Ifyuma Fyaba Pali Bemba Yakulisha Iyaba Mu Central America

NANGU ca kutila icalo ca Nicaragua cinono, e cakwata Bemba yakulisha mu Central America, iyo beta ati Bemba ya Nicaragua. Ica kupapusha ca kuti Bemba ya Nicaragua napamo e yakwata fye amenshi umushaba umucele, umusangwa ifisabi fikalamba pamo nga fi sharki, ne fisabi fimbi ifisangwa muli fibemba fikalamba. Abasambilila ifya sayansi balanda ukuti kale sana iyi bemba yalisuntinkene na Bemba mukalamba uwa Pacific, lelo kwali ulupili ulwapuulike ulwalekenye iyi Bemba. Nomba ilyo umucele waile ulepwa muli Bemba ya Nicaragua, isabi lyalimo lyalibelele ukulaikala muli aya menshi ayashakwata umucele.

Iyi Bemba yalepa amakilomita 160, e lyo mu bwipi yaba amakilomita 70 kabili yabela apasansama. Pali iyi Bemba ya Nicaragua paba ifishi ukucila 400, kabili ifishi 300 fyaba mu ncende ya Asese, mupepi ne tauni lya Granada ilyabela ku kapinda ka kuso aka iyi ine bemba. Ifi fishi ifinono bafita ati utufishi twa Granada.

Icishi ca Ometepe icabela pa kati ka bemba e cakulishapo pa fishi fyonse. Calepa amakilomita 25 mu butali e lyo mu bufumo caba amakilomita 13, kabili ici cishi capangilwe ilyo impili shibili shapuulike muli Bemba kabili incende fye iinono e yasuntinkanya ishi mpili shibili. Ulupili lumo ulo beta ati Concepción, lwalepa amamita 1,610, lulamoneka na patali kabili lwalisongoka ku muulu, lwalikwata na mampanda. Limo limo lulafumya fimunyela kabili lwalishibikwa sana ku kapinda ka kuso aka cishi. Ulupili lumbi balwita ati Madera, lwalepa amamita 1,394, lelo lwena talufumya fimunyela. Lwafimbwa ku fimenwa ifingi, kabili pa kati ka ulu lupili palifononkela sana ica kutila na menshi yalekalilapo kabili palema na fubefube.

Abantu abengi balesa kuli iyi ncende ya Bemba ya Nicaragua ku kutandala. Besa mu kutamba ukuyemba kwa calo ne fintu fimbi ifingi ifyo abena kale balebomfya. Nomba pali iyi Bemba ya Nicaragua paliba na fimbi ifyaba kwati cuma ifyo mwingatemwa ukwishiba.

Abantu Abaikala pa Fishi

Utufishi twa Granada twalikwata ifimenwa ifingi kabili twalikwata ne nama mpanga. Mu mpanga mwaba amaluba ayamoneka bwino kabili aya maluba e yafimba ifishi ifingi ifyapangwa ne mpili shapuulike. Ku lulamba lwa bemba kwaliba ifyuni fya pa menshi ifyalekanalekana ifyayemba. Ku fimuti fyaba mu lulamba kwaba ifinsa fya fyuni fikalamba, kabili ifinsa filasunkaana sana ku mwela uufuma pali bemba kabili fimoneka kwati fyalapona.

Pa fishi fimo palekala abantu. Paliba amayanda ya balondo e lyo na ya bakankaala abaya mu kutandalapo. Paliba na masukulu, inshiishi,  ifikuulwa fya kulilamo ne fikuulwa fya bwalwa. Ifi fishi fimoneka kwati mushi fye umo.

Cila bushiku kulaba amato yabili, ubwa bluu no bwabuuta, ayaya ku fishi fyalekanalekana ku kusenda abana be sukulu. Kwaba no bwato bwakwata ishitolo umo basendela ifisabo no musalu wa kushitisha pa tufishi. Ilingi line pa fishi kuti mwamona abalondo baleteya amasumbu na banakashi balecapa ifya kufwala pali bemba.

Inte sha kwa Yehova aba pali ifi fishi nabo balicincila ukushimikila. Babomfya ubwato pa kuya mu kushimikila abantu imbila nsuma iya Bufumu bwa kwa Lesa. (Mateo 24:14) Nomba kwaliko ubwafya bumo, no bu bwafya bwali cifulo ca kulonganinapo pa kusambilila Icebo ca kwa Lesa pantu utufishi twalisalangana. Pa kutila Inte sha kwa Yehova ‘belapuswa ku kulongana’ nga filya Baibolo ikonkomesha, batontonkenye ukuti bakuule Ing’anda ya Bufumu iya kweleela fye pa menshi! Iyi e yali no kubalilapo ukukuulwa muli uyu musango mu Nicaragua.—AbaHebere 10:25.

Ing’anda ya Bufumu Iya Kweleela fye pa Menshi

Mu November 2005, baNte babili abaupana, abalebomba sana umulimo wa kushimikila, bakukiile pali ifi fine fishi fya Granada. Ilyo papitile imyeshi iinono, balitile abantu ku kulongana kwa Cibukisho ca mfwa ya kwa Kristu ukubako cila mwaka, kabili balipapile ukumona abantu 76 baisa ku Cibukisho. Ici calengele aba baupana ukumona ukutila balingile ukutendeka ukulalongana lyonse muli iyi ncende. Nomba incende yalinga iya kulonganinapo yalyafishe, e calengele ukuti batontonkanye pa kukuula Ing’anda ya Bufumu iya kweleela fye pa menshi, iyo bali no kulasesesha ukuli konse uko abantu balefwaya ukulonganina.

Aba baNte balitendeke ukukuula Ing’anda ya Bufumu nangu ca kutila tababalile abakuulapo icikuulwa ca kweleela pa menshi. Kwali abantu na bambi 6 ababafwileko ukukuula, kabili bapwishishe mu mweshi fye umo. Iyi Ng’anda ya Bufumu tayali na kukwata ifintu ifingi. Yali no kukwata inshimbi mu mbali isho bali no kocelela ku ma dramu ya mwela 12 aya kulenga ing’anda ukulaelela. Pa nshi bali no kubikapo amapulanga ayayanguka e lyo itenti e lyo bali no kubika pa mutenge. Abalekuula balepepa fye cila bushiku ukutila ifyo balecita fikabombe pantu tabaishibe nga ca kutila ilya Ng’anda ya Bufumu yali no kulaelela. Kabili filya fine balefwaya e fyacitike!

Pa 10 June mu 2006, e lyo balonganinemo Ukulongana kwa Cintubwingi pa muku wa kubalilapo. Ubushiku bwakonkelepo, baseseshe  Ing’anda ya Bufumu ku cishi cimbi pa kuti abantu baliko nabo balonganinemo. Abasangilwe kuli uku kulongana bonse pamo bali 48, e lyo bamo abasangilweko baendele amamineti ukucila pali 30, kabili bapitile mu mpanga pa kuya. Bonse balitemenwe nga nshi pa kukwata icifulo ca kulonganinamo!

Ukulonganina muli iyi Ng’anda ya Bufumu kulawama nga nshi. Nga ca kutila munyina alelanda ilyashi, abali mu Ng’anda ya Bufumu balomfwa ne congo ca menshi ilyo yalepama ku mabwe kabili limo limo balomfwa na bakolwe balelila akatalamukila. Tapakokwele, abengi abekala pali ifi fishi baliishibe bwino sana iyi Ng’anda ya Bufumu. Pa kuya ku cishi cimbi ninshi natukulika ne Ng’anda ya Bufumu ku bwato, ilingi line abantu balepepesha amaboko no kutuposha. Cila mulungu abantu ukucila pali 20 balesa ku kupepa no kusambilila Baibolo pali iyi Ng’anda ya Bufumu iyeleela pa menshi. Ala mwandini iyi Ng’anda ya Bufumu, cuma ca cine cine icaba pali Bemba!

Pa Cishi ca Ometepe

Amakilomita 50 ukulola ku kapinda ka ku kulyo aka Granada kwaba Icishi ca Ometepe. Ici cishi cilamoneka bwino sana e lyo calikwata no mushili wafunda kabili ifi e fyalenga abantu ukutemwa sana ukulaikala kuli iyi ncende. Na kuba caishibikwa ukuti kuli iyi ine ncende e ko batendekele ukulima mu Nicaragua. Pali nomba, pa cishi ca Ometepe paba abantu ukucila pali 42,000 ababomba imilimo yalekanalekana pamo nga ukwipaya isabi no kulima amataba, inkonde, kofi, ne filimwa fimbi. E lyo kwaba ne nama mpanga ishimoneka bwino sana. Kwaba ne fyuni ifilila bwino sana, ifyakwata na masako ayasuma aya bluu na yakashika ayamoneka bwino nga filepupuka mu fimuti, kabili kwaba na tukolwe utwakwata amasako yabuuta pa menso uto abantu abengi batemwa sana.

Abekala pa cishi ca Ometepe nabo bene balabashimikila imbila nsuma ya Bufumu bwa kwa Lesa. Mu 1966 baNte ababatishiwe mu Ometepe bali fye 6, nomba ino nshita balifika 183, kabili baba mu filonganino 4 ifileya filekulilako fye. Cila cilonganino caliikwatila Ing’anda ya Bufumu. Pali ino nshita nga kwakanya abantu bonse aba pali ici cishi, ninshi Nte umo alingile ukushimikila abantu 230.

BaNte baba pa cishi ca Ometepe balipita mu mafya pa myaka iingi. Ku ca kumwenako, mu 1980 abantu abapata baNte mu ncende ya Mérida balyocele Ing’anda ya Bufumu. Ing’anda ya Bufumu na imbi yalikuulilwe mu 1984. Baleibomfya ukufika fye na mu 2003 ilyo babakuulile Ing’anda ya Bufumu imbi iisuma, kabili abantu 60 abalonganina muli iyi Ng’anda ya Bufumu balitemenwe icine cine.

Ing’anda ya Bufumu iyaba mu Moyogalpa, baipangile mu musango wa kutila balelonganinapo no kulongana kukalamba. Ku numa ya iyi Ng’anda ya Bufumu, balisuntinkanyako umutenge apo bapangila icisebele ca kubomfya pa kulongana kukalamba, kabili pa ntanshi ya ici cisebele apaba ifipuna fya kwikalapo, balibikapo icapala itenti lya cintelelwe. Apa pene, e po baNte ne fibusa fyabo ukufuma mu ncende shashinguluka bemba besa mu kulonganina ukulongana kukalamba. Nga kuli abasambi abapya aba kwa Yesu Kristu abalefwaya ukubatishiwa, ukubabatisha takwafya pantu babatishiwa muli iyi ine Bemba ya Nicaragua.—Mateo 28:19.

Bushe ifi Fyuma Bakafisungilila Bwino?

Ifi Bemba ya Nicaragua yakula sana, cimoneka kwati te kuti yonaulwe. Nomba pali ino nshita ilakabila sana ukuicingilila. Amenshi yaba muli iyi bemba yalekoweshiwa ku mulandu wa fiko fifuma mu ma farmu na mu makampani yapanga ifintu e lyo ne fiko ifyo mulamba asenda mu mpanga sha kutila balitemaulamo ifimuti.

Tacaishibikwa nga ca kuti abekala calo no buteko bakacingilila iyi bemba. Nomba nangu ca kuti bonse bakafilwa ukusungilila bwino iyi bemba, Kabumba akalenga ifyuma fyonse ifyaba mu calo, ukubikapo fye na ba bemba umwaba amenshi yasuma, ifishi ifimoneka bwino sana, e lyo ne nama mpanga ishayemba, fyasungililwa bwino pa kuti abantunse ba cumfwila bakatwalilile ukulaipakisha ifi fintu. Baibolo itweba ukuti: “Abalungama e bakekala mu calo, kabili bakekalamo umuyayaya.”—Amalumbo 37:29.

[Icikope pe bula 26]

Ing’anda ya Bufumu iyeleela pa menshi iya kusambililamo Baibolo