Ifingalenga Ulupwa Ukuba ne Nsansa

Ifyo Mwingacita Abena Mwenu nga Balilwala Ubulwele Bushipola

Ba Nancy * batila: Ukutula apo bansangiile no bulwele bwa kunaka kwa micincili no kukanakwata amaka (chronic fatigue syndrome), abalume bandi e babomba imilimo yonse. Nomba tabanjebako nga ca kutila balipila indalama ku filekabilwa pa ng’anda. Cinshi bashifwaila ukunjebelako? Ici cilenga ndemona kwati twalikwata sana inkongole ica kuti balatiina ukuti nga naishiba, kuti nasakamana.

MU CUPO mulaba amafya, lelo nga ca kutila umulume nelyo umukashi alwala ubulwele bushipola, amafya yalafulilako. * Bushe na imwe abena mwenu balalwalilila? Nga ca kutila balalwalilila, nalimo mulasakamana no kuipusha amepusho pamo nga: ‘Bushe nkacita shani nga ca kuti ubulwele bwa bena mwandi bwakoselako? Bushe nkatwalilila ukulasakamana abena mwandi, no kulabepikila, ukuwamya ing’anda no kulaya ku ncito? Mulandu nshi ntontonkanishisha ukuti kanshi nga nine nalwele?’

E lyo nga ca kuti ni mwe mwalwala, limbi kuti mwalatontonkanya amuti: ‘Kuti nacita shani pa kuti ndemona ukuti nalicindama nangu ca kuti ndafilwa ukubomba imilimo? Bushe abena mwandi balintendwa pa mulandu wa kuti nalilwala? Bushe insansa mu cupo cesu shalipwa?’

Ku ca bulanda, ifyupo fimo fyalipwa pa mulandu wa kutila umo pa baupana alilwala ubulwele bushipola. Nomba ici tacilepilibula ukuti na imwe bene icupo cenu cikapwa.

Abaupana abengi balitwalilila ukuba mu cupo kabili baliba ne nsansa te mulandu no kuti abena mwabo balalwalilila. Tontonkanyeni pali ba Yoshiaki na ba Kazuko. Ukutula apo ba Yoshiaki bakontokele umongololo, balafilwa no kusunkana, babemya fye. Ba Kazuko batile: “Abalume bandi bakabila ukubacitila fye fyonse. Pa mulandu wa kubatensha, umukoshi, amapeya, na maboko fyonse filakalipa, kabili ilingi ndaya ku cipatala ca balwele ba mongololo na mafupa ku kundapwa. Ukutensha umulwele ni ncito iikalamba sana kabili ilapwisha amaka.” Nomba, nangu ca kuti ba Kazuko balikwata sana amafya, batile: “Icupo cesu calikoselako.”

Nomba finshi ababa na mafya ya musango yu bengacita pa kuti baleba ne nsansa mu cupo cabo? Cimo icilenga abantu ba musango yu ukutwalilila ukuba ne nsansa ca kuti tabamona ukuti ubulwele bukumine fye muntu umo mu cupo, lelo bukumine bonse babili. Na kuba, nga ca kutila umo pa baupana alwala, bonse babili balasakamikwa. Ifi abalume na bakashi bashintilila pali umo no munankwe, e fyo ne lembo lya Ukutendeka 2:24 lilondolola ilyo litila: ‘Umwaume akasha wishi na nyina  no kulambatila ku mukashi wakwe, na bo bakaba umubili umo.’ E mulandu wine kanshi cacindamina ukuti umo nga alwala ubulwele bushipola, bonse babili, umulume no mukashi, bafwile ukubombela pamo.

E lyo cimbi ca kuti, abafwailisha ifishinka basanga ukuti abaupana abatwalilila ukulaumfwana nangu ca kuti umo pali bena mulwele, baleshiba bwino ifya kusungana ne fya kwikala pamo. Inshila ishingi isho bakonka pa kuti balesungana bwino, shalilingana no kupanda amano ukwaba mu Baibolo. Lekeni tulande pa nshila shitatu ishingamwafwa.

Mulelangulukilana

Ilembo lya kwa Lukala Milandu 4:9 litila, “Ukuba babili kwawama ukucila ukuba weka.” Mulandu nshi? Icikomo 10 cilalondolola umulandu ilyo citila, “pantu umo nga awa, umunankwe kuti amwimya.” Bushe ‘mulemya abena mwenu’ ukupitila mu kubeba amashiwi ya kubakoselesha?

Bushe mulafwaya inshila isho mwingala-afwaninamo? Ba Yong, abakwata abakashi abalwala ubulebe, batile: “Lyonse fye ndalangulukilako abena mwandi. Nga ca kuti naumfwa icilaka, ndatontonkanya ukuti nabo bafwile nabomfwa icilaka. Nga ndefwaya ukutandalako pa nse, ndabepusha nga kuti nabo batemwa ukufumako pa nse. Bonse tuculila pamo kabili tushipikishisha pamo.”

Kabili nga ca kuti ni mwe mwalwala kabili abena mwenu e bamutensha, bushe kuli ifyo mwingalaicitila mwe bene ifishingalenga ubulwele bwenu ukubipilako? Nga mulecitako tumo uto mwingakumamo, kuti calenga mwalayumfwa ukuti mwalicindama kabili ici cikakoselesha na bena mwenu ukutwalilila ukumusakamana.

Mu nshita ya kulatontonkanya ukuti mwalishiba ifya kusakamana abena mwenu kabili mulabalangulukilako, kuti cawama ukulabepusha ifyo bengatemwa ukuti mulecita. Ba Nancy, abo twacilandapo pa mubalo, basukile baeba abena mwabo ifyo baleumfwa pali filya bashalebebako pa fyo balebomfya indalama. Ino nshita abalume babo balabebako ifyo babomfya indalama pa ng’anda.

ESHENIKO IFI: Lembeni ifintu ifyo mumona ukutila abena mwenu nga balecita kuti fyalenga imikalile yenu ukuwamako, kabili ebeni abena mwenu nabo bene balembe. Lyena peleshanyeni amapepala mwalembapo. Cila muntu asalepo icintu cimo nelyo fibili ifyo alemona ukuti bonse babili kuti mwafikwanisha.

Saleni Inshita Isuma Iya Kubombelapo Ifintu Fyacindama

Imfumu ya mano Solomone yatile: “Icintu conse calikwata inshita ya ciko.” (Lukala Milandu 3:1) Lelo kwena, calyafya ukutwalilila ukulacita ifintu mwalecitila pamo mu lupwa nga ca kutila abena mwenu balilwala. Nomba finshi mwingacita pa kuti mulecitako ne fintu fimbi?

Inshita shimo kuti muletala mwalabako ku masakamika ya kulwala. Bushe kuti mwatwalilila ukulacita ifintu fimo ifyo mwalecita ilyo mushilaponenwa na malwele? Nga ca kuti te kuti mucite filya fine mwalecita kale, bushe kuti mwaeshako ifintu fimbi? Napamo kuti mwaeshako ukucita ifya-anguka, pamo nga ukulabelengela abena mwenu nelyo ukucitako fimo ifyakosako panono pamo nga ukusambilila ululimi lumbi. Ukucitako fimo ifishingalenga ubulwele ukubipilako, kuti kwalenga icupo cenu ukukoselako, kuti mwaba ne nsansa kabili kuti mwatwalilila ukuba “umubili umo.”

Cimbi icingamwafwa, kulaba na bantu bambi. Pa Amapinda 18:1, Baibolo itila: “Uuitalusha ku banankwe afwaya fye ukucita ifyo umwine atemenwe; tafwaya ukupandwa amano.” Bushe mwamona ifyo ici cikomo calanda ukutila ukuitalusha ku bantu kuti kwalenga umuntu ukulafilwa ukutontonkanya bwino? Nomba nga ca kuti limo limo muleba na bantu bambi, kuti muleba fye abasansamuka kabili na mano yenu kuti yaba ayashikatala. Bushe te kuti ciwame nga mwaitile umuntu wa kumutandalila?

Inshita shimo abaupana balafilwa ukubomba bwino imilimo ilyo balesakamana abalwele. Bamo balabombesha sana, ica kutila baba fye abafunshika, kabili ubumi bwabo tabuba bwino. Mu kupita kwa nshita kuti limbi balafunshika sana balafilwa  no kulasakamana abena mwabo abalwele. Kanshi nga ca kuti mulasakamana abena mwenu abalwala ubulwele bushipola, mwilalaba ukuti na imwe bene mulingile ukulaisunga bwino. Muleshako inshita lyonse iya kutusha. * Bamo basanga ukuti mu nshita mu nshita ukulashimikilako abaume banabo nelyo abanakashi banabo ubwafya balepitamo kulalenga baumfwako bwino.

ESHENIKO IFI: Lembeni pe pepala amafya mukwata pa kusakamana abena mwenu. Nomba lembeni ifyo mulemona ukuti e fyo mwingacita pa kuti muyapwishe nelyo ifingamwafwa ukushipikisha. Mu nshita ya kwikalila fye ukufwaya ukwishiba ifyo mwakulacita, ipusheni mwe bene ukuti, ‘Cintu nshi icishakosa sana kabili icisuma icingalenga ubu bwafya ukubako bwino?’

Twalilileni Ukulaba ne Nsansa

Baibolo itusoka ukutila: “Witila: ‘Cinshi ico inshiku sha kale shawamine ukucila shino?’” (Lukala Milandu 7:10) E ico mwilatontonkanya fye pa fyo mwingalaipakisha ubumi nga ca kutila tamwalwele. Muleibukisha ukuti muno calo, te kuti mukwate insansa sha cine cine nangu mucite shani. Kanshi icacindama ico mulingile ukucita, kwishiba bwino ubwafya bwenu e lyo mwaishiba ne fya kucita pa kuti ifintu fibeko bwino.

Cinshi cingamwafwa na bena mwenu? Mulelanda pa fintu ifisuma ifyo bonse babili muipakisha. Mulesekelela nga ca kuti ubumi bwenu bwabako bwino nangu fye ni panono ukucila ifyo bwaba. Mulepanga ifya kucita ku ntanshi kabili bonse babili mulelwisha ukuti mucite ifyo mwapanga.

Ba Shoji na bena mwabo ba Akiko e fyo bacita, kabili ifintu fyaliwamako. Inshita imo ilyo ba Akiko babasangile no bulwele bwa fibromyalgia, ubulenga imicincili ya mubili ukukosa no kukalipa sana, balilekele ukubomba umulimo waibela uwa kulashimikila abantu Icebo ca kwa Lesa uo Abena Kristu babomba. Bushe balifuupwike? Kwena tabaumfwile bwino. Nomba ba Shoji balakoselesha bambi ababa no bwafya bumo bwine ukuti: “Mwilasakamikwa pa mulandu wa kutila ino nshita tamucita ifyo mwalecita kale. Twalilileni ukuba ne nsansa. Nangu ca kuti bonse babili mulenekela ukuti kasuba kamo mukatendeka ukucita ifyo mwalecita kale, pali ino nshita pooseni amano ku fyo ubumi bwenu buli. Ine mbika sana amano ku mukashi wandi kabili ndamwafwilisha.” Aya mashiwi kuti yamwafwa na imwe bene nga ca kuti mwalikwata abena mwenu abalwala ubulwele bushipola.

[Amafutunoti]

MUIPUSHE AMUTI . . .

Cinshi ine na bena mwandi tulekabila ukucita pali ino nshita?

▪ Ukulanda sana pa bulwele

▪ Ukukanalanda sana pa bulwele

▪ Ukukanasakamana sana

▪ Ukulalanga ukuti bonse babili tulaisakamana

▪ Bonse babili ukulacitako ifintu fimbi ifishingalenga ubulwele ukukoselako

▪ Ukulasangwako na bantu bambi

▪ Bonse babili ukulapanga ifya kucita

[Icikope pe bula 12]

Nangu ca kuti mwalilwala, bushe te kuti ciwame inshita shimo ukulacitako tumo uto mwatemwa utwingamuletela insansa?