1, 2. (a) Finshi ifyo bashimapepo bamo balefwaya ukwishiba, kabili Petro abaswike shani? (Moneni icikope icili pa muulu.) (b) Finshi fyalengele ukuti Petro ashipe ilyo aleyasuka bashimapepo?

ILYO papitile fye inshiku shinono pa numa ya mfwa ya kwa Yesu, umutumwa Petro alilolenkene ne bumba lya baume abaali na maka kabili abankalwe. Aba abaume baali ni bashimapepo abaYuda, balya bene abalengele ukuti bepaye Yesu. Ilyo Petro aundepe umwaume uwafyelwe uwalemana, aba bashimapepo baipwishe Petro ukuti abalondolwele uko afumishe amaka abomfeshe nelyo ni mwi shina lya kwani amundapile. Umutumwa Petro alibaswike mu kushipa, atile: “Mwi shina lya kwa Yesu Kristu umwina Nasarete, uo mwapoopele lelo uo Lesa aimishe ku bafwa, muli uyu wine e mo uyu muntu eminine pano umutuntulu pa ntanshi yenu.”—Imil. 4:5-10.

² Mu kubangilila, Petro alikeene Yesu imiku itatu. (Marko 14:66-72) Cinshi calengele ukuti nomba ashipe pa kulanda kuli aba bashimapepo? Umupashi wa mushilo walimwafwile sana, lelo na cimbi icalengele ni co Petro alishininkishe ukuti Yesu alibuukile ku bafwa. Cinshi calengele ukuti umutumwa Petro ashininkishe ukuti Yesu ali uwa mweo? Kabili mulandu nshi na ifwe tulingile ukushininkisha ukuti Yesu wa mweo?

3, 4. (a) Kubuuka nshi ukwacitike kale ninshi na batumwa ba kwa Yesu tabalafyalwa? (b) Ni bani abo Yesu abuushishe?

 ³ Abatumwa ba kwa Yesu balisumine ukuti abantu balabuuka; pantu kale sana ilyo bashilafyalwa, kwali abantu ababuukile ku bafwa. Balishibe ukuti Lesa alipeele kasesema Eliya na Elisha amaka ya kucita ifipesha amano fya musango yu. (1 Isha. 17:17-24; 2 Isha. 4:32-37) Kwali no muntu uwafwile uwabuukile ilyo icitumbi cakwe cakumishe amafupa ya kwa Elisha. (2 Isha. 13:20, 21) Abena Kristu ba kubalilapo balicetekele aya malyashi yaba mu Baibolo, nge fi na ifwe twacetekela ukuti Icebo ca kwa Lesa ca cine.

⁴ Ukwabula no kutwishika, ifwe bonse tulatemwa sana nga tulebelenga amalyashi ayalanda pa bantu abo Yesu abuushishe. Ilyo Yesu abuushishe umwana umwaume umo fye mpo uwa kwa mukamfwilwa, uyu mukamfwilwa afwile alipapile sana. (Luka 7:11-15) Ubushiku bumbi, Yesu alibuushishe umukashana uwali ne myaka 12. Ala abafyashi abaali no bulanda icine cine bafwile balisekelele sana ilyo umwana wabo bamubuushishe ku bafwa! (Luka 8:49-56) Kabili abantu abamweneko uko Lasaro abuukile no kufuma mu nshiishi bafwile balitemenwe cine cine!—Yoh. 11:38-44.

5. Bushe ukubuuka kwa kwa Yesu kwapusana shani no kubuuka ukwacitike kale sana?

⁵ Abatumwa balishibe ukuti ukubuuka kwa kwa Yesu kwali ukwaibela ukucila ukwa balya ababuukile kale sana. Abantu abalebuuka kale sana, balebuuka ne mibili ya buntunse kabili balefwa na kabili. Yesu abuukile no mubili wa ku muulu uushingafwa. (Belengeni Imilimo 13:34.) Petro alembele ukuti Yesu “abuushiwe no mubili wa ku muulu.” Na kabili alandile ukuti, “aikala ku kwa ku kulyo kwa kwa Lesa; na bamalaika na bamulopwe na ba maka balengelwe ukunakila ena.” (1 Pet. 3:18-22) Ukubuuka kwa bantu ba ku kale sana kwali ukwacindama kabili ukwakupapusha, lelo takwingalingana kuli ici icipesha amano icikalamba.

6. Bushe ukubuuka kwa kwa Yesu kwakumine shani abasambi bakwe?

⁶ Ukubuuka kwa kwa Yesu kwalikumine sana abasambi bakwe. Tatwalilile ukuba mu nshiishi no kubola nge fyo abalwani bakwe baletontonkanya. Yesu ali uwa mweo kabili umupashi uwa maka uo abantu bashingepaya. Ukubuuka kwakwe kwali bushininkisho bwa kuti aali Mwana wa kwa Lesa, kabili ukwishiba ici cishinka kwalengele abasambi abaali no bulanda sana ukusekelela nga nshi. Na kabili, ici calengele ukuti babe abashipa. Ukubuuka kwa kwa Yesu kwalicindeme sana ku kufikilisha ubufwayo bwa kwa Yehova na ku mbila nsuma iyo balebila ukwabula umwenso mu ncende ishalekanalekana.

7. Finshi ifyo Yesu acita pali nomba, kabili mepusho nshi ayo twingepusha?

⁷ Fwe babomfi ba kwa Yehova, twalishiba bwino ukuti Yesu taali fye muntu uwacindama. Wa mweo kabili e utungulula umulimo uwakuma abantu bonse pe sonde. Apo ni Mfumu ya Bufumu bwa kwa Lesa ubwa ku muulu, Yesu Kristu nomba line ali no kusangulula isonde ukufumyapo ububifi bonse no kulenga likabe paradaise umo abantu bakekala umuyayaya. (Luka 23:43) Ifi fyonse te kuti ficitike nga ca kuti Yesu tabuushiwe ku bafwa. Kanshi, finshi fingalenga ukuti tucetekele ukuti Yesu balimubuushishe ku bafwa? Kabili bushe ukubuuka kwa kwa Yesu kwatukuma shani?

8, 9. (a) Mulandu nshi bashimapepo abaYuda bafwaile aba kulonda inshiishi ya kwa Yesu? (b) Cinshi cacitike ilyo abanakashi bafikile ku nshiishi ya kwa Yesu?

⁸ Pa numa ya kwipaya Yesu, bashimapepo abakalamba na baFarise baile kuli Pilato  no kumweba ati: “Mukwai, natwibukisha ukuti ulya kabepa ilyo ali uwa mweo asosele ati, ‘Ilyo pakapita inshiku shitatu, nkabuuka.’ E ico ebeni aba kuyalonda ku nindi mpaka no bushiku bwalenga shitatu, pa kuti abasambi bakwe tabeshilemwiba no kweba abantu ati, ‘Nabuuka ku bafwa!’ kabili ubu bufi bwa kulekelesha bukabipa ukucila no bwa ntanshi.” Pa kubasuka, Pilato atile kuli bena: “Mwalikwata aba kulonda. Kalondeni ukulingana ne fyo mwaishiba.” Kabili ifi fine e fyo bacitile.—Mat. 27:62-66

⁹ Umubili wa kwa Yesu baubikile mu nshiishi iyo bafukwile mu libwe kabili iyo bacingilepo ilibwe ilikalamba. Muli iyi nshiishi e mo bashimapepo abaYuda balefwaya ukuti Yesu akabolele. Lelo Yehova te fyo aletontonkanya. Ilyo Maria Magadala na Maria umbi baile ku nshiishi pa bushiku ubwalenga shitatu, basangile nabafumyapo ilibwe na malaika epo aikele no kwikala. Uyu malaika aebele abanakashi ukuti balooleshe mu nshiishi no kumona ukuti talimo. Malaika atile: “Tali kuno, pantu nabuuka.” (Mat. 28:1-6) Yesu alibuukile ku bafwa!

10. Finshi ifyo Paulo alandilepo ifilanga ukuti Yesu alibuukile ku bafwa?

¹⁰ Ifyacitike mu nshiku 40 fyalengele abantu ukushininkisha ukuti Yesu alibuukile ku bafwa. Ilyo umutumwa Paulo alembeele abena Korinti pa fyacitike, atile: “Icacindama sana pa fyo namushilile ni co na ine napokelele, ica kuti Kristu afwilile imembu shesu ukulingana ne fisosa Amalembo; no kuti alishiikilwe, kabili pa bushiku bwalenga shitatu alibuukile ukulingana ne fisosa Amalembo; no kuti amoneke kuli Kefasi, e lyo na ku basambi 12. Kabili amoneke ku ba bwananyina abacilile 500 bonse pamo, kabili abengi pali aba na nomba e po bacili, lelo bamo balifwa. E lyo amoneke kuli Yakobo, na ku batumwa bonse; lelo mu kulekelesha amoneke kuli ine, ne wali ngo mwana uwafyalwa bwangu ilyo inshita ya kufyalwa tailafika.”—1 1 Kor. 15:3-8.

11. Bushe ukubuuka kwa kwa Yesu kwacitike shani “ukulingana ne fisosa Amalembo”?

¹¹ Ubushininkisho bwa kubalilapo ubwalenga twishibe ukuti Yesu alibuukile ku bafwa bwa kuti alibuushiwe “ukulingana ne fisosa Amalembo.” Icebo ca kwa Lesa calisobele ukuti, Yesu akabuuka. Ku ca kumwenako, Davidi alembele ukuti “uwa cishinka” uwa kwa Lesa takashale mu Nshiishi. (Belengeni Amalumbo 16:10.) Pa Pentekoste mu 33 C.E., umutumwa Petro alandile pali Yesu ukubomfya amashiwi ya uku kusesema, atile: “[Davidi] amwenene libela no kulanda pa kubuuka kwa kwa Kristu, ukuti takashale mu Nshiishi no mubili wakwe tawakabole.”—Imil. 2:23-27, 31.

12. Ni kuli bani Yesu amoneke ilyo abuukile ku bafwa?

¹² Ubushininkisho ubwalenga bubili ubulenga twishibe ukuti Yesu alibuushiwe bwa kuti, alimoneke ku bantu abengi pa numa ya kubuuka. Pa nshiku 40, Yesu ninshi alibuuka, alimoneke ku basambi bakwe mwi bala umwali inshiishi bamushikilemo e lyo alimoneke na ku bantu abaleya ku Emao, kabili alimoneke na ku bantu mu ncende shimbi. (Luka 24:13-15) Ilyo alemoneka ku bantu, alelanda nabo, ukusanshako fye na Petro, e lyo na ku mabumba. Na kabili Yesu alimoneke ku bantu abacilile 500! Apo abantu abengi balimumwene, te kuti tutile tabuukile.

13. Bushe ukucincila kwa basambi kwalangile shani ukuti balishininkishe ukuti Yesu alibuukile ku bafwa?

¹³ Ubushininkisho ubwalenga butatu ubulenga twishibe ukuti Yesu alibuushiwe, fintu abasambi bakwe bacincile ukulanda pa kubuuka kwakwe. Filya abasambi bali  abacincila ukubilisha ukubuuka kwa kwa Kristu, calengele ukuti abantu balebacusha, no kubepaya. Nga ca kuti Yesu tabuukile ku bafwa, mulandu nshi Petro engabikila ubumi bwakwe mu busanso pa kulanda pa kubuuka kwa kwa Kristu kuli bashimapepo abapatile sana Yesu kabili abalengele ukuti bamwipaye? Ni co Petro na basambi bambi balishininkishe ukuti Yesu alibuukile kabili aletungulula umulimo uo Lesa alefwaya ukuti ubombwe. Na kabili, ukubuuka kwa kwa Yesu kwalengele abasambi bakwe ukucetekela ukuti nabo nga bafwa, bakabuuka. Ku ca kumwenako, Stefani afwile ne citetekelo ica kuti abafwa bakabuuka.—Imil. 7:55-60.

14. Cinshi calenga mushininkishe ukuti Yesu alibuushiwe?

¹⁴ Ubushininkisho ubwalenga bune ubulenga twishibe ukuti Yesu alibuushiwe bwa kuti, kwaliba ifilanga ukuti Yesu nomba ni Mfumu mu muulu kabili e Mutwe wa cilonganino ca Bena Kristu. Ici calenga ukuti ukupepa kwa Bena Kristu ba cine kulelunduluka. Bushe uku kulunduluka nga e ko kwaba nga ca kuti Yesu tabuukile ku bafwa? Na kuba, nalimo no kumumfwapo nga tatwamumfwapo akanabuuka ku bafwa. Lelo kwaliba ifingi ifilenga tucetekele ukuti Yesu wa mweo kabili pali ino nshita alatutungulula ilyo tulebila imbila nsuma ukuli konse.

15. Mulandu nshi ukubuuka kwa kwa Yesu kulengela tuleba abashipa ilyo tuleshimikila?

¹⁵ Ukwishiba ukuti Kristu alibuushiwe kulenga tuleba abashipa ilyo tulebila imbila nsuma. Pa myaka 2,000, abalwani ba kwa Lesa balabomfya inshila shalekanalekana pa kuti baleshe umulimo wa kubila imbila nsuma. Balabomfya abasangu, amabumba yacita ifimfulunganya, balatumfya, balabikako ifibindo, balatucusha bunkalwe bunkalwe, kabili balatwipaya. Lelo, balifilwa pantu takuli “icanso” nangu cimo icalesha umulimo wa kushimikila pa Bufumu no wa kupanga abasambi. (Esa. 54:17) Tatutiina abantu abo Satana abomfya. Yesu abaliba na ifwe, alatwafwa nga filya fine alaile. (Mat. 28:20) Kanshi tatufwile ukuba no mwenso, pantu nangu abalwani beeshe shani, tabakabale abatucimfya!

16, 17. (a) Bushe ukubuushiwa kwa kwa Yesu kutwafwa shani ukushininkisha ukuti ifyo alesambilisha fyali fya cine? (b) Ukulingana na Yohane 11:25, maka nshi Lesa apeela Yesu?

¹⁶ Ukubuuka kwa kwa Yesu kulenga tucetekele sana ifyo alesambilisha. Paulo alembele ukuti, Kristu nga tabuukile ku bafwa, ninshi ukuba Umwina Kristu no kubila imbila nsuma nga fya fye. Uwasambilila sana ifya mu Baibolo alembele ukuti: “Kristu nga tabuushiwe, . . . Abena Kristu nga balibepwa icine cine, no kulakonkelela fye ifya bufi.” Yesu nga tabuukile, amalyashi ya mu mabuuku ya Mbila nsuma nga yaba fye aya bulanda ayalanda pa muntu uwali umusuma kabili uwa mano uo abalwani bwakwe baipeye. Lelo Kristu alibuukile ku bafwa, ukulanga ukuti ifyo alesambilisha fya cine, ukusanshako ne fyo alandile ukuti e fikacitika ku ntanshi.—Belengeni 1 Abena Korinti 15:14, 15, 20.

¹⁷ Yesu alandile ukuti: “Nine kubuuka kabili umweo. Uuntetekela, nangu afwa, akaba no mweo na kabili.” (Yoh. 11:25) Aya amashiwi ayacindama yakafikilishiwa. Yehova alipeela Yesu amaka ya kubuusha abakabuukila ku bumi bwa ku muulu e lyo ne minshipendwa ya bantu abakwata isubilo lya kwikwala umuyayaya pano isonde. Filya Yesu apeele ilambo e lyo no kubuuka kwakwe, bushininkisho bwa kuti imfwa tayakabeko. Ala ukwishiba ifi kufwile ukulenga tuleshipikisha amesho yonse no kulaba abakosa ilyo twaponenwa ne mfwa!

18. Ukubuushiwa kwa kwa Yesu kwalenga tucetekele cinshi?

 ¹⁸ Ukubuushiwa kwa kwa Yesu kulenga twacetekela ukuti abantunse bakapingulwa ukulingana na mafunde ya kwa Yehova. Ilyo Paulo alelanda kwi bumba lya baume na banakashi mu Atena ya ku kale, atile: “[Lesa] akapingwila abantu ba pano isonde mu bulungami ku muntu uo asonta, kabili alipeela no bushininkisho ku bantu bonse pa kumubuusha ku bafwa.” (Imil. 17:31) Kanshi, Yesu e Kapingula uwasontwa na Lesa, kabili kuti twacetekela ukuti ubupingushi bwakwe bwamulinganya kabili busuma.—Belengeni Esaya 11:2-4.

19. Bushe ukusumina ukuti Kristu alibuukile kulenga tulecita cinshi?

¹⁹ Ukusumina ukuti Yesu alibuukile kulenga tulecita ukufwaya kwa kwa Lesa. Yesu akanafwa no kubuushiwa, nga tatwalubuka ku lubembu ne mfwa. (Rom. 5:12; 6:23) Yesu nga tabuushiwe, na ifwe nga tulanda ukutila: “Tulye no kunwa, pantu mailo tukafwa.” (1 Kor. 15:32) Lelo tatwabika amano ku fyakuisekesha fye fwe bene. E ico, twalicindamika sana isubilo lya kubuuka kabili tulomfwila ubutungulushi bwa kwa Yehova mu fintu fyonse.

20. Bushe ukubuuka kwa kwa Yesu kulanga shani ukuti Lesa mukulu?

²⁰ Ukubuushiwa kwa kwa Kristu bushininkisho bwa kuti Yehova mukulu, no kuti “alalambula abamufwaisha.” (Heb. 11:6) Yehova alangile amaka na amano pa kubuusha Yesu no kumupeela ubumi bwa ku muulu ubushifwa! Na kabili, Lesa alangile ukuti alikwata amaka ya kufikilisha fyonse ifyo alaya. Ne ci cisanshamo ubulayo bwa kwa Lesa ubwa mu kusesema ubulanga ukuti “umwana” uwaibela akabomba umulimo wacindama uwa kupwisha ifikansa fyaba pa mitekele ya kwa Lesa. Pa kuti uku kusesema kufikilishiwe, Yesu ali no kufwa no kubuushiwa.—Ukute. 3:15.

21. Bushe isubilo lya kubuuka lyamukuma shani?

²¹ Ifwe bonse tufwile ukulatasha Yehova, uwatupeele isubilo lya cine cine ilya kubuuka. Baibolo yalaya ukuti: “Moneni! Itenti lya kwa Lesa lili pamo na bantunse, kabili akekala pamo na bo, kabili bakaba abantu bakwe. Na Lesa umwine akaba pamo na bo. Kabili akafuuta ifilamba fyonse ku menso yabo, ne mfwa tayakabeko na kabili, takwakabe no kuloosha nangu ukuteta nangu ukukalipwa na kabili. Ifya ntanshi nafiya.” Umutumwa Yohane bamwebele pali ubu bulayo busuma ukuti: “Lemba, pantu aya mashiwi ya cishinka kabili ya cine.” Bushe ubu ubulayo bwafumine kwi? Bwafumine kuli Yesu Kristu uwabuushiwe.—Ukus. 1:1; 21:3-5.