NAFYALILWE ku Queensland, mu Australia, mu 1955. Tapakokwele bamayo ba Estelle batendeke ukusambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova, kabili mu mwaka wakonkelepo balibatishiwe. Batata ba Ron bena baishilebatishiwa pa numa ya myaka 13. Ine nabatishiwe mu Queensland mu 1968.

Ukutula fye ku bwaice, nalitemwa sana ukubelenga no kusambilila indimi. Abafyashi bafwile baleumfwa ububi nga tuleya mu kutandala na motoka e lyo ndebelenga fye ifitabo mu nshita ya kulatamba impanga iisuma. Ifi natemenwe ukubelenga calingafwile ilyo nali ku sukulu. Ilyo nali ku sukulu lya ku sekondari mu Glenorchy pa cishi ca Tasmania, balempeela ifilambu pa mulandu wa kuti nalikwete sana amano.

Ilyo napwile isukulu, nali no kusalapo nampo nga kuya ku universiti nelyo iyo. Nangu ca kuti nalitemenwe ukubelenga no kusambilila, ndatasha bamayo pa kungafwa ukutemwa sana Yehova. (1 Kor. 3:18, 19) Ilyo napwile isukulu ninshi ndi ne myaka 15, abafyashi bandi balinsuminishe ukutendeka bupainiya no kukanaya ku masambililo ya pa muulu. E ico natendeke bupainiya mu January 1971 pa numa ya kupoka setifiketi ya ku sekondari.

Nabombele bupainiya mu Tasmania pa myaka 8. Muli iyi ine imyaka e mo twaupene na Jenny  Alcock, umwanakashi umusuma sana umwina Tasmania. Twabombele nankwe bupainiya bwaibela mu Smithton na mu Queenstown pa myaka ine.

Mu 1978 twaile ku kulongana kwa bafuma mu fyalo ifingi ukwabelele ku Port Moresby mu Papua New Guinea. Uyu wali e muku wa kubalilapo ukusangwa kuli uku kulongana. Ndebukisha ifyo mishonari alandile bwino ilyashi mu ciHiri Motu. Nangu ca kuti nshaleumfwa ifyo alelanda, ifyo alandile ilyashi fyalengele ndekumbwa ukuba mishonari, ukusambilila indimi shimbi no kulalanda amalyashi nge fyo alelanda. Ni pali uku kwine kulongana epo nailwike ukuti, kuti nasambilila ululimi lumbi no kulubomfya mu mulimo wa kwa Yehova.

Ilyo twabwelele fye ku Australia, batutumine ukuya mu kubomba bumishonari pa cishi ca Funafuti, ku Tuvalu ico kale baleita ati Ifishi fya Ellice. Ala twalitemenwe icine cine! Twafikile pali ici cishi mu January 1979, kabili twasangilepo fye bakasabankanya ababatishiwa batatu.

Tacayangwike ukusambilila iciTuvalu. Icitabo icaliko mu ciTuvalu ni Baibolo ya “Cipingo Cipya” epela. Takwali amadikishonari nelyo amasukulu apo balesambilisha indimi, e ico twapingwilepo ukulasambilila amashiwi 10 ukufika kuli 20 cila bushiku. Na lyo line, twasangile ukuti tatwaishibe umwalolele amashiwi ayengi ayo twalesambilila. Mu nshita ya kweba abantu ukuti ukupupa imipashi kwalibipa, twalebeba ukuti tabafwile ukubomfya amasekelo ne nkonto! Na lyo line twalefwaisha ukusambilila iciTuvalu pa kuti tuletungulula amasambililo ya Baibolo ayengi ayo twatendeke, e ico tatwalekele ukusambilila. Pa numa ya myaka iingi, uo twalesambilisha Baibolo ilyo twafikile fye pali ici cishi atwebele ukuti: “Naciwama ukuti nomba mulelanda bwino ululimi lwesu. Pantu ilyo mwatendeke ukusambilila tatwaleumfwa nangu cimo ico mwalelanda!”

Kwali icatwafwile ukusambilila bwangu ululimi. Apo takwali amayanda ya kusonkela, twatendeke ukwikala no lupwa lumo ulwa ba Nte mu mushi uukalamba. Kanshi tatwalelanda iciNgeleshi, twalelanda fye iciTuvalu, kabili twaleikala fye nga abena Tuvalu.

Tapakokwele abantu abengi balitendeke ukufwaisha ukusambilila icine. Nomba twali no kufumya kwi impapulo sha kubomfya pa kubasambilisha Baibolo? Apo tatwakwete impapulo mu ciTuvalu, abantu bali no kulaisambilisha shani Baibolo? Nomba nga batendeka ukulongana, ni nyimbo nshi bakulaimba, ni mpapulo nshi bakulabomfya, kabili bali no kulapekanya shani ukulongana? Cali no kuba shani pa kuti balunduluke ukufika ku lubatisho? Pa kuti aba bantu basambilile icine balekabila ukukwata  ifya kulya fya ku mupashi mu lulimi lwabo! (1 Kor. 14:9) Lelo twaletwishika nga ca kutila kuti kwaba impapulo mu ciTuvalu, ululimi ululandwa fye na bantu abashafika na pali 15,000! Yehova alitwaswike, alengele twishibe ukuti: (1) Afwaya Icebo cakwe ukubilwa na “mu fishi ifyabela ukutali,” e lyo (2) afwaya abantu abo aba mu calo bamona ukuti ‘baliiceefya kabili balanda’ ukuuba mwi shina lyakwe.—Yer. 31:10; Sefa. 3:12.

Mu 1980, iofeshi lya musambo lyalitupeele umulimo wa kupilibula impapulo, lelo twalemona ukuti tatwafikilepo ukuba bakapilibula. (1 Kor. 1:28, 29) Pa kubala twashitile mashini ya kupulintilako ku buteko. Iyi mashini e yo twalebomfya pa kupulinta impapulo sha kubomfya pa kulongana. Twalipilibwile icitabo citila Icine Icitungulula ku Bumi bwa Ciyayaya mu ciTuvalu, kabili twabomfeshe iyi ine mashini pa kupulinta ici citabo. Apo takwali amalaiti, pa kupulinta impapulo ukubomfya iyi mashini, twalebomfya fye iminwe kanshi twalebombesha nga nshi kabili kwalekaba icine cine! Nshalaba ifyo inki yalenunka ilyo twalepulinta impapulo.

Calyafishe sana ukupilibula impapulo mu ciTuvalu, pantu takwali ifitabo fingi umo twali no kulamona ifyo balemba ulu lulimi. Lelo inshita shimo abaletwafwa bantu abo tushaleenekela no kwenekela. Ku ca kumwenako, ulucelo lumo naile pa ng’anda ya muntu umo uushalefwaya ukukutika ku mbila nsuma. Shikulu bantu uwaleikala pali iyi ng’anda ali ni kafundisha, bwangu bwangu anjebele ukuti tafwaya ba Nte pa ng’anda pa mwakwe. Lyena alandile ukuti: “Ndefwaya fye ukumwebako icintu cimo. Amashiwi ayengi aya ciTuvalu ayo mulemba mu mpapulo shenu te fyo tuyalanda nga tulefwaya ukweba umuntu ico afwile ukucita.” Nalipwisheko na bambi pa fyo alandile kabili nabo balandile cimo cine. E ico twalyalwile amashiwi twalebomfya pa kupilibula. Ala nalipapile ifyo Yehova atwafwile ukubomfya umuntu uushatemenwe Inte sha kwa Yehova lelo uwalebelenga impapulo shesu!

Ulupapulo twabalilepo ukupulinta mu ciTuvalu, kapepala ka kwitilapo abantu ku Cibukisho. E lyo pa numa twapulintile Imbila ya Bufumu Na. 30, iyafumine pa nshita imo ine ne ya mu ciNgeleshi. Caliweme nga nshi ukupeela abantu ulupapulo mu lulimi  lwabo! Mu kupita kwa nshita, twalipilibwile amabroshuwa yamo e lyo ne fitabo fimo mu ciTuvalu. Mu 1983, iofeshi lya musambo mu Australia lyatendeke ukupulinta Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa mabula 24 kabili lwalefuma pa numa ya myeshi itatu. Muli ulu Ulupungu twalesambilila amaparagrafu 7 cila mulungu. Bushe abantu baumfwile shani pa kukwata impapulo mu lulimi lwabo? Apo abena Tuvalu balitemwa ukubelenga, abantu abengi balebelenga impapulo shesu. Icalecitika ca kuti ulupapulo ulupya nga lwafuma balebilisha na pa mulabasa wa buteko, kabili limo limo ulupapulo lwaleba pa malyashi ayakalamba ayo balebelenga pa mulabasa! *

Ilyo twatendeke fye ukupilibula, twalebomfya fye amapepala na mabopeni. Lyena pa numa ya kulemba pa mapepala twaletaipa ifyo fyebo imiku iingi mpaka twashininkisha ukuti fili fye bwino, e lyo twatuma kwi ofeshi lya musambo ku Australia pa kuti bapulinte. Pali iyi nshita, pe ofeshi lya musambo balebomfya amakompyuta. Bankashi babili e baletaipa ifyebo twaletuma pali kompyuta, umo nga abalilapo ukutaipa, umubiye na o aleisa mu kutaipa ifyebo fimo fine. Nangu ca kuti bankashi tabaishibe iciTuvalu, ifi baletaipa ifyebo fimo fine imiku ibili calelenga ukuti ifilubo fileceepa mu mpapulo. Nga bapwisha, balepulinta ifyebo no kututumina ukubomfya indeke pa kuti tupitulukemo no kumona nga fili bwino. Pa numa twaletuma na kabili ku musambo pa kuti bapulinte.

Nomba ifintu fyalyaluka nga nshi! Ino nshita bakapilibula babomfya amakompyuta pa kupilibula. Mu ncende ishingi, bakapilibula nga bapwisha ukupilibula, balaipulintila ifyo bapilibwile pa kuti bamone nga kuli fimo ifyo bengalulamo. Pa numa nga bapitulukamo bwino bwino, e lyo bafituma ku misambo iyipulinta impapulo. Ino nshita bakapilibula tababutukila ku posti ofeshi pa kutuma ifyo bapilibwile.

Mu myaka yakonkelepo, twalibombele imilimo iyalekanalekana pa fishi fya Pacific. Mu 1985, batutumine ukuya mu kubombela pa musambo wa ku Samoa. Ilyo twaile ku Samoa, twalitwalilile ukupilibula impapulo mu ciTuvalu, kabili twaleyafwilishako abalepilibula impapulo mu ciSamoa, iciTonga, ne ciTokelau. * Lyena mu 1996 twaile ku musambo wa ku Fiji, uko twaleyafwa abalepilibula impapulo mu ciFiji, iciKiribati, iciNauru, iciRotuma, ne ciTuvalu.

Lyonse fye ndatasha pa fyo abapilibula impapulo babombesha. Umulimo babomba walikosa sana kabili ulanasha. Lelo bakapilibula bapashanya Yehova, uufwaya ukuti imbila nsuma ibilwe “ku nko shonse na ku mitundu yonse na ku ba ndimi shonse na ku bantu bonse.” (Ukus. 14:6) Natulangilile, ilyo twalefwaya ukutendeka ukupilibula Ulupungu lwa kwa Kalinda mu ciTonga, nalikumenye baeluda bonse aba pa cishi ca Tonga no kubepusha nga kuti kwaba abengatemwa ukusambilila ifya kupilibula. Eluda umo uwalebomba incito iisuma iya kulungisha imyotoka, alandile ukuti ubushiku bwakonkelepo aali no kuleka incito no kutendeka umulimo wa kupilibula. Nalipapile sana ifyo aipeeleshe pantu alikwete ulupwa, na lyo line tasakamene uko ali no kulafumya indalama sha kubomfya pa kusakamana  ulupwa lwakwe. Uyu munyinefwe alibombele umulimo wa kupilibula pa myaka iingi, kabili Yehova alemusakamana no lupwa lwakwe.

Bakapilibula aba musango uyu bapashanya aba mwi Bumba Litungulula ababika amano ku bantu abalanda indimi ishinono pa kuti nabo balekwata ifya kulya fya ku mupashi. Ku ca kumwenako, apo abalanda iciTuvalu banono, kwali ukwipusha nga ca kuti tufwile ukutwalilila ukupilibula impapulo muli ulu lulimi. Nalitemenwe ukubelenga ifyo aba mwi Bumba Litungulula bayaswike. Batile: “Tapali umulandu uo mwingalekela ukupilibula impapulo mu ciTuvalu. Nangu ca kuti abalanda iciTuvalu banono, aba bantu bafwile ukukutika ku mbila nsuma mu lulimi lwabo.”

Mu 2003, ine no mwina mwandi Jenny twafumine mu Fiji umo twalebomba umulimo wa kupilibula, kabili batutumine ku Patterson, mu New York uko twatendeke ukubombela ku dipartimenti ilolekesha pa mulimo wa kupilibula mwi sonde lyonse. Ala twalitemenwe nga nshi pantu ici e co twalefwaisha! Twalebombela pamo na ba bwananyina abalolekesha pa mulimo wa kupilibula impapulo mu ndimi shalekenalekana. Pa myaka nalimo ibili iyakonkelepo, twaleya mu fyalo ifyapusanapusana mu kusambilisha bakapilibula ifya kupilibula bwino impapulo.

Nomba kamwebeko ifyo twalanshanye ilyo twakumene na ba mwi Bumba Litungulula pa bushiku nandilepo pa kubala. Ilyo umwaka wa 2000 wafikile, aba mwi Bumba Litungulula balimwene ukuti bakapilibula mwi sonde lyonse balingile ukusambilila ifya kupilibula bwino impapulo. Ilyo uyu mwaka ushilafika, bakapilibula abengi tabaishibe ifya kupilibula bwino. Pa numa ya kulanshanya na ba muli Komiti ya Kulemba pa mafya bakapilibula balekwata, Ibumba Litungulula lyalisumine ukuti kube programu ya kulasambilisha bakapilibula mwi sonde lyonse. Bakapilibula bali no kulabasambilisha iciNgeleshi, ifya kukonka pa kupilibula, e lyo ne fyo bengalabombela pamo na bakapilibula banabo.

Bushe nomba caba shani ifi abapilibula impapulo babasambilisha ifya kupilibula? Ici calenga ukuti balepilibula bwino sana impapulo. E lyo kabili indimi umo impapulo shesu shilepilibwilwa shilelundwako fye. Mu 1979, ilyo twaile ku cifulo twabalilepo ukubombela bumishonari, Ulupungu lwa kwa Kalinda lwali fye mu ndimi 82. Mu ndimi ishingi Ulupungu ulwa ciNgeleshi nga lwafuma, palepita imyeshi iingi pa kuti ulo lwine Ulupungu lupilibulwe no kufuma. Lelo pali ino nshita Ulupungu lwa kwa Kalinda lulafuma mu ndimi ukucila pali 240, kabili mu ndimi ishingi lufumina fye pamo no lwa ciNgeleshi. Kanshi abantu abengi kuti babelenga icine ca mu Baibolo mu ndimi ukucila 700. Ifi filecitika nomba e fyo twalefwaisha ukuti fikacitike.

Mu 2004, Ibumba Litungulula lyalipingwile ukuti tutendeke ukupilibula Baibolo mu ndimi ishalekanalekana. Ilyo papitile imyeshi iinono, Ibumba Litungulula lyalefwaya sana ukuti Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya ipilibulwe mu ndimi ishingi, ici calenga ukuti indimi ishingi shikwate Baibolo. Ilyo  umwaka wa 2014 walefika, ninshi Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya yalipulintwa mu ndimi 128 apaali ne ndimi ishingi isho balanda pa fishi fya South Pacific. Mu ndimi shimo bapulintile yonse, e lyo muli shimbi bapulintileko fye Amalembo ya ciGriki.

Icacindama sana ico nshakalabe ca kuti, mu 2011 balintumine ukuyasangwa ku kulongana kwa citungu ukwali ku Tuvalu. Pa myeshi iingi, muli ici calo mwali icilala icikalamba, kabili calemoneka kwati no kulongana takwakabe. Lelo ubushiku twafikile, kwali imfula iikalamba kabili ubushiku bwakonkelepo twalitendeke ukulongana kwa citungu! Pali uku ukulongana nalitemenwe sana ukuti nine nabilishe ukuti Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya aya ciGriki aya Bwina Kristu mu ciTuvalu naifuma. Pa ndimi shonse ishilandwa na bantu abanono, abalanda iciTuvalu e babalilepo ukukwata iyi Baibolo. Ilyo ukulongana kwapwile, imfula iikalamba yalilokele na kabili. Kanshi ilyo ukulongana kwapwile abantu balipokelele ifya kulya fya ku mupashi ifingi e lyo na menshi ayengi!

Ica bulanda ca kuti, Jenny umwina mwandi uo nabombele nankwe pa myaka ukucila pali 35, tasangilweko kuli uku kulongana kwa citungu. Afwile mu 2009 pa numa ya kulwala kansa ya kwi beele pa myaka 10. Kanshi ilyo akabuuka ku bafwa akatemwa nga nshi ukwishiba ukuti Baibolo yalifumine mu ciTuvalu.

Yehova alimpeela umukashi na umbi umusuma, Loraini Sikivou. Ilyo ine na Jenny twali pa musambo wa ku Fiji, Loraini na o aali pali ulya wine musambo lelo ena alepilibula impapulo mu lulimi lwa ciFiji. Nalyupa na kabili umwanakashi uwa cishinka uo mombela pamo nankwe umulimo wa kwa Yehova kabili bonse twalitemwa ukusambilila indimi shimbi!

Nga natontonkanya pa fyo cali myaka iingi iyapita, ndatemwa ukumona ifyo Shifwe wa ku muulu Yehova uwaba no kutemwa abika amano ku balanda indimi ishinono ne ndimi ishikalamba. (Amalu. 49:1-3) Nalishininkisha ukuti Yehova alitemwa abantu nga namona ifyo baba ne nsansa nga bapolelela impapulo mu ndimi shabo pa muku wa kubalilapo, nelyo ilyo baleimbila Yehova amalumbo mu lulimi lwabo. (Imil. 2:8, 11) Ndebukisha ifyo munyinefwe umukalamba Saulo Teasi umwina Tuvalu alandile pa numa ya kwimba ulwimbo lwa Bufumu pa muku wa kubalilapo mu lulimi lwakwe. Alandile ukuti: “Nawishiba ukebe Ibumba Litungulula ukuti ishi inyimbo shileumfwika bwino sana mu ciTuvalu ukucila ifyo shumfwika mu ciNgeleshi.”

Mu September 2005, balinsalile ukuba mwi Bumba Litungulula ilya Nte sha kwa Yehova. Nangu ca kuti pali ino nshita nshibomba umulimo wa kupilibula, ndatasha Yehova pantu nalitwalilila ukwafwilisha abapilibula impapulo mwi sonde fye lyonse. Ala naliba ne nsansa ukumona ifyo Yehova abika amano ku bantu bonse ukubikako fye na bekala pa fishi fyabela pa kati ka bemba wa Pacific Ocean! Nalishininkisha ukuti amashiwi uwaimbile amalumbo alandile ya cine, atile: “Yehova naba imfumu! Isonde nalyange. Ne fishi ifingi nga nshi fisekelele.”—Amalu. 97:1.