Bushe Ukuleka Ukulya Kulamupalamika Kuli Lesa?

‘Ukuleka ukulya, kulenga walatontonkanya pa cumfwano cobe na Lesa kabili kulenga waibukisha ukuti ifintu pamo nga ifya kulya ne fipe te fyacindamisha mu bumi.’—E FYASOSELE UMWANAKASHI UUPEPA KU KATOLIKA.

‘Ukuleka ukulya, kulafwa umuntu ukuba cibusa wa kwa Lesa.’—E FYASOSELE KASAMBILISHA UMUYUDA.

‘Uko mpepa, umuntu onse afwile ukulaleka ukulya, kanshi ukuleka ukulya cintu icikalamba ico mfwile ukucita ku kulanga ifyo naipeelesha kuli Lesa ne fyo mutasha. Ico ndekela ukulya ni co nalitemwa Lesa.’—E FYASOSELE UMWANAKASHI UUPEPA KU BAHA’I FAITH.

UKULEKA ukulya kwaliseeka mu mipepele fye iingi, kumo ne ya baBuddha, abaHindu, abaShilamu, abaJain na baYuda. Abantu abengi basumina ukuti ukuleka ukulya pa nshita shimo kulapalamika umuntu kuli Lesa.

Bushe imwe mumona shani? Bushe mulingile ukulaleka ukulya? Cinshi Icebo ca kwa Lesa, Baibolo, calandapo pali ili lyashi?

Ukuleka Ukulya uko Balandapo mu Baibolo

Pa nshita balelemba Baibolo, abantu baleleka ukulya pa milandu yalekanalekana iyasuminishiwe na Lesa. Ico bamo balelekela ukulya kulanga ubulanda bakwete nelyo ifyo balapiile pa membu bacitile (1 Samwele 7:4-6), bambi baleleka ukulya nga balepaapaata Lesa ukuti abapaale nelyo ukuti abebe ifya kucita (Abapingushi 20:26-28; Luka 2:36, 37), nangu baleleka ukulya pa kuti baletontonkanya sana pa fya kwa Lesa.—Mateo 4:1, 2.

Lelo Baibolo ilatweba na pa kuleka ukulya uko Lesa ashatemenwe. Imfumu Shauli yalilekele ukulya ilyo tailaya mu kubuka ku baleumfwana ne mipashi. (Ubwina Lebi 20:6; 1 Samwele 28:20) Abantu babipa pamo nga Yesebele na balya balefwaya ukwipaya umutumwa Paulo, nabo balilekelepo ukulya. (1 Ishamfumu 21:7-12; Imilimo 23:12-14) AbaFarise baishibikwe kuti ilingi line baleleka ukulya. (Marko 2:18) Lelo Yesu alibasuushishe, kabili aba bantu tabalesekesha Lesa. (Mateo 6:16; Luka 18:12) Yehova tapooseleko mano na ku  kuleka ukulya ukwa bena Israele pantu imitima ne mibele yabo fyali ifyabipa.—Yeremia 14:12.

Ifi fya kumwenako filetulanga ukuti ukuleka ukulya kweka fye te kulenga Lesa ukusekelela. Lelo kwena ababomfi ba cishinka abengi baleleka ukulya kabili Lesa alitemenwe pa fyo balecita. Lelo bushe Abena Kristu nabo bafwile ukuleka ukulya?

Bushe Umwina Kristu Onse Afwile Ukulaleka Ukulya?

Mu Mafunde bapeele Mose, abaYuda babebele ukuti ‘mukalecusha imyeo yenu,’ e kuti ukuleka ukulya umuku umo mu mwaka pa Bushiku bwa Cifuta Mulandu. (Ubwina Lebi 16:29-31; Amalumbo 35:13) Uku e kuleka ukulya kweka fye uko Yehova aebelepo abantu bakwe ukulakonka. * AbaYuda abapeelwe Amafunde ya kwa Mose e bali no kulakonka ili ifunde. Lelo Abena Kristu bena tabafwile ukulakonka Amafunde ya kwa Mose.—Abena Roma 10:4; Abena Kolose 2:14.

Nangu ca kuti Yesu aleleka ukulya nge fyo Ifunde lyalandile, abantu tabamwishibiile ku kuleka ukulya. Alyebele abasambi bakwe ifyo balingile ukucita nga baleka ukulya, lelo tabapeele ifunde ukuti baleleka ukulya. (Mateo 6:16-18; 9:14) Nomba cinshi Yesu alandiile ukuti abasambi bakwe bakaleka ukulya nga afwa? (Mateo 9:15) Ili talyali lifunde iyo. Muli aya mashiwi, Yesu aloseshe mu kuti nga afwa, abasambi bakwe bakaba no bulanda sana ica kuti tabakafwaye no kulya.

Ifya kumwenako fibili ifya mu Baibolo ifya Bena Kristu ba kubalilapo abalekele ukulya filanga ukuti nga ca kutila umuntu umwine ukufuma pa nshi ya mutima e wasalapo ukukanalya ifya kulya, ninshi cili fye bwino kuli Lesa. (Imilimo 13:2, 3; 14:23) * Kanshi ukuleka ukulya te funde ilyo Abena Kristu bafwile fye ukukonka. Lelo umuntu nga alefwaya ukuleka ukulya, afwile ukucenjela ku fintu fimo.

Ifyo Tulingile Ukucenjelako

Umuntu nga aleka ukulya, tafwile ukuilanga ukuti mulungami. Baibolo ilatusoka ukuti tatufwile “ukuicefya bufi bufi.” (Abena Kolose 2:20-23) Icilangililo ca kwa Yesu ica muFarise wa cilumba uwaleimona uwalungama ukucila bambi pantu fye aleleka ukulya lyonse, cilanga apabuuta ukuti Lesa tatemwa imibele ya musango uyu.—Luka 18:9-14.

E lyo na kabili kuti caba cilubo ukulaeba abantu ukuti mulaleka ukulya, nelyo ukulaleka ukulya pantu fye umuntu amweba ukuti muleleka ukulya. Nge fyo calembwa pali Mateo 6:16-18, Yesu afundile ukuti ukuleka ukulya kufwile ukuba mu bumfisolo, pa kati kobe we mwine na Lesa, kabili atile te cintu ca kubilisha kuli bambi.

 Umuntu talingile ukulatontonkanya ukuti nga aleka ukulya ninshi imembu shakwe kuti shaelelwa. Lesa kuti atemwa nga ca kuti tulaleka ukulya, e lyo twaliba ne cumfwila na ku mafunde yakwe yene. (Esaya 58:3-7) Ukulapila ukufuma pa nshi ya mutima e kwingalenga imembu shesu ukwelelwa, te kuleka fye ukulya epela. (Yoele 2:12, 13) Baibolo ikomaila pa kuti Yehova alatwelela imembu pa mulandu no luse lwakwe ulo alangile pa kutupeela icilubula ca kwa Kristu. Imembu shesu te kuti shelelwe pantu fye tulecitapo fimo ifisuma pamo nga ukuleka ukulya.—Abena Roma 3:24, 27, 28; Abena Galatia 2:16; Abena Efese 2:8, 9.

Pali Esaya 58:3 paliba icilubo na cimbi icalandwapo. Abena Israele balemona ukuti nga baleka ukulya, ninshi Yehova na o afwile ukubacitilapo fimo, balemona kwati nga baleka ukulya ni Lesa calewamina. Baipwishe Lesa abati: “Bushe cinshi ico twalekeele ukulya, na imwe ukumona iyo, kabili cinshi twacushishe imyeo yesu na imwe ukwabula ukumona?” Abantu abengi e fyo batontonkanya na lelo, benekela Lesa ukubacitilapo fimo nga baleka ukulya. Twilapashanya iyi mibele yabipa!

Bambi nabo basumina ukutila kuti bapaalwa nga ca kuti baleleka ukulya, ukuifopaula, nelyo ukucita ifintu fya musango yu. Icebo ca kwa Lesa calikaanya ukucita ifya musango yu, cilanga ukuti ‘ukusunga umubili buluku buluku takwaba na maka ya kulesha’ ulunkumbwa ulubi.—Abena Kolose 2:20-23.

Ifyo Tulingile Ukumona Ukuleka Ukulya

Ukuleka ukulya takwabipa lelo te funde. Kuti nalimo kwamwafwa nga ca kuti tamulecita ifyabipa ifyo tulandilepo. Lelo kwena, ukuleka ukulya, te cingalenga imipepele yesu ukupokelelwa. Yehova ni “Lesa wa nsansa” kabili afwaya na babomfi bakwe ukuba ne nsansa. (1 Timote 1:11) Icebo cakwe citila: “Takuli icawama kuli bena kano . . . ukulya no kunwa, no kusekelamo mu kubombesha kwakwe konse. Ubu e bupe bwa kwa Lesa.”—Lukala Milandu 3:12, 13.

Ukupepa kwesu kufwile ukuba ukwa nsansa, nomba Baibolo tayalandapo ukuti ukuleka ukulya kulaleta insansa. Na kuba, ukuleka ukulya nga kwatulwalika nelyo ukutupwishisha amaka ya kubomba umulimo wa nsansa, uwa kushimikila imbila isuma iya Bufumu iyo Kabumba wesu apeela Abena Kristu ba cine, ninshi te kuti kuwame.

Nga tulefwaya ukuleka ukulya nelyo iyo cili kuli ifwe, lelo tatufwile ukulapingula bambi. Uyu te mulandu wa ku kansaninapo ku Bena Kristu, “pantu ubufumu bwa kwa Lesa te kulya no kunwa, lelo bulungami no mutende no kusekelela mu mupashi wa mushilo.”—Abena Roma 14:17.

[Amafutunoti]

[Amashiwi pe bula 28]

AbaFarise baleicefya bufi bufi ilyo baleleka ukulya

[Amashiwi pe bula 29]

“Ubufumu bwa kwa Lesa te kulya no kunwa, lelo bulungami no mutende no kusekelela”

[Akabokoshi pe bula 29]

Inga Inshita ya Kwaleshima Yena?

Batila ico balekela ukulya pa nshiku 40, bebukisha filya na Kristu alekele ukulya pa nshiku 40. Nomba Yesu taebelepo abasambi bakwe ukulaibukisha pa fyo alekele ukulya, kabili takwaba icilanga ukuti abasambi ba kwa Yesu balecita ifi. Umuku wa kubalilapo uwaishibikwa bwino uo balanda pa kuleka ukulya ukwa nshiku 40 pa ntanshi ya bushiku bwa Isita ni mu makalata ya kwa Athanasius ayalembelwe mu 330 C.E.

Yesu alekele ukulya pa numa fye ya kubatishiwa, te lintu ali mupepi no kufwa, kanshi ca kupapa ifi amacalici yamo yasefya Ukwaleshima imilungu itangilila Isita. Lelo abena Babiloni, abena Egupti e lyo na baGriki baleleka ukulya pa nshiku 40, ku kutampa kwa mwaka. E ko bamo abatila Bena Kristu basambilile uyu mwata.