Bushe Kuti Mwa-asuka Ifi Fipusho?

Cinshi abantu basukila ati “ameni” pa mpela ye pepo?

Mu fitundu fyonse fibili, iciNgeleshi ne ciGriki, ishiwi lya kuti “ameni,” lyafuma kwi shiwi lya mu ciHebere ilya kuti, ʼa·menʹ. Ilingi line, abantu balanda ili shiwi pa mpela ye pepo, pa kulapa, pa kupaala nelyo pa kulapisha, kabili lipilibula ukuti “nacibe ifyo fine” nelyo ukuti “twasuminisha.” Ukulanda ati ameni kupilibula ati abantu basuminisha ifilandilwe mwi pepo. Icitabo cimo citila, “ili shiwi lipilibula ukuti ni fyo fine, ca cine, cishinka, no kuti ukwabula ukutwishika.” Ilyo balelemba Baibolo, umuntu nga alanda ukuti ameni pa kulapa nelyo pa kulaya icintu, ninshi akaba no mulandu nga ca kuti tafikiliishe icipangano.—Amalango 27:15-26.

Ilyo Yesu aleshimikila no kusambilisha, limo alebalilapo ukulanda ishiwi lya kuti “ameni.” Ukucita ifi kwalelanga ukuti ifyo alalanda fya cine. Kanshi nga alanda ishiwi lya kuti a·menʹ ilyo ashilalanda amashiwi yambi, ninshi alebomfya ishiwi lya ciGriki ilyo bapilibula ukuti “cine cine.” (Mateo 5:18; 6:2, 5)

Mu Malembo ya ciGriki aya Bena Kristu, ilumbo lya kuti “Ameni” balibomfya kuli Yesu ukulangilila ukuti ubunte bwakwe bwa ‘cishinka kabili bwa cine.’—Ukusokolola 3:14.

Bushe Urimu na Tumimu fyali ni finshi?

Cimoneka kwati abena Israele e balebomfya Urimu na Tumimu nga balefwaya ukwishiba ifyo Yehova alefwaya ukuti ifintu fibe mu luko lwabo nelyo pa ntungulushi shabo. Shimapepo mukalamba e walesunga Urimu na Tumimu kabili aleisungila muli tumba wa pa “cifuba uwa bupingushi.” (Ukufuma 28:15, 16, 30) Nangu ca kuti Amalembo tayalondolola ifyo Urimu na Tumimu yalemoneka ne fyo balecita pa kuibomfya, amalembo yapusanapusana yalanga ukuti baleibomfya ku kwishibilako nga ca kuti Lesa “nasuminisha” ifintu fimo, nangu nga “nakaanya,” nelyo nga talandilepo icili conse.

Inshita imo ilyo babomfeshe Urimu na Tumimu ku kwishibilako ifyali no kucitika, ni lintu Abiatari aleteele Davidi efode ya kwa shimapepo mukalamba umwali Urimu na Tumimu. Davidi aipwishe Yehova amepusho yabili, ilya kubalilapo lya kuti: ‘Bushe Sauli akanjishila?’ e lyo limbi lya kuti “Bushe abena Keila bakampeela mu minwe yakwe?” Yehova alisumine ukuti ifi fyonse fyali no kucitika, ne ci calengele ukuti Davidi eshibe bwino ifya kucita.—1 Samwele 23:6-12.

Ilyo Davidi ashilabomfyapo Urimu na Tumimu, Imfumu Shauli e yabalilepo ukuibomfya ilyo yalefwaya ukwishiba nga ca kuti abantu e babembwike nangu ni mfumu iine na Yonatani. E lyo pa muku walenga bubili Shauli alefwaya ukwishiba uwabembwike pali ena no mwana wakwe. (1 Samwele 14:40-42) Pa numa ilyo Lesa akeene Shauli, Lesa talemutungulula “nangu ni mu filoto atemwa muli Urimu nelyo ukupitila muli bakasesema.”—1 Samwele 28:6.

Ukulingana na baYuda, ukubomfya Urimu na Tumimu kwapwile ilyo itempele lya kwa Yehova lyaonawilwe mu 607 B.C.E.

[Icikope pe bula 27]

“Ameni,” pa Ukusokolola 3:14. muli Baibolo ya kwa Alexandrinus iyalembelwe mu 400 C.E.