1. (a) Mulimo nshi Lesa apeele Adamu? (b) Bushe abantu ba kwa Lesa babomfya shani ubupe bwa kulanda ubo Lesa abapeela?

YEHOVA LESA alipeela abantunse ubupe bwa kulanda. Mwi bala lya Edeni, Lesa alipeele Adamu umulimo wa kwinika inama amashina, kabili alinike inama shonse amashina ayashilingile. (Ukutendeka 2:19, 20) Ukutula lilya line fye, abantu ba kwa Lesa balabomfya ubupe bwa kulanda ku kulumbanya Yehova no kwebako abantu pali ena. Mu myaka iyapitapo, abantu ba kwa Lesa balibomfya ubupe ubo Lesa abapeela ku kupilibula Baibolo pa kuti abantu abengi bengasambilila pali Yehova.

2. (a) Finshi aba muli komiti ya New World Bible Translation Committee balekonka pa kupilibula Baibolo? (b) Finshi twalasambilila muli cino cipande?

² Kwaliba amaBaibolo ayalekanalekana ayengi sana ayo abantu bapilibula, yamo bayapilibula ukulingana ne fyo amalembo yafwile ukuba e lyo yambi tabayapilibula bwino. Ilyo abali muli komiti ya New World Bible Translation Committee balepilibula Baibolo, balekonka ifintu fitatu: (1) Ukucindika ishina lya kwa Lesa e lyo no kulilemba imiku iingi ukulingana ne fyo lyali mu malembo ya kale. (Belengeni Mateo 6:9.) (2) Apo cilingile balepilibula  fye amashiwi ifyo fine yali, e lyo umwingi balepilibula ukulingana ne cilelandwapo. (3) Ukulemba amashiwi ayayanguka ukubelenga no kumfwa. * (Moneni futunoti.) (Belengeni Nehemia 8:8, 12.) Ifi fine fitatu e fyo na bapilibula Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya mu ndimi ukucila pali 130 bakonkele. Muli cino cipande, twalasambilila pa fyo bakonkele ifi fitatu pa kupituluka muli Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya iya 2013 iya mu ciNgeleshi, e lyo ne fyo bamunyinefwe bakonka fimo fine pa kupilibula iyi Baibolo mu ndimi shimbi.

3, 4. (a) Ni mwi twingasanga ifilembo fya Tetragramatoni? (b) Cinshi abapilibula maBaibolo abengi bacita kwi shina lya kwa Lesa?

³ Mu ciHebere, ishina lya kwa Lesa lilembwa ne filembo fine ifyo beta abati Tetragramatoni. Kuti mwasanga ifi ifilembo fine ifye shina lya kwa Lesa mu ma manyuskripiti ayengi aya kale aya mu ciHebere, pamo nga ifimfungwa fya muli Bemba Wafwa. Ifilembo fye shina lya kwa Lesa e mo fyaba na mu ma Septuagint yamo aya ciGriki ayalembelwe imyaka nalimo 200 ilyo Kristu aishilaisa, e lyo na yalembelwe imyaka nalimo 100 pa numa ya mfwa ya kwa Kristu. Abantu abengi balapapa nga basanga ukuti ishina lya kwa Lesa lyalilembwa imiku iingi mu ma manyuskripiti ya kale.

⁴ Ici cilanga fye apabuuta tuutu ukuti ishina lya kwa Lesa lifwile ukulembwa mu Baibolo. Lelo mu maBaibolo ayengi balifumyamo ishina lya kwa Lesa. Ku ca kumwenako, ilyo papitile fye imyaka ibili ukutula apo Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya aya ciGriki aya Bwina Kristu baifumiishe, Baibolo ya American Standard Version iyo abantu bambi bapitulwikemo nayo yalifumine. Muli Baibolo ya American Standard Version iya mu 1901 ishina lya kwa Lesa e mo lyali, lelo iya mu 1952 iyo bapitulwikemo mwena balifumishemo. Cinshi calengele? Abalepituluka muli iyi Baibolo balemona ukuti ukubomfya ishina lya kwa Lesa “takwacindama.” Ifi fine e fyo nabapilibula amaBaibolo mu ciNgeleshi na mu ndimi shimbi bacita, balafumyamo ishina lya kwa Lesa.

5. Cinshi cacindamina ukulemba ishina lya kwa Lesa mu Baibolo?

⁵ Bushe calicindama ku bapilibula amaBaibolo ukulabikamo ishina lya kwa Lesa mu maBaibolo? Ee! Pantu Yehova umwine wa Baibolo afwaya abantu baishiba ishina lyakwe. Uwaishiba ukupilibula bwino afwile ukwishiba ifyo umwine wa citabo ico alepilibula afwaya, kabili ifyo fine e fyo afwile ukukonka pa kupilibula. Amalembo ayengi yalalanga ukuti ishina lya kwa Lesa lyalicindama kabili lifwile ukucindikwa. (Ukufuma 3:15; Amalumbo 83:18; 148:13; Esaya 42:8; 43:10; Yohane 17:6, 26; Imilimo 15:14) Yehova umwine abomfeshe umupashi wakwe  ukweba abalelemba Amalembo ukulemba ishina lyakwe imiku iingi nga nshi. (Belengeni Esekiele 38:23.) Kanshi abapilibula amaBaibolo nga bakaana ukulembamo ishina lya kwa Lesa, ninshi balelanga fye apabuuta ukuti tabacindika ishina lyakwe.

6. Mulandu nshi muli Baibolo ya ciNgeleshi iyo bapitulukamo balundiilemo ishina lya kuti Yehova imiku 6?

⁶ Muno nshiku, twalikwata ubushininkisho na bumbi ubulanga ukuti tufwile ukulabomfya ishina lya kwa Lesa ilya kuti Yehova. Ilyo tabalapituluka muli Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya iya mu ciNgeleshi, ishina Yehova lyalimo imiku 7,210. Nomba muli Baibolo iyo bapitulukamo iya mu ciNgeleshi iyafumine mu 2013, ishina Yehova lyabamo imiku 7,216. Pa Malembo 5 apo balemba ishina Yehova ni pali 1 Samwele 2:25; 6:3; 10:26; 23:14, 16. Icalengele balembepo, ni co mu fimfungwa ifyo basangile nomba line muli Bemba Wafwa ishina lya kuti Yehova e mo lyaba muli aya malembo. * (Moneni futunoti.) Pambi apalenga 6 apo balemba ishina Yehova, ni pa Abapingushi 19:18. Icalengele balembepo ni co balifwailishe sana mu ma manyuskripiti aya kale no kusanga ukuti apa napo ishina lya kwa Lesa epo lyaba.

7, 8. Bushe ishina lya kuti Yehova lyalola mwi?

⁷ Abena Kristu ba cine balishiba ukuti calicindama ukwishiba bwino bwino umwalola ishina lya kwa Lesa. Ishina lya kwa Lesa lipilibula ukuti “E ulenga Ifintu Ukubako.” * (Moneni futunoti.) Kale, pa kulondolola ubupilibulo bwe shina lya kwa Lesa twalebomfya amashiwi ayaba pa Ukufuma 3:14, apatila, “NKABA UO NKABA.” Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya iya mu ciNgeleshi iyo bapitulwikemo mu 1984 yalondolwele ukuti Yehova alaba conse ico alefwaya pa kuti afikilishe ukufwaya kwakwe. * (Moneni futunoti.) Lelo Baibolo iyo bapitulukamo iya mu 2013 yalondolola ukutila, nangu ca kuti “alaba icili conse ico alefwaya pa kuti afikilishe ukufwaya kwakwe, ishina lyakwe lilosha na mu kutila kuti alenga icili conse ico abumba ukucita ifyo alefwaya pa kuti afikilishe ubufwayo bwakwe.”

⁸ Yehova alabomfya ifyo abumba ku kucita ifyo alefwaya. Ku ca kumwenako, Lesa alilengele Noa ukukuula icibwato, alilengele na Besalele ukwishiba bwino ifya kupangapanga, alengele na Gideone ukuba impalume ya bulwi, e lyo kabili alengele na Paulo ukuba mishonari. Ishina lya kwa Lesa lyalikwata ubupilibulo ubwacindama ku bantu ba kwa Lesa, e mulandu wine ababa muli komiti ya New World Bible Translation Committee balundileko ubu ubupilibulo muli Baibolo ya mu 2013 iya mu ciNgeleshi.

9. Mulandu nshi Ibumba Litungulula lyabikila sana amano ku kupilibula Baibolo mu ndimi ishalekanalekana?

⁹ Mu maBaibolo ayengi ayo bapilibula balafumyamo ishina lya kwa Lesa. Mu nshita ya kulemba ishina lya kwa Lesa Yehova, balembamo ilumbo lya kuti “Shikulu” nelyo ishina lya kwa lesa uwaishibikwa ku ncende bekala. Uyu e mulandu umo uukalamba uwalengele Ibumba Litungulula limone ukuti abantu mu ndimi shonse balingile ukukwata Baibolo iicindika ishina lya kwa Lesa. (Belengeni Malaki 3:16.) Pali ino nshita,  Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya yalipilibulwa mu ndimi ukucila pali 130, kabili muli aya maBaibolo yonse, ishina lya kwa Lesa e mo lyaba.

10, 11. Mafya nshi yamo ayo bakapilibula balekwata pa kupilibula Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya mu ndimi ishalekanalekana?

¹⁰ Abalepilibula Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya ukufumya mu ciNgeleshi ukutwala mu ndimi ishalekanalekana balekwata amafya. Ku ca kumwenako, pali Lukala Milandu 9:10 e lyo na mu fikomo fimbi muli Baibolo ya mu ciNgeleshi, mwali ishiwi lya ciHebere ilya kuti “Sheol.” Ili ishiwi e mo lyaba na mu maBaibolo yambi aya mu ciNgeleshi. Lelo mu ndimi ishingi ili ishiwi ilya mu ciHebere abantu tabalishiba, na mu ma dikishonari yabo talyabamo. Bamo baletontonkanya ukuti Sheol lishina lya cifulo. Uyu e mulandu walengele ukuti bakapilibula babasuminishe ukulemba ishiwi lya kuti “inshiishi,” apali ishiwi lya mu ciHebere ilya kuti “Sheol,” na pali ishiwi lya mu ciGriki ilya kuti “Hades.” Ifyo babele ukupilibula fyalilungama, kabili calenga abantu ukumfwa ubupilibulo bwa fikomo umwaba aya amashiwi.

¹¹ Mu ndimi shimo, bakapilibula balikwete ubwafya bwa kupilibula ishiwi lya ciHebere ilya kuti neʹphesh ne lya ciGriki ilya kuti psy·kheʹ ilyo bapilibula mu Cibemba ukuti “umweo,” pantu mu ndimi shabo ili ishiwi ilingi line lipilibula iciwa nelyo icintu ico batila cilafuma mu muntu nga afwa. Pa kupwisha ubu bwafya, bakapilibula balibasuminishe ukupilibula ishiwi lya kuti “umweo” ukulingana ne lyashi ililelandwapo mu Baibolo. Mu fyebo fyalundwako muli Baibolo ya New World Translation of the Holy Scriptures—With  References balilondolola umwalola ishiwi lya kuti “umweo.” Muli Baibolo ya mu 2013 iyo bapitulukamo, ifyebo na fimbi pa mashiwi yamo aya ciHebere ne ciGriki fyaba mu mafutunoti pa kuti Baibolo yanguke ukubelenga no kumfwa.

12. Finshi fimbi ifyo bayalwileko muli Baibolo iyo bapitulukamo iya mu 2013?

¹² Ifipusho ifyo bakapilibula baleipusha fyalengele caishibikwa ukuti kwaliba amashiwi na yambi ayo abantu bashumfwa nga balebelenga Baibolo. E ico mu September 2007, Ibumba Litungulula lyalisuminishe ukuti kube ukupituluka muli Baibolo ya ciNgeleshi iya Amalembo ya Calo Cipya. Ilyo aba muli komiti balepituluka muli Baibolo, balipitulwike mu mepusho ayengi sana ayo bakapilibula ba Baibolo baleipusha. Amashiwi ya ciNgeleshi aya kale baliyafumishemo no kubikamo amashiwi ayo abantu balanda pali nomba. Ifi bacitile fyalengele Baibolo yayanguka ukubelenga no kumfwa, lelo tabayalwile icine ca mu Baibolo. Amashiwi ayo basuminishe bakapilibula bamo ukubomfya pa kupilibula Baibolo mu ndimi shabo, nayo yalibafwile ukwishiba amashiwi ya ciNgeleshi ayo balingile ukulemba.—Amapinda 27:17.

13. Bushe abantu abengi bomfwa shani pali Baibolo ya mu 2013 iyo bapitulukamo?

¹³ Finshi abantu abengi balanda pali Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya iya mu ciNgeleshi iyo bapitulukamo? Aba bwananyina abengi nga nshi balilemba amakalata ya kutasha ku maofeshi yakalamba aya Nte sha kwa Yehova ku America. Abengi bomfwa nge fyo nkashi umo alembele ukuti: “Iyi Baibolo iyo bapitulukamo iyafumine mu 2013 yaba kwati cipao umwaba ifyuma ifya mutengo sana. Nga ulebelenga ilomfwika bwino sana, ciba kwati ulefumya icuma cimo na cimo mu cipao e lyo wacilolekesha no kumona ifyo cimoneka bwino. Ifi Baibolo baipilibula mu ciNgeleshi icayanguka calenga njishibe bwino Yehova, ilyo ndebelenga ng’umfwa kwati umufyashi nankumbatila e lyo alembelengela amashiwi ayasuma.”

14, 15. Bushe abantu bomfwa shani pa kukwata Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya mu lulimi lwabo?

¹⁴ Aba bwananyina abalanda indimi shimbi  abakwata Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya mu lulimi lwabo nabo balatasha. Munyinefwe umukalamba uwikala mu Sofia ku Bulgaria, alandile pali Baibolo ya ciBulgaria ati: “Nalibelenga Baibolo pa myaka iingi, lelo nshabala mbelengapo Baibolo iyayanguka ukumfwa kabili iifika abantu pa mutima nge yi.” Nkashi uwa ku calo ca Albania na o atile: “Icebo ca kwa Lesa cilomfwika bwino nga ndebelenga mu ciAlbania! Twalishuka nga nshi pantu Yehova alanda na ifwe mu lulimi lwesu!”

¹⁵ Mu fyalo ifingi, amaBaibolo yalikosa umutengo, e lyo mu fyalo fimbi yalafya ukusanga. Kanshi ukukwata Baibolo lishuko nga nshi! Lipoti iyafumine ku Rwanda yatile: “Pa myaka iingi abantu abengi abo aba bwananyina balesambilisha Baibolo tabalelunduluka pantu tabakwete amaBaibolo. Ne calengele ca kuti amaBaibolo ayo amacalici yaleshitisha yalikosele umutengo. E lyo fimo fimo ifyo balebelenga tabaleumfwa, ici na co calengele ukuti belalunduluka.” Ilyo Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya yafumine mu lulimi lwabo, ulupwa lumo ulwa ku Rwanda umwaba abana bane lwatile: “Tulatotela sana Yehova no musha wa cishinka kabili uwashilimuka pa kutupeela iyi Baibolo. Tuli bapiina icine cine, kabili tatwakwete indalama isha kushitila bonse aba mu lupwa amaBaibolo. Lelo ino nshita bonse twalikwata Baibolo, kabili pa kulanga Yehova ukuti tulamutotela, cila bushiku tulabelengela Baibolo capamo.”

16, 17. (a) Cinshi Yehova afwaya? (b) Cinshi tufwile ukulacita lyonse?

¹⁶ Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya iya mu ciNgeleshi iyo bapitulukamo ikapilibulwa na mu ndimi na shimbi. Satana alesha ukulesha umulimo wa kupilibula Baibolo, lelo twalishiba ukuti Yehova afwaya abantu bakwe bonse ukumfwa amashiwi ayo alanda mu nshila iyayanguka. (Belengeni Esaya 30:21.) Nomba line, “isonde likesulamo ukwishiba Yehova filya amenshi yaisula muli bemba.”—Esaya 11:9.

¹⁷ Tulemukoselesha ukulabomfya ubupe bonse ubo Yehova atupeela, ukubikako na Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya iicindika ishina lyakwe. Mulebelenga Baibolo cila bushiku pa kuti Yehova alelanda nenu lyonse. Alakutika nga tulepepa kuli ena. Nga tulelanshanya na Yehova, tukamwishiba bwino kabili tukalamutemenwako fye lyonse.—Yohane 17:3.