1. Cinshi Manoa acitile ilyo aumfwile ukuti ali no kukwata umwana?

MANOA no mwina mwakwe balishibe ukuti tabali na kukwatapo umwana. Lelo bushiku bumo, malaika wa kwa Yehova aebele muka Manoa ukuti ali no kukwata umwana umwaume. Muka Manoa alitemenwe icine cine! Ilyo aebeleko umwina mwakwe ili lyashi, na o wine alitemenwe nga nshi. Lelo Manoa alitontonkenye sana pa fyo Yehova alefwaya ukuti akushe umwana. Bushe Manoa no mwina mwakwe bali no kusambilisha shani umwana ukutemwa Yehova no kulamubombela apo abena Israele abengi mu musumba umo baleikala balecita ifyabipa? Manoa apapete Yehova ukuti atume malaika wakwe na kabili, atile: “Umuntu wa kwa Lesa wa cine uo mwacituma, mukwai lekeni ese na kabili kuli ifwe no kutweba ifyo tufwile ukucita ku mwana uukafyalwa.”—Abapingushi 13:1-8.

2. Finshi mwe bafyashi mulingile ukusambilisha abana benu, kabili kuti mwabasambilisha shani? (Moneni na kabokoshi akaleti “ Abasambi ba Baibolo abo Mufwile Ukubikako Sana Amano.”)

² Nga ca kuti muli bafyashi mufwile na mwishiba ifyo Manoa aumfwile. Na imwe bene mwalipeelwa umulimo wa kusambilisha  abana benu pali Yehova pa kuti bamutemwe. (Amapinda 1:8) Ilyo muli pa mapepo ya lupwa, mulesambilisha abana benu pali Yehova e lyo ne fya mu Baibolo. Kwena tamufwile ukupelela fye pa kusambilisha abana Baibolo cila mulungu. (Belengeni Amalango 6:6-9.) Finshi fimbi ifyo mulingile ukucita pa kusambilisha abana benu ukutemwa Yehova e lyo no kulamubombela? Muli cimo cipande, twalasambilila ifyo mwingapashanya Yesu. Nangu ca kuti takwetepo umwana, kuti mwasambililako ku fyo alesambilisha no kukansha abasambi bakwe. Yesu alitemenwe abasambi bakwe kabili ali uwaicefya. Aleiluka, e kutila, aleishiba ifyo abasambi bakwe baleumfwa e lyo aleishiba ne fya kubafwa. Nomba natulande pa fyo twingapashanya Yesu.

3. Bushe abasambi baishibe shani ukuti Yesu alibatemenwe?

³ Ilingi line Yesu aleeba abasambi bakwe ukuti alibatemwa. (Belengeni Yohane 15:9.) Na kabili Yesu aleba na basambi bakwe pa nshita iikalamba. (Marko 6:31, 32; Yohane 2:2; 21:12, 13) Yesu tali fye kasambilisha wabo, lelo na kabili ali munabo. Kanshi abasambi bakwe tabaletwishika no kutwishika ukuti Yesu alibatemenwe icine cine. Finshi mwingasambilila kuli Yesu?

4. Finshi mulingile ukulacita pa kuti abana benu balemona ukuti mwalibatemwa? (Moneni icikope pa ntendekelo ya cino cipande.)

⁴ Muleeba abana benu ukuti mwalibatemwa, kabili mulecita ifingalenga abana balamona ukuti balicindama. (Amapinda 4:3; Tito 2:4) Ba Samuel abekala ku Australia balandile ukuti: “Ilyo nali umwaice sana, batata balembelengela Icitabo ca Malyashi ya mu Baibolo cila cungulo bushiku. Baleyasuka amepusho naleipusha, balenkumbatila, kabili balentomona pa kuya mukulaala. Ala nalipapile ilyo naishibe ukuti batata tabakuliile mu lupwa  umo balebakumbatila no kubatomona! Na lyo line baleesha sana ukucita ifyalelanga ukuti balintemenwe. Ifi batata balecita fyalengele ukuti mbatemwe sana kabili naleumfwa ukuti nalikwata umufyashi umusuma.” Mwe bafyashi muleeba abana benu ukuti mwalibatemwa pa kuti baleumfwa ifyo ba Samuel baleumfwa. Mulebakumbatilako, muleba nabo lyonse, muleliila pamo nabo kabili muleyangala nabo.

5, 6. (a) Finshi Yesu alecita ifyalangile ukuti alitemenwe abasambi bakwe? (b) Bushe mwe bafyashi mufwile ukulasalapula shani abana benu?

⁵ Yesu alandile ati: “Bonse abo natemwa ndabafunda no kubasalapula.” * (Moneni futunoti.) (Ukusokolola 3:19) Ku ca kumwenako, ilingi line abasambi bakwe balekansanina pa wali no kuba umukalamba pali bena. Yesu tasuulileko fye ku fyo balecita, alibafundile pa miku iingi pali ubu bwafya. Ali ne cikuuku, kabili alesala inshita iisuma ne cifulo apo engabalungikila.—Marko 9:33-37.

⁶ Apo mwalitemwa abana benu, mwalishiba ukuti mufwile ukulabasalapula. Limo mufwile ukubalondolwela fye ububi nelyo ubusuma bwaba mu kucita ifintu fimo. Nomba kuti mwacita shani nga ca kuti batwalilila fye ukukanamumfwila? (Amapinda 22:15) Mufwile ukucita ifyo Yesu alecita. Tamufwile ukunenuka ilyo mulebasalapula, mufwile ukutwalilila fye ukubatungulula, ukubakansha, no kubalungika. Mulesala inshita iisuma ne cifulo apa kubasalapwila, kabili mufwile ukuba ne cikuuku. Ba Elaine abekala ku South Africa tabalaba ifyo abafyashi babo balecita pa kubasalapula. Lyonse abafyashi babo balebalondolwela ifyo balebenekela ukulacita. Nga babeba ukuti balabasapula pa mulandu wa kukanakonka ifyo abafyashi bacibeba ukucita, ifyo fine e fyo balecita. Na lyo line ba Elaine batile: “Abafyashi bandi tabalensalapula ninshi na bafulwa nelyo ukunsalapula ukwabula ukulondolola umulandu balensalapwila.” Pa mulandu wa kuti balebasalapula bwino, ba Elaine balishibe ukuti abafyashi babo balibatemenwe.

7, 8. (a) Finshi abasambi basambilile kwi pepo Yesu apepele? (b) Bushe amapepo mupepa kuti yasambilisha shani abana benu ukushintilila pali Lesa?

⁷ Ilyo kwashele fye inshita inono ukuti Yesu bamwikate no ku mwipaya, apapete Wishi ati: “Abba, Tata, imwe kuti mwacita fyonse; fumyeni pali ine iyi kapu. Lelo te co ndefwaya, kano ico imwe mulefwaya.” * (Moneni futunoti.) (Marko 14:36) Elenganyeni ifyo abasambi bakwe baumfwile ilyo bamumfwile alepepa, nelyo ilyo babashimikileko ipepo Yesu apepele. Abasambi balilwike ukuti nangu ca kuti Yesu ali uwapwililika, alelomba Wishi ukuti alemwafwa. Kanshi balisambilileko ukuti nabo bene balingile ukuba abaicefya no kushintilila sana pali Yehova.

 ⁸ Abana benu kuti basambilila ifingi ku mapepo mupepa. Kwena ico mupepela te kutila fye abana benu balesambililako fimo. Lelo nga baleumfwa uko mulepepa, bakashintilila pali Yehova. Ilyo mulepepa mwilalomba fye ukuti Yehova aleyafwa abana benu, lelo mulelomba no kuti alemwafwa. Ba Ana abekala ku Brazil, balandile ukuti: “Nga kwaba amafya, ku ca kumwenako, ilyo bashikulu na bamama balwele, abafyashi bandi balepepa kuli Yehova ukuti abapeele amaka ya kushipikisha e lyo no kuti abapeele amano ya kwishiba ifya kucita pali ubu ubwafya. Nangu ifintu fyayafya sana, baleshintilila pali Yehova ukuti abafwe. Ifi balecita fyalilenga ukuti na ine ndeshintilila pali Yehova.” Nga ca kuti abana benu baleumfwa uko mulepepa ukuti Yehova amwafwe ukuba abashipa pa kushimikila abantu imbila nsuma nelyo pa kulomba cuti ku bakalamba ba ncito pa kuti mukasangwe ku kulongana kwa citungu, bakeluka ukuti mwalishintilila sana pali Yehova, kabili nabo bene bakalacita cimo cine.

9. (a) Bushe Yesu asambilishe shani abasambi bakwe ukuicefya no kukanaba na bukaitemwe? (b) Finshi bana benu bengasambililako nga ca kuti mwaliicefya kabili tamwaba na bukaitemwe?

⁹ Yesu alisambilishe abasambi bakwe ukuceifya no kukanaba bakaitemwe, kabili alecita ifyo alebasambilisha. (Belengeni Luka 22:27.) Abatumwa balimwene ukuti Yesu aliipeeleshe pa kuti abombele Yehova e lyo na pa kuti aleyafwa bantu, e co abatumwa nabo balisambilile ukulacita cimo cine. Na imwe bene kuti mwasambilisha abana benu ku fyo mucita. Ba Debbie abakwata abana babili batile: “Apo abalume bandi ni baeluda, nshaleumfwa ububi pa nshita baleba na ba bwananyina.  Lyonse ilyo twalefwaya ukuti tube pamo nabo, balebapo.” (1 Timote 3:4, 5) Bushe finshi abana basambilile ku fyo abafyashi babo ba Debbie na ba Pranas balecita? Ba Pranas batile lyonse abana babo baleitemenwa ukubombako imilimo pa kulongana kukalamba. Baleba ne nsansa, balipangile ifibusa ifisuma kabili balefwaisha ukuba pamo na ba bwananyina. Bonse mu lupwa nomba balabombela Yehova mu mulimo wa nshita yonse. Nga ca kuti mwaliicefya kabili tamwaba na bukaitemwe, mukasambilisha bana benu ukulaitemenwa ukwafwa abantu.

10. Bushe Yesu alangile shani ukuti aleiluka ilyo abena Galili bamo balemufwaya?

¹⁰ Yesu aleiluka. Talebika fye amano ku fyo abantu balecita, lelo alebika na mano ku fyalelenga balecita ifyo fintu pantu aleishiba ifyaleba mu mutima yabo. Ku ca kumwenako, inshita imo abena Galili bamo baile ku kufwaya Yesu. (Yohane 6:22-24) Alilwike ico balemufwaila, tabalefwaya ukuti abasambilishe imbila nsuma lelo balefwaya ukuti abapeele ifya kulya. (Yohane 2:25) Yesu alishibe ifyo babikileko sana amano. E ico alitekenye pa kubalungika kabili alibandolwelele ukuti balingile ukwaluka.—Belengeni Yohane 6:25-27.

11. (a) Kuti mwaishiba shani ifyo abana benu bomfwa pa mulimo wa kubila imbila nsuma? (b) Finshi mwingacita ifingalenga abana benu batemwa umulimo wa kubila imbila nsuma?

¹¹ Nangu te kuti mwishibe ifili mu mitima ya bana benu, na imwe bene kuti muleiluka ifyo batontonkanya. Ku ca kumwenako, abafyashi bamo nga balebila imbila nsuma na bana, balitemwa ukutuushako no kulyako ifya kulya. Ifi nga e fyo mucita, nalimo kuti mwayipusha amuti, ‘Bushe ico abana batemwa, kushimikila abantu nelyo kutuusha no kulya?’ Nga ca kuti mwailuka ukuti abana benu tabatemwa sana umulimo wa kubila imbila nsuma, mulecitako fimo ifingalenga batemwa ukubila imbila nsuma. Mulebapeelako ifya kucita ilyo muli mu mulimo pa kuti balemona ukuti nabo balebombako.

12. (a) Cinshi Yesu asokelepo abasambi bakwe? (b) Mulandu nshi maka maka uo Yesu asokeele abasambi bakwe?

¹² Ni muli finshi fimbi Yesu alangile ukuti aleiluka? Alishibe ukuti icilubo cimo kuti calenga umuntu acita no lubembu ulukalamba, e ico alisokele abasambi bakwe. Ku ca kumwenako, abasambi bakwe balishibe ukuti ukucita ubucende kwalibipa. Lelo Yesu alibasokele pa fingalenga umuntu acita ubucende, atile: “Onse uwatwalilila ukulolekesha umwanakashi no kumukumbwa, ninshi nacita kale ubucende nankwe mu mutima wakwe. E ico kanshi ilinso lyobe ilya ku kulyo nga lilekulenga ukulufyanya, lilobole no kulipoosa.” (Mateo 5:27-29) Abasambi ba kwa Yesu baleikala na bena Roma abatemenwe ukutamba ifyangalo umwaleba abantu abalecita ubulalelale ne milandile ya nsoni. E co Yesu abasokeele ukutaluka kuli fyonse ifingalenga cabakosela ukucita icalungama.

13, 14. Cinshi mufwile ukucita pa kuti abana benu balesala bwino ifya kuleseshamo icitendwe?

¹³ Mwe bafyashi nga ca kuti muleiluka, mukacingilila abana benu ku kucita ifyo Yehova apata. Icabipa ca kuti muno nshiku, na bana abanono kuti batamba ifye shiku ne fintu fimbi ifyabipa pantu fyaba fye mpanga yonse. Mufwile ukweba abana benu ukuti calibipa ukutamba ifyabipa. Lelo kwaliba na fimbi ifyo mufwile ukucita pa kuti mubacingilile. Kanshi mwe bafyashi mufwile ukuyipusha amuti: ‘Bushe abana bandi balishiba ububi  bwaba mu kutamba ifye shiku? Finshi fingalenga ukuti bafwaye ukutamba ifye shiku? Bushe ifyo ncita filalenga ukuti cilebangukila ukulanda na ine pa malyashi ayali yonse, ica kuti nangu batunkwa ukutamba ifye shiku kuti banjebako?’ Nangu abana benu banono, kuti mwabeba ukuti: “Nga mwamona ifyabipa pa Intaneti ifingalenga mwalatontonkanya pa bulalelale, mufwile ukunjebako. Tamufwile ukumfwa umwenso nelyo ukumfwa insoni sha kunjebako, pantu ndafwaisha ukumwafwa.”

¹⁴ Ilyo mulesala ifya kuleseshamo icitendwe, muletontonkanya sana pa fyo abana bengasambililako kuli imwe. Ba Pranas abo tulandilepo kale, batile: “Nangu mwingalanda ifingi pa kusambilisha abana benu, ifyo mucita e fyo nabo bakalacita.” Nga mulesala bwino inyimbo, ifitabo, na mafilimu ninshi mulesambilisha na bana benu ukulacita cimo cine.—Abena Roma 2:21-24.

15, 16. (a) Cinshi cingalenga mwashininkisha ukuti Yehova akamwafwa ukusambilisha abana benu? (b) Finshi tukalandapo mu cipande cikonkelepo?

¹⁵ Cinshi cacitike ilyo Manoa apepele kuli Yehova ukuti amwafwe ukuba umufyashi umusuma? Baibolo itila, “Lesa wa cine aumfwile kwi shiwi lya kwa Manoa.” (Abapingushi 13:9) Mwe bafyashi, na imwe bene Yehova akomfwa nga mwapepa ukuti amwafwe. Akamwafwa ukwishiba ifya kukansha abana benu. Akamwafwa no kwishiba ifyo mwingacita pa kuti mulelanga ukuti mwaliba no kutemwa, mwaliicefya, kabili muleluka.

¹⁶ Filya fine Yehova engamwafwa ukukansha abana benu ilyo bacili abanono, e fyo engamwafwa no kubakansha na lintu baba imisepela. Mu cipande cikonkelepo, tukalanda ifyo Yesu alelanga ukutemwa, ukuicefya, no kwiluka ifingamwafwa ukukansha abana benu imisepela pa kuti balebombela Yehova.