti, balebapika ne mfuti, nelyo ukubaputulako imitwe.—Amalu. 94:20; Ukus. 12:15.

7. Mulandu nshi abantu abengi bashilukila umwalola ifilecitika mu calo?

 ⁷ Mulandu nshi abantu abengi bakaanina ukuti Ubufumu bwa kwa Lesa buleteka ku muulu nangu ca kutila balamona ifileshininkisha ico? Mulandu nshi bafililwa ukwiluka ukuti ifilecitika mu calo filefikilisha ukusesema kwa mu Baibolo uko abantu ba kwa Lesa balandapo ukutula kale? Bushe bamona fye ifyo balefwaya ukumona? (2 Kor. 5:7) Bushe imilimo babomba yalilenga bafilwa ukumona ifyo Lesa alecita? (Mat. 24:37-39) Bushe bamo bakonkelela ifyo aba mu calo ca kwa Satana bacita ne fyo bafwaya ukucita? (2 Kor. 4:4) Tufwile ukuba ne citetekelo pa kuti twiluke ifilecitika mu calo ca kwa Satana no kwishiba ifyo Ubufumu bwa kwa Lesa bulecita. Twaliba ne nsansa ukuti tulamona ifilecitika!

8-10. (a) Bushe ifyalembwa pali 2 Timote 3:1-5 filefikilishiwa shani? (b) Mulandu nshi twingalandila ukuti ububifi bulefulilako fye?

⁸ Umulandu walenga bubili uwalenga twishibe ukuti Ubufumu bwa kwa Lesa buli mupepi kabili buli no kutendeka ukuteka pano calo wa kuti, abantu mu calo nababipa nga nshi kabili balebipilako fye. Mupepi ne myaka 100, ifyo Baibolo yalanda ifyaba pali 2 Timote 3:1-5 filacitika. Na kuba, imibele iyo ilembo lyalandapo ili fye mpanga yonse. Bushe mulemona ukuti ifyo uku kusesema kulanda filefulilako fye? Natulande pa fya kumwenako ifilelangilila ici.—Belengeni 2 Timote 3:1, 13.

⁹ Baleni tontonkanyeni pa bupusano bwaba pa fyalecitika ifyalepapusha abantu muli ba 1940 nelyo 1950 ne filecitika pali lelo ku ncito, mu fya kuleseshamo icitendwe, mu mangalo na mu mifwalile. Ilelo ulukakaala ne mibele yabipa nafifula icine cine. Abantu balafwaya babamona ukuti bakali, kuti babimbula uuli onse, nelyo balibipa ukucila bambi. Ifyo balemona ukuti tafyawama ukutamba muli ba 1950, muno nshiku e fyo bamona ukuti ulupwa kuti lwatambila pamo. Kabili abengi kuti basumina ukuti mu mafilimu mulaba abaume abalaala na baume banabo nelyo abanakashi abalaala na banakashi banabo. Kabili abapanga ifya kufwala  nabo balabila ifya kufwala aba musango yu, kabili aba bantu tabomfwa ne nsoni ukulanda ifyo bacita pa cintubwingi. Ala tulomfwa bwino ukwishiba ukuti twalishiba ifyo Lesa amona ifintu!—Belengeni Yuda 14, 15.

¹⁰ Umwina Kristu kuti atontonkanya pa bupusano bwaba pa mibele abacaice balekwata muli ba 1950 iyalelangilila ukuti ni bacipondoka ku mibele abacaice bakwata pali lelo. Kale, abafyashi balesakamana sana umwana wabo nga alepeepa fwaka, alenwa, nelyo alecinda mu nshila ya kubimbula. Nomba ilelo amalipoti ya musango uyu yaba fye mpanga yonse: Umwana we sukulu uwa myaka 15 apikile abanankwe alesambilila nabo mu kalashi, aipayapo babili kabili abali 13 e bacenekwe. Ibumba lya bapungwe abakolelwe sana ubwalwa baipeye umukashana wa myaka 9 no kupuma bawishi no mufyala wakwe. Cashimikwa ukuti abacaice mu calo cimo ica ku Asia, e bacita sana ulukaakala pa myaka 10 iyapita. Bushe kuli abengakaana ukuti abantu balebipilako fye?

11. Mulandu nshi abantu abengi bashileilukila ukuti ifintu filebipilako fye?

¹¹ Umutumwa Petro alilungike ilyo atile: “Mu nshiku sha kulekelesha mukesa bakapumya no kupumya kwabo, abakalakonkelela fye ulunkumbwa lwabo no kusosa abati: ‘Bushe filya alaile ukuti akabapo, e po aba? Pantu ukufuma pa bushiku ifikolwe fyesu fyafwila, ifintu fyonse fyaba fye filya fine fye fyali ukufuma apo icalo capangiilwe.’” (2 Pet. 3:3, 4) Cinshi cilenga abantu bamo ukulanda ifi? Cimoneka kwati abantu nga babelesha ukumona ifintu fimo, balaleka ukubikako sana amano. Kuti twapapa nga ca kuti imibele ya kwa cibusa wesu ya-aluka fye mu kupumikisha. Lelo nga imibele ya bantu ne fyo bamona ifintu filealuka panono panono te kuti tubikeko na mano nangu ukumona ukuti nabaluka. Na lyo line, no ku kwine ukwaluka takwawama.

12, 13. (a) Mulandu nshi tushilingile ukufuupulwa pa filecitika mu calo? (b) Finshi fingatwafwa ukutwalilila ukushipikisha muli ino ‘nshita iyayafya nga nshi?’

¹² Umutumwa Paulo atusokele ukuti, “mu nshiku sha kulekelesha” ifintu ‘fikafya nga nshi.’ (2 Tim. 3:1) Lelo tafyafya ica kuti te kutila tushipikishe, kanshi tatulingile ukutiina. Yehova kuti atwafwa, kabili kuti abomfya no mupashi wakwe, ne cilonganino ca Bwina Kristu ku kutwafwa ukushipikisha no kuba abashipa. Kuti twatwalilila ukuba aba cishinka. Lesa kuti atupeela “amaka yacila aya bantunse.”—2 Kor. 4:7-10.

¹³ Ilyo Paulo alandile pa kusesema ukulanda pa nshiku sha kulekelesha atile, “ishiba ukuti.” Pa kulanda ifi aloseshe mu kuti uku kusesema nangu cikabe shani kukafikilishiwa. Tatutwishika ukuti cino calo cakulabipilako fye ukufikila ilyo Yehova akaconaula. Abasoma amalyashi ya kale balanda ukuti imishi nelyo ifyalo filonaika nga ca kuti imibele ya bantu ilebipilako fye. Takwatala akuba inshita ilyo imibele mu calo yabipa sana nga fintu ili muno nshiku ica kuti abantu balebipilako fye. Abantu abengi nalimo kuti abasuulako fye ku fyo balemona, lelo ificitika ukutula 1914 fitulanga fye ukuti Ubufumu bwa kwa Lesa nomba line buli no konaula ifyabipa fyonse.

14-16. Mulandu nshi uwalenga butatu uwingalenga twacetekela ukuti Ubufumu bwa kwa Lesa ‘bwalaisa’ nomba line?

¹⁴ Kuli umulandu na umbi uwalenga butatu uo tushitwishikila ukuti impela naipalama. Ifyacitika ku bantu ba kwa Lesa e filanga ukuti impela naipalama. Ku ca kumwenako, ilyo Ubufumu bwa kwa Lesa tabulatendeka ukuteka ku muulu, kwali Abena Kristu abasubwa abalebombela Lesa ne cishinka. Ilyo fimo ifyo bale-enekela ukucitika mu 1914 fishacitike, bacitile shani? Abengi batwalilile aba  cishinka ilyo bale-eshiwa na lintu balebacusha kabili tabalekele ukubombela Yehova. Abengi pali aba abasubwa, nalimo bonse fye, balitwalilile aba cishinka mpaka no kupwisha umulimo wabo uwa pano isonde.

¹⁵ Ilyo Yesu alandile pa fintu ifyali no kucitika mu nshiku sha kulekelesha, aseseme ukuti: “Abantu ba nkulo ino tabakafwe nakalya mpaka fyonse ifi fikacitike.” (Belengeni Mateo 24:33-35.) Twalishiba ukuti ilyo Yesu atile “aba nkulo ino,” alelanda pa mabumba yabili aya Bena Kristu basubwa. Ibumba lya kubalilapo ni balya abaaliko mu 1914, kabili bena balilwike ukuti Kristu alitendeke ukuteka muli ulya wine mwaka. Abali muli ili bumba te bantu fye bonse abali no mweo ilya nshita iyo, lelo ni balya fye abasubilwe no mupashi wa mushilo ku kuba abana ba kwa Lesa mu 1914 nelyo ilyo uyu umwaka ushilafika.—Rom. 8:14-17.

¹⁶ Ibumba lyalenga bubili ilya “bantu ba nkulo ino,” Bena Kristu abasubwa abaliko ilyo aba mwi bumba lya kubalilapo ilya basubwa lyaliko. Nabo bali abasubwa pa nshita aba mwi bumba lya kubalilapo baali pano calo. Kanshi te basubwa bonse ilelo ababa mwi bumba lya “bantu aba nkulo ino” abo Yesu alandilepo. Pali ino nshita, abengi ababa muli ili bumba lya bubili balikota. Nomba Yesu pali Mateo 24:34 atile, “abantu ba nkulo ino tabakafwe nakalya,” ukulangilila ukuti ubucushi bukalamba bukesa ninshi bamo pali aba bacili no mweo. Ici cifwile ukutulenga ukushininkisha ukuti inshita iisheleko iinono sana iya kuti Imfumu ya Bufumu bwa kwa Lesa yonaule ababipa no kuleta icalo cipya icalungama.—2 Pet. 3:13.

17. Finshi twasambilila kuli aya masesemo yatatu?

¹⁷ Finshi twasambilila kuli aya masesemo yatatu? Yesu atwebele ukuti te kuti twishibe kabili tatwaishiba ubushiku ne nshita. (Mat. 24:36; 25:13) Lelo nga filya Paulo alandile, kuti twaishiba kabili twalishiba ukuti ‘inshita ye pusukilo lyesu naipalama.’ (Belengeni Abena Roma 13:11.) Tuleikala muli iyi nshita, e kutila mu nshiku sha kulekelesha. Nga twabika sana amano ku kusesema kwaba mu Baibolo na ku fyo Yehova Lesa na Yesu Kristu balecita pali ino nshita, te kuti tufilwe ukumona ubushininkisho ubulelanga ukuti tuli ku mpela ya cino calo cabipa.

18. Finshi fikacitikila bonse abakaana ukusumina ukuti Ubufumu bwa kwa Lesa buleteka?

¹⁸ Bonse abakaana ukusumina ukuti Yesu Kristu uwaikala pali kabalwe uwabuuta kabili uulecimfya alikwata amaka, bakapatikishiwa ukusumina. Tabakakwate ukwa kubutukila. Pali ilya nshita abengi bakalila ku mwenso abati: “Nani uwingeminina?” (Ukus. 6:15-17) Icasuko kuli ici cipusho caba mu cipandwa 7 ica Ukusokolola. Abasubwa na bakwata isubilo lya kwikala pe sonde bena ‘bakeminina’ muli bulya bushiku pantu Lesa akabapaala. Lyena, “ibumba likalamba” aba impaanga shimbi bakapusuka ubucushi bukalamba.—Ukus. 7:9, 13-15.

19. Apo nomba twamona no kusumina ukuti tuleikala mu nshiku sha kulekelesha, finshi tulelolela ukucitika?

¹⁹ Nga twabika amano ku fyo ukusesema kwa mu Baibolo kulefikilishiwa panono panono, tatwakapumbulwe ku fintu ifyo icalo ca kwa Satana cileta; nelyo ukukanaishiba umwalola ifilecitika mu calo. Kristu nomba line alapwishishisha ukucimfya cino calo ca bantu babipa pa nkondo ya kulekeleshako iya bulungami. (Ukus. 19:11, 19-21) Natuletontonkanya pa nsansa tukakwata ilyo amalayo yaba mu Baibolo yakafikilishiwa!—Ukus. 20:1-3, 6; 21:3, 4.