Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa September 15, 1950, lwalandile pa malyashi yamo ayo Baibolo yalandapo ukuti: “Ifyo Amalembo yalandapo filemininako fimo ifikacitika ku ntanshi.”

Pa myaka iingi, mu mpapulo shesu twalelanda ukuti abaume na banakashi aba citetekelo pamo nga Debora, Elihu, Yefta, Yobo, Rahabu, na Rebeka, e lyo na bambi abengi sana baleimininako abasubwa nelyo “ibumba likalamba.” (Ukus. 7:9) Ku ca kumwenako, twalelanda ukuti Yefta, Yobo, na Rebeka baleimininako abasubwa, e lyo Debora na Rahabu baleimininako “ibumba likalamba.” Lelo muno nshiku te fyo tulanda. Mulandu nshi?

Amalembo yalanda ukuti abantu bamo abo Baibolo yalandapo baleimininako ifintu fimo ifyacindama. Nga fintu calembwa pa Abena Galatia 4:21-31, umutumwa Paulo alandile pa cilangililo ca banakashi babili. Hagari umukashana umusha uwa kwa Abrahamu, aleimininako uluko lwa bena Israele, ulo Yehova aletungulula ukubomfya Amafunde ya kwa Mose. Lelo Sara, “umwanakashi umuntungwa” ena aleimininako umwanakashi wa kwa Lesa, e kutila icilonganino ca kwa Lesa ica ku muulu. Muli Kalata Paulo alembeele abaHebere, alingenye shimapepo kabili imfumu Melkisedeke kuli Yesu, alandile na pali fimo ifyalenga ukuti aba babili bapalane. (Heb. 6:20; 7:1-3) Na kabili, Paulo alingenye Esaya na bana bakwe kuli Yesu na ku basambi bakwe abasubwa. (Heb. 2:13, 14) Icalengele ukuti Paulo alembe ifi, mupashi wa mushilo; e ico twalitemwa ukwishiba ifyo aya Malembo yemininako.

Lelo, Baibolo nga yalanda pa muntu ukuti alemininako umuntu umbi, tatufwile ukulanda ukuti fyonse ifyalembwa pali uyo muntu nelyo ifyamucitikile filemininako ifintu fimo ifyacindama. Ku ca kumwenako, nangu ca kuti Paulo alitweba ukuti Melkisedeke aleimininako Yesu, talandapo icili conse pali filya Melkisedeke aleteele Abrahamu umukate  no mwangashi ukuti alye no kunwa no kusansamuka pa numa ya kucimfya ishamfumu shine. Takwaba Ilembo nangu limo ililanga ukuti filya acitile fyaleimininako fimo ifyali no kucitika ku ntanshi.—Ukute. 14:1, 18.

Bakalemba bamo aba mu nshita ya batumwa, balemona ifyo Amalembo yonse yalanda ukuti fyaleimininako fimo. Icitabo ca The International Standard Bible Encyclopaedia cilondolola ifyo Origen, Ambrose, na Jerome, balesambilisha ukuti: “Balefwailisha ukuti beshibe ifyo ifintu Amalembo yalandapo fimininako, kabili nga kwaba ifyacitika ifyo Amalembo yalandapo nangu fye ni mutuuntu utunono baletila fyafikilishiwa. Balemona ne fintu ifyayanguka ukumfwa kabili ifishingapapusha na bantu ukuti mwalifiswa icine. Baletontonkanya no kuti ne mpendwa 153 iye sabi ilyo abasambi baikete ubushiku ilyo Yesu abuushiwe, ukuti yaleimininako fimo!”

Augustine uwa ku Hippo alilandile sana pa lyashi lya mu Baibolo ililanda pa fyo Yesu aliishishe abaume 5,000 ukubomfya imikate ya barle isano ne sabi libili. Apo barle tayacindama nge fyo ingano shacindama, Augustine alandile ukuti imikate isano ifwile imininako amabuuku yasano aya kwa Mose (filya “barle” yaba ishacindama fimininako filya “Icipingo ca Kale” cimonwa nge cishacindama). Nga isabi libili limininako finshi? Ukulingana ne fyo umwine alemona, apashenye isabi ku mfumu na kuli shimapepo. Uwasambilila na umbi uwatemwa ukufwailisha ifyo Amalembo yalandapo ifyo fimininako alandile ukuti, filya Yakobo ashitile ububeli kuli Esau ukubomfya ilanda lyakashika fyaleimininako filya Yesu ashitiile abantunse ishuko lya kuya ku muulu ukubomfya umulopa wakwe!

Nga ca kuti ifi balelondolola Amalembo fyali fyakwelenganya fye, ninshi kuti camwafya ukuyomfwikisha. Abantunse te kuti beshibe nga ca kuti amalyashi ya mu Baibolo yalemininako fimo ifikacitika ku ntanshi. Nomba cinshi cingatwafwa ukwishiba nga ca kuti ifyo Baibolo yalandapo filemininako fimo ifya ku ntanshi? Amalembo nga yalesambilisha ukuti umuntu, ifyacitike nelyo icintu cimo filemininako ifintu fimbi, ifyo fine e fyo tulingile ukwishiba. Lelo nga ca kuti Amalembo tayalandile mu kulungatika ukuti ifyo yalandapo filemininako fimo, tatufwaisha ukwishiba nga ifyo yalandapo filemininako ifintu fimbi.

Nomba bushe kuti twasambiliko finshi ku fyacitike kale na ku bantu abo Baibolo yalandapo? Pa Abena Roma 15:4, tubelengapo amashiwi ayo umutumwa Paulo alandile ayatila: “Fyonse ifyalembelwe kale fyalembelwe ku kutufunda, pa kuti mu kushipikisha kwesu na mu cisansamushi ca mu Malembo tube ne subilo.” Ifi Paulo alandile aloseshe mu kuti, abasubwa aba mu nshita ya batumwa kuti basambililako amasambililo ayacindama ku fyacitike kale ifyalembwa mu Baibolo. Lelo, abantu ba kwa Lesa bonse, nampo nga balisubwa nelyo nga ba mu “mpaanga shimbi,” nampo nga bekala mu “nshiku sha kulekelesha” nelyo iyo, kuti basambililako fimo kabili balasambililako amasambililo ayacindama ku “fyalembelwe kale.”—Yoh. 10:16; 2 Tim. 3:1.

Ukucila ukulamona fye ukuti ifyalembwa mu Baibolo filanda fye pa bantu bamo, abasubwa nelyo ibumba likalamba, nelyo fibomba fye pa nshita imo, lelo abantu ba kwa Lesa bonse nampo nga balisubwa nelyo iyo, nampo nga ba ku kale nelyo nga ba muno nshiku balisambililako amasambililo ayengi ku fyalembwa mu Baibolo. Ku ca kumwenako, tatufwile ukulanda fye ukuti ifyalembwa mwi buuku lya kwa Yobo filanda fye pa fyo abasubwa baleshipikisha ilyo kwali Inkondo ya Calo iya Kubalilapo. Ababomfi ba kwa Lesa abengi, abaume na banakashi, abasubwa na ba mwi bumba likalamba, baliculapo nga filya Yobo aculile, kabili ‘balishiba ne fyo Yehova acitile mu kulekelesha, ifilanga ukuti Yehova wa nkuumbu nga nshi kabili wa luse.’—Yako. 5:11.

Taleni tontonkanyeni: Mu filonganino twaba, mwaliba abanakashi aba cishinka nga filya Debora aali, mwaliba baeluda abacaice ababa na mano nga filya Elihu aali, mwaliba bapainiya abakosa kabili abacincila nga filya Yefta aali, kabili mwaliba abaume na banakashi aba citetekelo kabili abatekanya nga filya Yobo aali. Ala tulatasha ifi Yehova asungilila “fyonse ifyalembelwe kale,” pa kuti mu cisansamushi ca mu Malembo tube ne subilo”!

Kanshi pa mulandu wa ifi twalandapo, impapulo shesu isha muno nshiku shilanda sana pa masambililo ayo twingasambilila ku malyashi ayo Baibolo ilandapo ukucila ukulalanda fye pa fyo yemininako na pa fyo yakafikilishiwa.