1. Busuma nshi bwaba mu kwelenganya ifintu ifyo tushamonapo? (Moneni icikope pa muulu.)

LESA alitupeela amaka ya kwelenganya ifyo tushamonapo. Aya maka yalatwafwa ukupekanya bwino ifya ku ntanshi, kabili yalalenga tulefwaisha ukumona ifintu ifisuma fyacitika. Yehova aleshibila libela ifya ku ntanshi, kabili alitwebela libela mu Cebo cakwe ifikacitika. Kuti twaelenganya ifikacitika. Na kuba ifi twakwata amaka ya kwelenganya, calilenga ukuti tube ne citetekelo.—2 Kor. 4:18.

2, 3. (a) Mulandu nshi cawamina ukwelenganya ifikacitika? (b) Fipusho nshi twalayasuka muli cino cipande?

² Te fyonse ifyo tushamonapo ifyo twingelenganya no kucitika fyacitika. Ku ca kumwenako, umwaice nga ale-elenganya ukuti nanina pa cipelebesha icilepupuka, te kutila ninshi ifyo ale-elenganya fikacitika. Lelo ilyo Hana ale-elenganya ifyo cali no kuba nga atwala umwana wakwe Samwele ku kubombela pe tempele, alishibe ukuti ico cikacitika. Hana alipangile ukuti akapeela umwana wakwe kuli Lesa kabili ifyo fine e fyo atwalilile ukutontonkanyapo. (1 Sam. 1:22) Nga tule-elenganya ifyo Lesa atulaya, ninshi tuletontonkanya pa fintu fya cine cine ifikacitika.—2 Pet. 1:19-21.

 ³ Ukwabula no kutwishika, abantu abengi abali ne citetekelo abalembwa mu Baibolo bale-elenganya ifyo Lesa abalaile. Busuma nshi bwafumine mu fyo bale-elenganya? Kabili fisuma nshi fingafumamo nga ca kuti na ifwe tule-elenganya ifintu ifisuma ifyo Lesa atulaya?

4. Cinshi calengele ukuti Abele ale-elenganya ifyali no kucitika ku ntanshi?

⁴ Bushe Abele uwabalilepo ukuba ne citetekelo, ‘alimwene’ ifyo Yehova alaile? Tatwingatila Abele alishibe fyonse pa fyo Lesa ali no kufikilisha amashiwi yaba mu Baibolo ayalanda pa nsoka, aya kuti: “Ndebika no bulwani pali iwe no mwanakashi, na pa mwana obe no mwana wakwe. Ena akakufwanta ku mutwe nobe ukamusuma ku citende.” (Ukute. 3:14, 15) Abele afwile aletontonkanya sana pali ubu bulayo, kabili alishibe ukuti kwali no kuba uwali no ‘kusuma Satana ku citende’ pa kuti abantunse bakabe abapwililika nga filya Adamu na Efa baali ilyo bashilabembuka. Tatwaishiba ifyo Abele ale-elenganya pa fyali no kucitika ku ntanshi, lelo twalishiba ukuti ali ne citetekelo mu bulayo bwa kwa Lesa, ne ci calengele Yehova apokelele ilambo lyakwe.—Belengeni Ukutendeka 4:3-5; AbaHebere 11:4.

5. Mulandu nshi ifyo Enoke ale-elenganya pa fyo icalo cali no kuba fyamukoseshe?

⁵ Enoke ali ne citetekelo muli Lesa nangu ca kuti aleikala na bantu abashalepepa Yehova kabili abalelanda ifyabipa pali Lesa. Yehova aebele Enoke ukusobela ifyali no kucitikila aba bantu, atile Yehova akesa “ne minshipendwa ya ba mushilo bakwe ku kupingula bonse, no kushinina bonse abashipepa pa micitile yabo yonse iyabipa iyo bacitile mu nshila yabipa, na pa fya bunani fyonse ifyo ababembu abashipepa balandile pali ena.” (Yuda 14, 15) Apo Enoke ali ne citetekelo, afwile ale-elenganya ifyo icalo cali no kuwama nga ca kuti Yehova aonaula abalecita ifyabipa.—Belengeni AbaHebere 11:5, 6.

6. Finshi nalimo Noa atwalilile ukutontonkanyapo pa numa ya Lyeshi?

⁶ Noa alipuswike ilyo Ilyeshi lyaishile pantu ali ne citetekelo. (Heb. 11:7) Lyena pa numa ya Lyeshi, icitetekelo calengele ukuti Noa apeele Lesa amalambo ya nama. (Ukute. 8:20) Nga filya Abele acetekele, Noa na o alicetekele ukuti abantunse bakalubulwa ku lubembu ne mfwa. Pa numa ya Lyeshi abantu batendeke ukucita ifyabipa, kabili Nimrode alipondekele Yehova, lelo Noa ena atwalilile fye ukuba ne citetekelo icakosa. (Ukute. 10:8-12) Afwile aletemwa sana nga atontonkanya ukuti abantunse bali no kulubulwa ku lubembu ne mfwa. Na ifwe bene kuti twaelenganya ifyo ifintu fikawama ku ntanshi, na kuba ni nomba line fye fili no kucitika!—Rom. 6:23.

7. Finshi ifyo nalimo Abrahamu, Isaki na Yakobo bale-elenganya?

⁷ Abrahamu, Isaki na Yakobo bafwile bale-elenganya ifyo ifintu fyali no kuwama ku ntanshi pantu Lesa alibaile ukuti mu bufyashi bwabo, e mo inko shonse isha pe sonde shikapaalilwa. (Ukute. 22:18; 26:4; 28:14) Abana ba kwa Abrahamu, Isaki na Yakobo balifulile kabili baikele mu Calo ico Lesa abalaile. (Ukute. 15:5-7) Apo Abrahamu, Isaki, na Yakobo bali ne citetekelo, bafwile bale-elenganya abana babo nabekala mu calo ico Lesa abalaile. Ukutula apo abantunse babembukila, Yehova alilaya ababomfi  bakwe ukuti bakalaikala bwino nga filya Adamu na Efa baleikala ilyo bashilabembuka.

8. Cinshi cayafwile Abrahamu ukuba ne citetekelo icakosa?

⁸ Ukwabula no kutwishika, filya Abrahamu ale-elenganya ukuti ifyo Lesa amulaile nafifikilishiwa, e calengele ukuti abe ne citetekelo icakosa sana. Amalembo yatila Abrahamu na babomfi ba kwa Lesa bambi aba cishinka, “tabapokelele ifyo babalaile” ilyo bali pano calo, lelo ‘balifimwene ukutali no kufisekelela.’ (Belengeni AbaHebere 11:8-13.) Abrahamu alimwene ifintu ifingi ifyalelanga ukuti ifyo alesubila fikacitika, kanshi cali kwati alefimona no kufimona!

9. Bushe icitetekelo Abrahamu akwete mu fyo Lesa alaile camwafwile shani?

⁹ Abrahamu alicetekele ukuti ifyo Lesa alaile fikacitika, e calengele alecita ukufwaya kwa kwa Lesa. Icitetekelo e calengele afume mu musumba wa Uri, kabili talefwaya ukulaikala mu misumba ya mu Kanaani. Nga filya cali ku musumba wa Uri, iyi misumba nayo yali no konaulwa pantu mwali abantu abashalepepa Lesa. (Yosh. 24:2) Imyaka yonse iyo Abrahamu ali pano calo, “alelolela umusumba uwakwata imifula ine ine iya kukuulapo, uo kakuula kabili kalenga wa uko ni Lesa.” (Heb. 11:10) Abrahamu ale-elenganya ukuti aleikala mu musumba uushakonaulwe umo Yehova aleteka. Abele, Enoke, Abrahamu, na bambi balicetekele ukuti abafwa bakabuuka kabili balesubila ukuti bakekala pano isonde umuyayaya ilyo Ubufumu bwa kwa Lesa bukalateka. Uyu e “musumba uwakwata imifula ine ine iya kukuulapo.” Ukutontonkanya pali aya mapaalo kwalekosha icitetekelo cabo muli Yehova.—Belengeni AbaHebere 11:15, 16.

10. Bushe filya Sara ale-elenganya ifya ku ntanshi fyamwafwile shani?

¹⁰ Natulande pali Sara, uwali umukashi wa kwa Abrahamu. Nangu ca kuti alifishishe imyaka 90 ukwabula umwana, aletontonkanya pa fintu ifisuma ifya ku ntanshi, ne ci calengele ukuti abe ne citetekelo. Sara ale-elenganya ukuti umwana wakwe aleikala bwino nga fintu Yehova abalaile. (Heb. 11:11, 12) Cinshi calengele ukuti ale-elenganya ukuti nakwata umwana? Yehova aebele Abrahamu ukuti: “Nkamupaala kabili nkalenga no kuti akakufyalile umwana mwaume; kabili nkapaala Sara na o akaba inko; ne shamfumu sha bantu na bantu shikafuma muli ena.” (Ukute. 17:16) Ilyo Sara afyele Isaki, e lyo ale-elenganya sana ukuti fyonse ifyo Lesa alaile Abrahamu fikafikilishiwa. Na ifwe bene twalikwata amaka ya kwelenganya ifintu ifisuma ifyo Lesa atulaya, kabili fikafikilishiwa nangu cibe shani!

11, 12. Cinshi Mose atemenwe sana Yehova?

¹¹ Mose na o ali ne citetekelo kabili alitemenwe sana Yehova. Ilyo Mose ali umulumendo aleikala mwi sano mu Egupti, na lyo line talefwaisha ukukwata icuma na maka ya kutungulula abantu. Abafyashi bakwe balimusambilishe pali Yehova, bafwile balimwebele no kuti Yehova atile akalubula abaHebere mu busha no kubatwala ku Calo ca Bulayo. (Ukute. 13:14, 15; Ukufu. 2:5-10) Apo Mose ilingi line aletontonkanya pa fyo Lesa ali no kupaala abantu bakwe, alitemenwe sana Yehova kabili talefwaya ukulumbuka.

¹² Baibolo itila: “Citetekelo calengele ukuti ilyo Mose akulile, akaane ukwitwa umwana wa mwana mwanakashi wa kwa Farao, asalile ukuculila pamo na bantu ba  kwa Lesa ukucila ukuipakisha ubusuma bwa pa kashita fye ubwa lubembu, pantu alishibe ukuti ukuseebana aseebene ico ali Uwasubwa kwali no bucindami ukucila ifyuma fya mu Egupti; pantu atontele amenso pa kupoka icilambu.”—Heb. 11:24-26.

13. Bushe ukutontonkanya sana pa fyo Lesa alaile kwayafwile shani Mose?

¹³ Ilyo Mose aletontonkanya sana pa fyo Yehova alaile abena Israele, aletemenwako Lesa kabili icitetekelo cakwe calekoselako. (Yobo 14:14, 15; Heb. 11:17-19) E calengele ukuti Mose atemwe sana Lesa uwali ne cikuuku ku baHebere na ku bantu fye bonse. Mose ali ne citetekelo kabili alitemenwe Lesa ubumi bwakwe bonse. (Amala. 6:4, 5) Na lintu Farao alefwaya ukwipaya Mose, icitetekelo akwete, ifyo atemenwe Lesa, e lyo no kwelenganya ifyo Yehova ali no kupaala abantu bakwe fyali mwafwile ukuba uwashipa.—Ukufu. 10:28, 29.

14. Finshi abantu batontonkanyapo ifishakacitike?

¹⁴ Abantu abengi muno nshiku balelenganya ifishakacitike. Bambi bapiina, lelo bekalila fye ukwelenganya pa kukwata sana icuma no kwikala bwino nangu ca kuti mu calo mwaisula fye “amafya.” (Amalu. 90:10) Belenganya ukuti baleikala ukwabula amafya mu calo iciletekwa na bantunse, lelo Baibolo yalanda ukuti Bufumu bwa kwa Lesa fye e bukawamya ifintu. (Dan. 2:44) Abantu abengi batontonkanya ukuti Lesa takonaule cino calo, lelo ifi te fyo Baibolo ilanda. (Sefa. 1:18; 1 Yoh. 2:15-17) Abantu bamusango yu balisuula ifyo Yehova alanda, kabili ifyo batontonkanya tafyakacitike nakalya.

15. (a) Bushe Abena Kristu kuti banonkelamo shani nga bale-elenganya ifyo Lesa alaya? (b) Finshi mufwaisha ukucita ilyo Lesa akafikilisha ifyo atulaya?

¹⁵ Fwe Bena Kristu tufwile ukulaelenganya ifyo ifintu fikawana ku ntanshi nampo nga twaba ne subilo lya kuya ku muulu nelyo ukwikala pano isonde. Bushe mulelenganya ukuti Lesa nafikilisha fyonse ifyo atulaya kabili muleikala na bwino? Nga muletontonkanya sana pa fyo mukacita ilyo Lesa akafikilisha ifyo atulaya, mukalaba sana ne nsansa. Nalimo mulelenganya ukuti muli mu calo cipya, kabili muli no mweo wa muyayaya. Elenganyeni ifyo cikawama ukulabombela pamo na bantu banenu ku kulenga isonde lyonse ukuba paradaise. Abena mupalamano benu balitemwa Yehova nge fyo mwamutemwa. Tamulelwala, muli na maka, kabili tapali ne cilemusakamika. Abaleyangalila umulimo wa kuwamya isonde balebombela pamo nenu pantu balimutemwa sana. Muli ne nsansa ilyo mulebomba incito, pantu mulebomfya amano yenu ne fyo mwaishiba ku kuwamya isonde, kabili namwishiba ukuti bambi balasekelamo, na Lesa alacindikwa. Ku ca kumwenako, elenganya ukuti mulesambilisha ababuuka ku bafwa ukwishiba bwino Yehova. (Yoh. 17:3; Imil. 24:15) Ifi twalandapo te ciloto fye iyo, fikacitika pantu e fyo Baibolo yalanda.—Esa. 11:9; 25:8; 33:24; 35:5-7; 65:22.

16, 17. Busuma nshi bwaba mu kulanda pa fisuma ifikacitika ku ntanshi?

¹⁶ Nga tulelanda na Abena Kristu banensu pa fyo tufwaya ukucita ilyo Yehova akafikilisha ifyo atulaya, tukalaelenganya sana ifikacitika ku ntanshi. Nangu ca kuti tatwaishiba fyonse pa fyo ifintu fikaba mu  calo cipya, nga tulelandapo ilyo tuli na banensu, tulakoseleshanya kabili kuti twakosha icitetekelo mu fyo Lesa atulaya. Ilyo umutumwa Paulo atandalile aba bwananyina mu Roma afwile alibakoseleshe, e lyo nabo bene balimukoseleshe. Na ifwe bene tufwile ukulakoseleshanya muli shino nshiku sha mafya.—Rom. 1:11, 12.

¹⁷ Nga tule-elenganya ifyo tukekala bwino ku ntanshi, te kuti tulesakamana sana pa mafya tukwata. Umutumwa Petro alesakamana pa mafya ayo ali no kukwata, aebele Yesu ukuti: “Moneni! Twalisha fyonse no kumukonka; finshi ifwe tukakwata?” Yesu alyafwile Petro na basambi bambi ukwelenganya ifya ku ntanshi, atile: “Ndemweba icine cine nati, Ilyo ifintu fikabumbwa cipya cipya, ilyo Umwana wa muntu akekala pa cipuna cakwe ica bufumu ica bukata, na imwe bene mwe bankonka mukekala pa fipuna fya bufumu 12, no kupingula imikowa ikumi na ibili iya kwa Israele. Na onse uwasha amayanda nelyo bamunyina nelyo inkashi nelyo wishi nelyo nyina nelyo abana nelyo amabala pa mulandu we shina lyandi, akapokelela ifingi nga nshi e lyo no mweo wa muyayaya.” (Mat. 19:27-29) Ici calengele Petro na basambi bambi baletontonkanya pa mulimo bakalabomba ilyo Ubufumu ubukaletela abantunse aba cumfwila amapaalo bukalateka icalo.

18. Ukutontonkanya pa fyo cikaba ilyo Lesa akafikilisha amalayo yakwe kuti kwatwafwa shani?

¹⁸ Ababomfi ba kwa Yehova pe sonde balimona ifyo cawama ukulatontonkanya pa fyo Lesa atulaya. Abele alishibe ukuti Lesa afwaya abantu bakekale bwino ku ntanshi, e ico ale-elenganya ifyo cikaba, pantu alikwete icitetekelo ne subilo. Icalengele ukuti Abrahamu akwate icitetekelo cakosa, ni co ale-elenganya ifyo cikaba ilyo Lesa akafikilisha ubulayo bwakwe ubulanda pa “mwana.” (Ukute. 3:15) Mose “atontele amenso pa kupoka icilambu,” ici calengele akwate icitetekelo no kutemwa sana Yehova. (Heb. 11:26) Na ifwe nga tuletontonkanya pa fyo Yehova akafikilisha ifyo atulaya, tukaba ne citetekelo icakosa kabili tukamutemwa sana. Mu cipande cikonkelepo, tukasambilila ifyo twingabomfya bwino amaka ya kwelenganya ayo Lesa atupeela.