Bushe Yesu Ni Lesa?

ABANTU abengi bamona kwati icisambilisho ca kuti muli Lesa mwaba balesa batatu “e cisambilisho cacindamisha ku Bena Kristu.” Ici cisambilisho calola mu kuti, Tata, Umwana, e lyo no mupashi wa mushilo bantu batatu ababa muli Lesa umo. Shimapepo mukalamba umo uwa baKatolika, John O’Connor alilandilepo pa cisambilisho ca kuti kwaba balesa batatu. Atile: “Twalishiba ukuti ici cisambilisho calyafya ukulondolola, na nomba tatulacishiba bwino.” Mulandu nshi icisambilisho ca kuti kwaba balesa batatu ca-afisha ukumfwa?

Icitabo ca The Illustrated Bible Dictionary calilandapo umulandu umo. Citila: “Ici cisambilisho te ca mu Baibolo pantu tapaba apo calembwa.” Ifi icisambilisho ca balesa batatu “tapaba apo calembwa” muli Baibolo, abacisuminamo balafwailisha amalembo yamo no kuyanyonganika pa kuti batile Baibolo na yo yalilandapo.

Bushe Baibolo Isambilisha Ukuti Kwaba Balesa Batatu?

Icikomo cimo ica mu Baibolo ico ilingi banyonganya ni Yohane 1:1. Muli Baibolo ya mu Cibemba iya mu 1956, bapilibula ici cikomo ukuti: “Mu kutendeka mwali Cebo, kabili Cebo ali pamo na Lesa [mu ciGriki, ishiwi balemba apa ilya kuti Lesa, ni ton the·onʹ], kabili Cebo ali ni Lesa [mu ciGriki, ishiwi babomfya ilya bubili ilya kuti Lesa ni the·osʹ].” Muli ici cikomo, mwaba amashiwi yabili aya ciGriki ayafuma kwi shiwi limo ilya kuti the osʹe kuti (lesa). Ishiwi ilyo bapilibula ati “Lesa” ilyo babomfya pa kubala muli ici cikomo, lyatendekela ne shiwi lya kuti ton, ilibomfiwa mu ciGriki pa kuti beshibe bwino uo balelandapo. Kanshi muli ici cikomo, ishiwi the·onʹ lilanda pali Lesa Wa Maka Yonse. Nomba ishiwi lya bubili the·osʹ, ilyalembwa pa mpela ya ici cikomo, lyena talyakwata ishiwi ton ku ntanshi ililanga ukuti ni Lesa Wa Maka Yonse balelandapo. Bushe abalepilibula balabileko fye ukubikako ishiwi, ton ku ntanshi ye shiwi, the·osʹ ilyaba pa mpela ya ici cikomo?

 Ibuuku lya kwa Yohane balilembeele mu ciKoini nelyo iciGriki ico abantu abengi balelanda, kabili mu milembele ya ulu lulimi balalanga bwino bwino ico balelandapo. Uwasambilila pa fya Baibolo A.T. Robertson atile mu ciGriki, nga ca kuti ku ntanshi ya mashiwi yabili ayapusana kuli amashiwi na yambi ayalelanga ifyo balelandapo, “ninshi balelanda fye pa cintu cimo, na mashiwi balebomfya kuti bayabomfya kuli fyonse fibili.” Robertson alangile ifyo alelandapo ukubomfya Mateo 13:38, apalembwa ukuti: “Ibala ba muli ici calo.” Ishiwi ibala mu ciGriki ni ho a·grosʹ, e lyo ishiwi icalo ni ho koʹsmos.” Ifyo balembele amashiwi, e filanga ukuti icalo balandapo e bala line.

Inga ca kuti ku ntanshi ye shiwi lya co balelandapo e kuli fye ishiwi ililelanga bwino ico balekomailapo nge fyo balemba pali Yohane 1:1? James Allen Hewett alandile pali ici cine cikomo ukuti: “Ifyo nga e fyo balembele ishiwi [mu ciGriki] ninshi ifyo balelandapo nafipusana, tafilingene nangu fye panono.”

Hewett alangilile ukubomfya 1 Yohane 1:5, apatila: “Lesa lubuuto.” Mu ciGriki, ishiwi “Lesa” ni ho the·osʹ, ili line ishiwi e libomfiwa nga balelanda pali Lesa, pantu ku ntanshi ya ili ishiwi kuli ishiwi ho. Nomba kwi shiwi lya kuti phos, e kutila “ulubuuto,” takuli limbi ku ntanshi. Hewett atila no kuti: “Umuntu kuti alanda . . . ukutila Lesa lubuuto, nomba te kuti atile ulubuuto ni Lesa.” Amashiwi yapalako yalilembwa na pali Yohane 4:24, apatila, “Lesa Mupashi,” e lyo na pali 1 Yohane 4:16, apatila, “Lesa kutemwa.” Mu milembele ya ciGriki, muli ifi fikomo fyonse, ku ntanshi ye shiwi lya kuti Lesa kwalilembwa amashiwi yalanga bwino icikalamba ico balandapo, lelo ku mashiwi, “Umupashi” na “Ukutemwa,” kwena takwaba. Ifi fikomo te kuti filole mu kuti “Umupashi ni Lesa” nelyo ukuti “ukutemwa ni Lesa.”

Ifyo Twingeshiba “Cebo”

Abengi abaishiba iciGriki na bakapilibula ba maBaibolo balisumina ukuti icikalamba ico Yohane 1:1 itweba mibele imo iya kwa “Cebo” taitweba untu aba. Kapilibula wa Baibolo umo William Bar­clay atile: “Ifi [umutumwa Yohane] ashabikileko ishiwi lya kulanga icikalamba ico alelandapo kwi shiwi theos, ninshi alelondolola fye imibele ya kwa Yesu . . . Yohane talelanda ukuti Cebo alilingana na Lesa. Mu kusupula kuti twatila taleti Yesu ni Lesa.” Jason David BeDuhn, kafundisha mukalamba mu fya mapepo, na o atile: “Mu milembele ya ciGriki, nga taulembeleko ishiwi limbi ku ntanshi ye shiwi theos, nga filya bashalembako kwi shiwi theos ilyaba pali Yohane 1:1c, ninshi abantu bakulabelenga fye ukuti ‘lesa.’ . . . Kwi shiwi ho theos nga taulembeleko ishiwi ho, ninshi fyalapusana sana ne shiwi theos, nga filya fine pengaba ubupusano na mu CiNgeleshi nga umo alemba ifi, ‘a god’ na ‘God.’” Na mu cibemba mwine kuti paba ubupusano nga balemba ifi, ‘lesa’ e lyo na ‘Lesa.’ BeDuhn na kabili atila: “Pali Yohane 1:1, Cebo te Lesa uyu wine abako umo, lelo ni lesa, nelyo uwaba nga Lesa.” E lyo Joseph Henry Thayer, uwapilibwileko Baibolo ya American Standard Version ena atile: “Cebo ali nga Lesa, lelo taali e Lesa wine.”

Bushe kuti twatila Lesa ‘alyafya ukumulondolola’? Kuli Yesu cali fye icayanguka. Ilyo Yesu alepepa kuli Wishi, alilondolwele bwino bwino ubupusano bwaba pali ena na Wishi ilyo atile: “Nomba pa kuti babe no mweo wa muyayaya, kano baishiba imwe mwe Lesa wa cine mweka, na Yesu Kristu uo mwatumine.” (Yohane 17:3) Nga twasumina muli Yesu, no kumfwikisha amafundisho ya muli Baibolo ayaba fye ayatambalala, ninshi tukalamucindika ukuti Mwana wa kwa Lesa uwacindama. Na kabili tukalapepa Yehova nga ‘Lesa wa cine eka.’

[Amashiwi pe bula 19]

Icalici lyaba mu Tagnon, mu France

[Amashiwi pe bula 19]

Mulandu nshi icisumino ca kuti kwaba balesa batatu ca-afisha ukumfwa?

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 19]

Yesu alilandile bwino ubupusano bwaba pali ena na Wishi