Bushe Mulatiina Abafwa?

ABENGI nga mwabepusha ici cipusho, balasuka fye bwangu ukuti, “Awe nshitiina. Nga cinshi ningalatiinina abafwa?” Abengi balishiba ukuti umuntu nga afwa ninshi cine cine nafwa. Nomba kwaliba abantu na bambi amamilioni abasumina ukuti abafwa balatwalilila ukuba aba mweo kabili balaba imipashi.

Abantu abengi abekala mu calo ca Benin, icabela ku West Africa, basumina ukuti abafwa kuti babwela no kwisaipaya balupwa lwabo. Bamo balashitisha ifipe nelyo ukukongola indalama pa kuti balipile abengabapelelako ilambo lya nama nelyo abengabacitilako intambi shimo pa kuti bebepaya kuli balupwa lwabo abafwa. Bamo balomfwana ne mipashi, kabili basumina ukuti umuntu nga afwa kwaba umupashi uo akwata uushifwa kabili uyo wine mupashi e umfwana na abantu abatuntulu. Bambi batila kwaliba ifyabipa ifyabacitikile kabili balanda ukuti mipashi ya bafwa e yalengele ukuti ficitike.

Bamo abo ifyabipa fyacitikile ni ba Agboola. Bekala mupepi no mupaka wa calo ca Benin ne ca Nigeria. Batila: “Ukutiina imipashi kwaliseeka sana kuno twikala. Kwaba ulutambi lwa kusamba ifitumbi pa kuti fingapekanishiwa bwino ukuya ku calo ca mipashi. Ilingi line nalelonganika tusopo twaleshalako nga basamba icitumbi no kutusankanya na mabuula yamo ifi. Lyena nalesuba uyu muti nalepanga ku mfuti yandi iya kulungilako inama uku ninshi ndelumbula ne nama ndefwaya ukwipaya. Ifya musango yu fyaliseeka sana kabili abengi balicetekela ukuti filabomba. Lelo kwali imisango imo iya kumfwana ne mipashi iyaletiinya.

“Ilyo abana bandi abaume babili bafwile imfwa yabula ukwishibikwa bwino, natungenye ukuti kwali umo uwalendowela abana. Pa kuti njishibe uwacitile ifyo, naile kuli shikulubantu umo uwaishibikwe sana ku mbuko. Uyu mukote atile ifyo naletunganya, fishinka. Icabipiishe ca kuti alandile ukutila abana bandi baile ku calo ca mipashi balelolela ukwisaba ababomfi ba muntu wabepeye ilyo na o akafwa. Uyu shikulubantu alandile no kutila no mwana wandi uwa butatu na o ali no kufwa. Mukwai inshiku fye shinono ishakonkelepo umwana wa butatu na cine alifwile.”

Pa numa, ba Agboola bakumene na ba John abapepa mu cilonganino ca Nte sha kwa Yehova abafumine mu calo ca mupepi ica Nigeria. Ilyo ba John balelondolola ifyo abafwa baba, balebomfya Baibolo. Ifyo ba Agboola baumfwile, fyalengele ukuti bapilibuke. Baibolo kuti yalenga na imwe bene ukuleka ukutiina abafwa.

Bushe Abafwa Tabafwililila?

Nani engasuka bwino bwino ici cipusho? Te muntu uwaishibikwa sana ku mbuko. Lelo ni Yehova fye, Kabumba wa fya mweo fyonse ifyaba “mu muulu na pano isonde, ifimoneka ne fishimoneka,” e wingasuka ici cipusho. (Abena Kolose 1:16) Abumbile bamalaika ukulaikala mu muulu umwikala imipashi e lyo abantunse ne nama ukulaikala pe sonde. (Amalumbo 104:4, 23, 24) Conse ica mweo te kuti cibeko ukwabula Lesa. (Ukusokolola 4:11) Nomba moneni ifyo Baibolo, Icebo ca kwa Lesa umwine cilanda pa mfwa.

Yehova e wabalilepo ukulanda pa mfwa. Asokele Adamu na Efa ukuti nga bakaana ukumumfwila bakafwa. (Ukutendeka 2:17) Bushe amashiwi Lesa alandile yalolele mwi? Yehova alondolwele ukuti: “Uli lukungu, kabili ku lukungu e ko ukabwelela.” (Ukutendeka 3:19) Umuntu nga afwa, umubili wakwe ulabola no kusanguka iloba lilya line afumineko.

Adamu na Efa bakeene ukumfwila Lesa ku mufulo fye, e co Lesa abapingwilile ukufwa. Lelo  te babalilepo ukufwa iyo. Umwana wabo Abele e wabalilepo. Umukalamba wakwe, Kaini e wamwipeye. (Ukutendeka 4:8) Kaini tatiinine ukuti umwaice wakwe uwafwile ali no kulandula. Lelo, Kaini aletiina abantu abali no mweo ukuti e bakamwipaya.—Ukutendeka 4:10-16.

Ilyo papitile imyaka iingi nga nshi, kwali Imfumu Herodi iyasakamikwe sana lintu yaumfwile ababukila ku ntanda bayeba ati kuli “imfumu ya baYuda” iifyelwe mu calo ca iko. Apo alefwaisha ukwipaya uwali no kwisaba imfumu, Herodi apangile icipope ca kuti abana abaume bonse aba mu Betelehemu aba myaka ibili ukwisa pa nshi bepaiwe. Lelo malaika aebele Yosefe ukuti asende Yesu na Maria no “kufulumukila ku Egupti.”—Mateo 2:1-16.

Ilyo Herodi afwile, malaika aebele Yosefe ukubwelela ku Israele, ‘pantu abalefwaya ukwipaya umwana balifwe.’ (Mateo 2:19, 20) Nangu fye ni malaika uwaba mu mupashi alishibe ukuti Herodi tali na kwipaya Yesu pali iyi nshita. Yosefe taletiina Imfumu Herodi iyafwile. Lelo, Yosefe aletiina Archelaus umwana wa kwa Herodi uwali umunkalwe icine cine ukuti e wingepaya umwana. E ico Yosefe no lupwa lwakwe baikele mu Galili mu citungu umo Archelaus ashakwetepo maka.—Mateo 2:22.

Ifi fyalembwa fyonse fitulanga ukuti abafwa tabakwata amaka. Nomba kuti twatila cinshi calengele ifyabipa ukucitikila ba Agboola na bantu bambi?

“Ifibanda,” Nelyo Imipashi Yakowela

Ilyo Yesu akulile alikumenyepo imipashi yabipa. Imipashi yalishibe Yesu kabili yamwitile ati “Mwana wa kwa Lesa.” Yesu na o wine alishibe iyi mipashi. Te kutila iyi imipashi yali ya bantu bafwile iyo. Lelo, Yesu atile yali “fibanda,” nelyo imipashi yakowela.—Mateo 8:29-31; 10:8; Marko 5:8.

Baibolo ilanda ukuti kwaba imipashi ya cishinka kuli Lesa, e lyo ne mipashi iyamupondokela. Ibuuku lya Ukutendeka litila ilyo Yehova atamfishe Adamu and Efa mwi bala lya Edeni pa mulandu wa kuti tabakwete icumfwila, Lesa abikile bakerubi, nelyo bamalaika ku kabanga ke bala pa kuti balelesha umuntu onse ukwingilamo. (Ukutendeka 3:24) Uyu nalimo wali e muku wa kubalilapo imipashi yamonekele ku bantunse.

Mu kuya kwa nshita, kwali bamalaika abengi abaishile pe sonde no kwalula imibili yabo kwati ya bantunse. Yehova tabapeele umulimo uuli onse uwa kwisabomba pe sonde. Lelo bena “bashile ififulo fyabo ifyabalinga” mu muulu umwikala imipashi. (Yuda 6) Balefwaya fye ukuisekesha. Baupile abanakashi, nabo babafyalile abana abapamfuka icine cine abo baleita ati aba Nefili. Aba Nefili na bashibo abapondokele Lesa balengele ulukaakala ne fintu fyabipa fimbi ukufula sana pano isonde. (Ukutendeka 6:1-5) Yehova apwishishe ubu bwafya lintu aletele Ilyeshi pe sonde lyonse mu nshiku Noa ali pano calo. Ilyeshi lyaonawile abantu babipa bonse, abaume na banakashi, pamo na ba bantu bapamfuka. Nomba cali shani kuli balya bamalaika?

Balibwelelemo ku muulu ukwikala imipashi ilyo Ilyeshi lyaishile. Nomba Yehova alibakenye ukuba pa “fifulo ifyo bakwete pa kubalilapo.” (Yuda 6) Baibolo itila: “Lesa cine cine talekele fye ukwabula ukukanda bamalaika ababembwike, lelo abapoosele mu Tartari, mu filindi umwafiita fititi, ku kulolela ubupingushi.”—2 Petro 2:4.

Tartari te cifulo ca cine cine, lelo ici cilanga fye ukuti aba bamalaika baba kwati bakomenwa mu cifungo, umo bashingacita ifintu fimo. Aba bamalaika  te kuti balule imibili yabo ukuba nge ya bantunse iyo, lelo na nomba bacili balikwata amaka ayengi icine cine aya kutunka abantu no konaula imikalile yabo. Kuti baingila mu bantu na mu nama. (Mateo 12:43-45; Luka 8:27-33) E lyo cimbi na co ca kuti, aba bamalaika balabepa abantu lintu baibepekesha ukuba imipashi ya abafwa. Cinshi bacitile fi? Pantu bafwaya abantu ukukanapepa Yehova mu nshila isuma iimusekesha e lyo no kufwaya ukubafulunganya ukulamona kwati abafwa, tabafwililila nakalya.

Ifyo Mwingacita pa Kuti Muleke Ukutiina Abafwa

Ba Agboola basangile ukuti ifyo Baibolo ilondolola pa fyo abafwa baba, ne fyo ifibanda fyaba fya cine nga nshi. Basangile ukuti balekabila ukusambilila ifintu ifingi. Batendeke ukulabelenga Baibolo ne mpapulo ishilanda pali Baibolo na ba John. Ba Agboola balisansamwikeko lintu baishibe ukuti abana babo balilaala mu nshiishi, no kuti tabali ku calo ca mipashi uko balolela ukwisaba ababomfi ba wabepeye.—Yohane 11:11-13.

Ba Agboola bailwike no kuti balingile ukuleka imisango yonse iya kumfwana ne mipashi. Baocele ifisoko fyonse ifyo balebomfya. (Imilimo 19:19) Abantu bamo abaleikala nabo batendeke ukubatiinya ukuti imipashi yali no kubacusha nga nshi. Lelo ba Agboola tabatiinine iyo. Bakonkele ukufunda kwaba pa Abena Efese 6:11, 12 apatila: ‘Fwaleni ifya bulwi fyonse ifya kwa Lesa pantu tushomboka ne mipashi ibifi.’ Pali ifi fya bulwi ifya kwa Lesa paba, icine, ubulungami, imbila nsuma iya mutende, icitetekelo, e lyo no lupanga lwa mupashi, e kutila Icebo ca kwa Lesa. Ifi fya kufwala fya bulwi fyonse fifuma kuli Lesa kabili fya maka!

Ifibusa fimo na balupwa baba Agboola batendeke ukubasengauka ilyo balekele ukulakonka intambi sha kumfwana ne mipashi. Nangu cali ifyo, balisangile ifibusa fimbi pa Ng’anda ya Bufumu iya Nte sha kwa Yehova abasumina ifyo Baibolo isambilisha.

Ba Agboola ino nshita balishiba ukuti Yehova nomba line akawamya icalo no kufumyapo ifyabipa fyonse kabili akalesha ifibanda ukucita ifili fyonse. Mu kulekelesha akafyonaula. (Ukusokolola 20:1, 2, 10) Pano calo, Lesa akabuusha “bonse ababa mu nshiishi,” abo akebukisha. (Yohane 5:28, 29) Pa bakabuuka pakaba na Abele, abana bakaele abo Imfumu Herodi yaipeye, e lyo na bambi amamilioni. Ba Agboola balicetekela ukuti pa bakabuuka pakaba na bana babo abaume batatu. Na imwe bene, abantu benu abafwa nalimo bakaba pa bakabuuka. Bonse abakabuuka bakalanda ukuti ukutula pantu bafwilile ukufika lintu babuuka, tabaishibe akantu nangu kamo iyo, kabili tabaishibe ne ntambi isho abashele babacitiile ilyo bafwile.

Tamufwile ukulatiina abafwa. Lelo, mufwile ukulafwaisha ukuti kasuba kamo mukabe nabo na kabili. Nomba ino nshita kuti cawama nga mwalasambilila Baibolo pa kuti icitetekelo cenu cikose! Pangeni icibusa na bantu abasumina mu fyaba mu Baibolo. Nga ca kuti mulacitako tumo utwakuma imipashi, ino ine nshita lekeni ifyo mucita. Icingilileni ku fibanda pa kufwala “ifya bulwi fyonse ifya kwa Lesa.” (Abena Efese 6:11) Inte sha kwa Yehova bakatemwa ukumwafwa. Balasambilila na bantu Baibolo apa fye, ukubomfya icitabo citila, Bushe Cinshi Baibolo Isambilisha? *

Ba Agboola balileka ukutiina abafwa, kabili balisambilila ifya kucita pa kukana ifibanda. Batila: “Nshaishiba uwalengele ukuti abana bandi batatu bafwe. Lelo apo ndabombela Yehova, nalikwata abana bambi 7. Tapaba umupashi wa bafwa uuli onse uwabacushapo.”

[Futunoti]

[Amashiwi pe bula 13]

Ba Agboola balileka ukutiina abafwa, kabili balisambilila ifya kucita pa kukana ifibanda

[Icikope pe bula 12]

Kaini taletiina ukuti munyina uwafwile ali no kuilandula