1-2. (a) Ukulingana ne lembo lya Amapinda 16:31, bushe tufwile ukulamona shani abakoloci aba cishinka? (b) Mepusho nshi twala-asuka muli cino cipande?

ILIBWE lya daimondi nge lyo balimba fye, talimoneka bwino kabili talibeeka no kubeeka ica kuti no muntu nga alisanga kuti alipitilila fye ukwabula ukuti eshibe ukuti libwe ilyaumo mutengo.

² Bamunyinefwe na bankashi abakoloci aba cishinka nabo bene baba fye nge libwe lya daimondi ilyaumo mutengo, balicindama icine cine. Baibolo itila umutwe wabo uwa mfwi waba kwati cilongwe. (Belengeni Amapinda 16:31; 20:29) Lelo nga tatucenjele, teti tulebamona ukutila balicindama. Abacaice nga baishiba ukuti abakoloci balicindama, kuti basambililako ifintu ifingi ifingabafwa ukucila na pa cuma. Muli cino cipande, twala-asuka amepusho yatatu: Mulandu nshi Yehova amwena abakoloci aba cishinka ukuti balicindama? Cinshi twingalandila ukuti bamunyinefwe na bankashi abakoloci balicindama mu cilonganino ca kwa Yehova? Finshi twingacita pa kuti tulesambilila kuli bena?

3. Ukulingana na mashiwi yaba pa Amalumbo 92:12-15, mulandu nshi abakoloci aba cishinka bacindamina kuli Yehova?

³ Yehova Lesa alitemwa abakoloci aba cishinka. Alibeshiba bwino kabili alitemwa ne mibele iisuma iyo bakwata. Alatemwa nga ca kuti abakoloci aba cishinka balesambilishako abacaice amano ayo banonka pa myaka iingi iyo babombela Lesa ne cishinka. (Yobo 12:12; Amapi. 1:1-4) Na kabili Yehova alibatemwa  pantu balitwalilila ukushipikisha. (Mal. 3:16) Nangu ca kutila balakwata amafya, balitwalilila ukuba aba cishinka kuli Yehova. Balikwata isubilo ilyakosa ukucila ilyo bakwete ilyo basambilile fye icine. Yehova alibatemwa pantu balitwalilila ukubila pe shina lyakwe “na mu bukote” bwabo.—Belengeni Amalumbo 92:12-15.

4. Finshi ifingakoselesha bamunyinefwe na bankashi abakoloci?

⁴ Nga ca kuti muli bakoloci, muleibukisha ukuti Yehova alebukisha ifyo mwamubombela. (Heb. 6:10) Ifyo mwabombesha mu mulimo wa kubila imbila nsuma filalenga Shifwe wa ku muulu ukusekelela. Mwalishipikisha amafya ayengi ukubikako fye na yalemulenga ukuba sana no bulanda, mwalitwalilila ukukonka no kumfwila amafunde ayaba mu Baibolo kabili mulabombesha ne cishinka mu milimo yonse iyo bamupeela ukubikapo fye no kusambilisha bambi. Nga kwaba ifya-aluka mu cilonganino ca kwa Yehova mulaitememwa ukwaluka. Mulatungilila no kukoselesha ababomba umulimo wa nshita yonse. Yehova Lesa alimutemwa sana ifi mwaba ne cishinka. Alilaya ukuti “takashe aba cishinka bakwe”! (Amalu. 37:28) Amulaya ukuti: “Ukufika ku mfwi ine nkatwalilila ukumutungilila.” (Esa. 46:4) Kanshi mwilamona kwati tamwacindama mu cilonganino ca kwa Yehova pa mulandu fye wa kuti namukula. Ala mwalicindama icine cine!

5. Cinshi abakoloci bafwile ukulaibukisha?

⁵ Abakoloci kuti babomba imilimo iingi mu cilonganino ca kwa Yehova. Nangu ca kuti tabakwata amaka ayo bakwete kale, balishiba ifintu ifingi sana mu myaka yonse iyo babombela Yehova. Yehova kuti ababomfya mu milimo iyalekanalekana. Natulandeko pa fya kumwenako fimo fimo ifya bakoloci abaliko ku numa e lyo na pa babako muno nshiku.

6-7. Bakoloci nshi abalembwa mu Baibolo abo Yehova apaalile pa fyo bali ne cishinka?

⁶ Mu Baibolo mwaliba ifya kumwenako ifingi ifya baume na banakashi abatwalilile ukubombela Yehova na lintu bakotele. Ku ca kumwenako, Mose ali ne myaka nalimo 80 ilyo Yehova amusalile ukuba kasesema kabili  intungulushi ya luko lwa bena Israele. Na lintu Daniele ali ne myaka ukucila pali 90, Yehova alitwalilile ukumubomfya nga kasesema. Kabili umutumwa Yohane na o nalimo ali ne myaka 90 ilyo apuutilwemo ukulemba ibuuku lya Ukusokolola.

⁷ Kwali ababomfi ba cishinka na bambi abengi abo abantu bashaishibe. Na lyo line, Yehova ena alibeshibe kabili alibapaalile pa fyo bali aba cishinka. Ku ca kumwenako, Baibolo yalandako fye panono pali Simeone uwali ‘umulungami kabili uwaletiina Lesa,’ lelo Yehova ena alimwishibe kabili alimupeele ishuko lya kumona Yesu ninshi ali akanya kabili aliseseme pali ena e lyo na pali nyina, Maria. (Luka 2:22, 25-35) Tontonkanyeni na pali kasesema mwanakashi Ana, uwali mukamfwilwa. Nangu ca kuti ali ne myaka 84, “talepuswa pe tempele.” Filya Ana aleya lyonse kwi tempele fyalengele Yehova amupaala kabili alimwene Yesu ilyo ali umwana. Yehova alemona Simeone na Ana ukuti balicindama sana.—Luka 2:36-38.

8-9. Finshi nkashi umo acitile mu cilonganino ca kwa Yehova ilyo abena mwakwe bafwile?

⁸ Na muno nshiku mwine, mu cilonganino ca kwa Lesa mwaliba abakoloci abengi aba cishinka abo abacaice bengapashanya. Natulandeko pali bankashi Lois Didur. Batendeke ukubomba bupainiya bwaibela mu Canada ninshi bali fye ne myaka 21. Ba Lois na bena mwabo ba John balibombele umulimo wa kutandalila ifilonganino pa myaka iingi. Lyena pa numa, balibombele pa Bethel ya mu Canada pa myaka ukucila pali 20. Ilyo ba Lois bali ne myaka 58, bena na bena mwabo ba John balibebele ukuya mu kubombela ku Ukraine. Finshi bali no kucita? Bushe batontonkenye ukuti nabakula sana ica kuti te kuti bakuukile ku calo cimbi? Awe, balisumine ukuya ku Ukraine kabili ba John balibasontele ukuba muli Komiti ya Musambo iya muli cilya calo. Ilyo papitile imyaka 7, ba John balifwile lelo ba Lois bapingwilepo ukutwalilila ukwikala kulya kwine ku Ukraine. Pali ino nshita ba Lois bali ne myaka 81 kabili bacili babombela pa Bethel ya mu Ukraine. Ulupwa lwa pa Bethel lwalibatemwa icine cine.

⁹ Bamukamfwilwa pamo nga ba Lois, nalimo kuti balemoneka kwati tabacindama sana nge fyo balemoneka ilyo bali na bena mwabo abakwete imilimo iingi mu cilonganino. Na lyo line, ukuba mukamfwilwa tacipilibula ukuti balileka ukuba abacindama. Yehova alitemwa sana bankashi abatungilile abena mwabo pa myaka iingi kabili abatwalilila ukumubombela ne cishinka. (1 Tim. 5:3) Na kabili aba bankashi balakoselesha sana abacaice.

10. Finshi twingasambililako kuli ba Tony?

¹⁰ Abakoloci abengi aba cishinka abekala mu mayanda basungilamo abakalamba, nabo balicindama icine cine. Ku ca kumwenako, munyinefwe Tony pali ino nshita ekala mu  ng’anda basungila abakoloci. Ba Tony babatishiwe mu August mu 1942, mu Pennsylvania ku U.S.A., ninshi bali ne myaka 20. Ilyo papitile fye inshita iinono ukutula apo babatishiwilwe, balibebele ukwingila ubushilika lelo balikeene kabili ici calengele babakake mu cifungo pa myaka ibili ne myeshi 6. Ba Tony na bena mwabo ba Hilda balisambilisha abana babo babili icine. Ba Tony balibombelepo nga kangalila wa kutangilila (abo beta pali ino nshita ukuti kampanya we bumba lya baeluda) mu filonganino fitatu kabili balibombelepo nga kangalila wa kulongana. E lyo baleya mu kutungulula ukulongana e lyo na masambililo ya Baibolo ku bantu abali mu cifungo. Nangu ca kuti pali ino nshita bali ne myaka 98, ba Tony bacili balabombesha. Balabomba apapelele amaka yabo pamo na ba bwananyina ba mu cilonganino baba!

11. Kuti twalanga shani ukuti twalicindika abakoloci abekala mu mayanda basungilamo abakalamba e lyo nabo twaba nabo mu cilonganino?

¹¹ Bushe kuti twalanga shani ukuti twalibika amano kuli bamunyinefwe na bankashi abakoloci abekala mu mayanda basungilamo abakalamba e lyo na bakoloci twaba nabo mu cilonganino? Limo baeluda kuti baleafwako abakoloci ukubomba umulimo wa kubila imbila nsuma e lyo no kulongana. Bonse mu cilonganino kuti twalanga ukuti twalibabikako amano nga tulebatandalila nelyo ukulandako nabo pa foni. Kabili tufwile ukubika sana amano ku bakoloci ababa mu mayanda umo basungila abakalamba nelyo abekala ukutali ne cilonganino babamo. Nga tatucenjele, kuti twalabako kuli aba bamunyinefwe na bankashi. Muleibukisha ukuti abakalamba bamo te kuti baitendekeleko fye ukulanda ifyo bapitamo. Kanshi nga tulekwata inshita ya kubepushako ifipusho e lyo no kumfwikisha ilyo balelondolola, tukasambililako ifingi kuli bena pa fyo babombela Yehova na pa nsansa basanga mu cilonganino ca kwa Yehova.

12. Finshi twingalanda pali bamunyinefwe na bankashi aba mu cilonganino cesu?

¹² Nga mwabikako sana amano kuti mwasanga ukuti na mu cilonganino cenu mwine mwaliba abakoloci aba cishinka abo mwingapashanya. Ba nkashi Harriette balibombeele Yehova ne cishinka pa myaka iingi mu cilonganino baali ku New Jersey mu U.S.A. Lyena abana babo balibasendele no kutendeka ukubasunga. Bamunyinefwe na bankashi mu cilonganino bakukiile balebatandalila, ne ci calengele beshibe ukuti bali ne citetekelo ico bengapashanya. Ba Harriette baleshimikila aba bwananyina ifyo caleba nga baya mu kubila imbila nsuma ilyo basambilile fye icine muli ba 1920. Baleshimika ukuti lyonse pa kuya mu kubila imbila nsuma balesenda umuswaki pantu nalimo kuti babekata no kubabika mu cifungo. Na kuba mu 1933, balibeketepo imiku ibili. Kabili pa miku ibili iyo babekete, baleikalamo umulungu umo mu cifungo. Abena mwabo abashali ni ba Nte, balebatungilila sana kabili e baleshala balesakamana abana babo batatu. Te ca kutwishika no kutwishika ukuti abakoloci aba cishinka pamo nga ba Harriette balicindama icine cine!

13. Finshi twasambilila ifilelanga ukuti abakoloci abo twaba nabo mu cilonganino ca kwa Yehova balicindama?

¹³ Bamunyinefwe na bankashi abakoloci balikwata umulimo uukalamba mu cilonganino ca kwa Yehova. Balimona ifyo Yehova apaala icilonganino cakwe mu nshila shalekanalekana e lyo ne fyo abapaala. Na kabili balisambilila ifingi ku filubo bapangile. Mulebamona nge “cishima ca mano” kabili mulesambililako kuli bena. (Amapi. 18:4) Nga mulesangako utushita utwa kuba pamo nabo mukasambililako ifingi sana kuli bena kabili icitetekelo cenu cikakoselako!

14. Bushe ifyaba pa Amalango 32:7 fikoselesha abacaice ukucita cinshi?

¹⁴ Muleitendekelako ukulanshanya na bakoloci. (Belengeni Amalango 32:7.) Ca cine ukuti balafifitila pa kumona, benda panono panono kabili tabalandisha, nalyo line balafwaisha ukubombesha kabili balipanga “ishina ilisuma” na Yehova. (Luk. Mil. 7:1) Muleibukisha ico Yehova abamwena ukuti balicindama icine cine. Muletwalilila ukubacindika kabili mulepashanya Elisha. Mulandu nshi? Pantu alikoselepo fye ukukanasha Eliya ilyo ali nankwe pa bushiku bwa kulekeleshako. Pa miku itatu atile: “Nshalekane na imwe.”—2 Isha. 2:2, 4, 6.

15. Mepusho nshi twingepusha abakoloci?

¹⁵ Mukalanga ukuti mwalibika amano ku bakoloci nga ca kuti mulebepushako amepusho. (Amapi. 1:5; 20:5; 1 Tim. 5:1, 2) Mulebepusha amepusho pamo nga: “Cinshi calengele mushininkishe ukuti namusanga icine?” “Bushe ifyo mwapitamo fyalenga shani mupalame kuli Yehova?” “Finshi mwasanga ukuti e fibomba pa kutwalilila ukulasekelela ilyo mulebombela Yehova?” (1 Tim. 6:6-8) Lyena mulekutika ilyo balemulondolwela.

16. Bushe abakalamba e lyo na bacaice nga balelanshanya kuti bakoseleshanya shani?

¹⁶ Nga ca kuti abakoloci balelanshanya na bacaice, balakoseleshanya. (Rom. 1:12) Mwe bacaice mukamona ukuti cine cine Yehova alasakamana ababomfi bakwe aba cishinka kabili abakalamba nabo bakamona ukuti balitemwikwa. Bakatemwa sana ukulamushimikila ifyo Yehova abapaala.

17. Mulandu nshi twingalandila ukuti abakoloci aba cishinka balaya balewaminako ilyo bele balekula?

¹⁷ Ukuyemba kulapwa ilyo umuntu aleya alekula, lelo aba cishinka kuli Yehova balaya balewaminako ilyo bele balekula. (1 Tes. 1:2, 3) Cinshi twingalandila ifyo? Pantu pa myaka iingi balileka umupashi wa kwa Lesa ukubafwa ukuba ne mibele iisuma. Nga ca kuti tuleishiba bamunyinefwe na bankashi abakoloci, tulebacindika no kusambilila kuli bena, e lyo tukeshiba ukuti balicindama icine cine!

18. Finshi tukasambilila mu cipande cikonkelepo?

¹⁸ Icilonganino cilakoselako nga ca kuti abacaice balemona abakoloci ukuti balicindama e lyo na bakoloci nabo balemona abacaice ukuti balicindama. Mu cipande cikonkelepo, tukalanda pa fyo abakoloci bengalanga ukuti abacaice nabo balicindama mu cilonganino.