1, 2. (a) Finshi filenga abafyashi bamo abakwata abana imisepela ukusakamana? (b) Finshi abana bengacita ilyo bali imisepela?

ABAFYASHI balaba sana ne nsansa abana babo nga babatishiwa. Ba Berenice abo abana babo bane babatishiwe ninshi tabalafisha ne myaka 14, batile: “Twalitemenwe icine cine ilyo abana besu babatishiwe. Twalyumfwile bwino pa fyo abana besu bapingwilepo ukulabombela Yehova. Lelo twalishibe ukuti nga baba imisepela bakalakwata amafya ayengi.” Nga mwalikwata umwana umusepela nelyo uushilaba umusepela, na imwe bene mufwile mulasakamana.

² Uwasambilila sana pa fyo abana batontonkanya alandile ukuti inshita iyayafya sana ku mwana na ku bafyashi ni lilya umwana aba umusepela. Lelo abafyashi tabafwile ukulamona kwati abana babo ni bacintomfwa nelyo kwati tabalakula mu mano. Lelo alandile ukuti abana imisepela balikwata amano, baliba no kutemwa kabili bafwaya ukuba ne nsansa, e lyo balafwaya ukuba pamo ne fibusa. Kanshi abana nga bali imisepela kuti baba ifibusa fya kwa Yehova, nga filya fine cali kuli Yesu. (Belengeni Luka 2:52.) Na kabili kuti baishiba bwino ifya kubila imbila nsuma, e  lyo kuti balafwaisha ukubombesha mu mulimo wa kwa Lesa. Kuti baipingwila abene ukucita ifintu fimo pamo nga, ukuipeela kuli Yehova no kulamumfwila. Bushe mwe bafyashi kuti mwasambilisha shani abana imisepela pa kuti balebombela Yehova? Kuti mwasambilila kuli Yesu uwalelanga ukutemwa, ukuiceefya e lyo no kwiluka ilyo alesambilisha abasambi bakwe.

3. Bushe abatumwa baishibe shani ukuti Yesu ali ni cibusa wabo?

³ Yesu tali fye Shikulu wa batumwa bakwe, lelo na kabili ali ni cibusa wabo. (Belengeni Yohane 15:15.) Mu nshita Baibolo yalelembwa, umuntu uwakwete abasha talebeba fyonse ifyo aletontonkanya ne fyo aleumfwa. Lelo Yesu ena talesunga abatumwa bakwe kwati basha. Alibatemenwe kabili aleba nabo lyonse. Alitemenwe ukweba abatumwa bakwe ifyo aletontonkanya ne fyo aleumfwa, kabili alekutikisha nga balemweba ifyo baletontonkanya ne fyo baleumfwa. (Marko 6:30-32) Ifi Yesu na batumwa bakwe baleumfwana, fyalengele ukuti babe ifibusa sana kabili fyalengele no kuti baipakanye ukubomba umulimo bali no kubomba ku ntanshi.

4. Mwe bafyashi, kuti mwacita shani pa kuti mube ifibusa na bana benu? (Moneni icikope pa ntendekelo ya cino cipande.)

⁴ Nangu ca kuti mwalikwata amaka pa bana benu, kuti mwaba ifibusa fyabo. Ilingi line ifibusa filakwata inshita ya kuba pamo. Nalimo tamufwile ukulapoosa inshita iikalamba ku ncito nelyo ku fintu fimbi pa kuti mulekwata inshita iikalamba iya kuba pamo na bana benu. Nga tamuba na bana pa nshita iikalamba, mufwile ukupepelapo no kutontonkanyapo sana. Na kabili ifibusa filatemwa ukucita ifintu fimo fine. Kanshi mwe bafyashi mulingile ukwishiba ifyo abana benu batemwa, pamo nga inyimbo, amafilimu nelyo ifyangalo. Mufwile ukutemwa ifyo abana batemwa. Ba Ilaria abekala ku Italy batile: “Abafyashi bandi balishibe inyimbo natemenwe. Na kuba ine na batata twali ifibusa sana kabili tapali ifyo nalebafisa, nalebeba fye fyonse.” Nga mwaba ifibusa na bana benu, mulebafwa no kuba ifibusa fya kwa Yehova, tacipilibula ukuti bakaleka ukulamumfwila. (Amalumbo 25:14) Abana benu bakamona ukuti mwalibatemwa kabili mwalibacindika, kabili cikabangukila ukulamweba ifintu fye fyonse.

5. Finshi fyali no kulenga abasambi ba kwa Yesu ukuba ne nsansa mu mulimo wa kwa Yehova?

⁵ Yesu alishibe ukuti abasambi bakwe nga baba abacincila mu kubombela Yehova na mu kushimikila abantu imbila nsuma, bakaba ne nsansa nga nshi. E ico alibakoseleshe ukulabombesha mu mulimo wa kushimikila abantu imbila nsuma kabili alibalaile ukuti akalabafwa.—Mateo 28:19, 20.

6, 7. Mwe bafyashi kuti mwalanga shani ukuti mwalitemwa abana benu nga mulebasambilisha ifya kwa Yehova lyonse?

⁶ Mwe bafyashi mulafwaya sana ukuti abana benu babe ifibusa fya kwa Yehova. Na Yehova afwaya ukuti mulebasambilisha no kubasalapula pantu alimupeela amaka ya kucita ifi. (Abena Efese 6:4) Kanshi mufwile ukulasambilisha abana benu lyonse. Taleni tontonkanyeni pali ici: Mulesha na maka pa kuti abana benu baleya ku sukulu pantu mwalishiba ukuti amasambililo yalicindama, kabili mufwaya ukuti baletemwa ukusambilila ifyo bashaishiba. Ifi fine e fyo mucita pa kuti balesangwa ku kulongana kwa cilonganino, ku kulongana kukalamba e lyo na pa mapepo ya lupwa. Na kuba, ifyo basambilila pali Yehova kuti fyalenga baisapusuka. Kanshi mulebafwa ukutemwa  ukusambilila pali Yehova no kubafwa ukwishiba ukuti Yehova kuti alenga baba aba mano. (Amapinda 24:14) Na kabili mufwile ukubasambilisha ukulabombako lyonse umulimo wa kubila imbila nsuma. Mulebasambilisha ukutemwa umulimo wa kusambilisha abantu Icebo ca kwa Lesa nga filya Yesu alecita.

⁷ Bushe ukulacita lyonse ifya kwa Yehova pamo nga, ukusambilila ifya kwa Lesa, ukusangwa ku kulongana, no kubombako umulimo wa kubila imbila nsuma kuti fyayafwa shani imisepela? Ba Erin abekala ku South Africa batile: “Fwe bana twaleilishanya pa kusambilila Baibolo, pa kusangwa mu kulongana, na pa kubambako umulimo wa kubila imbila nsuma. Limo limo twalecita fimo ku mufulo fye pa kuti tupumfyanye isambililo lya lupwa. Lelo abafyashi tabaleleka ukuti tupumfyanye isambililo lya lupwa.” Ba Erin balatasha abafyashi babo pa fyo babafwile ukwishiba ifyo cawamina ukusambilila ifya kwa Lesa. Ino nshita nga kwaba ifyalenga ukuti ba Erin beya ku kulongana nelyo mu kubila imbila nsuma, balacitapo cimo bwangu bwangu pa kuti batwalilile ukubomba imilimo ya kwa Lesa nge fyo bacita lyonse.

8. (a) Bushe Yesu alangile shani ukuti ali uwaicefya? (b) Finshi abasambi basambilile ku fyo Yesu ali uwaicefya?

⁸ Nangu ca kuti Yesu ali uwapwililika, ali uwaicefya kabili aebele abasambi bakwe ukuti alefwaya Yehova alemwafwa. (Belengeni Yohane 5:19.) Bushe ifi Yesu alandile fyalilengele abasambi baleka ukumucindika? Awe iyo. Ilyo balemona ifyo Yesu ashintilile pali Yehova muli fyonse, e lyo bamucetekele na sana. Pa numa, abasambi nabo bali abaicefya nga filya Yesu aali.—Imilimo 3:12, 13, 16.

9. Finshi abana benu imisepela bengasambilila nga ca kuti mulesumina ifilubo fyenu no kulomba ubwelelo?

⁹ Yesu aali uwapwililika, lelo ifwe tatwapwililika kabili tulalufyanya. Kanshi muleicefya. Mufwile ukwishiba ukuti kwaliba ifintu fingi ifyo mushingacita, e ico mulesumina ifilubo mucita. (1 Yohane 1:8) Nga ca kuti mulesumina ukuti namulufyanya, ninshi mulesambilisha abana benu ukulasumina ifilubo nga balufyanya, kabili bakamucindika sana. Na kuba, ni bani mwingacindika sana, bushe mukalamba wa ncito uusumina ifilubo acita, nangu ni ulya uushifwaya ukusumina ifilubo? Ba Rosemary abakwata abana batatu balandile ukuti bena na bena mwabo balesumina ifilubo balecita. Balandile ukuti: “Ifi twalesumina ifilubo calengele ukuti abana baletweba nga bakwata ubwafya.” Ba Rosemary balandile no kuti: “Twalisambilishe abana ifya kucita nga bakwata amafya. Nga balefwaya ukuti tubafwe pa bwafya bakwete, twalebalanga ifyo impapulo shesu ishilanda pa fya mu Baibolo shalanda, kabili twalepepela pamo nabo.”

10. Bushe Yesu alelanga shani ukuti ali uwaicefya na lintu aleeba abasambi bakwe ifya kucita?

¹⁰ Yesu alikwete amaka ya kweba abasambi bakwe ifya kucita. Lelo apo ali uwaicefya, ilingi line alebalondolwela ico alefwaila ukuti bacite ifyo abeba. Ku ca kumwenako, tabebele fye ukuti intanshi balefwaya Ubufumu no bulungami bwa kwa Lesa, lelo abebele no kuti: “Na fyonse ifi  ifyo mukabila akamupeela.” Ilyo Yesu abebele ukuti belapingula abanabo, alibebele no mulandu, atile: “Pa kuti na imwe bemupingula pantu ifyo mupingula bambi e fyo na imwe bakamupingula.”—Mateo 6:31–7:2.

11. Cinshi mulingile ukulondolwela abana ico mwapangila ifunde nelyo ico mwapingwila fimo?

¹¹ Mwe bafyashi, na imwe bene mulesala inshita iisuma iya kulondolwela abana benu imisepela umulandu mwapingwila fimo, nelyo umulandu mwapangila ifunde. Nga baishiba umulandu, bakulamumfwila. Ba Barry abakushishe abana bane, batile: “Ukweba abana umulandu mwabebela ukucita fimo kuti kwalenga bamucetekela.” Abana bakeshiba ukuti ico mwapangila ifunde nelyo ico mwapingwila fimo te mulandu fye wa kuti mwalikwata amaka pali bena, lelo ni co mulefwaya ukuti ifintu fibawamine. Mufwile ukwishiba ukuti imisepela te bana abanono iyo. Imisepela balafwaisha ukucita ifyo abene batontonkanya, kabili balafwaya ukuipingwila ifya kucita. (Abena Roma 12:1) Ba Barry batile: “Imisepela balingile ukwishiba ifya kupingula bwino pa fintu, te kulacita fye ifintu pa mulandu wa fyo baleumfwa.” (Amalumbo 119:34) Kanshi mwe bafyashi muleicefya kabili mulelondolwela abana benu umulandu mwapingwila fimo. Nga mulecita ifi, abana benu bakeshiba ifya kupingula pa fintu, bakeshiba no kuti mwalibacindika, kabili bakamona ukuti namwishiba ukuti nabakula.

12. Pa mulandu wa kuti Yesu aleiluka, afundile shani Petro?

¹² Yesu aleiluka kabili aleishiba ifya kwafwa abasambi bakwe. Ku ca kumwenako, ilyo Yesu aebele abasambi bakwe ukuti abantu bali no kumwipaya, Petro aebele Yesu ukuti ayumfwileko uluse. Yesu alishibe ukuti Petro alimutemenwe, lelo alishibe no kuti ifyo Petro aletontonkanya tafyali bwino. Bushe Yesu afundile shani Petro na basambi bambi? Ico abalilepo ukucita, kulungika Petro, e lyo pa numa alondolwele ifyali no kucitikila abashifwaya ukucita ukufwaya kwa kwa Yehova ilyo ifintu fyayafya. Yesu alilandile no kuti Yehova akalambula bonse abashaba na bukaitemwe. (Mateo 16:21-27) Petro alyumfwile ifyo Yesu abasambilishe.—1 Petro 2:20, 21.

13, 14. (a) Finshi mwingamwenako ukuti umwana wenu alekabila ukukosha icitetekelo? (b) Kuti mwacita shani pa kuti mwishibe ubwafya umwana akwete pa kuti mumwafwe?

¹³ Mulepepa ukuti Yehova alemwafwa ukwiluka pa kuti muleishiba ifyo mwingacita pa kwafwa abana benu. (Amalumbo 32:8) Ku ca kumwenako, nalimo kuti mwamona ukuti umwana wenu ali no bulanda nelyo alalanda ifyabipa pali bamunyinefwe. Nalimo kuti mwailuka ukuti kuli fimo ifyo umwana talemwebako. Nga mwamona ifyo, tamufwile ukusondwelela bwangu bwangu ukuti umwana wenu alacita ifyabipa mu bumfisolo. * (Moneni futunoti.) Lelo tamufwile ukusuulako fye, nelyo ukutontonkanya ukuti ubwafya umwana akwete bukapwa. Nalimo ico mwingacita kumwafwa ukukosha icitetekelo cakwe.

¹⁴ Nga mulefwaya ukwishiba ifyo mwingafwa umwana wenu umusepela, mulingile ukumwipusha amepusho cikuuku cikuuku kabili mu mucinshi. Natulangilile, nga ca kuti mulefwaya ukutapa amenshi ayengi mu cishima, tamufwile ukutapa lubilo lubilo. Ifi ifine e fyo caba na ku bana, nga tamutekenye ilyo mulebepusha  amepusho, nelyo nga mulebapatikisha ukulanda, te kuti bamwebe ifyo baletontonkanya ne fyo baleumfwa. (Belengeni Amapinda 20:5.) Ba Ilaria tabalaba ifyo cali ilyo bali umusepela, balefwaya ukulaba sana na bo balesambilila nabo ku sukulu, lelo balishibe ukuti ukucita ifi takwaweme. Abafyashi babo balimwene ukuti kwali ifya basakamike. Ba Ilaria balandile ukuti: “Bushiku bumo icungulo bushiku, banjebele ukuti nabamona ukuti ndemoneka uwa bulanda, kabili balinjipwishe ubwafya nakwete. Nalililile sana, nalibebele no bwafya nakwete kabili nalibebele ukuti bangafwe. Abafyashi balinkumbatile no kunjeba ukuti nabomfwa ubwafya nakwete kabili banjebele ukuti balangafwa.” Ukwabula no kupoosa inshita, abafyashi ba ba Ilaria batendeke ukubafwa ukwishiba ifyo bengapanga ifibusa mu cilonganino.

15. Ni nshila nshi na imbi iyo Yesu alangilemo ukuti aleiluka?

¹⁵ Yesu alemona imibele iisuma mu basambi bakwe, ici na co calelanga ukuti aleiluka. Ku ca kumwenako, ilyo Natanaele aumfwile ukuti Yesu ali mwina Nasarete, alandile ati: “Bushe mu Nasarete kuti mwafuma icisuma?” (Yohane 1:46) Nga e ko mwali ilyo Natanaele alandile aya mashiwi, bushe nga mwatontonkenye ukuti talemona ubusuma mu bantu, nelyo ukuti ali nakapatulula, nelyo ukuti tali na citetekelo? Ifi te fyo Yesu atontonkenye pali Natanaele. Apo Yesu aleiluka, alishibe ukuti Natanaele ali uwa cishinka, atile: “Umwina Israele wine wine, uushaba na bucenjeshi.” (Yohane 1:47) Yesu aleishiba ifyaleba mu mitima ya bantu, kabili alebomfya aya maka ku kumona ubusuma mu bantu.

16. Kuti mwakoselesha shani umwana wenu umusepela pa kuti alewamyako umo ashicita bwino?

¹⁶ Nangu ca kuti te kuti mwishibe ifili mu mitima ya bantu nga Yesu, kuti muleiluka. Yehova kuti amwafwa ukumona imibele iisuma mu bana benu imisepela. Nangu umwana wenu acita fimo ifya mulenga insoni, tamufwile ukumona kwati mubi, nelyo ni cintomfwa. Tamufwile no kutontonkanya ifya musango yu pa mwana wenu. Lelo mufwile ukumweba ukuti mulamona ifisuma ifyo acita, kabili  mwalishiba ukuti alafwaisha ukulacita ifyalungama. Mulemona ifyo acita ifilanga ukuti alafwaya ukulacita ifyalungama, kabili mulemutasha. Mulemupeela imilimo iyalekanalekana pa kuti alewamyako imibele yakwe. Ifi fine e fyo na Yesu alecita ku basambi bakwe. Pa numa ya mwaka umo ne myeshi 6 ukutula apo Yesu aishibile Natanaele (uwitwa no kuti Batolomeo), alimupeele umulimo uwacindama. Amupeele umulimo wa kuba umutumwa, kabili alibombele uyu mulimo ne cishinka. (Luka 6:13, 14; Imilimo 1:13, 14) Kanshi tamufwile ukucita ifingalenga umwana wenu aumfwa kwati fyonse ifyo acita fibi, lelo mulingile ukulamutasha pa fyo acita no kulamukoselesha. Mulemweba ukutila kuti acita ifingalenga imwe na Yehova ukusekelela, kabili kuti abomfya ifyo acenjelamo ku kubombela Yehova.

17, 18. Cinshi cikacitika nga mwatwalilila ukusambilisha abana benu imisepela ukulabombela Yehova?

¹⁷ Nalimo na imwe kuti mwaumfwa nga filya umutumwa Paulo aumfwile. Alisakamikwe sana pa ba bwananyina abali nga bana bakwe. Aba aba bwananyina ni balya ayafwile ukusambilila pali Yehova, kabili alibatemenwe nga nshi. Kanshi aleumfwa ububi nga atontonkanya ukuti nalimo bamo pali aba bali no kuleka ukubombela Yehova. (1 Abena Korinti 4:15; 2 Abena Korinti 2:4) Ba Victor abakushishe abana batatu batile: “Ilyo abana bali imisepela tacayangwike ukubakusha bwino, lelo twalekwatako ne nshita iisuma iyo twaleba pamo nabo, kabili iyi nshita yalewama ukucila amafya twalekwata. Yehova alitwafwile ukuba ifibusa na bana besu.”

¹⁸ Mwe bafyashi mulabombesha sana pa kusambilisha abana benu pantu mwalibatemwa icine cine. Mwinenuka ukubasambilisha. Muletontonkanya pa fyo mukaba ne nsansa ilyo abana benu bakapingulapo ukubombela Lesa no kutwalilila ukumubombela ne cishinka.—3 Yohane 4.