Ifya Kucita pa Kucefyako Ukunwesha Ubwalwa

BA TONY, abo twacilandapo mu cipande ca kubalilapo, nga tabafwa abasumina ukuti balikwete ubwafya bwa kunwesha ubwalwa. Nomba apo balemona kwati ukunwesha ubwalwa takwalebaletela ubwafya ubuli bonse, baletontonkanya ukuti ifyo balecita fyonse fyali fye bwino. Mulandu nshi ifi baletontonkanya fyalubanine?

Ukunwesha ubwalwa e kwalengele ukuti baletontonkanya muli uyu musango. Nampo nga ba Tony balishibe ici nelyo iyo, ukunwesha ubwalwa e kwalengele ukuti bongobongo yabo ikaane ukulabomba bwino. Bongobongo e ilenga umuntu ukulapingula bwino ifintu no kucita ifintu fimbi. Nga banwesha ubwalwa, bongobongo yabo yalefilwa ukubomba bwino.

Ica bubili icalengele ukuti ba Tony beiluka ubwafya bakwete ca kuti, tabalefwaya ukuleka ukunwesha ubwalwa. Allen, uo twacilandapo mu fipande fyafumako, na o pa kubala alekaana ukuti takwete ubwafya bwa kunwesha ubwalwa. Atile: “Nalefisa ku bantu ukuti ndanwa, kabili naleipokolola nga ca kuti pali uulenjeba pa kunwa, naleti nshakwata ubwafya ubuli bonse. Nshalefwaya ukuleka ukunwa ubwalwa.” Nangu ca kuti abantu balimwene ukuti iminwene ya ba Tony ne ya kwa Allen tayaweme, aba babili bena balemona fye kwati tapali icalubene.  Bonse babili balekabila ukucitapo fimo pa minwene yabo. Finshi ifyo fine balekabila ukucita?

Citenipo Cimo!

Abengi abaleka ukunwesha ubwalwa balicita nga filya Yesu alandile ukuti: “E ico kanshi ilinso lyobe ilya ku kulyo nga lilekulenga ukulufyanya, lilobole no kulipoosa. Pantu cawamapo ukulufya icilundwa cobe cimo ukucila bapoosa umubili obe onse mu Gehena.”—Mateo 5:29.

Kwena, Yesu talekoselesha abantu ukulailobaula amenso ya cine cine, iyo. Lelo alelandila mu mampalanya. Ico alelandapo ca kuti tufwile ukuleka icili conse icingalenga twakaana ukuba ifibusa fya kwa Lesa. Ca cine ukutila ukucita ifi kuti kwakosa nga nshi. Nomba kuti kwatucingilila ku kutontonkanya pa kunwesha ubwalwa nelyo ku kucita ifintu ifingalenga tulefwaisha ukunwesha ubwalwa. Kanshi abantu nga balimwebapo ukutila iminwene yenu tayawama, citenipo cimo pa kuti mucefyeko ukunwesha. * Nga mwamona ukuti mwafilwa ukucefyako ukunwesha ubwalwa, kuti cawama mwaleka fye ukunwa. Kwena ukuleka ukunwa kuti kwamukosela sana, nomba te kuti kulingane no bubi bwingafuma mu kunwesha ubwalwa.

Nangu ca kutila tamwakunkuma ku bwalwa, bushe mulanwesha? Nga ca kuti mulanwesha, finshi mwingacita ifingamwafwa ukucefyako ukunwa?

Ifingamwafwa

1. Cetekeleni ukuti ukupepa lyonse no mutima onse kuti kwamwafwa. Baibolo ilapanda amano bonse abafwaya ukusekesha Yehova Lesa ukuti: “Muli fyonse lekeni ifyo mulelomba fishibikwe kuli Lesa mu kupepa no kupapaata pamo no kutootela; no mutende wa kwa Lesa uwacila amatontonkanyo yonse ukalinda imitima yenu na matontonkanyo yenu muli Kristu Yesu.” (Abena Filipi 4:6, 7) Finshi mwingapepela pa kuti mulekwata uyu mutende wa kwa Lesa?

Tamufwile ukukaana ukuti tamwakwata ubwafya bwa kunwesha, kabili mufwile no kwishiba ukuti ni mwe bene mufwile ukucitapo cimo pa kuti bupwe. Nga mwalondolwela Lesa ifyo mulefwaya ukucita pa kupwisha ubu bwafya, akamwafwa kabili tamwakabe na mafya yafuma mu kunwesha. Baibolo itila: “Uufimba pa fibi ifyo acitile takashuke, lelo uufisokolola no kufileka akabelelwa uluse.” (Amapinda 28:13) Yesu na o atile tulingile ukupepa ukuti: “Mwitutwala mu kutunkwa, lelo tupokololeni ku mubifi.” (Mateo 6:13) Nomba kuti mwacita shani pa kuti mulecita ukulingana ne fyo mulepepela, kabili finshi Lesa engabomfya pa kwasuka ifyo mulepepela?

2. Lekeni Icebo ca kwa Lesa cimukoshe. “Icebo ca kwa Lesa ca mweo kabili ca maka . . . kabili cileshiba amatontonkanyo na mapange ya mutima.” (AbaHebere 4:12) Abengi abalenwesha ubwalwa balicimfya ubu bwafya pa mulandu wa kulabelenga Baibolo cila bushiku no kulatontonkanya pa fyo ilanda. Umwaume umo uwaimbile amalumbo kabili uwaletiina Lesa alembele ukuti: “Alipaalwa umuntu uushikonka amano ayapanda ababifi. Lelo ena asekelela mu mafunde ya kwa Yehova, kabili abelenga amafunde yakwe no kulayatontonkanyapo akasuba no bushiku. . . . Conse ico acita cikatunguluka.”—Amalumbo 1:1-3.

Allen, uwasukile aleka ukunwesha ubwalwa pa mulandu wa kusambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova, atile, “Nalisumina ukuti ino nshita nga nalifwa akubula Baibolo iyangafwile ukuleka ukunwa ubwalwa.”

3. Sambilileni ukuilama. Baibolo ilanda ukuti bamo abali bacakolwa ilyo bashilaba mu cilonganino ca Bena Kristu balisambilwe “mu mupashi wa kwa Lesa wesu.” (1 Abena Korinti 6:9-11) Basambilwe shani? Balilekele ukukolwakolwa ne ciwowo, pantu balisambilile ukuilama, kabili umuntu asambilila ukuilama lintu umupashi wa mushilo uwa kwa Lesa wamwafwa. Baibolo itila: “Mwilakolwa umwangashi, uulenga abantu ukuipoosaika, lelo muleisulamo umupashi.” (Abena Efese 5:18; Abena Galatia 5:21-23) Yesu Kristu alaile ukuti, ‘Shinwe uwa  mu muulu akapeela umupashi wa mushilo ku bamulomba.’ E ico, “Mulelomba, kabili bakamupeela.”—Luka 11:9, 13.

Abafwaya ukupepa Yehova ukulingana ne fyo umwine afwaya, kuti basambilila ukuilama nga balebelenga no kusambilila Baibolo e lyo no kulapepa lyonse ukufuma pa nshi ya mutima. Kanshi mwifuupulwa, lelo cetekeleni ubu bulayo bwaba mu Cebo ca kwa Lesa ubwa kuti: “Uulebyala ku mupashi, akalobololako umweo wa muyayaya. E ico twinenuka ukucita icawama, pantu mu nshita yalinga tukalobolola nga tatutompweke.”—Abena Galatia 6:8, 9.

4. Saleni ifibusa ifisuma. Baibolo itila: “Uule-enda na ba mano akaba uwa mano, lelo uwangala na bawelewele akacula.” (Amapinda 13:20) Ebeniko abanenu ukuti mulefwaisha ukucefyako ukunwesha ubwalwa. Icebo ca kwa Lesa cilasoka ukuti, nga mwaleka ‘ukunwensha umwangashi, ukuwowota, no kukolwakolwa,’ abanenu bamo kuti “balapapa kabili balamusaalula.” (1 Petro 4:3, 4) Kuti cawama nga mwalekele ukwangala na bantu abashingafwaya ukuti mucefyeko ukunwesha.

5. Ishibeni apa kupelela. Baibolo itila: “Mwipalana no bwikashi buno, lelo mupilibuke pa kwalula amatontonkanyo yenu, pa kuti mushininkishe mwe bene ico Lesa afwaya, icisuma, icapokelelwa kabili icapwililika.” (Abena Roma 12:2) Lesa akamutemwa nga ca kuti mwaleka amafunde yaba mu Cebo cakwe ukumwafwa ukwishiba apa kupelela ukucila ukulatungululwa na banenu nelyo “ubwikashi buno.” Nomba kuti mwaishiba shani apa kupelela?

Nga ca kuti ilyo mwanwa ubwalwa mwafilwa ukupingula bwino ica kucita, no kufilwa ukutontonkanya bwino, ninshi ubwalwa munwene nabufulisha. Kanshi nga ca kuti mwasalapo ukunwa ubwalwa, mufwile ukwishibila limo apa kupelela, tacawama ukutila nakulapelela fye apo namona ukuti e palingile. Nga mwaishiba ukuti iminwene yenu tayaba bwino, mwisuulako fye, citenipo cimo. Bikeni apa kupelela, apa kuti ubwalwa  mwalanwa bwalaba fye ubwalinga kabili tabwamulenge ukuti mukolwe.

6. Mulekaana nga bamupatikisha ukunwa. Baibolo itila: “Lekeni Ee wenu abe Ee, na Iyo wenu abe Iyo.” (Mateo 5:37) Nga ca kuti umuntu alemupatikisha ukunwa ubwalwa, kaaneni mucinshi mucinshi. Baibolo ilanda no kuti: “Imilandile yenu yonse ibe iisuma, iyalungwamo umucele, pa kuti mwishibe ifya kwasuka bwino umuntu onse.”—Abena Kolose 4:6.

7. Lombeni bambi ukuti bamwafwe. Ebeniko abanenu abengamwafwa ukuti mucefyeko nelyo ukuleka ukunwa ubwalwa kabili abengamwafwa ukupalama kuli Lesa. Baibolo itila: “Ukuba babili kwawama ukucila ukuba weka, pantu bena balalambulwa icisuma pa kubombesha kwabo. Pantu umo nga awa, umunankwe kuti amwimya.” (Lukala Milandu 4:9, 10; Yakobo 5:14, 16) Akabungwe ka ku United States akafunda abantu pa minwene ya bwalwa aka The National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism, nako kalandile ukuti: “Ukucefyako ukunwa ubwalwa limo kuti kwayafya. E ico kuti mwaebako na balupwa wenu ne fibusa ukumwafwa pa kuti muleke ukunwesha.”

8. Citeni ifyo fine mupangile ukucita. Baibolo itila: “Mulecita ifyo icebo ca kwa Lesa cisosa, te kulaumfwa fye iyo, pantu nga tamulecita ifyo ninshi muleibepa fye. Lelo uulolesha mu mafunde ayapwililika ayatulenga ukuba abantungwa no kulayakonka, uyu muntu, apo tomfwa fye no kulabako, lelo alacita ifyo icebo cisosa, akaba uwa nsansa ilyo alecita ifyo fine.”—Yakobo 1:22, 25.

Ifya Kucita pa Kuleka Ukunwesha Ubwalwa

Kwena te bonse abanwesha ubwalwa abakunkuma. Nomba bambi balatendeka ukunwesha, nelyo ukunwa lyonse ica kuti balasuka bakunkuma no kukunkuma. Nga ca kuti umuntu alikunkuma ku bwalwa, pa kuti umubili wakwe na mano fibombe bwino kano fye anwamo. Kanshi alakabila amaka yacila pa maka yakwe e lyo na maka ya kwa Lesa pa kuti aleke ukunwesha. Allen ebukisha ukuti: “Ilyo naleleka ukunwa ubwalwa, nalilwele icine cine. Calengele njiluke ukuti pa mbali ya kulasambilila Baibolo, nalekabila no bwafwilisho bwa badokota.”

Abengi abanwesha ubwalwa balakabila ubwafwilisho bwa badokota pa kuti na filya  balesambilila muli Baibolo fibafwe ukucefyako nelyo ukuleka ukunwa ubwalwa. * Bamo nga baleka ukunwa ubwalwa, balakabila no kubateeka mu cipatala pa mulandu wa kulwala, limo na lyo balakabila umuti wa kucefyako icilaka ca bwalwa pa kuti balekelele ukunwa. Umwana wa kwa Lesa uwalecita ifipesha amano atile: “Abatuntulu tabakabila kondapa iyo, kano abalwele.”—Marko 2:17.

Ubusuma Bwaba mu Kumfwila Ifyo Lesa Alanda

Ukupanda amano ukusuma ukwaba mu Baibolo pa minwene ya bwalwa kwafuma kuli Lesa wa cine, uufwaya ukuti ifintu filetuwamina ino nshita e lyo na ku ciyayaya. Ilyo papitile imyaka 24 ukutula apo ba Allen balekeele ukunwa ubwalwa, batile: “Nalitemenwe ukwishiba ukuti na ine wine kuti naba umuntu musuma, no kuti Yehova alefwaisha ukungafwa pa kuti njaluke. Ukwishiba ukuti Yehova aleshiba ifyo tulepitamo kabili alatusakamana no kutwafwa ukulingana ne fyo tulekabila, kulasansamusha.” Ilyo ba Allen balelanda aya mashiwi, ifilamba mu menso yabo fyalilengelele.

Kanshi nga ca kuti na imwe mwalikwata ubwafya bwa kunwesha ubwalwa nelyo mwalikunkuma, mwitila calipwa te kuti mwaluke. Ba Allen mwacumfwa, e lyo na bantu bambi abengi nga nshi, balikwetepo ubu bwine bwafya na imwe mukwete, lelo balicefyako ukunwa nelyo ukulekelela fye. Tabatontonkanyapo ukuti balilufyenye pali ifi bacita, e fyo cikaba na kuli imwe bene.

Nampo nga mulanwa ubwalwa bwalinga nelyo tamunwa, umfwileni ifyo Lesa alemupaapata ukuti: “Nga wabika fye amano ku mafunde yandi, umutende obe kuti waba ngo mumana, no bulungami bobe nga mabimbi ya pali bemba.”—Esaya 48:18.

[Amafutunoti]

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 8]

 Bushe Ndanwa Sana Ubwalwa?

Kuti Mwaipusha Amuti:

• Bushe ndanwa sana ubwalwa ukucila ifyo nalenwa kale?

• Bushe ino nshita ndakonkanya ukunwa ukucila ifyo nalenwa kale?

• Bushe ubwalwa ubo nwa pali nomba bwalikalipisha?

• Bushe icilenga ndenwa ubwalwa kucefyako amasakamika nelyo kubutuka amafya pa ng’anda?

• Bushe umunandi nelyo lupwa lwandi alinjebapo pa minwene yandi ukuti tayawama?

• Bushe ubwalwa nwa, bulaleta amafya pa ng’anda, ku ncito, nelyo ilyo ndi pa lwendo?

• Bushe cilankosela ukupishapo umulungu ukwabula ukunwapo ubwalwa?

• Bushe ndomfwa ububi nga ca kuti bambi bakaana ukunwako ubwalwa?

• Bushe ndafisa ku bantu ukuti nshinwa sana ubwalwa?

Nga mwayasuka ukuti ee ku cipusho cimo nelyo ukucilapo, ninshi kuti cawama mwacitapo fimo pa kuti mucefyeko ukunwesha ubwalwa.

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 9]

Ifya Kucita pa Kuti Mupingulepo Bwino pa Kunwa Ubwalwa

Ilyo mushilanwa ubwalwa, tontonkanyeni pali ifi:

• Bushe ningile ukunwa ubwalwa nelyo iyo?

Icingawama ukucita: Nga ca kuti umuntu taishiba apa kupelela ilyo alenwa ubwalwa, ninshi talingile ukunwa.

• Bwalwa bunga mfwile ukunwa?

Icingawama ukucita: Ishibeni apa kupelela ilyo ubwalwa bushilamufulunganya amano.

• Ni lilali ningile ukunwa ubwalwa?

Icingawama ukucita: Te kwesha ukunwa nga ca kuti mwalatampa ukwensha motoka nelyo ukubomba imilimo iya kuti mufwile ukupoosako sana amano; nga mwalatampa ukubomba imilimo ya kwa Lesa nelyo ukupepa; nelyo nga muli pa bukulu; kabili te kwesha ukunwa ubwalwa ilyo mulenwa imiti imo.

• Ni kwi mfwile ukunwena?

Icingawama ukucita: Kunwena ku ncende isuma, ukushingacitika amafya; te kuya ukwafisama sana pa kuti bambi bemumona; kabili te kunwena pa bantu abashifwaya ubwalwa.

• Ni bani mfwile ukunwa na bo?

Icingawama ukucita: Kunwena pamo ne fibusa nelyo balupwa abengamukoselesha ukucita ifisuma; lelo te balya abanwesha ubwalwa.

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 10]

Icebo ca kwa Lesa Calyalwile Uwali Cakolwa

Ba Supot, aba ku Thailand, bali ni bacakolwa. Pa kubala, balenwa fye inshita ya cungulo. Mu kuya kwa nshita, batampile ukunwa ulucelo na kasuba. Ilingi ico balenwena kufwaya fye ukukolwa. Lelo batendeke ukusambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova. Ilyo basambilile ukuti Yehova Lesa alipata bacakolwa, ba Supot balilekele ukunwa ubwalwa. Nomba ilyo papitile inshita, balitendeke ukukolwa na kabili. Ulupwa lwabo lwalyumfwile sana ububi.

Nangu bacitile ifi, ba Supot balitemenwe Yehova kabili balefwaya ukumupepa ukulingana ne fyo afwaya. Ifibusa fya ba Supot fyalitwalilile ukubafwa kabili fyalekoselesha no lupwa lwa ba Supot ukulaba nabo inshita iikalamba no kutwalilila ukubafwa. Amashiwi yabula ukupita mu mbali ayaba pali 1 Abena Korinti 6:10 ayatila “bacakolwa . . . tabakapyane ubufumu bwa kwa Lesa,” yalyafwile ba Supot ukwiluka ukuti ifyo balecita fyalibipile icine cine. Balimwene ukuti balingile ukubombesha pa kuti baleke ukukolwa.

Apa nomba ba Supot balipangile ukuti tabakabale abanwapo ubwalwa na kabili. Mu kuya kwa nshita, amaka ya mupashi wa mushilo uwa kwa Lesa, ukukonka ukufunda kwa mu Cebo ca kwa Lesa e lyo ne fyo ulupwa lwabo na ba mu cilonganino babafwile, fyalengele ukuti ba Supot bakose no kucimfya ubwafya bwa kukolwa. Ulupwa lwabo lwalitemenwe sana ilyo babatishiwe, ukulanga ukuti nomba bali-ipeele kuli Lesa. Ba Supot nomba ni bacibusa ba kwa Lesa nga filya fine balefwaya ukuba, kabili bapoosa inshita yabo mu kwafwa bambi ukwishiba Lesa.