PALIPITA imyaka 5 apo ba Choong Keon na ba Julie abena mwabo, bonse abali ne myaka nalimo 35 babombele bupainiya bwa nshita yonse mu Sydney ku Australia. Ba Choong Keon batile: “Twalebomba incito iya kubomba fye ama-awala ayanono kabili twaleikala bwino. Uko twaleikala, imicele yali iisuma kabili ne mikalile yali bwino sana. Twalitemenwe pantu twali apepi na balupwa ne fibusa.” Na lyo line, ba Choong Keon na ba Julie baleyumfwa aba mulandu. Mulandu nshi baleyumfwila aba mulandu? Pantu balishibe ukuti mikalile yabo yali bwino ica kuti nga balebombesha mu mulimo wa kwa Yehova, lelo baleshingashinga ukwalukako muli fimo pa kuti balebombesha.

Ilyo kwali ukulongana kwa citungu mu 2009, balikutike kwi lyashi ilyabafikile sana pa mutima. Kalanda akoseleshe bonse abengabombesha mu mulimo wa kushimikila, atile: “Tontonkanyeni pali ici: Namutekenya kuti ayalula motoka yakwe ukulola uko alafwaya ukuya nga ca kuti fye ile-enda. Na ifwe bene, Yesu kuti atwafwa ukulabombesha mu mulimo wa kushimikila nga ca kuti na ifwe tule-esha na maka ukufikilisha ubuyo bwesu.” * Ilyo kalanda alelanda ili lyashi cali kwati ale-eba aba baupana babili. Pali uku kwine kulongana, balipwishepo na bamishonari babili abaupana ababombela ku Taiwan. Aba bamishonari balandile pa nsansa bakwete mu mulimo wa kushimikila kabili balilandile no kuti bakabila ba mbila nsuma na bambi balefwaikwa sana. Na kabili, ifyo aba bamishonari balandile, fyalengele ba Choong Keon na Julie balemona kwati ebo bale-eba.

Ba Julie balandile abati: “Pa numa ya kuya kulongana kwa citungu, twalipepele kuli Yehova ukuti engatwafwa ukuba abashipa pa kuti twingakukiila ku Taiwan.” Balandile no kuti: “Lelo twali no mwenso. Pa kubalilapo twaleshimunuka, twali kwati mwaice uulefwaya ukutolokela mu cishiba cakowamo icashika sana ilyo alefwaya ukusamba.” Ilembo ilyabafwile ukuti bashipe no kukuukila ku Taiwan lya kwa Lukala Milandu 11:4, ilitila: “Uulolekesha imikuukile ya mwela takatande; no umona imyendele ya makumbi takaseepe.” Ba Choong Keon batile: “Twalyalwike mu fyo twaletontonkanya no kuleka  ‘ukulolesha imukuukile ya mwela’ lelo twatendeke ‘ukutanda no kuseepa.’” Ba Choong Keon na bena mwabo balipepele imiku iingi, balibelengele na malyashi ya pali bamishonari, balilembeshenyepo amakalata ayengi pa Intaneti na bamo abalebombela ku Taiwan, balishitishe bamotoka ne fipe bakwete, kabili pa numa ya myeshi itatu balikuukile ku Taiwan.

Bamunyinefwe na bankashi ukucila pali 100 abafuma ku fyalo fimbi, balebombela mu Taiwan mu fifulo umushaba sana bakabila ba mbila nsuma iya Bufumu. Bafuma ku fyalo pamo nga Australia, Britain, Canada, France, Japan, Korea, Spain, na United States, kabili pali aba paba aba mishinku iyalekanalekana, ukutendekela pa myaka 21 ukushinta kuli 73. Paba bankashi abashimbe ukucila 50. Finshi fyayafwa aba bamunyinefwe na bankashi ukutwalilila ukushimikila mu calo cimbi? Natumone.

Ba Laura, nkashi umushimbe uwafuma ku Canada, ni painiya ku masamba ya calo ca Taiwan. Pa myaka 10 iyapita, ba Laura tabatemenwe ukushimikila. Batile, “Nangu ca kuti naleya mukushimikila, cali kwati nalepatikishiwa fye pantu naleshimikila fye panono.” Lyena abanabo abaleikala ku Canada balibebele ukuti bakaye nabo ku Mexico no kuyashimikila pa mweshi umo. Ba Laura batile, “Waali e muku wa kubalilapo ukubomba ama-awala ayengi mu mulimo wa kushimikila, kabili na ne mwine nalipapile icine cine!”

Ici calengele ba Laura ukutendeka ukutontonkanya pa kukuukila ku cilonganino icalebomfya ululimi lwa ku calo cimbi icali mu Canada. Batendeke ukusambilila iciChinese, balebombela pamo ne bumba lya ciChinese, kabili ubuyo bwabo bwali bwa kukuukila ku Taiwani. Mu September 2008 balikuukiile ku Taiwan. Ba Laura batile: “Palipitile umwaka umo pa kuti mbeleshe imikalile mu cifulo icipya, lelo pali ino nshita te kuti ntemwe ukubwelela ku Canada.” Bushe bomfwa shani pa mulimo babomba uwa kushimikila? Balandile abati: “Nomba nalitemwa sana umulimo wa kushimikila. Takwaba na cimbi icindetela sana insansa ukucila pa kumona uko abo nsambilila nabo Baibolo baleyaluka ilyo baleishiba Yehova. Ukubombela mu Taiwan kwalenga nkwate  ishuko lyakumona uko abantu abengi baleyaluka ilyo baleishiba Yehova, ici cilandetela insansa nga nshi.”

Palipita imyaka 8, apo ba Brian na bena mwabo ba Michelle bonse abali ne myaka nalimo 35 abaleikala ku United States, bakuukiile ku Taiwan. Pa kubalilapo, baletontonkanya ukuti tabalebombesha mu mulimo wa kushimikila. Lelo munyinefwe uwakokola muli bumishonari abebele ukuti: “Nga mwapeela umuntu trakiti, muleibukisha ukuti nalimo e muku wa kubalilapo uyu muntu apokelela imbila nsuma pali Yehova. Kanshi nga mwashiila umuntu trakiti ninshi mulebomba umulimo uwacindama uwa kushimikila!” Ifyo uyu mishonari alandile fyalyafwile ba Brian na ba Michelle ukutwalilila ukushimikila. Munyinefwe na umbi abebele ukuti: “Pa kuti mwilafuupulwa, mwilaibeebeeta cila bushiku pa kuti mumone fyo mwishibe iciChinese, lelo muleibeebeeta ilyo muli pa kulongana kukalamba.” Ino inshita, ba Brian na ba Michelle balishiba iciChinese kabili balebomba bwino bupainiya.

Finshi ifingalenga ukuti mulefwaisha ukusambilila ululimi lwa ku calo cimbi? Kuti mwayatandala ku calo uko mulefwaya ukuyabombela. Mufwile no kuyalonganako, ukubishanya na bamunyinefwe na bankashi, no kushimikila nabo. Ba Brian batile: “Nga mwamona ukuti abantu abengi balakutika ku mbila nsuma ya Bufumu kabili mwamona ne fyo bamunyinefwe na bankashi bamutemwa, mukalafwaisha ukuyabombela ku calo cimbi.”

Bapainiya abengi abaya mu kubombela ukwaba ukukabila mu Taiwan balasambisha abantu iciNgeleshi pa kusanga indalama sha kubomfya. Ba Kristin na ba Michelle baleshitisha ifya kulya ififuma muli bemba. Ba Kristin batile, “Nshabalile mombapo umulimo wa kushitisha ifintu, lelo uyu mulimo walingafwa ukutwalilila ukushimikila muli cino calo.” Mu kupita kwa nshita, ba Kristin basukile basanga abo baleshitishako lyonse ifi fya kulya. Uyu mulimo uwa kubomba fye ama-awala ayanono walengele ukuti ba Kristin na bena mwabo balesangako indalama sha kubomfya, kabili walenga balekwata inshita iikalamba iya kubombako umulimo wacindama uwa bupainiya, uwa kuba abalondo ba bantu.

Palipita ne myaka 7 apo ba William na bena mwabo ba Jennifer, abafuma ku United States, bafikiile mu Taiwan. Ba William batile: “Ukusambilila ululimi, ukubomba umulimo wa bupainiya, ukusakamana ababa mu cilonganino, no kufwaya indalama sha kubomfya, iyi milimo limo limo ilanasha.” Finshi fyabafwa ukutwalilila ukubomba umulimo wa bupainiya ne nsansa? Lyonse balafwaya ukulacita ifintu ifyo balemona ukuti kuti bacita. Ku cakumwenako, ilyo balesambilila iciChinese tabale-enekela ifyacilamo, kanshi nangu tabaishibe bwangu ululimi tabafuupwilwe.

Ba William balebukisha ifyo kangalila enda abebele ukuti nga baimika ubuyo mu mulimo wa kwa Lesa, bafwile ukulaaba ne nsansa pa fyo balecita pa kuti bafikilishe ubo buyo. Ba William batile, ukukonka uku kufunda kwalibafwile na bena mwabo ukukanalaumina kumo, ukulakutika ku kufunda kwa baeluda mu cilonganino, no kwaluka mu fyo balecita ifintu pa kuti baleshimikila bwino mu calo bakuukiile. Na kabili batile, “Ukukonka uku kufunda kwalitwafwile na kabili ukulalubulako inshita ya kutamba ububumbo ubusuma pa cishi apo twalebombela.”

Nga filya fine ba William na ba Jennifer baba ne nsansa, e fyo na Megan, nkashi, painiya umushimbe uwafuma ku United States na o aba ne nsansa pa fyo abombesha ukufikilisha ubuyo bwakwe ubwa kusambilila no kulalanda bwino iciChinese. Cila mulungu alaya mu kushimikila na bakasabankanya bambi ku cabu cikalamba ica Kaohsiung mu Taiwan uko abantu bakutika sana ku mbila nsuma. Ba Megan balashimikila imbila nsuma ukufuma ku bwato no bwato na kubalondo be sabi abafuma ku Bangladesh, India, Indonesia, Philippines, Thailand, e lyo na Vanuatu. Ba Megan  balandile ukuti: “Apo aba balondo tabakokola pa cabu, tulatendeka isambililo lya Baibolo ilyo line fye tulelanda nabo. Pa kuti nsambilile na balondo bonse, ndasambilila na bantu 4 nelyo 5 pa muku umo.” Bushe ba Megan balelunduluka mu kusambilila iciChinese? Ba Megan batile, “Ndafwaisha ukusambilila bwangu iciChinese, lelo ndebukisha ifyo munyinefwe umo anjebele, ilyo atile, ‘Ulebombesha, kabili Yehova akulakwafwa’”

Ilyo ba Cathy bankashi abashimbe, abena Britain tabalaya ku calo cimbi, balifwailishe icalo bengayabombako bupainiya ukwabulo ubwafya. Balipepele kuli Yehova kabili balilembeele amaofeshi ya misambo amakalata, ukubepusha pa amafya ayo bengayakwata nga baya kuli ico calo. Pa numa, balibengele amakalata ayo aba ku maofeshi ya misambo babalembele kabili bapingwilepo ukuti ku Taiwan e kwingalinga ukuyabombela.

Mu 2004, ilyo ba Cathy baali ne myaka 31, bakuukile ku Taiwan uko baileikala imikalile iyayanguka. Balandile ukuti: “Nalipwishe aba bwananyina uko ningalashita ifisabo no musalu pa mutengo uunono. Ifyo banjebele fyalingafwile ukukanapwisha bwangu indalama nakwete.” Cinshi cabafwile ukwikala imikalile yayanguka? Ba Cathy batile: “Ilingi line nalepepa kuli Yehova ukuti angafwe ukuteka umutima pa kuti ndebomfya fye ifya kulya ne fya kufwala ifyalinga. Ukwabula no kutwishika, Yehova alyasuka amapepo yandi pantu alinsambilisha ifya kuteka umutima nangu ca kuti nshikwete fyonse ifyo ndekabila.” Balandile no kuti, “Nalitemwa imikalile yandi pantu ilenga ndebika amano ku mulimo wa kushimikila.”

Imikalile ya ba Cathy tayayanguka fye, lelo yalenga no kuti baleba ne nsansa. Balandile pa calenga baleba ne nsansa. Batile: “Icifulo nshimikilamo, abantu balakutika ku mbila nsuma. Ala ici e calenga ukuti ndesekelela icine cine!” Ilyo bafikile mu Taiwan, mu musumba umo batendeke ukubomba bupainiya mwali fye ifilonganino fya ciChinese fibili, lelo pali ino nshita mwaba ifilonganino 7. Ba Cathy batile: “Uku kulunduluka no mulimo uo momba uwa kusambilisha abantu icine, filenga ndasekelela nga nshi!”

Bushe ifintu fyaishileba shani kuli ba Choong Keon na ba Julie abo tulandilepo kale? Pa kubalilapo fye, ba Choong Keon balemona kwati te kuti bababomfye mu cilonganino pantu tabaishibishe iciChinese. Lelo te fyo bamunyinefwe aba mu cilonganino balebamona. Ba Choong Keon batile: “Ilyo icilonganino cesu cayakanikene, balimpeele imilimo iingi ninshi ndi fye umubomfi utumikila. Pali ilya nshita e lyo natendeke ukumfwa ukuti naba ku cifulo ukwaba ukukabila.” Balandile ninshi balemwentula ukuti, “Nalitemenwe icine cine ukwishiba ukuti kanshi na ine kuti bampeelako imilimo mu cilonganino!” Pali ino nshita, uyu munyinefwe ni eluda. Ba Julie nabo batile: “Tulomfwa bwino pa mulimo tubomba kabili twaliba ne nsansa isho tushabalile atukwata. Twaishile kuno ku kwafwilisha, lelo tumona ukuti imilimo iisuma iyo tubomba yalitwafwa nga nshi. Tulatasha Yehova pa kutusuminisha ukwisa mu kubombela kuno!”

Mu fyalo ifingi, mwaliba ukukabila kwa bakabila ba mbila nsuma. Bushe muli no kupwisha isukulu kabili muletontonkanya pa fyo mukacita mu bumi? Bushe muli bashimbe kabili mulafwaya ukulabombesha mu cilonganino ca kwa Yehova? Bushe kuti mwafwaya ulupwa lwenu ukubombesha mu mulimo wa kwa Lesa ica kuti no kwibukisha mukaleibukisha? Bushe mwalipoka penshoni, kabili mwalishiba ifingi ifyo mwingasambilishako na bambi? Nga ca kuti mwapingulapo ukuti mufwile ukulabombesha mu mulimo wa kushimikila pa kukuukila ukwaba ukukabila, ukwabula no kutwishika mukapaalwa nga nshi.