Ifingalenga Ulupwa Ukuba ne Nsansa

Ifyo Ukukwata Abana Kwingalenga Icupo Ukwaluka

Ba Charles batile: * “Ine na Mary twalitemenwe sana ilyo twakwete umwana umwanakashi. Lelo mu myeshi ya kubalilapo nshalelaala utulo. Ilyo umwana talafyalwa, twalipangile ifyo twali no kulamusakamana. Lelo ilyo fye afyelwe, fyonse fyalifulungene.”

Ba Mary batile: “Ilyo umwana wesu afyelwe, nalebika fye amano ku mwana. Lyonse imilimo nalebomba ya kupangila umwana umukaka, ukumucinja amatebela, nelyo ukumusunsuntila. Ifintu fyalyalwike nga nshi. Palipitile imyeshi iingi pa kuti ntendeke ukulaikala na ba Charles nge fyo twaleikala ilyo umwana ashilafyalwa.”

ABENGI kuti basumina ukuti ukukwata abana kulaleta insansa nga nshi. Baibolo ilondolola ukuti abana “cilambu” icifuma kuli Lesa. (Amalumbo 127:3) Abatendeka fye ukukwata abana nga ba Charles na ba Mary balishiba no kuti abana kuti balenga icupo ukwaluka mu nshila bashale-enekela. Ku ca kumwenako, nacifyashi kuti alebika fye amano ku mwana kabili kuti aisanga fye ukuti alepoosesha amano kuli fyonse ifyo umwana alekabila. E lyo umulume ena kuti apeshiwa amano nga amona umukashi wakwe alebika fye amano ku mwana. Limo kuti alasakamana no kuti tabakulamubikako amano.

Na kuba, ukukwata umwana wa kubalilapo kuti kwalenga mu cupo mwaba amafya. Pa mulandu kunaka ilyo balesakamana umwana, abalume na bakashi balasakamikwa kabili na mafya ayo bashapwishishe kale kuti yabwela na kabili no kumoneka kwati yakalamba sana.

Bushe abafyashi bafwile ukucita shani pa kuti balekwanisha ukusakamana bwino umwana mu myeshi ya kubalilapo ilyo afyalwa? Cinshi abaupana bengacita pa kuti batwalilile ukusakamanana na lintu bakwata umwana? Bushe kuti bacita shani nga ca kuti inshila shabo isha kukushishamo umwana nashipusana? Lekeni tulande pali aya mafya no kumona ifyo amashiwi ya mu Baibolo yengafwa abaupana ukupwisha aya mafya.

 UBWAFYA BWA KUBALILAPO: Ukubikisha amano ku mwana.

Umwanakashi nga akwata umwana, abika sana amano ku mwana kabili e ko apoosa ne nshita iikalamba. Amona kwati alingile ukubika sana amano ku kusakamana umwana. Lelo umulume wakwe ena kuti alemona kwati nabamulekelesha. Ba Manuel, aba ku Brazil, batile: “Ico nshatemenwe sana kumona umukashi wandi atendeka ukubika sana amano ku mwana ukucila kuli ine. Ilyo tatulakwata umwana, twaleba fye babili. Lelo ilyo fye umwana afyelwe, umukashi wandi atampile ukubika fye amano ku mwana.” Bushe kuti mwacita shani pali ubu bwafya?

▪ Icingamwafwa: Tekanyeni. Baibolo itila: “Mu kutemwa mwaba ukushishimisha ne cikuuku.” Mu kutemwa “tamwaba ukucita ifya kuisekesha, tamwaba ukukalifiwa.” (1 Abena Korinti 13:4, 5) Bushe abaupana kuti babomfya shani uku kufunda nga bakwata umwana?

Umulume umusuma alalanga ifyo atemwa umukashi wakwe ilyo asambilila pa fyo umwanakashi aba nga akwata umwana. Nga acita ifi, akeshiba umulandu umukashi wakwe engalamonekela uwafulwa inshita shimo. * Ba Adam, aba ku France kabili abakwata umwana umwanakashi uwa myeshi 11, batile: “Limo ndafilwa ukwishiba icilenga umukashi wandi ukufulwa kabili cilangafya ukumutekanishisha. Lelo ndebukisha ukuti te ine afuliilwe, mulandu fye wa kunaka pa mulandu wa kusakamana umwana.”

Bushe limo abakashi benu balafulwa nga mulefwaya ukubafwako imilimo? Nga balafulwa, mwilayangufyanya ukukalipa. (Lukala Milandu 7:9) Lelo mulebatekanishisha no kubika amano ku fyo balefwaya ukucila ku fyo imwe mulefwaya. Nga mulecita ifi, tamwakalekalipa.—Amapinda 14:29.

E lyo abakashi abeluka balakoselesha abalume babo ilyo bale-esha ukubomba umulimo wabo uwa kusakamana umwana. Bakalabasambilisha ifya kusakamana umwana, ifya kumucinja itebela nelyo ifya kumupangila umukaka. Nangu ca kutila pa kubala abalume te kuti balecita bwino, abakashi bafwile ukubatekanishisha.

Ba Ellen, abali ne myaka 26, balilwike ukuti balekabila ukwaluka mu fyo balecita ilyo abalume babo bale-esha ukusakamana umwana. Batile: “Natampile ukulabaleka ukuti nabo balelelako umwana. Kabili nalisambilile ukukanabalengulula nga bacita ifipusene ne fyo nabalangile pa fya kusakamana umwana.”

ESHENIKO IFI: Mwe bakashi, nga ca kuti abalume benu bacita ifipusene ne fyo mucita pa kusakamana umwana, mwilabalengulula nelyo ukupituluka mu fyo bacitile. Lelo mulebatasha pa fyo bacitile. Nga mulecita ifi, mukalenga bakaicetekele kabili mukalenga ukuti bakalemwafwa. Mwe balume, mwilapoosa inshita ku fintu ifishacindama pa kuti mulekwata sana inshita ya kwafwako abakashi benu, maka maka mu myeshi iikonkapo ilyo umwana afyalwa.

UBWAFYA BWALENGA BUBILI: Tamuleikala nge fyo mwaleikala ilyo mushilakwata umwana.

Abafyashi abengi balafilwa ukulaikala nge fyo baleikala ilyo bashilakwata umwana pantu balanaka sana pa mulandu wa kukanalaala na pa mulandu wa mafya ayo bashale-enekela. Ba Vivianne, abekala ku France kabili abakwata abana babili, batile: “Pa kubala nalebika fye amano ku kusakamana abana ica kuti nalilekele ukubika amano ku balume bandi.”

E lyo abalume nalimo te kuti beshibe ukuti ukuba pa bukulu kulalenga abakashi ukwaluka, ukubikako fye na mu fyo batontonkanya. Umwana nga afyalwa kuti alenga imwe babili  ukulabika sana amano ku kumusakamana ukucila ukubika amano ku fyo mulekabila. Bushe abaupana kuti bacita shani pa kuti umwana wabo uo batemwa nga nshi talengele ukuti balefilwa ukwikala nge fyo baleikala ilyo ashilafyalwa?

▪ Icingamwafwa: Mulelanga ukuti mwalitemwa abena mwenu. Baibolo yalondolola icupo ukuti: ‘Umwaume akasha wishi na nyina no kulambatila ku mukashi wakwe, na bo bakaba umubili umo.’ (Ukutendeka 2:24) Yehova Lesa ateyanya ukuti abana nga bakula, balesha abafyashi babo. Lelo afwaya ukuti umwaume no mwanakashi nga baba umubili umo, bakatwalilile ifyo fine mpaka ne mfwa. (Mateo 19:3-9) Bushe ukwishiba ici cishinka kuti kwa-afwa shani abaupana abakwata umwana ukwishiba ifyo balingile ukubikako sana amano?

Ba Vivianne, abo tulandilepo, batile: “Natontonkenye pa mashiwi yaba pa Ukutendeka 2:24, kabili aya mashiwi yangafwile ukwiluka ukuti naba ‘umubili umo’ na balume bandi, te mwana wandi iyo. E co natendeke ukubika amano ku cupo candi.” Ba Theresa, abakwata umwana wa myaka ibili, batile: “Nga natendeka ukumona ukuti nshilebika amano ku balume bandi, ndesha na maka ukusangako inshita iya kuba nabo cila bushiku, nangu fye ni pa nshita iinono.”

Inga imwe mwe balume, finshi mwingacita pa kuti mukoshe icupo cenu? Mule-eba abakashi benu ukuti mwalibatemwa kabili mulelanga ukuti mwalibatemwa mu fyo mulecita. Mule-esha na maka ukupwisha amasakamika ayo abakashi benu bengakwata. Ba Sarah, abali ne myaka 30, batile: “Umukashi alakabila ukwishiba ukuti acili alicindama kabili alitemwikwa, nangu ca kuti umubili wakwe tauba nge fyo wali ilyo ashilaba pa bukulu.” Ba Alan, aba ku Germany kabili abakwata abana babili, balishiba ukuti calicindama ukusansamusha abakashi. Batile: “Lyonse ndesha ukusansamusha umukashi wandi nga aba no bulanda.”

Kwena, ukukwata umwana kulalenga abaupana ukukanalapanga icupo pa nshita imo. E co abalume na bakashi balingile ukulanshanya. Baibolo ilanda ukuti nga kwaba uku kwaluka, abaupana bafwile ‘ukusuminishanya’ ukuti pa nshita imo tabakalepanga icupo. (1 Abena Korinti 7:1-5) Kanshi ukulanshanya kwalicindama nga nshi. Pa mulandu wa ntambi shenu nelyo ifyo bamukushishe, limo te kuti mufwaye ukulanda na bena mwenu pa lyashi lya kupanga icupo. Lelo ukulanda pali ili lyashi kwalicindama nga ca kuti abaupana batendeka ukukwata abana. Mufwile ukulalangulukilana, ukuba abatekanya, no kuba abafumacumi. (1 Abena Korinti 10:24) Nga mulecita ifi, mukalaumfwana bwino kabili mukatemwana nga nshi.—1 Petro 3:7, 8.

Cimbi icingalenga abaupana ukutemwana nga nshi, kulatasha abena mwabo. Umulume umusuma aleluka ukuti abengi tabeshiba imilimo iingi iyo umwanakashi uwakwata umwana wa kubalilapo abomba. Ba Vivianne batile: “Nga cafika icungulo, ilingi imona kwati tapali nangu cimo ico ncitile, nangu ca kuti akasuba konse naciba fye uwapamfiwa ukusakamana  umwana!” Nangu aciba napamfiwa akasuba konse, umukashi umusuma takalesuusha abalume ukuti tabamwafwa ukusakamana umwana.—Amapinda 17:17.

ESHENIKO IFI: Mwe bakashi, mulesendamako panono ilyo umwana alaala. Nga mwatuushako panono, mukalakwata amaka aya kukosha icupo cenu. Mwe balume, na imwe muleimako ubushiku mu kucinja umwana itebela nelyo ukumupeela umukaka pa kuti abakashi benu baletuushako. Mulelanga ukuti mwalitemwa abakashi pa kusha namubalembelako utumashiwi twa citemwiko, ukubatuminako meseji pa foni, nelyo ukubatumina fye foni. Mulesangako inshita ya kuba fye babili mulelanshanya. Mwilalanda fye pa mwana, lelo mulelanda no tumalyashi twenu. Mulekosha icibusa na bena mwenu. Nga mulecita ifi, mukeshiba bwino ifya kupwisha amafya yabako pa kukusha abana.

UBWAFYA UBWALENGA BUTATU: Nga inshila shenu isha kukushishamo abana shapusana.

Ifyo abaupana bakushiwe kuti fyalenga inshila shabo isha kukushishamo abana ukupusana. Ubu e bwafya bwakwete abaupana aba ku Japan, ba Asami na balume babo ba Katsuro. Ba Asami batile: “Nalemona kwati ba Katsuro baletekelesha umwana, e lyo bena balemona kwati nalemukalipila sana.” Finshi mufwile ukucita pa kuti mulebombela pamo?

▪ Icingamwafwa: Lanshanyeni na bena mwenu kabili mulebombela pamo. Imfumu ya mano Solomone yalembele ukuti: “Ukuituntumba kulabuusha ulubuli, lelo abepushanya balikwata amano.” (Amapinda 13:10) Finshi mwaishibapo pa fyo abena mwenu bafwaya ukukusha abana? Nga mwalolela ukufikila umwana afyalwa e lyo mwatendeka ukulanshanya pa fya kukusha abana, mu nshita ya kupwisha amafya, mukalalwishanya na bena mwenu.

Ku ca kumwenako, finshi mwalanshanya pali aya mepusho yakonkapo: “Bushe kuti twasambilisha shani umwana wesu pa fyo afwile ukulalya ne nshita alingile ukusendaminapo? Umwana nga alila ubushiku, bushe lyonse tufwile ukumwimya? Tufwile ukucita shani nga ca kuti umwana alefishisha mu fya kufwala?” Ukwabula no kutwishika ifyo mwingapingulapo kuti fyapusana ne fyo bambi bengapingulapo. Ba Ethan, abakwata abana babili, batile: “Ukulanshanya kulakabilwa pa kuti mulebombela pamo. Nga mwacita ifi, mukeshiba ifya kucita pa kusambilisha umwana.”

ESHENIKO IFI: Tontonkanyeni pa nshila abafyashi benu balebomfya pa kumukusha. Moneni isho mwingabomfya pa kukusha umwana wenu, e lyo ne sho mushingatemwa ukubomfya. Lanshanyeni na bena mwenu isho mwasalapo.

Ukukwata Umwana Kuti Kwalenga Icupo Ukuwama

Kwena, inshita ilakabilwa pa kuti mwishibe bwino ifya kukusha abana. Lelo mu kuya kwa nshita, mukasuka mukeshibe.

Ukukwata abana kulalenga caishibikwa nga ca kuti mwalibika sana amano ku cupo cenu kabili kuti kwa-alula ne fyo mwaleikala na bena mwenu ilyo mushilakwata abana. Lelo kuti kwalenga no kuti mukwate imibele iyacindama. Nga mwakonka ukufunda kusuma ukwa mu Baibolo, na imwe mukaba nga ba Kenneth, abatile: “Ukukusha abana kwalilenga ine no mukashi wandi ukulaumfwana sana. Kwalenga ukuti cila muntu alebika amano ku fyo umunankwe alefwaya, kabili twalitemwana icine cine.” Ukwabula no kutwishika, ukwaluka kwa musango yu kulakabilwa mu cupo.

[Amafutunoti]

IPUSHENI UKUTI . . .

▪ Mu mulungu wapwile, finshi nacitile ku kulanga ukuti ndatasha pa fyo umwina mwandi asakamana ulupwa?

▪ Ni lilali nasangileko inshita ya kulanshanya no mwina mwandi utumalyashi twesu utushikumine umwana?