1, 2. Bushe ilyo Adamu na Efa babumbilwe baleikala shani, kabili fipusho nshi tufwile ukuyipusha?

ILYO Adamu na Efa babumbilwe, takwali umulwani nangu umo uwalebacusha. Baali abapwililika kabili baleikala mu paradaise. Adamu na Efa baleumfwana sana na Kabumba wabo. (Ukute. 2:7-9; Luka 3:38) Lesa alibapeele no mulimo uo baali no kulabomba. (Belengeni Ukutendeka 1:28.) Paali no kupita inshita pa kuti ‘bafule, no kukumana pe sonde.’ Lelo pa kuti Adamu na Efa batwalilile ‘ukuteka ifya mweo fyonse pe sonde,’ balingile ukwikala umuyayaya.

² Mulandu nshi fwe bantu tushikalila umuyayaya? Mulandu nshi kwabela ifintu ifingi ifilenga ukuti twilaba ne nsansa, pamo nge mfwa umulwani mukalamba? Bushe Lesa akonaula shani aba abalwani? Ifyasuko kuli ifi fipusho kuti twafisanga mu Baibolo. Natulande pali ifi fyasuko fimo ifyacindama.

3, 4. (a) Lifunde nshi ilyo Lesa apeele kuli Adamu na Efa? (b) Bushe ukumfwila ili funde kwacindeme shani?

³ Nangu ca kuti Adamu na Efa baali no kwikala umuyayaya,  tabakwete umweo uushifwa. Pa kutwalilila aba mweo balingile ukulapeema, ukulanwa no kulalya e lyo no kulaala. Baali no kutwalilila ukuba aba mweo nga ca kuti fye baleumfwila uwabapeele ubumi. (Amala. 8:3) Pa kuti batwalilile ukuba ne nsansa balingile ukulatungululwa na Lesa. Yehova aebele Adamu bwino bwino ifyo alefwaya ukuti balecita ninshi talabumba na Efa. “Yehova Lesa na kabili apeele ili funde kuli Adamu, atile: ‘Ku muti onse uwa mwi bala ukulya ulelyako no kwikuta. Lelo ku muti wa kulenga ukwishiba ubusuma no bubi kwena wilalyako, pantu mu bushiku ukalyako ukufwa ukafwa.’”—Ukute. 2:16, 17.

⁴ “Umuti wa kulenga ukwishiba ubusuma no bubi” waleimininako amaka ayo Lesa akwata aya kupingula icisuma ne cabipa. Adamu kale kale alishibe icisuma ne cabipa, pantu abumbilwe mu cipasho ca kwa Lesa kabili alikwete na kampingu. Kanshi umuti walebafwa ukulaibukisha ukuti balingile ukulatungululwa na Yehova lyonse. Ukulya kuli uyu muti kwali no kulanga ukuti Adamu na Efa balefwaya ukulaitungulula, ukucita ifi kwalengle ukuti balefwa kumo na bana babo. Ifunde lya kwa Lesa ne fyo lyalilandile ukuti e fyali no kucitika nga balya ku muti, fyalelanga fye ukuti ukufwaya ukulaitungulula kwalibipile.

5. Mulandu nshi Adamu na Efa bapondokele Yehova?

⁵ IIyo Efa abumbilwe, Adamu alimwebele ifunde ilyo Lesa amupeele. Kanshi, Efa alishibe bwino ili funde ica kuti alililandilepo imiku iingi. (Ukute. 3:1-3) Alilandile pali ili funde ku muntu uwalandile kuli ena ukubomfya insoka iyali iyacenjela. Uwalandiile mu nsoka aali Satana Kaseebanya, umwana wa ku mupashi uwa kwa Lesa uwali no lunkumbwa lwa kufwaya ukulaitungulula no kuicitila ifyo alefwaya. (Linganyeniko Yakobo 1:14, 15) Pa kuti acite ifi, atendeke ukulanda ukuti Lesa wa bufi. Aebele Efa ukuti nga batendeka ukuitungulula, tabakafwe, lelo bakaba nga Lesa. (Ukute. 3:4, 5) Efa alisumine ifyo bamwebele, pa kufwaya ukulaitungulula aliliile ifisabo fya ku muti, kabili alipeeleko na Adamu na o aliliileko. (Ukute. 3:6, 17) Ifyo Kaseebanya alandile, fyali fya bufi. (Belengeni 1 Timote 2:14) Nangu ca kuti Adamu alishibe ukuti ifyo Efa amwebele fyali fya bufi, ‘alyumfwilile umukashi wakwe.’ Nangu ca kuti ‘insoka yalemoneka ukuti tayali iilwani, lelo Satana Kaseebanya aali mulwani umunkalwe kabili alishibe bwino ifyabipa ifyali no kucitikila Efa nga aumfwilile ifyo amwebele.

6, 7. Bushe Yehova apingwile shani Adamu na Efa?

⁶ Adamu na Efa balipondokele Yehova uwabapeele ubumi na fyonse ifyo bakwete. Lelo Yehova alishibe fyonse ifyacitike. (1 Imila. 28:9; belengeni Amapinda 15:3.) Alipeele Adamu, Efa na Satana inshita ya kuti balange ifyo baleumfwa pali ena. Apo aali mufyashi wabo, ukwabula no kutwishika Yehova alifulilwe sana pa fyo bacitile. (Linganyeniko Ukutendeka 6:6.) Lyena alibapingwile ukulingana ne fyo abebele ukuti e fikacitika nga bakaana ukumumfwila.

⁷ Lesa aebele Adamu ukuti: “Mu bushiku ukalyako [ku muti wa kulenga ukwishiba ubusuma no bubi] ukufwa ukafwa.” Nalimo Adamu aishibe ukuti ubu “bushiku” bwali no kuba bwa ma-awala 24. Na lintu bapulile mwi funde ilyo Lesa abapeele, Adamu ale-enekela ukuti Yehova alabakanda ilyo na kasuba kashilawa. Mu nshita ya “cungulo,” Yehova aile mwi bala umo bali. (Ukute. 3:8) Alitendeke ukubalubulwisha kabili alikutike ku fyo balelanda ukuti e fyalengele  bacite ifyo abaleseshe. (Ukute. 3:9-13) Pa numa alibapingwile. (Ukute. 3:14-19) Lelo tabepeye pantu abepaya lilya line, ubufwayo bwakwe kuli Adamu na Efa na bana babo nga tabwafikilishiwe. (Esa. 55:11) Lelo nangu ca kuti Adamu na Efa balisangwike ababembu kabili balingile ukufwa, Yehova alibalekele ukuti bakwate abana abaali no kumwenamo mu fyo aali no kucita. E ico, ukulingana ne mimwene ya kwa Lesa, Adamu na Efa balifwile ilyo line fye babembwike, kanshi baafwile mu “bushiku” bulya bwine babembwike ubwakwete myaka 1,000.—2 Pet. 3:8.

8, 9. Bushe ulubembu Adamu acitile lwakumine shani abana bakwe? (Moneni icikope pa ntendekelo ya cino cipande.)

⁸ Bushe abana abo Adamu na Efa bafyele bali no kuculilamo mu lubembu lwa bafyashi babo? Icasuko ni ee. Baibolo pa Abena Roma 5:12 itila: “Filya ulubembu lwaingilile mu muntu umo pano calo ne mfwa yaingilile mu lubembu, e fyo ne mfwa yasalanganine ku bantu bonse pantu bonse balibembwike.” Uwabalilepo ukufwa ni Abele uwali ne citetekelo. (Ukute. 4:8) Pa numa, abana na bambi aba kwa Adamu balekota no kufwa. Bushe balipyeneko ulubembu ne mfwa? Umutumwa Paulo atile: “Kuli bucintomfwa bwa muntu umo abengi balengelwe ababembu.” (Rom. 5:19) Bonse abantu baishilepyana ulubembu ne mfwa, ifilwani ifyo bashingacifya. Nangu ca kuti tatwaishiba ifyo ulubembu lwayambukile abana bonse aba kwa Adamu, ukwishiba kwena twalishiba ukuti balipyana ulu lubembu.

⁹ E mulandu wine kanshi, Baibolo ipashanishisha ulubembu ne mfwa ifyo abantu bapyana ku “nsalu iyapikulwa iyakupa inko shonse.” (Esa. 25:7) Takuli umuntu nangu umo uwingacimfya ulubembu ne mfwa. Kanshi icishinka ca kuti “bonse bafwila muli Adamu.” (1 Kor. 15:22) E ico icipusho tuyipusha ni cilya Paulo aipwishe, ica kuti: “Nani akampokolola kuli uno mubili uulentwala ku mfwa?” Bushe kuti kwaba uwingatupokolola? *—Rom. 7:24.

10. (a) Malembo nshi ayalanga ukuti Yehova akonaula imfwa? (b) Bushe aya malembo yaletwafwa ukwishiba finshi pali Yehova no Mwana wakwe?

¹⁰ Ca cine, Yehova e wali no kupususha Paulo. Ilyo Esaya alandile pa “nsalu iyapikulwa,” alandile no kuti: “Akamina imfwa umuyayaya, kabili Shikulu Mulopwe Yehova akafuuta ifilamba ku menso yonse.” (Esa. 25:8) Nga filya fine umufyashi engapwisha ubwafya ubo abana bakwete ica kuti baleka no kulila, Yehova na o alafwaisha ukufumyapo imfwa iyo abantu bapyana kuli Adamu! Pa kucita ifi alikwata uo abomba nankwe. Baibolo pali 1 Abena Korinti 15:22 itila: “Filya fine fye bonse bafwila muli Adamu, e fyo na bonse bakalengelwa aba mweo muli Kristu.” Na Paulo na o pa numa ya kwipusha ukuti, “Nani akampokolola?” alandile no kuti: “Ndetootela Lesa pantu akampususha muli Yesu Kristu Shikulwifwe!” (Rom. 7:25) Ukwabula no kutwishika, Yehova alitwalilila ukutemwa abantunse te mulandu ne fyo Adamu na Efa bamupondokele. Kabili Yesu uwalebombela pamo na Yehova ilyo alebumba Adamu na Efa na o alitwalilila ukutemwa abana ba kwa Adamu na Efa. (Amapi. 8:30, 31) Bushe abantunse bakalubulwa shani ku lubembu ne mfwa?

11. Cinshi ico Yehova acitile pa kuti afwe abantunse?

 ¹¹ Ilyo Adamu abembwike, Yehova amupingwilile ukufwa. Ne ci calenga abantunse bonse ukupyana ulubembu ne mfwa. (Rom. 5:12, 16) Tubelenga mu Baibolo ukuti: “Abantu ba misango yonse bapingwililwe ku cilubo ca muntu umo.” (Rom. 5:18) Bushe Yehova kuti ayafwa shani abantu ukwabula ukusuula ifishinte fya mafunde yakwe? Tusanga icasuko mu mashiwi Yesu alandile, aya kuti: “Umwana wa muntu . . . aishile mu kubombela abantu no kupeela umweo wakwe icilubula pa kuti alubule abengi.” (Mat. 20:28) Yesu, ibeli lya kwa Yehova ilya bana bakwe aba ku mupashi, uwaishilefyalwa uwapwililika pano isonde e wali no kupeela icilubula. Bushe ici cilubula cali no kuba shani icalinganako?—1 Tim. 2:5, 6.

12. Bushe cilubula nshi icalinganako icalekabilwa?

¹² Apo Yesu aali uwapwililika ali no kwikala umuyayaya nga filya Adamu aali no kwikala akanabembuka. Ubufwayo bwa kwa Yehova bwali bwa kuti abana ba kwa Adamu bakafule no kukumana isonde lyonse. Kanshi apo Yesu alitemenwe sana Wishi na bana ba kwa Adamu, e mulandu wine apeelele ubumi bwakwe ilambo. Yesu apeele ubumi bwakwe ubwapwililika ubwalingene na bulya bwine Adamu alufishe. Pa numa, Yehova alibuushishe Umwana wakwe no kumupeela ubumi bwa ku mupashi. (1 Pet. 3:18) Yehova alipokelele ilambo lya cilubula ilya kwa Yesu, pantu lyali ilyalinganako no bumi ubwapwililika ubo Adamu alufishe. Yesu alengele ukuti abana ba kwa Adamu babe no mweo wa muyayaya. Kanshi kuti twatila Yesu e wapyene Adamu. Paulo alondolwele ukuti: “Nga filya calembwa, ati: ‘Umuntu wa ntanshi Adamu aishileba uwa mweo.’ Adamu wa kulekelesha ena aishileba umupashi uupeela umweo.”—1 Kor. 15:45.

13. Bushe “Adamu wa kulekeleshako” cinshi akacita ku bafwa?

¹³ Nomba line “Adamu wa kulekelesha” ali no kuba “umupashi uupeela umweo” ku bantunse bonse. Abana abengi aba kwa Adamu bakabuuka ku bafwa. Mulandu nshi? Pantu baali no mweo lelo balifwa. Kanshi balolela fye ukubabuusha, no kwikala pe sonde na kabili.—Yoh. 5:28, 29.

14. Cinshi Yehova acita icikapwisha ulubembu ulo Adamu aleta pa bana bakwe?

¹⁴ Bushe abantunse bakalubuuka shani ku lubembu bapyana? Yehova alibikako Ubufumu ubo “Adamu wa kulekelesha” akateka pamo na banankwe abo Lesa asala ukufuma pe sonde. (Belengeni Ukusokolola 5:9, 10.) Bonse abakaba na Yesu ku muulu balishiba ifyo ukukanapwililika kwaba. Pa myaka 1,000, bakafwa abantu pe sonde ukuba abapwililika ifyo abantunse bashingacita abene.—Ukus. 20:6.

15, 16. (a) Bushe “umulwani wa kulekeleshako,” e cinshi kabili ni lilali akonaulwa? (b) Ukulingana na 1 Abena Korinti 15:28, cinshi Yesu akacita?

¹⁵ Ilyo imyaka 1,000 iya kuteka kwa Bufumu ikapwa, abantunse bacumfwila bakalubulwa ku balwani bonse abo bucintomfwa bwa kwa Adamu bwaleta. Baibolo itila: “Filya fine fye bonse bafwila muli Adamu, e fyo na bonse bakalengelwa aba mweo muli Kristu. Lelo onse akabuuka ukulingana ne bumba abamo: Mu fisabo fyabalilapo ukupya, uwa ntanshi ni Kristu; e lyo pakakonke aba kwa Kristu [abo akateka nabo] muli ilya nshita akabapo. Na pa kulekelesha, akalubwila ubufumu kuli Lesa kabili Wishi, ilyo akonaula ubuteko bonse no butungulushi  bonse na maka. Pantu ali no kuteka mpaka Lesa akabike abalwani bonse pe samba lya makasa yakwe. No mulwani wa kulekelesha ukonaulwa ni mfwa.” (1 Kor. 15:22-26) Kanshi, imfwa iyo abantu bapyana kuli Adamu pa kulekelesha ikonaulwa. “Insalu iyapikulwa” iyakupa abantunse bonse ikafumishiwapo umuyayaya.—Esa. 25:7, 8.

¹⁶ Umutumwa Paulo alandile no kuti: “Ilyo fyonse fikalengwa ukunakila ena, e lyo no Mwana wine akainashisha ku Walengele fyonse ukunakila ena, pa kuti Lesa akabe fyonse kuli bonse.” (1 Kor. 15:28) Pali iyi inshita, ubufwayo bwa mitekele iya Mwana wakwe bukafikilishiwa. Yesu akaba ne nsansa ukubwesesha amaka ya kuteka kuli Yehova e lyo no ku mubwesesha abantunse abapwililika.

17. Cinshi cikacitika kuli Satana pa kulekelesha?

¹⁷ Cinshi cikacitikila Satana, uwalenga ukuti abantunse balecula? Ilembo ilya Ukusokolola 20:7-15 lilasuka ici cipusho. Ilyo imyaka 1,000 ikapwa, Satana akakakulwa no kusuminishiwa ukwesha abantunse abapwililika mu bwesho bwa kulekeshako. Satana Kaseebanya e lyo na bonse abakamukonkelela bakonaulwa umuyayaya mu “mfwa ya cibili.” (Ukus. 21:8) Iyi mfwa tayakonaulwe, pantu bonse abakafwa “imfwa ya cibili” tabakabuuke ku bafwa. “Imfwa ya cibili” tayakabe mulwani ku batemwa no kubombela Kabumba wabo.

18. Bushe umulimo Lesa apeele Adamu ukafikilishiwa shani?

¹⁸  Yehova akalenga abantunse abapwililika ukuba no mweo wa muyayaya ukwabula umulwani uuli onse uwa kubatiinya. Umulimo Adamu afililwe uo Yehova amupeele, ukafikishiwa. Isonde likesulamo abana ba kwa Adamu, kabili bakaba ne nsansa ilyo bakalasakamana ifya mweo ifyalekanalekana. Kanshi lekeni lyonse tuletasha pa fyo Yehova akonaula umwani wa kulekeleshako, imfwa!