1. Bushe abantu abengi bamona shani ifintu?

FWE BENGI twalyumfwapo insoselo ya kuti: “Ukapanya ne co wikete.” Bushe kwali icacitike icalengele mutontonkanye pali iyi nsoselo? Umuntu nga alikwata ifintu ukutula ku bwaice, ilingi line tafimona ukuti fyalicindama. Ku ca kumwenako, umuntu uwakulila mu lupwa ulukankaala te kuti amone ubucindami bwa fintu ifingi ifyo akwata. Ifi e fyo caba na ku bacaice, pa mulandu wa kuti tabalaishiba ifintu ifingi, limo tabeshiba ifintu ifyacindama icine cine.

2, 3. (a) Finshi ifyo Abena Kristu bacaice bashifwile ukubikako sana amano? (b) Finshi fingalenga ukuti tulebika amano ku cine ico twasambilila?

² Nga uli mwaice uucilile imyaka 12 nelyo uli mu myaka ya kubangilila iya ba 20, finshi wacindamika sana? Abantu abengi aba muli ici calo bacindamika sana ifyuma, pamo nga ukufola indalama ishingi, ukukwata ing’anda iisuma nelyo ukukwata ifintu ifyo balepanga pali nomba. Lelo, ifi nga e fyo tufwaisha ukukwata, ninshi tucili tatulaishiba ifyacindama sana, icuma ca ku mupashi. Ku ca bulanda, abantu abengi tabalatendeka no kusambilila icine. Mwe bacaice, mwe basambilila icine ku bafyashi benu Abena Kristu, mufwile ukulamona ukuti icine ico bamusambilisha calicindama. (Mat. 5:3) Ukufilwa ukumona ukuti icine calicindama kuti kwalenga mwaba mu mafya ica kutila mwashala mulelanguluka.

 ³ Tatulefwaya ukuti mukabe na mafya. Cinshi cingamwafwa ukucindamika icine ico mwasambilila? Natulande pa bantu bamo abo Baibolo yalandapo pa kuti tusambilileko umulandu tufwile ukucindamikila icine ico twasambilila. Ifya kumwenako ifyo twalalandapo fyalayafwa bonse ukucindamika icine ico basambilila, te baice fye beka lelo na bakalamba.

4. Finshi 1 Samuele 8:1-5 ilanda pa bana aba kwa Samuele?

⁴ Baibolo yalilanda pa bantu abasambilile icine lelo abashaletasha pa cine ico basambilile. Ifi e fyacitike mu lupwa lwa kwa kasesema Samwele, uwatendeke ukubombela Yehova ninshi ali fye umwaice kabili aali cibusa umusuma uwa kwa Lesa. (1 Sam. 12:1-5) Samwele alicitile ifintu ifisuma ifyo abana bakwe, Yoele na Abiya baali no kulapashanya. Lelo, tabaletasha pa kuba no mufyashi uwa musango uyu, kabili baishileba ne mibele yabipa. Baibolo ilanda ukuti tabaleendela mu mibele ya kwa shibo, ‘balenyonganya ubupingushi.’—Belengeni 1 Samwele 8:1-5.

5, 6. Bushe abana ba kwa Yoshia no mwishikulu wakwe baali shani?

⁵ Abana ba Mfumu Yoshia nabo tabaletasha pa kuba no mufyashi uwalepepa Yehova. Tabatemenwe Yehova nga filya shibo amutemenwe. Ilyo basangile ibuuku lya mafunde ya kwa Lesa no kubelengela Yoshia, alibombeshe ukukonka ifyo amafunde ya kwa Yehova yalelanda. Alyonawile ifilubi ifyo abantu balebomfya mu kupepa kwa bufi kabili alipwishishe ukupupa imipashi, akoseleshe na bantu ukulaumfwila Yehova. (2 Isha. 22:8; 23:2, 3, 12-15, 24, 25) Abana kwa Yoshia bafwile basambile icine pali Lesa kuli shibo! Aba abana batatu ukubikako no mwishikulu baishileba Imfumu, lelo bonse tabaletasha pa cine ico basambilile.

⁶ Yehoahasi umwana mwaume wa kwa Yoshia e waishileba imfumu ilyo wishi afwile, lelo “acitile ifyabipa mu menso ya kwa Yehova.” Atekele fye imyeshi itatu, Farao wa ku Egupti amubika na mu cifungo, no kufwa, afwilile ku Egupti kwine. (2 Isha. 23:31-34) Ndumenankwe Yehoyakimu ewamupyene kabili atekele imyaka 11. Yehoyakimu na o taletasha pa cine ico asambilile kuli wishi Yoshia. Pa mulandu wa mibele yakwe iyabipa, Yeremia asobele pali Yehoyakimu ukuti: “Akashiikwa filya impunda ishiikwa.” (Yer. 22:17-19) Na bambi abaishileba imfumu, ni Sidekia umwana mwaume wa kwa Yoshia na Yehoyakini umwishikulu wakwe, aba nabo baali ne mibele yabipa kabili tabalepashanya Yoshia uwali ne cumfwila kuli Yehova.—2 Isha. 24:8, 9, 18, 19.

7, 8. (a) Bushe Solomone alangile shani ukuti alilekele ukutasha pa fyo asambilile pali Lesa? (b) Finshi twingasambilila ku bantu abalembwa mu Baibolo abashaletasha pa fyo basambilile?

⁷ Imfumu Solomone yalisambilile ifintu ifingi kuli wishi, Davidi. Nangu ca kuti Solomone alisambilile ifingi pali Lesa, kabili alemumfwila ilyo fye atendeke ukuteka, mu kupita kwa nshita, alilekele ukulatasha pa fyo asambilile pali Lesa. “Ilyo Solomone akotele, ninshi abakashi bakwe balyalula umutima wakwe ukulakonka balesa bambi; no mutima wakwe tawalolele onse kuli Yehova Lesa wakwe ngo mutima wa kwa Davidi wishi.” (1 Isha. 11:4) Mu kupita kwa nshita, bucibusa ubo Solomone akwete na Yehova bwalipwile.

⁸ Ala ca bulanda nga nshi ukumona uko aba baume abasambilile pali Yehova kabili abakwete ne shuko lya kucita icalungama, bashaletasha! Te bonse abacaice  abalembwa mu Baibolo abashaletasha pa fyo basambilile pali Lesa, kabili na abacaice bamo pali nomba e fyo baaba. Natulande pa bacaice bamo abaletasha pa fyo basambilile abo Abena Kristu bacaice bengalapashanya.

9. Bushe abana ba kwa Noa balangile shani ukuti baletasha pa fyo basambilile? (Moneni icikope icili pa ntendekelo ya cino cipande.)

⁹ Abana aba kwa Noa balecita ifisuma. Shibo Noa, balimwebele ukukuula icibwato umo ulupwa lwakwe lwali no kupusukila. Ukwabula no kutwishika, abana ba kwa Noa balitemenwe sana ukucita ukufwaya kwa kwa Yehova. Balyumfwilile shibo, balimwafwile ukukuula, kabili balingile na mu cibwato. (Ukute. 7:1, 7) Finshi fimbi ifyo bacitile? Ukutendeka 7:3 kutila baingishe inama mu cibwato ‘pa kuti ifya mweo filoba pe sonde ponse.’ Abantunse nabo balipuswike. Pa mulandu wa kuti abana aba kwa Noa baletasha pa fyo basambilile pa Lesa kuli shibo, balikwete ishuko ilya kufyala abana umwafumine abantu bonse e lyo balitendeke no kupepa kwa cine na kabili.—Ukute. 8:20; 9:18, 19.

10. Bushe abaHebere bacaice bane balangile shani ukuti baletasha pa cine ico basambilile?

¹⁰ Ilyo papitile imyaka iingi, AbaHebere bacaice bane balangile ukuti ifyo basambilile pali Lesa fyalicindeme sana. Aba abacaice bane, Hanania, Mishaele, Asaria na Daniele babasendele ku Babiloni mu 617 B.C.E. Balemoneka bwino kabili baali abacenjela ica kuti nga tacabakosele ukulacitako ifyo abena Babiloni balecita. Lelo ifi te fyo bacitile. Ifyo balecita fyalelanga fye ukuti baletasha pa fyo basambilile pali Lesa. Aba abacaice bane balipaalilwe pa kulakonka fyo basambilile ilyo baali fye abaice.—Belengeni Daniele 1:8, 11-15, 20.

11. Bushe bambi banonkelamo shani mu fyo Yesu asambilile kuli wishi?

¹¹ Yesu umwana wa kwa Lesa, nao alecita ifisuma ifyo twingasambililako. Alisambilie ifintu ifingi kuli wishi, kabili alemona ifyo asambilile ukuti fyalicindeme. Alangile ukuti aletasha pa fyo asambilile ilyo atile: “Filya fine Tata ansambilishe, e fyo na ine nanda.” (Yoh. 8:28) Kabili Yesu alefwaisha ukusambilishako na bambi ifyo asambilile. Aebele amabumba ukuti: “Na mu misumba imbi ndi no kubila imbila nsuma iya bufumu bwa kwa Lesa, pantu e co natumiinwe.” (Luka 4:18, 43) Akoseleshe abantu abalekutika kuli ena ukukanaba ‘aba muli ici calo’ icishacindika ifya kwa Lesa.—Yoh. 15:19.

12. (a) Finshi ifyo abacaice abengi bengasambilila ku mashiwi yaba pali 2 Timote 3:14-17? (b) Fipusho nshi abacaice bafwile ukulatontonkanyapo?

¹² Nalimo na imwe mwakulila pa bafyashi ababombela Yehova Lesa nga fintu cali ku baHebere bacaice abo tulandilepo. Nga e fyo caba, ninshi ifyo Amalembo yalanda pali Timote kuti fyabomba na kuli imwe. (Belengeni 2 Timote 3:14-17.) Ni ku bafyashi benu eko ‘mwasambilile’ pali Lesa wa cine ne fyo mwingacita pa kuti alesekelela. Abafyashi benu nalimo batendeke ukumusambilisha icine ilyo mwali fye abanono. Ukwabula no kutwishika ifyo bamusambilisha fyalimwafwa sana ‘ukuba aba mano, kabili aya mano, kuti yalenga mwapusuka mu kutetekela Kristu Yesu’ kabili kuti yalenga mwaba ‘abaipangasha icine cine’ ukubomba umulimo wa kwa Lesa. Icipusho icacindama ico mwingayipusha ca kuti, Bushe ndalanga ukuti ndatasha pa cine ico nasambilila? Ukuyipusha ici cipusho kuti kwalenga mwalaibebeeta. Tontonkanyeni pa fipusho na fimbi pamo nga: ‘Bushe ng’umfwa shani pa kuba pe bumba ilikalamba ilya  nte sha cishinka? Bushe ng’umfwa shani ukuba pa bantu fye abanono pano isonde abaishibikwa kuli Lesa? Bushe ndatasha pe shuko lyaibela kabili ilyacindama ilya kwishibe icine?’

13, 14. Finshi ifyo Abena Kristu bacaice bamo bafwaisha ukulacita, kabili mulamdu nshi cishingawamina ukucita ifi? Landeni pa ca kumwenako.

¹³ Abacaice bamo abo abafyashi babo ni ba Nte te kuti nalimo bamone ubupusano ubwaba pa kuba mu cilonganino ca kwa Yehova no kuba mu calo ca kwa Satana icaba mu mfiifi. Bamo balafwaisha no kwishiba ifyo cumfwika ukucitako ifyaba mu calo ca kwa Satana. Lelo bushe kuti waiminina pa kati ka musebo ilyo motoka ileisa pa kuti umfwe ifyo cikalipa nga ya kupuka nelyo ukukucena sana? Awe iyo! Na ifwe bene tatufwile ukuba ne “mibele yabipa iya kuilekelesha” pa kuti fye twishibe ububi bwaba mu kucita ifyabipa.—1 Pet. 4:4.

¹⁴ Umulumendo Gener uwikala ku Asia afyalilwe mu lupwa ulwa Bena Kristu. Abatishiwe ilyo aali ne myaka 12. Ilyo ali fye umupungwe, atendeke ukukumbwa ifyo abashipepa Yehova balecita. Gener atile: “Nalefwaya ukwishiba ifyo cumfwika ukuba no buntungwa ubwa muli ici calo.” Gener atendeke ukucitako ifyabipa ifyo aba muli ici calo bacita. Ilyo aali ne myaka 15, alecitako fimo ifyo abanankwe ba muli ici calo balecita. Alenwa ubwalwa no kutukana insele. Ilingi line Gener alebwelela ku ng’anda ubushiku pa numa ya kwangalako ubwangalo beta abati pool table no kwangalako ifyangalo fya pa kompyuta. Lelo mu kupita kwa nshita, alimwene ukuti ifya muli ici calo tafyafwa kantu kabili tamwaba icisuma. Ilyo abwelele ku cilonganino, Gener alandile ukuti: “Nalikwata amafya ayengi, lelo amapaalo ya kwa Yehova yengi nga nshi ukucila pali aya mafya.”

15. Bushe abacaice abo abafyashi babo te ba Nte bafwile ukulatontonkanya pali finshi?

¹⁵ Kwena kwaliba abacaice bambi ababa mu cilonganino ca Bena Kristu abo abafyashi babo te ba Nte. Nga e fyo caba kuli imwe, muletontonkanya pe shuko mwakwata pali nomba ilya kwishiba Kabumba no kulamubombela! Pano pe sonde paba abantu bengi icine cine, kanshi lipaalo nga nshi ukuba pa bantu abo Yehova aita no kubasambilisha icine ca mu Baibolo. (Yoh. 6:44, 45) Pali lelo, muntu fye umo pa bantu 1,000 e waishiba icine ico Baibolo isambilisha, kanshi mwalishuka  ukwishiba icine. Ukwabula no kutwishika, ici cifwile ukutulenga ukulasekelela te mulandu ne fyo twasambilile icine! (Belengeni 1 Abena Korinti 2:12.) Gener atile: “Ndomfwa umwenso kabili ndaipusha ukuti nine ani uwa kuti njishibikwe kuli Yehova, Kabumba wa fintu fyonse mu muulu na pano isonde?” (Amalu. 8:4) Nkashi umo ku ncende imo ine alandile ukuti: “Abana besukulu balomfwa bwino nga ca kuti kafundisha nabeshiba. Kanshi kuti twatila, lishuko nga nshi ukwishibikwa kuli Yehova, Kasambilisha Mukalamba!”

16. Finshi ifyo Abena Kristu bacaice bafwile ukupingulapo ukucita?

¹⁶ Ukulatontonkanya pe shuko mwakwata ilya kusambilila icine kukamwafwa ukutwalilila ukuba pa bantu abanono abasalapo ukubombela Lesa! Ukucita ifi, kukalenga mukabe pa babomfi ba kwa Lesa aba cishinka. Cisuma sana ukuba pa babomfi ba kwa Lesa ukucila ukulakonkelela abacaice abakonkelela icalo icileya ku bonaushi.—2 Kor. 4:3, 4.

17-19. Finshi fingamwafwa ukuti mulemona ifintu ukupusana ne fyo ababa muli ici calo bafimona?

¹⁷ Kwena te lyonse canguka ukupusanako ne calo. Lelo e fyo tulingile fye ukucita. Natulangilile: Uubutuka ulubilo lwa kucimfyanya pa kuti ayecimfya mu kucimfyanya kukalamba afwile ukupusanako na banankwe. Alapoosa inshita iikalamba mu kuikansha no kukanaleka icili conse ukumupumfyanya. Na kabili, apo alaitemenwa ukupusanako na banankwe alaikanshya sana no kufikilisha ubuyo bwakwe ubwa kucimfya.

¹⁸ Abantu ba muli ici calo batontonkanya fye pa fyo balemona. Nga muletontonkanya pa fyo ifintu fikaba ku ntanshi, ukupusanako ne calo no kutaluka ku fingonaula imibele isuma na bucibusa bwenu na Yehova, ninshi ‘mukekatisha ku mweo wine wine.’ (1 Tim. 6:19) Nkashi uo tulandilepo atile: “Nga tulekonka ifyo twasambilila, tukalaumfwa bwino. Tukalanga ukuti twalipusana na ba muli ici calo ca kwa Satana. Icikalamba ca kuti, cikaba kwati mulemona Yehova Lesa alesekelela no kutemwa ifyo mulecita! Pali iyi nshita mukomfwa bwino pantu mwalipusanako ne calo!”

¹⁹ Umuntu nga ca kuti abikile fye amano ku kufwaya ifyo alefwaya ukukwata muli ici calo, ninshi takabe ne nsansa. (Luk. Mil. 9:2, 10) Nga uli musepela, ufwile ukulatontonkanya sana pa mulandu wabela pano calo na pa fyo ubumi bobe bwaba ubwa pa kashita fye akanono, ne ci cikakwafwa ‘ukukanalaenda ifyo abena fyalo benda’ kabili ukaba ne nsansa!—Efes. 4:17; Mal. 3:18.

20, 21. Nga twapingulapo bwino, finshi tukapokela, lelo cinshi tufwile ukucita?

²⁰ Nga twapingulapo bwino ifya kucita, kuti twaba ne nsansa pali nomba kabili ‘tukapyana isonde’ no kuba no mweo wa muyayaya. Yehova Lesa alitulaya amapaalo ayasuma sana ayo te kuti tukumemo no kutontonkanyapo. (Mat. 5:5; 19:29; 25:34) Yehova afwaya twacitapo fimo pa kuti atupeele aya mapaalo. (Belengeni 1 Yohane 5:3, 4.) Ne co afwaya kulamubombela ne cishinka!

²¹ Ala twalikwata ishuko ilikalamba ilya kusambilishiwa na Lesa ifintu ifingi. Twalishiba bwino icebo ca kwe kabili twalyumfwikisha icine pali Lesa na pa bufwayo bwakwe. Twaliba ne nsansa pa kwinikwa ishina lya kwa Lesa no kuba Inte shakwe. Lesa alitulaya ukuti ukulatwafwa. (Amalu. 118:7) Kanshi ifwe bonse, natutwalilile ukulanga ukuti tulatasha pa cine ico twapokelela, ilyo tulecita ifintu ifilanga ukuti tulapeela Yehova “ubukata pe na pe.”—Rom. 11:33-36; Amalu. 33:12.